Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ mầm non xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là tìm hiểu các chỉ số nhân trắc bao gồm chiều cao, cân nặng, vòng cánh tay trái duỗi và xây dựng phương trình xác định mối tương quan giữa các chỉ số nhân trắc của trẻ mầm non tại xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định, xác định tỷ lệ suy dinh dưỡng của trẻ mầm non tại địa bàn nghiên cứu; tìm hiểu các yếu tố liên quan đến tình trạng suy dinh dƣỡng của trẻ mầm non xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ mầm non xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN VŨ VĂN TÂM NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG SUY DINH DƯỠNG CỦA TRẺ MẦM NON XÃ MỸ PHÚC, HUYỆN MỸ LỘC, TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Hà Nội – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN VŨ VĂN TÂM NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG SUY DINH DƯỠNG CỦA TRẺ MẦM NON XÃ MỸ PHÚC, HUYỆN MỸ LỘC, TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Chuyên ngành: Động vật học Mã số: 60420103 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Quý Tỉnh PGS.TS. Nguyễn Hữu Nhân Hà Nội – 2014
LỜI CẢM ƠN Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của TS. Hoàng Quý Tỉnh và PGS.TS. Nguyễn Hữu Nhân, tại Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Bộ môn Sinh lý học và Sinh học người nói riêng và các thầy cô giáo trong Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội nói chung đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn của mình. Tôi xin được cảm ơn Ban Giám hiệu và các bậc phụ huynh Trường mầm non Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình thu thập số liệu. Cuối cùng tôi xin gửi lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã luôn ở bên cạnh, động viên và chia sẻ hết mình giúp tôi vượt qua mọi khó khăn, trở ngại trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Tác giả Vũ Văn Tâm
MỤC LỤC Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt dùng trong luận văn Danh mục các bảng dùng trong luận văn Danh mục các hình dùng trong luận văn MỞ ĐẦU............................................................................................................................... 7 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................................... 10 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VỀ TÌNH TRẠNG DINH DƢỠNG................................... 10 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ............................................................................... 10 1.1.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam.............................................................................. 14 1.2.1. Đặc điểm tăng trƣởng của trẻ ................................. Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Khái niệm dinh dƣỡng ............................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Suy dinh dƣỡng ....................................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.4. Hậu quả của tình trạng thiếu dinh dƣỡng .............. Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG, ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .Error! Bookmark not defined. 2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ........................................ Error! Bookmark not defined. 2.2. ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .............................................. Error! Bookmark not defined. 2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................. Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Phƣơng pháp tính tuổi ............................................ Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Phƣơng pháp đo cân nặng, chiều cao, vòng cánh tay trái duỗiError! Bookmark not defined. 2.3.3. Phƣơng pháp phân tích và xử lí số liệu ................. Error! Bookmark not defined. 2.3.4. Phƣơng pháp đánh giá tình trạng dinh dƣỡng....... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN....... Error! Bookmark not defined. 3.1. MỘT SỐ CHỈ TIÊU NHÂN TRẮC VÀ MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA CÁC CHỈ SỐ NHÂN TRẮC............................................................. Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Chiều cao của trẻ trong nghiên cứu ....................... Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Cân nặng của trẻ trong nghiên cứu ............................... Error! Bookmark not defined. 3.1.3. BMI của trẻ trong nghiên cứu ................................ Error! Bookmark not defined. 3.1.4. Vòng cánh tay trái duỗi................................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.5. Mối tƣơng quan giữa các kích thƣớc nhân trắc của trẻ mầm non trong nghiên cứuError! Bookma 3.2. TÌNH TRẠNG SUY DINH DƢỠNG CỦA TRẺ TRONG NGHIÊN CỨUError! Bookmark 3.2.1. Tình trạng suy dinh dƣỡng chiều cao/tuổi............. Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Tình trạng suy dinh dƣỡng cân nặng/tuổi .................... Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Tình trạng suy dinh dƣỡng BMI/tuổi ........................... Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Tình trạng suy dinh dƣỡng theo vòng cánh tay trái duỗiError! Bookmark not defined. 3.3. ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA CÁC GIA ĐÌNH TRONG KHU VỰC NGHIÊN CỨU......................................................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Nghề nghiệp của bố mẹ .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Trình độ học vấn của bố mẹ ................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Tổng số con trong gia đình..................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.4. Mức độ sử dụng thƣờng xuyên lƣơng thực, thực phẩm của trẻError! Bookmark not defined. 3.3.5. Số bữa ăn trong ngày .............................................. Error! Bookmark not defined. 3.3.6. Thời gian tẩy giun định kỳ ..................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.7. Nguồn nƣớc sử dụng trong sinh hoạt .................... Error! Bookmark not defined. 3.3.8. Mức độ thƣờng xuyên sử dụng đồ ăn sẵn cho trẻ. Error! Bookmark not defined. 3.4. CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN TÌNH TRẠNG DINH DƢỠNG CỦA TRẺ VÀ MÔ HÌNH HỒI QUY ĐA BIẾN DỰ ĐOÁN TÌNH TRẠNG SUY DINH DƢỠNG CỦA TRẺ TRONG KHU VỰC NGHIÊN CỨUError! Bookmark not defined. 3.4.1. Mối liên quan giữa trình độ học vấn của bố mẹ và tình trạng suy dinh dƣỡng Error! Bookmark not defined. 3.4.2. Mối liên quan giữa số con trong gia đình và tình trạng suy dinh dƣỡng .......Error! Bookmark not defined. 3.4.3. Mối liên quan giữa việc ăn một số thức ăn sẵn và tình trạng suy dinh dƣỡng Error! Bookmark not defined. 3.4.4. Mối liên quan giữa số bữa ăn trong ngày và tình trạng suy dinh dƣỡng .............Error! Bookmark not defined. 3.4.5. Mô hình hồi quy đa biến dự đoán tình trạng suy dinh dƣỡng của trẻ trong khu vực nghiên cứu ................................................................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................71 PHỤ LỤC.............................................................................................................80
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DÙNG TRONG LUẬN VĂN BMI : Body Mass Index SDD : Suy dinh dƣỡng VCTTD : Vòng cánh tay trái duỗi WHO : World Health Organization
MỞ ĐẦU Trẻ em là tƣơng lai của nhân loại, là hạnh phúc của gia đình. Để thực hiện tốt việc chăm sóc và bảo vệ trẻ em, cần phải có sự tham gia của toàn xã hội của các ngành giáo dục, y tế … đồng thời phải biết đƣợc tình trạng phát triển của trẻ em trong thời điểm hiện tại cũng nhƣ các quy luật phát triển về hình thái và tinh thần, khi đó mới có thái độ, chiến lƣợc bảo vệ và chăm sóc trẻ em đƣợc tốt, giúp sự phát triển thể chất và tinh thần một cách toàn diện. Việc nghiên cứu các chỉ số sinh học và chức năng sinh lý các cơ quan của trẻ mầm non là rất cấp thiết cho việc hoạch định những chiến lƣợc sớm về con ngƣời và lựa chọn phƣơng pháp giáo dục đạt hiệu quả cao nhằm phát triển thế hệ tƣơng lai một cách tốt nhất. Trẻ em luôn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống của gia đình cũng nhƣ cộng đồng ngƣời Việt Nam và luôn là vấn đề đƣợc xã hội quan tâm, đặc biệt là việc chăm sóc – giáo dục ngay từ khi còn nhỏ, bởi vì trẻ em là tài sản, là công dân tƣơng lai của đất nƣớc, đó là những con ngƣời sau này sẽ kế tục sự nghiệp của cha ông. Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mĩ của trẻ. Theo các chuyên gia trong ngành giáo dục thì trẻ đƣợc tiếp cận với bậc học mầm non càng sớm, càng thúc đẩy quá trình học tập và phát triển ở các giai đoạn tiếp theo. Để tạo ra những con ngƣời phát triển toàn diện, đáp ứng các yêu cầu của xã hội
đề ra thì một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu là phải có một sức khỏe tốt. Sự phát triển cơ thể của trẻ phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhƣ di truyền và môi trƣờng sống (dinh dƣỡng, gia đình, xã hội, văn hoá, giáo dục…). Trong đó dinh dƣỡng đƣợc xem là một yếu tố có tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến sự phát triển cơ thể của trẻ nhỏ, đƣợc dùng để đánh giá sự phát triển cơ thể của trẻ, đặc biệt là trẻ mầm non giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi. Việc nghiên cứu và theo dõi sự phát triển thể chất của trẻ em, nhất là trẻ em lứa tuổi mầm non từ 3 đến 6 tuổi là cần thiết nhằm đánh giá đúng thực trạng về thể lực, góp phần làm cơ sở cho việc theo dõi và đề xuất các giải pháp tăng cƣờng sức khỏe lứa tuổi đặc biệt này. Tổ chức Y tế Thế giới (1990) ƣớc tính có khoảng 500 triệu trẻ em bị thiếu dinh dƣỡng trên phạm vi toàn cầu, khoảng 150 triệu trẻ em dƣới 5 tuổi bị suy dinh dƣỡng (SDD) thể nhẹ cân và hơn 20 triệu trẻ em bị SDD nặng [71, 72, 73]. Theo kết quả điều tra quốc gia từ năm 1980 – 1992 của 79 nƣớc đang phát triển cho thấy tỷ lệ trẻ em SDD thể nhẹ cân là 35,8%, tỷ lệ trẻ em còi là 42,7%, tỷ lệ trẻ em bị còm là 9,2%. Trong đó Châu Á có tỷ lệ SDD cao nhất so với các châu lục khác: 42% trẻ SDD thể nhẹ cân, 47,1% trẻ em còi và 10,8% trẻ em còm [61]. Trong những năm gần đây, song song với sự phát triển về kinh tế, mô hình tình trạng dinh dƣỡng của ngƣời Việt Nam đang thay đổi theo hƣớng dinh dƣỡng chuyển tiếp. Chúng ta phải chịu gánh nặng kép về dinh dƣỡng: một mặt phải khắc phục tình trạng SDD hiện vẫn còn chiếm tỉ lệ cao, mặt khác đó là tình trạng thừa cân, béo phì. SDD vẫn đang là một vấn đề sức khỏe cộng đồng của Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Theo điều tra dinh dƣỡng hàng năm của Viện Dinh dƣỡng cho thấy tỉ lệ SDD của
trẻ em Việt Nam có giảm qua các năm nhƣng nhiều khu vực vẫn có tỷ lệ trẻ SDD cao. Tỷ lệ trẻ SDD đã giảm nhiều nếu tính từ 1985 (51,5%) đến 1995 (44,9%) mỗi năm giảm trung bình 0,66%. Từ năm bắt đầu Kế hoạch Quốc gia Dinh dƣỡng (1995), chỉ sau 4 năm tỷ lệ SDD đã giảm xuống còn 36,7% (1999), trung bình mỗi năm giảm 2%, là tốc độ đƣợc quốc tế công nhận là giảm nhanh. Nhƣ vậy, mỗi năm đã đƣa khoảng gần 200 ngàn trẻ dƣới 5 tuổi thoát khỏi SDD. Tỷ lệ trẻ dƣới 5 tuổi bị SDD cân nặng theo tuổi (cân nặng/tuổi) ở các năm 2000, 2005, 2010 và 2013 lần lƣợt là 33,8%, 25,2%, 17,5% và 15,3% [9]. Tìm hiểu và phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến tình trạng SDD (nhƣ các yếu tố về kinh tế, xã hội …) sẽ cung cấp những thông tin quan trọng phục vụ cho chiến lƣợc can thiệp phòng chống SDD và đặc biệt là góp phần nâng cao thể trạng cho trẻ em nƣớc ta. Muốn có biện pháp can thiệp kịp thời thì cần phải đánh giá đƣợc tình trạng suy dinh dƣỡng của trẻ. Khu vực xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định là khu vực chuyển tiếp giữa nông thôn và thành thị, hàng năm vẫn còn tình trạng trẻ em suy dinh dƣỡng, vì vậy cần phải khảo sát và đánh giá tình trạng SDD để có biện pháp xử lý kịp thời. Chính vì các lý do trên mà chúng tôi đã chọn đề tài: “Nghiên cứu tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ mầm non xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định” với các mục tiêu sau: - Tìm hiểu các chỉ số nhân trắc bao gồm chiều cao, cân nặng, vòng cánh tay trái duỗi và xây dựng phƣơng trình xác định mối tƣơng quan giữa các chỉ số nhân trắc của trẻ mầm non tại xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định. - Xác định tỷ lệ suy dinh dƣỡng của trẻ mầm non tại địa bàn nghiên cứu.
- Tìm hiểu các yếu tố liên quan đến tình trạng suy dinh dƣỡng của trẻ mầm non xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định. - Xây dựng phƣơng trình hồi quy đa biến để dự báo tình trạng suy dinh dƣỡng dựa vào các yếu tố có thể ảnh hƣởng đến tình trạng dinh dƣỡng. CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VỀ TÌNH TRẠNG DINH DƢỠNG 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Năm 1754 Christian Friedrich Jumpert (Đức), đã công bố công trình nghiên cứu cắt ngang đầu tiên về tăng trƣởng ở trẻ em trong đó có trình bày các số liệu đo đạc về cân nặng, chiều cao của trẻ em [trích theo 25]. Nhƣng phải đến năm 1925 R. Martina (Đức) đã đề xuất phƣơng pháp và dụng cụ để đo kích thƣớc cơ thể con ngƣời. Từ đó trên thế giới đã có nhiều nhà nghiên cứu lĩnh vực này. Nhƣng phƣơng pháp của R. Martina ngày càng đƣợc bổ sung và hoàn thiện [23]. Cũng trong năm 1925, Tổ chức Y tế của Liên minh Quốc gia nghiên cứu về mối liên quan dinh dƣỡng và sức khỏe cộng đồng và J. Boyd Orrda đã phát hiện ra mối liên quan trực tiếp giữa tầng lớp xã hội và sức khỏe của họ. Tác giả Brnet và Aykroyd cho rằng suy thoái kinh tế 1930 làm cho ngƣời nghèo bị SDD nhiều nhất [trích theo 25]. Năm 1938 C.William phát hiện ra bệnh gọi là SDD thiếu Protein – năng lƣợng thể phù (Kwashiokor) [trích theo 25]. Năm 1942 Daray Thompson đã đƣa khái niệm tốc độ tăng trƣởng cùng 2 đại lƣợng của tăng trƣởng chiều cao và cân nặng nhƣ những chỉ tiêu về sức khỏe [ trích theo 21].
Năm 1984 WHO đã tổ chức một hội nghị về dinh dƣỡng ở Fiji để đánh giá tình hình và kinh nghiệm phòng chống dinh dƣỡng ở các nƣớc trong khu vực Tây Thái Bình Dƣơng. Hội nghị kết thúc đã đƣa ra một quyết định quan trọng: “Suy dinh dƣỡng trẻ em có rất nhiều nguyên nhân, cho nên việc phòng chống suy dinh dƣỡng trẻ em không thể hoạt động riêng rẽ của từng ngành, ngành nhi, ngành phòng dịch, ngành nông nghiệp và chế biến thực phẩm, mà phải do những ngƣời cầm đầu các nƣớc đứng ra nhận trách nhiệm phối hợp các ngành và giáo dục vận động nhân dân, các gia đình tự giác tham gia bằng khả năng và phƣơng tiện hiện có của mình”. Hội nghị đã đƣa ra việc phòng chống SDD bắt đầu từ thời kì nhi khoa chuyển sang thời kì phòng dịch [trích theo 25]. Năm 1990, WHO thành lập Nhóm nghiên cứu về tăng trưởng của trẻ nhằm đƣa ra những khuyến cáo cho việc sử dụng và giải thích một cách hợp lý về các kích thƣớc nhân trắc áp dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu này: dữ liệu tham chiếu của Trung tâm Quốc gia về Thống kê Y học của Mỹ/WHO có những sai sót và thất bại trong việc dự đoán một cách đầy đủ sự tăng trƣởng về mặt thể chất của trẻ. Những hạn chế này đã làm cản trở công tác quản lý dinh dƣỡng hợp lý của trẻ nhỏ. Vì vậy cần phải có những đƣờng tăng trƣởng mới để đáp ứng cho nhu cầu trên [82]. Năm 1995, WHO đã đề nghị lấy Quần thể NCHS (National Centre of Health Satistics) của Hoa Kỳ làm Quần thể tham chiếu. Từ trƣớc những năm 90 của thế kỷ trƣớc, đề nghị này đƣợc ứng dụng rộng rãi tại nhiều nƣớc trên thế giới trong đó có cả Việt Nam. Trong đó, WHO lƣu ý rằng không nên coi quần thể tham chiếu là chuẩn mà chỉ là cơ sở để đƣa ra các nhận định thuận tiện cho các so sánh trong nƣớc và quốc tế [75].
Năm 2006, WHO đã công bố bộ chuẩn tăng trƣởng thứ nhất của trẻ dƣới 5 tuổi, gồm các chuẩn về chiều cao theo tuổi (chiều cao/tuổi), cân nặng theo tuổi (cân nặng/tuổi), cân nặng theo chiều cao (cân nặng/chiều cao) và BMI theo tuổi (BMI/tuổi) [77]. Năm 2007, WHO tiếp tục công bố bộ chuẩn tăng trƣởng thứ 2 cho trẻ dƣới 5 tuổi gồm các chuẩn về vòng đầu theo tuổi (vòng đầu/tuổi), vòng cánh tay trái duỗi theo tuổi (VCTTD/tuổi), bề dày lớp mỡ dƣới da tại cơ tam đầu cánh tay theo tuổi và bề dày lớp mỡ dƣới mỏm bả theo tuổi [81]. Năm 2009, nghiên cứu của Shankar Prinja và cộng sự ở Ấn Độ sử dụng tiêu chuẩn của WHO để đánh giá tình trạng dinh dƣỡng của trẻ dƣới 5 tuổi cho thấy: với cùng một quần thể trẻ dƣới 5 tuổi, tỷ lệ trẻ nhẹ cân khi áp dụng chuẩn tăng trƣởng mới của WHO thấp hơn so với khi áp dụng chuẩn của Viện Nhi khoa Ấn Độ [69]. Theo báo cáo của UNICEF công bố ngày 2/5/2006 cho biết hơn 1/4 trẻ em dƣới 5 tuổi ở các nƣớc đang phát triển bị thiếu cân, cuộc sống đang bị đe dọa. Dinh dƣỡng không đầy đủ vẫn là đại dịch toàn cầu dẫn đến một nửa số ca tử vong là trẻ em, khoảng 5,6 triệu trẻ em mỗi năm [trích theo 35]. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ƣớc tính có khoảng 500 triệu trẻ em bị suy dinh dƣỡng trên toàn cầu, trong đó 150 triệu trẻ em ở Châu Á, chiếm 44% tổng số trẻ em dƣới 5 tuổi [trích theo 20]. Gần 3/4 trẻ em thiếu cân trên toàn thế giới đang sống ở 10 quốc gia và hơn một nửa số đó sống ở 3 nƣớc: Bănglađét, Ấn Độ và Pakixtan. Năm 2004, tỉ lệ trẻ dƣới 5 tuổi bị thiếu cân ở Bănglađét là 48%, Ấn Độ là 47% [60] và Pakixtan là 38% [65]. Các cuộc điều tra của nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy tỷ lệ SDD có sự chênh lệch nhiều giữa vùng nông thôn và thành thị. Kết quả cuộc khảo sát về tình hình kinh tế xã hội ở Indonesia năm 2003 cho thấy tỉ lệ
SDD trẻ em ở vùng thành thị là 25%, trong khi đó ở nông thôn là 30% [66]. Tại Kenya, theo báo cáo chung năm 2003, tỉ lệ SDD ở thành thị là 13% còn ở nông thôn là 21% [52]. Tại khu vực Đông Nam Á, theo thống kê của UNICEF năm 1994 cho thấy tỉ lệ SDD còn ở mức cao nhƣ Campuchia: 52%, Lào: 40%, Mianma: 39% và Indonesia: 34% [73]. Bảng 1.1. Tỷ lệ trẻ bị suy dinh dưỡng thể còi tại một số khu vực năm 1980-2005 [45] Khu vực Tỷ lệ % 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Châu Phi 40,5 39,2 37,8 36,5 35,2 33,8 Châu Á 52,2 47,7 43,3 38,8 34,4 29,9 Mỹ Latinh và Caribê 25,6 22,3 19,1 15,8 12,6 9,3 Các nƣớc 47,1 43,4 39,8 36 32,5 29 đang phát triển Thống kê từ 1990 đến 2003 tỷ lệ SDD chung cho các nƣớc đang phát triển cho thấy chỉ tiêu SDD cân nặng/tuổi đã giảm từ 33% xuống còn 28%, SDD chiều cao/tuổi giảm từ 41% xuống còn 31% [55]. Bảng 1.2. Tình hình suy dinh dưỡng trẻ em các nước đang phát triển trên thế giới năm 1990 và 2003 [55] Tỷ lệ SDD Tỷ lệ SDD Vùng cân nặng/tuổi (%) chiều cao/tuổi (%) 1990 2003 1990 2003 Nam Á 53 47 54 45 Cận sa mạc Châu Phi 32 31 44 39 Đông Á 25 17 25 18 Mỹ Latinh và Caribê 11 7 35 15 Đông và Nam Phi 10 9 21 14 Chung 33 28 41 31
Năm 2000, Amy L.Rice, Lisa Sacco và cộng sự nghiên cứu về tử vong ở trẻ em bị SDD tại các nƣớc đang phát triển nhận thấy có mối liên quan giữa SDD và bệnh tiêu chảy [47]. Năm 2002, Nitabhandari và cộng sự nghiên cứu tình trạng dinh dƣỡng trẻ em ở các gia đình giàu có tại phía Nam New Dheli, Ấn Độ cho thấy tỉ lệ SDD có liên quan mật thiết tới học vấn và tình trạng kinh tế gia đình [67]. Theo báo cáo của Quỹ Nhi Đồng của Liên Hợp Quốc UNICEF năm 2008, trên thế giới có khoảng 146 triệu trẻ em dƣới 5 tuổi đƣợc xem là thiếu cân (một chỉ tiêu chính của “suy dinh dƣỡng”), trong đó có khoảng 20 triệu trẻ em dƣới 5 tuổi bị SDD nặng cần đƣợc chăm sóc khẩn cấp, phần lớn tập trung ở châu Á, châu Phi, và Mỹ Latin. Trong số này có khoảng 2 triệu trẻ em từ Việt Nam [74]. 1.1.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam Trẻ từ 0 đến 6 tuổi là giai đoạn phát triển thể lực, trí lực quan trọng và có nguy cơ cao khi bị thiếu hụt dinh dƣỡng. Nhiều nghiên cứu cho thấy ở các nƣớc đang phát triển trong đó có nƣớc ta, giai đoạn trẻ có nguy cơ SDD cao nhất là từ 12 đến 24 tháng tuổi và tỷ lệ SDD giữ ở mức cao cho đến 60 tháng tức là 5 tuổi [4, 43]. Các nhà dinh dƣỡng cũng đúc kết đƣợc rằng những trẻ bị SDD nặng trong 2 – 3 năm đầu của cuộc sống sẽ ảnh hƣởng đến phát triển thể lực, đặc biệt là chiều cao của trẻ ở tuổi vị thành niên, trí lực của những trẻ này cũng kém hơn những trẻ khác. Trong những năm trƣớc kia, ngƣời ta chỉ đề cập đến nhóm SDD do thiếu dinh dƣỡng bao gồm nhẹ cân, còi, còm (tức là cân nặng, chiều cao của trẻ thấp hơn so với tuổi hoặc cân nặng thấp (không đạt) so với chiều cao). Nhƣng trong thập kỷ vừa qua, SDD thể thừa (thừa cân, béo phì) có xu
hƣớng gia tăng ở các vùng đô thị. Tuy nhiên, SDD thể thiếu vẫn phổ biến hơn, đặc biệt là nông thôn, vùng sâu vùng xa [8]. Năm 1974, cuốn “Nhân trắc học và sự ứng dụng nghiên cứu trên ngƣời Việt Nam” của Nguyễn Quang Quyền ra đời [30]. Cuốn sách này có ý nghĩa rất quan trọng cho việc nghiên cứu nhân trắc học ở Việt Nam. Năm 1975, cuốn “Hằng số Sinh học ngƣời Việt Nam”, do Nguyễn Tấn Gi Trọng chủ biên ra đời, đã tổng hợp kết quả nghiên cứu từ năm 1960-1972 trên đối tƣợng chủ yếu là trẻ em, học sinh thành thị ở phía Bắc nƣớc ta, làm cơ sở cho nhiều công trình nghiên cứu tăng trƣởng trẻ em sau này [7]. Ngày 13/6/1980 Viện dinh dƣỡng Quốc gia đƣợc thành lập để nghiên cứu các vấn đề về dinh dƣỡng có tầm quan trọng hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng Việt Nam. Viện đã tiến hành các cuộc tổng diều tra dinh dƣỡng, dịch tễ học các bệnh thiếu dinh dƣỡng Protein – năng lƣợng, đồng thời tổ chức các cuộc hội thảo nuôi con bằng sữa mẹ, hội thảo hội nghị phòng chống thiếu Vitamin A [42]. Năm 1984 Đào Ngọc Diễn, Nguyễn Trọng An và cộng sự với công trình nghiên cứu “Tình hình suy dinh dƣỡng nặng trong năm năm 1978 – 1982”. Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ SDD nặng đều tăng rõ rệt và nhiều nhất là năm 1982, thời điểm vào viện cao nhất là tháng 9, đồng thời nghiên cứu cũng chỉ ra rằng SDD không những gặp ở gia đình đông con mà còn gặp ở những gia đình mới đẻ con thứ nhất, thứ hai, thiếu máu là triệu trứng thƣờng gặp nhất ở trẻ SDD (chiếm 77%) [14]. Năm 1991, Đào Huy Khuê nghiên cứu cắt ngang gần 50 chỉ tiêu nhân trắc và mô tả của 1.478 học sinh phổ thông 6 – 17 tuổi ở thị xã Hà Đông, bao gồm các đặc điểm hình thái, bề dày lớp mỡ dƣới da và đặc điểm phát dục.
Tác giả cho rằng hầu hết các thông số hình thái đều tăng dần theo tuổi ở hai giới, nhƣng nhịp độ tăng trƣởng không đồng đều theo tuổi và giới tính [17]. Năm 1994, tác giả Nguyễn Hồng Vân với công trình nghiên cứu “Mô hình suy dinh dƣỡng trong 10 năm (1985 – 1994) tại bệnh viện đa khoa tỉnh Thanh Hóa”, cho thấy từ năm 1985 – 1994, tại Thanh Hóa số bệnh nhân SDD nặng vào viện đã giảm xuống rõ rệt. Hàng năm số bệnh nhân vào viện tập trung vào tháng 8, 9, 10, đây là mùa mƣa bão mà Thanh Hóa là một trong số những vùng có nhiều mƣa bão nhất nƣớc ta. Tuổi mắc bệnh chủ yếu là trẻ dƣới 2 tuổi, chiếm 80,7% [41]. Trong 2 năm 1995 – 1996, Hàn Nguyệt Kim Chi và cộng sự đã nghiên cứu trên 10.339 trẻ từ 1 – 36 tháng tuổi và 11985 trẻ từ 37 – 72 tháng tuổi tại Hà Nội, Hà Tây, Hà Bắc, Ninh Bình, Nam Hà về các chỉ số cân nặng, chiều cao đứng, chiều cao ngồi, vòng ngực, vòng đùi, vòng cánh tay. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức tăng cân nặng có nhanh hơn so với mức tăng chiều cao [12, 13]. Năm 1999, nghiên cứu của Hồ Quang Trung với đề tài, “Nghiên cứu tình trạng dinh dƣỡng của trẻ em dƣới 5 tuổi với các điều kiện kinh tế xã hội tại xã Văn Khúc, huyện Sông Thao, tỉnh Phú Thọ” cho thấy tình trạng dinh dƣỡng của trẻ dƣới 5 tuổi tại địa bàn nghiên cứu có tỷ lệ SDD cân nặng/tuổi chiếm 34,1%, tỉ lệ SDD thể còi là 36,6% và SDD thể còm 8% [39]. Phạm Ngọc Khái (2001), nghiên cứu tỉ lệ SDD của trẻ em dƣới 5 tuổi và các yếu tố liên quan ở Thái Bình. Cũng trong năm này nhóm tác giả Trần Văn Hải và cộng sự đã nghiên cứu “Tình trạng suy dinh dƣỡng của trẻ em dƣới 5 tuổi và một số yếu tố ảnh hƣởng tại tỉnh Kon Tum - 2001”. Cho thấy tỉ lệ SDD thể nhẹ cân là 36,9%, thể còi là 46,3%, thể còm là 8,3%. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng con của những ngƣời mẹ mù chữ có tỉ lệ SDD nhiều nhất [16].
TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt 1. Trịnh Văn Bảo (1997), “ Vấn đề di truyền với tăng trƣởng”, Bàn về đặc điểm tăng trưởng người Việt Nam, Đề tài KX – 07 – 07, Hà Nội, tr. 150 – 161. 2. Bộ Y tế (1990), Một số yếu tố ảnh hưởng để tử vong ở trẻ em suy dinh dưỡng nặng, Nxb Y học, Hà Nội. 3. Bộ Y tế, Viện Dinh dƣỡng (1998), Hướng dẫn đánh giá tình hình dinh dưỡng và thực phẩm ở một cộng đồng, Nxb Y học, Hà Nội. 4. Bộ Y tế, Viện Dinh dƣỡng (2000), Chiến lược dinh dưỡng 2001- 2010, Nxb Y học, Hà Nội. 5. Bộ Y tế, Viện Dinh dƣỡng (2000), Cải thiện tình trạng dinh dưỡng của người Việt Nam, Nxb Y học, Hà Nội. 6. Bộ Y tế, Viện Dinh dƣỡng (2000), Tổng điều tra dinh dưỡng, Nxb Y học, Hà Nội. 7. Bộ Y tế (2003), Các giá trị sinh học người Việt Nam bình thường thập kỷ 90 - Thế kỷ XX, Nxb Y học, Hà Nội. 8. Bộ Y tế, Viện Dinh dƣỡng (2009), Số liệu thống kê suy dinh dưỡng trẻ em qua các năm, Hà Nội. 9. Bộ Y tế, Viện dinh dƣỡng (2013), Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi theo các vùng sinh thái năm 2013, Hà Nội. 10. Bộ Y tế, Viện dinh dƣỡng (2014), “Dinh dƣỡng trẻ em”, Dinh dưỡng và sức khỏe, Hà Nội.
11. Nguyễn Hữu Choáng, Nguyễn Thái Bình, Nguyễn Hữu Chỉnh (1996), “Một số nhận xét về thể lực của nam thanh niên Hồng Bàng, Hải Phòng”, Kết quả bước đầu nghiên cứu một số chỉ tiêu sinh học người Việt Nam, Nxb Y học, Hà Nội, tr. 78 – 81. 12. Hàn Nguyệt Kim Chi và cs (1995), Đặc điểm phát triển thể lực, sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng của trẻ em mẫu giáo, Viện khoa học giáo dục, Trung tâm nghiên cứu Giáo dục Mầm non, Hà Nội. 13. Hàn Nguyệt Kim Chi, Nguyễn Thị Ngọc Trâm và cs (1996), “Đặc điểm phát triển thể lực của trẻ dƣới 6 tuổi”, Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học, NXBYH, Hà Nội, tr. 39 – 44. 14. Đào Ngọc Diễn, Nguyễn Trọng An và cs (1984), “Tình hình suy dinh dƣỡng nặng trong 5 năm (1978 – 1982)’’, Tạp chí Y học Việt Nam, Hà Nội. 15. Thẩm Thị Hoàng Điệp, Nguyễn Quang Quyền, Vũ Huy Khôi và cs (1996), “ Một số nhận xét về phát triển chiều cao, vòng đầu, vòng ngực của ngƣời Việt Nam từ 1 – 55 tuổi”, Kết quả bước đầu nghiên cứu một số chỉ tiêu sinh học người Việt Nam, Nxb Y học, Hà Nội, tr. 68 – 71. 16. Phạm Ngọc Khái (2001), “Tỷ lệ suy dinh dƣỡng của trẻ em dƣới 5 tuổi và yếu tố liên quan”, Tạp chí y học thực hành số 2/2001, Bộ Y tế, Hà Nội. 17. Đào Huy Khuê (1991), Đặc điểm về kích thước hình thái, về sự tăng trưởng và sự phát triển cơ thể học sinh phổ thông 6 – 17 tuổi (thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Sơn Bình), Luận án phó tiến sĩ Sinh học, Trƣờng Đại học Tổng hợp Hà Nội. 18. Nguyễn Thanh Hà (2011), Hiệu quả bổ sung kẽm và sprinkles đa vi chất trên trẻ 6 - 36 tháng tuổi suy dinh dưỡng thấp còi, Luận án tiến sĩ dinh dƣỡng cộng đồng, Hà Nội.
19. Phan Văn Hải, Trần Văn Bình, Nguyễn Thị Vân (2004), “Tình trạng suy dinh dƣỡng ở trẻ em dƣới 5 tuổi và một số yếu tố ảnh hƣởng tại tỉnh Kon Tum năm 2001”, Tạp chí Y học dự phòng, tập XIV số 4 (61), Hội Y học dự phòng Việt Nam, tr. 71 – 76. 20. Phan Lê Thu Hằng, Lê Thanh Sơn (2004), “Thực trạng và một số yếu tố liên quan tới tình trạng dinh dƣỡng ở trẻ em dƣới 5 tuổi tại 4 xã tỉnh Hà Tây”, Tạp chí Y học thực hành (478), số 4/2004, Bộ Y tế, Hà Nội. 21. Lê Thị Mai Hoa (2006), Bệnh trẻ em, Nxb Giáo dục. 22. Lê Thị Mai Hoa (2006), Dinh dưỡng trẻ em, Nxb Giáo dục. 23. Trần Thị Thu Hòa (1997), Bước đầu đánh giá thể lực, tình trạng dinh dưỡng và các yếu tố ảnh hưởng của trẻ 3 – 6 tuổi tại Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ khoa học Sinh học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội. 24. Phạm Văn Hoan, Lê Danh Tuyên (2007), “Tiến triển suy dinh dƣỡng trẻ em từ 1990 đến 2004”, Tạp chí Y học Việt Nam, số 1/2007, Tổng hội Y Dƣợc học Việt Nam. 25. Nguyễn Đình Học (2004), Nghiên cứu sự phát triển thể chất, mô hình bệnh tật và một số yếu tố ảnh hưởng ở trẻ em dân tộc Dao Bắc Thái, Luận án Tiến sỹ Y học, Trƣờng Đại học Y Hà Nội. 26. Lê Thị Hợp (2003), "Phƣơng pháp đánh giá tình trạng dinh dƣỡng (thừa cân – béo phì) ở trẻ em dƣới 10 tuổi", Tạp chí Y học dự phòng, số 13(4), tr. 76 – 80. 27. Lê Thị Hợp, Huỳnh Phƣơng Nam (2011), "Thống nhất về phƣơng pháp đánh giá tình trạng dinh dƣỡng bằng nhân trắc học", Tạp chí Dinh dưỡng và Thực phẩm, số 7(2), tr.1 – 8.
28. Trần Thị Mai (2004), Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng trẻ em tại 2 xã tỉnh Đăk Lắc năm 2004, Luận văn Thạc sĩ Y Tế Cộng Đồng, Trƣờng Đại học Y Hà Nội. 29. PhouSoPhal (2003), Tình trạng dinh dưỡng của trẻ em dưới 5 tuổi và một số yếu tố liên quan tại phường Chỉ Kiên và Mỹ Phương tỉnh Bắc Kạn năm 2003, Luận văn Thạc Sĩ Y Tế Cộng Đồng, Trƣờng Đại học Y Hà Nội. 30. Nguyễn Quang Quyền (1974), Nhân trắc học và sự ứng dụng nghiên cứu trên người Việt Nam, Nxb Y học, Hà Nội. 31. Sở Y tế Hà Nội (1997), Đánh giá thực trạng thể lực và suy dinh dưỡng của trẻ từ 0 – 60 tháng tuổi ở Hà Nội, Hà Nội. 32. Hoàng Quý Tỉnh, Nguyễn Hữu Nhân, Nguyễn Thị Thùy Linh (2009), “Ứng dụng phần mềm Anthro của WHO trong nghiên cứu một số kích thƣớc nhân trắc”, Tạp chí Y Dược học Quân sự, số 34, 1/2009, Học viện Quân y, Hà Nội, tr. 1 – 5. 33. Hoàng Quý Tỉnh (2010), Nghiên cứu một số đặc điểm hình thái cơ thể trẻ em người dân tộc Thái, HMông, Dao ở tỉnh Yên Bái và các yếu tố liên quan, Luận án Tiến sĩ Sinh học, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội. 34. Tổng cục Thống kê (2001), Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam 1999, Nxb Thống kê, Hà Nội. 35. Lê Thị Thêm (2006), “Một phần tƣ trẻ em trên thế giới thiếu cân trầm trọng”, Tạp chí Dân số và phát triển, số 5(62), tr. 29 – 30.