Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động chất vấn của Hội đồng nhân dân cấp xã - Từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề xuất các giải pháp bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung của luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Hoạt động chất vấn của Hội đồng nhân dân cấp xã - Từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............/............ ....../...... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ ĐỨC THẮNG HOẠT ĐỘNG CHẤT VẤN CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2020
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Diệu Oanh Người phản biện 1: TS. Đàm Bích Hiên Người phản biện 2: TS. Phan Văn Hùng Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp D, Nhà A Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77 Nguyễn Chí Thanh - Quận: Đống đa - Thành phố: Hà Nội Thời gian: vào hồi 14 giờ 30’, ngày 17 tháng 8 năm 2020 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: “Hội đồng nhân dân (HĐND) là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”. Đồng thời, “HĐND quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND mình đề ra”. Do đó, vai trò và hoạt động của HĐND là hết sức quan trọng, nên việc nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND các cấp, đặc biệt là HĐND cấp cấp xã là một trong những nhiệm vụ rất cần thiết để mang lại hiệu quả hoạt động của HĐND, nhất là trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nói riêng và sự nghiệp đổi mới đất nước ta hiện nay nói chung. Chất vấn là một hình thức giám sát quan trọng của Hội đồng nhân dân được đại biểu HĐND thực hiện, được tổ chức công khai tại kỳ họp hoặc giữa hai kỳ họp HĐND. Hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND thể hiện ý thức về quyền và nghĩa vụ công dân, năng lực làm chủ, tham gia quản lý xã hội của nhân dân, thể chế hóa và thực hiện phương châm: "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra". Chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã là việc đại biểu HĐND cấp xã nêu vấn đề thuộc trách nhiệm của Chủ tịch UBND, thành viên khác của UBND và yêu cầu những người này trả lời; với mục đích là giải đáp, làm rõ trách nhiệm của các đối tượng bị chất vấn trong quá trình thực thi nhiệm vụ theo thẩm quyền được phân công. Hoạt động chất vấn là hình thức nhân dân thực hiện quyền làm chủ nhà nước của mình, thông qua người đại diện, cơ quan đại diện nói lên tiếng nói, đòi hỏi sự giải trình làm rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, 1
người có thẩm quyền trong các cơ quan quản lý nhà nước về bất cứ lĩnh vực xã hội nào mà họ quan tâm và có bức xúc. Thực tế cho thấy, hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND nói chung, đại biểu HĐND cấp xã nói riêng ngày một hoàn thiện về hình thức lẫn nội dung và đã có nhiều kết quả tích cực; qua chất vấn của đại biểu HĐND, nhiều vấn đề nổi cộm, bức xúc ở địa phương đã được giải quyết, sự băn khoăn, thắc mắc của cử tri phần nào được giải tỏa, góp phần thể hiện rõ tính chất của HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, làm tăng vai trò đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên của đại biểu HĐND; hoàn thành tốt chức năng giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND của đại biểu HĐND. Về mặt lý luận, phù hợp với nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp trong Hiến pháp năm 2013 cùng yêu cầu hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được đề cập trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng là "Hoàn thiện cơ chế để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của cơ quan dân cử…" và xuất phát từ bản chất của Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, nên tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước đều phải xuất phát từ ý chí, nguyện vọng của nhân dân và chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân. Nhân dân thực hiện quyền làm chủ nhà nước, quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, quyền kiểm tra, giám sát tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước thông qua nhiều kênh khác nhau, trong đó thông qua đại biểu HĐND, được nhân dân ủy quyền, - là một kênh hữu hiệu. Hiện nay, Nhà nước ta đã ban hành khá đầy đủ cơ sở pháp lý thực hiện quyền chất vấn của đại biểu HĐND bằng Hiến pháp năm 2013 và các đạo luật như Luật 2
hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 (có hiệu lực từ ngày 01-7-2016, sau đây gọi tắt là Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND 2015), ngoài ra là các văn bản pháp luật khác có liên quan như Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (có hiệu lực từ ngày 01- 01-2016 - sau đây gọi tắt là Luật tổ chức CQĐP 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2019, thay thế cho Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 - sau đây gọi tắt là Luật tổ chức HĐND và UBND 2003), Luật bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND năm 2015, các luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước, v.v.. Về thiết chế pháp luật, các cơ quan dân cử cùng với hệ thống các cơ quan nhà nước khác ngày càng được xây dựng, củng cố và hoàn thiện, tạo điều kiện cho đại biểu HĐND cấp xã thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Trên cơ sở nghiên cứu các thể chế và thiết chế đó, làm rõ về mặt lý luận về vị trí, vai trò của đại biểu HĐND cấp xã, về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã nhằm tìm ra những đổi mới trong hoạt động chất vấn để hoạt động này vừa nghiêm túc, vừa thẳng thắn, vừa đúng mức lại có kết quả tốt là điều rất cần được quan tâm làm rõ. Về mặt thực tiễn, có những yếu tố tác động, ảnh hưởng đến hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã như sự nhận thức và thực hiện tốt quy định pháp luật ở từng cấp xã trong cả nước là chưa đồng đều, vẫn còn hiện tượng đại biểu HĐND cấp xã chất vấn còn mang tính hình thức, chưa trúng và đúng những vấn đề xã hội và dư luận ở địa phương quan tâm, hiện tượng đại biểu HĐND cấp xã ngại va chạm, né tránh, nhiều vấn đề xã hội quan tâm bị chất vấn nhiều lần nhưng không được giải quyết triệt để khiến cử tri không hài lòng. Việc triển khai các quy định trong các văn bản pháp luật vào thực tế sinh động của đời sống xã hội là một quá trình đòi hỏi vừa phải quán triệt, vừa phải linh hoạt với thực tế, điều kiện từng địa phương. So với HĐND và đại biểu HĐND cấp xã trong cả nước, HĐND và đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội vừa có 3
những nét chung lại vừa có những nét đặc thù riêng về tổ chức và hoạt động. Việc nghiên cứu làm rõ những nội dung lý luận và thực tiễn về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội gắn với điều kiện riêng của địa phương về kinh tế - xã hội, đặc điểm riêng về cơ cấu, thành phần và hoạt động của HĐND, đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội để từ đó đưa ra những quan điểm, giải pháp bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Từ những lý do trên, học viên chọn đề tài: "Hoạt động chất vấn của Hội đồng nhân dân cấp xã - Từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội" để nghiên cứu luận văn thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua, số công trình nghiên cứu được công bố về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND nói chung, của đại biểu HĐND cấp xã nói riêng không nhiều, chủ yếu là những công trình nghiên cứu về hoạt động chất vấn của đại biểu QH. Hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND được đề cập với tư cách là một trong các hình thức giám sát khi nghiên cứu hoạt động giám sát của HĐND các cấp, có thể kể ra một số công trình tiêu biểu như: "HĐND trong hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước” do PGS.TS. Nguyễn Đăng Dung chủ biên, “Một số vấn đề chung về hiệu quả và việc nâng cao hiệu quả giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước” của tác giả Võ Khánh Vinh. Ngoài ra, có một số luận văn thạc sỹ của các tác giả có nghiên cứu về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND như: “Hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Nam Định” của Trịnh Minh Đức, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, 2014; “Hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với UBND cùng cấp - Từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh” của Nguyễn Thị Hồng Oanh, Luận văn thạc sỹ Quản lý hành chính công, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, 2011. 4
Đối với tỉnh Nghệ An, có Luận văn thạc sĩ Luật học của Hồ Thị Hưng: “Nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND tỉnh Nghệ An trong giai đoạn hiện nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2006. Các công trình nghiên cứu nêu trên đề cập chức năng, nhiệm vụ, vai trò của HĐND trong cơ cấu quyền lực nhà nước hoặc hoạt động giám sát của HĐND (một trong các hình thức giám sát của HĐND là xem xét việc trả lời chất vấn của những người bị chất vấn) và hoạt động giám sát của đại biểu HĐND (một trong các hình thức giám sát của đại biểu HĐND là chất vấn những người bị chất vấn) nên chưa phải là những công trình độc lập nghiên cứu riêng về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp tỉnh. Trên thực tế, hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã được đề cập trong một số bài tham luận, bài viết đăng tải trên một số báo, các trang thông tin điện tử của HĐND và UBND một số tỉnh và một số báo cáo, tài liệu nghiên cứu về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND một địa phương cụ thể như bài "Kỹ năng chất vấn của đại biểu dân cử" đăng trên Trang thông tin điện tử của HĐND tỉnh Bạc Liêu ngày 25-8-2016; "Chất vấn tại kỳ họp là một hình thức giám sát tốt của HĐND" đăng trên Trang tin bầu cử QH khóa XIV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 ngày 24-3-2016; "Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả khi trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh" đăng trên Trang thông tin điện tử của HĐND tỉnh Vĩnh Phúc; "Nâng cao hiệu quả hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND" của tác giả Ngọc Hải đăng trên Trang thông tin điện tử Đoàn đại biểu QH và HĐND tỉnh Quảng Ngãi... Cho tới nay có thể thấy chưa công trình nào nghiên cứu về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu đã được công bố nêu trên có giá trị tham khảo trong triển khai nghiên cứu đề tài luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Đề xuất các giải pháp bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 5
- Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau: + Phân tích, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận chung về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã. + Đánh giá thực trạng và những bất cập trong hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2016-2021. + Đưa ra những quan điểm và một số giải pháp bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, giải pháp chung và giải pháp cụ thể Deleted: , cho huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận Deleted: , huyện Thạch Thất, thành phố và thực tiễn của hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã. Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: Về không gian là tại kỳ họp và giữa hai kỳ họp HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nơi diễn ra hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND; Về thời gian là nhiệm kỳ 2016-2021 Deleted: 2011-2016 (số liệu nghiên cứu trong phạm vi từ năm 2016 đến nay). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu của triết học Mác - Lênin (phép biện chứng duy vật); phương pháp lôgíc kết hợp với lịch sử. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: nghiên cứu tài liệu, phương pháp phân tích, so sánh, thống kê tổng hợp… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần cung cấp thêm những cơ sở khoa học cho hoạt động nghiên cứu lý luận và thực tiễn về hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã. Thực tiễn, phương hướng, giải pháp mà Luận văn đưa ra có thể giúp đại biểu HĐND, các Ban của HĐND, Thường trực HĐND xã tham khảo trong quá trình thực hiện hoạt động chất 6
vấn trong thời gian tới. Luận văn còn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu, học tập thuộc chuyên ngành Luật học. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Danh mục các sơ đồ và Phụ lục, đề tài được kết cấu gồm 3 Chương. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHẤT VẤN CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ 1.1. Khái quát chung về đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã 1.1.1. Vị trí, vai trò của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành các đơn vị hành chính các cấp: cấp trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Ở địa phương cấp xã là cấp cơ sở, là cấp cụ thể hóa các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của cơ quan nhà nước cấp trên trong phạm vi xã gắn trực tiếp với quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. HĐND xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở xã, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. HĐND xã quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND. HĐND xã gồm các đại biểu HĐND xã do cử tri ở xã bầu ra, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, có nhiệm vụ vận động nhân dân thực hiện Hiến pháp và pháp luật, chính sách của Nhà nước, nghị quyết của HĐND, động viên nhân dân tham gia quản lý nhà nước (theo Điều 113, 115 Hiến pháp năm 2013). Các quy định trên của Hiến pháp năm 2013 (sau được cụ thể hóa tại khoản 2 Điều 6 Luật tổ chức CQĐP 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2019). 7
1.1.2. Trách nhiệm, quyền hạn và tiêu chuẩn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã 1.1.2.1. Trách nhiệm Trách nhiệm của đại biểu HĐND được quy định tại khoản 1 Điều 115 Hiến pháp năm 2013: "…liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri, thực hiện chế độ tiếp xúc, báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của HĐND, trả lời những yêu cầu và kiến nghị của cử tri; xem xét, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đại biểu HĐND có nhiệm vụ vận động nhân dân thực hiện Hiến pháp và pháp luật, chính sách của Nhà nước, nghị quyết của HĐND, động viên nhân dân tham gia quản lý nhà nước". 1.1.2.2. Quyền hạn Để thực hiện trách nhiệm của mình, đại biểu HĐND cấp xã được pháp luật trao cho những quyền hạn nhất định. Quyền hạn của đại biểu HĐND được quy định tại các điều 96, 97, 98, 99, 100 Luật tổ chức CQĐP 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019), đó là: quyền chất vấn, quyền kiến nghị, quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức hữu quan thi hành những biện pháp cần thiết để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật khi đại biểu HĐND phát hiện hành vi vi phạm pháp luật, quyền yêu cầu cung cấp thông tin, quyền miễn trừ. 1.1.2.3. Tiêu chuẩn Điều 7 Luật tổ chức CQĐP 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019) quy định về tiêu chuẩn của đại biểu HĐND như sau: "1. Trung thành với Tổ quốc, nhân dân và Hiến pháp, phấn đấu thực hiện công cuộc đổi mới, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. 2. Có phẩm chất đạo đức tốt, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, gương mẫu chấp hành pháp luật; có bản lĩnh, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền và các hành vi vi phạm pháp luật khác. 3. Có trình độ văn hóa, chuyên môn, đủ năng lực, sức khỏe, kinh nghiệm công tác và uy tín để thực hiện nhiệm vụ đại biểu; có điều kiện 8
tham gia các hoạt động của HĐND. 4. Liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, được nhân dân tín nhiệm". 1.2. Khái niệm, đặc điểm, mục đích hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã 1.2.1. Khái niệm Chất vấn là một hình thức giám sát của đại biểu HĐND cấp xã, được tổ chức công khai tại kỳ họp hoặc giữa hai kỳ họp HĐND xã, theo đó đại biểu HĐND xã nêu vấn đề thuộc trách nhiệm của Chủ tịch UBND xã, thành viên khác của UBND xã và yêu cầu những người này trả lời nhằm giải đáp, làm rõ trách nhiệm của họ trong quá trình thực thi nhiệm vụ theo thẩm quyền được phân công. 1.2.2. Đặc điểm chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Thứ nhất, đặc điểm về chủ thể chất vấn, người bị chất vấn Thứ hai, đặc điểm về phạm vi chất vấn 1.2.3. Mục đích Một là, các phiên chất vấn luôn thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội bởi hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn nhằm mục đích giám sát việc thực hiện các nghị quyết của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, qua đó nhận diện những vấn đề bất cập trong đời sống kinh tế - xã hội, xác định rõ trách nhiệm và phương pháp khắc phục, tháo gỡ để thúc đẩy sự phát triển ở địa phương. Hai là, mục đích khác của chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã là kênh kiểm tra, đánh giá năng lực của Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND, Ủy viên UBND cùng cấp. Ba là, mặt khác chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã còn nhằm cảnh báo về một vấn đề hay một tình trạng cần được lưu ý giải quyết ở địa phương. Bốn là, chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã cũng có mục đích cung cấp thông tin và tạo cơ hội cho xã hội đánh giá, phê bình UBND cấp xã, Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND, Ủy viên UBND cùng cấp vì làm 9
hay không làm điều gì đó, tạo sức ép lên các cơ quan đó để việc hoạt động, giải quyết vấn đề đang đặt ra được nhanh hơn, hiệu quả hơn, tránh sai sót. Deleted: 1.3. Trình tự, thủ tục, nội dung và hệ quả hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã 1.3.1. Trình tự, thủ tục, nội dung chất vấn - Hoạt động chất vấn tại kỳ họp. - Hoạt động chất vấn giữa 2 kỳ họp. 1.3.2.Hệ quả hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Hệ quả chính trị của chất vấn, xét ở một khía cạnh nào đó, là sự cảnh báo của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương về một vấn đề hay một tình trạng cần được lưu ý giải quyết. Sự cảnh báo này nhằm nâng cao tính dự đoán và trách nhiệm phải nhìn nhận trước vấn đề của các cơ quan quản lý nhà nước. Trong điều kiện phát huy dân chủ trong tổ chức và hoạt động của HĐND hiện nay chất vấn mang lại hệ quả xã hội to lớn, thường là có tác động rộng rãi hơn hệ quả chính trị. Chất vấn thu hút sự chú ý rộng rãi của công luận về vấn đề nào đó, do đó tạo sức ép đối cơ quan nhà nước, người đứng đầu cơ quan nhà nước phải giải quyết vấn đề nhanh hơn, tuân thủ pháp luật hơn. Việc truyền hình, truyền thanh trực tiếp và các bình luận của báo chí về những phiên trả lời chất vấn của người bị chất vấn luôn tạo nên luồng công luận mạnh mẽ và gây áp lực xã hội to lớn góp phần bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền các cấp. 1.4. Các bảo đảm cho hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã 1.4.1. Các quy định pháp luật Các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của HĐND, trong đó có hoạt động chất vấn là cơ sở pháp lý cho đại biểu HĐND xã thực hiện vai trò, chức năng và nhiệm vụ của mình. Các quy định trong văn bản luật 10
đã thể chế hóa sự hiến định của Hiến pháp đối với hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã. Deleted: hoạt động 1.4.2. Tổ chức bộ máy của Hội đồng nhân dân xã Vai trò của HĐND, Thường trực HĐND rất quan trọng đối với việc tạo điều kiện, cung cấp thông tin, nhất là những vấn đề liên quan đến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến từng đại biểu HĐND; thực hiện công tác phối hợp với Ủy ban MTTQ các cấp; tổ chức cho đại biểu tiếp xúc cử tri; hướng dẫn và tạo điều kiện cho đại biểu làm tốt việc tiếp công dân và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân gửi đến đại biểu; thực hiện công tác tập huấn kỹ năng hoạt động đại biểu dân cử, tạo những điều kiện vật chất cho hoạt động của đại biểu HĐND… đặc biệt là xem xét việc chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND, xem xét việc chất vấn và trả lời chất vấn giữa hai kỳ họp HĐND. 1.4.3. Năng lực, bản lĩnh và trách nhiệm thực hiện hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã và thái độ, trách nhiệm của người trả lời chất vấn 1.4.4. Xây dựng, chuẩn bị, thực hiện kế hoạch, chương trình chất vấn, giám sát sau chất vấn và sự tham gia của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã cùng Uỷ ban nhân dân cấp xã Tiểu kết chương 1 Đại biểu HĐND là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương; liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri, thực hiện chế độ tiếp xúc, báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của HĐND, trả lời những yêu cầu, kiến nghị của cử tri; xem xét, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đại biểu HĐND có nhiệm vụ vận động nhân dân thực hiện Hiến pháp và pháp luật, chính sách của Nhà nước, nghị quyết của HĐND, động viên nhân dân tham gia quản lý nhà nước. Thực hiện vai trò và nhiệm vụ đó, đại biểu HĐND có thẩm quyền giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước cùng những người đứng đầu các cơ quan đó. 11
Chương 2 Deleted: CÁC YẾU TỐ ẢNH THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHẤT VẤN CỦA ĐẠI BIỂU HƯỞNG VÀ HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ, HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội có ảnh hưởng đến hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Huyện Thạch Thất nằm về phía Tây thành phố Hà Nội, là vùng bán sơn địa. Phía Bắc và Đông Bắc giáp huyện Phúc Thọ; phía Đông Nam và Nam giáp huyện Quốc Oai; phía Tây Nam và Nam giáp huyện lương sơn Hòa Bình; phía Tây giáp thị xã Sơn Tây và huyện Ba Vì. Huyện Thạch Thất có 23 đơn vị hành chính cấp xã với 1 thị trấn và 22 xã. Dân số tính đến cuối năm 2018 là 201.050 người, với 2 dân tộc chính là Kinh và Mường trong đó, dân tộc Mường khoảng gần 14.500 người, chiếm khoảng 7,2% dân số, tập trung tại 3 xã Yên Bình, Yên Trung và Tiến Xuân. Trong giai đoạn 2015 - 2020, Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thất đã nỗ lực phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết đại hội, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm đạt 11,8%, tổng nguồn vốn đầu tư trong nhiệm kỳ đạt 9.886 tỷ đồng. Năm 2019 tổng giá trị sản xuất ước đạt 12.500 tỷ đồng tăng 176% so với năm 2015, thu nhập bình quân đầu người đạt 35 triệu đồng/năm vượt 116% so với Nghị quyết đại hội đề ra. Với vị trí khá thuận lợi trong giao lưu phát triển kinh tế - xã hội và kết quả phát triển kinh tế - xã hội trong những năm qua, Thạch Thất được đánh giá là huyện có nhiều lợi thế về phát triển kinh tế - xã hôi địa phương. Những đặc điểm kinh tế - xã hội có những tác động tới tổ chức và 12
hoạt động của HĐND cấp xã nói chung, hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã nói riêng. 2.1.2. Khái quát về cơ cấu tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội Nhiệm kỳ 2016 - 2021 huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội có HĐND 22 xã và HĐND 01 thị trấn. Số lượng đại biểu HĐND cấp xã bảo đảm theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 và các văn bản có liên quan. Tổng số đại biểu HĐND 22 xã và 01 thị trấn đầu Deleted: nhiệm kỳ là 572 đại biểu, cuối kỳ 563 đại biểu (xem phụ lục 1), về cơ cấu và năng lực trình độ đại biểu có sự đồng đều về trình độ hơn so với nhiệm kỳ trước ( xem phụ lục 2). Deleted: Thực trạng 2.2. Tình hình hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 2.2.1. Trách nhiệm thực hiện hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã và sự tham gia của người trả lời chất vấn Các đại biểu HĐND cấp xã huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2016 - 2021 nhìn chung đã có ý thức về trách nhiệm của đại biểu trong việc tiếp thu ý kiến chính đáng của người dân, nghiên cứu và tiến hành hoạt động chất vấn người có trách nhiệm, buộc người bị chất vấn phải làm sáng tỏ trách nhiệm của mình trước nhân dân. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, người trả lời chất vấn đều đúng thẩm quyền theo quy định của pháp luật (là Chủ tịch UBND, Phó chủ tịch UBND, thành viên khác của UBND cùng cấp). Dù nội dung trả lời có thể cặn kẽ, chi tiết hay còn chung chung thì người trả lời chất vấn vẫn trả lời tất cả các ý kiến mà đại biểu đã chất vấn. Nội dung trả lời đã thể hiện đi đúng vào trọng tâm, ngắn gọn, không phân tích viện dẫn các lý do dài dòng. Việc tiếp thu các ý kiến chất vấn của đại biểu HĐND đã thể hiện sự nghiêm túc, có thái độ thiện chí, cầu thị. Đặc biệt, việc hứa giải quyết vấn đề nào đó 13
luôn nêu rõ phương án, lộ trình thực hiện cụ thể, giải pháp cụ thể và thời gian sẽ hoàn thành để đại biểu và cử tri giám sát. Xây dựng chương trình, chuẩn bị những điều kiện tổ chức và việc thực hiện hoạt động chất vấn của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 2.2.2. Nội dung chất vấn qua các kỳ họp Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội Deleted: * Thứ nhất, về lĩnh vực CN-TTCN, sản xuất kinh doanh, thương mại Deleted: V dịch vụ. Deleted: * Thứ hai, về lĩnh vực sản xuất Nông nghiệp - PTNT, công tác xây dựng nông thôn mới, dồn điền đổi thửa: Deleted: * Thứ ba, về lĩnh vực tài chính, ngân sách. Deleted: *. Thứ tư, về lĩnh vực giao thông, ĐTXD cơ bản, quy hoạch. Deleted: * Thứ năm, về lĩnh vực quản lý đất đai, tài nguyên môi trường, vệ sinh môi trường, nước sạch. Deleted: * Thứ sáu, lĩnh vực GPMB và tái định cư, cấp đất dịch vụ. Deleted: * Thứ bảy, về lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa thông tin, du lịch Deleted: * Thứ tám, về quốc phòng, đảm bảo an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ; công tác thanh tra. 2.2.3. Sự tham gia của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và Uỷ ban nhân dân cấp xã huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội trong hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Uỷ ban MTTQ xã đã chủ trì tổ chức các cuộc tiếp xúc cử tri, tập hợp các kiến nghị của cử tri chuyển các cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết. Thông qua các cuộc tiếp xúc cử tri, qua việc tổng hợp kiến nghị của cử tri, MTTQ xã cung cấp những cơ sở, căn cứ, thông tin giúp đại biểu HĐND lựa chọn vấn đề và chuẩn bị nội dung chất vấn sát đúng, chất lượng. 14
2.3. Đánh giá chung về hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân Thứ nhất, đánh giá của dư luận xã hội về kết quả hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Thứ hai, mức độ đạt được mục đích, yêu cầu chất vấn đặt ra. Thứ ba, tình hình vấn đề sau khi có hoạt động chất vấn so với trước khi chất vấn. 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân Một là về các đại biểu HĐND: Vẫn còn những ý kiến của cử tri phản ánh là một số câu hỏi của đại biểu HĐND còn chung chung. Hai là về nội dung chất vấn: Qua một số bản tổng hợp ý kiến chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2016 – 2021 cho thấy, nhiều chất vấn chỉ là những câu hỏi thông thường, với mục đích nhận được thông tin về vấn đề nào đó mà đại biểu đó chưa rõ, hoặc để được giải thích rõ hơn về điểm này hay điểm khác trong các báo cáo công tác hoặc các đề án do các cơ quan nhà nước ở xã trình bày tại kỳ họp; người chất vấn không nắm được thẩm quyền việc này do ai, cấp nào giải quyết nên hỏi cho rõ; hoặc hỏi những câu rất đơn giản, giống như kiến nghị của cử tri. Tiểu kết chương 2 Hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2016 - 2021 diễn ra trong thời điểm có hiệu lực của Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 và hiện nay được sửa đổi, bổ sung năm 2019. Các đại biểu HĐND đã thể hiện vai trò, trách nhiệm của người đại biểu dân cử, cùng với sự hỗ trợ, tạo điều kiện của Thường trực HĐND sự hợp tác của UBND, MTTQ cấp xã trong các hoạt động tiếp xúc cử tri, tham gia các đoàn giám sát, tham gia thảo luận các dự thảo báo cáo của UBND cùng cấp, tham gia giám sát việc giải quyết khiếu 15
nại, tố cáo của cử tri tại địa phương; các phiên chất vấn được chuẩn bị chu đáo, việc xây dựng chương trình, kế hoạch, nhóm vấn đề chất vấn và nội dung chất vấn được xác định rõ là những yếu tố góp phần làm hoạt động chất vấn đi vào thực chất hơn, hiệu quả chất vấn được nâng lên. Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HOẠT ĐỘNG CHẤT VẤN CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 3.1. Quan điểm bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu Hội Deleted: , huyện Thạch Thất, thành đồng nhân dân cấp xã phố Hà Nội 3.1.1. Bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Hội đồng nhân dân; thi hành đúng, hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước Deleted: , huyện Thạch Thất, thành 3.1.2. Bảo đảm chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã phố Hà Nội phải trên cơ sở phát huy quyền làm chủ của nhân dân thông qua hình thức dân chủ đại diện đáp ứng yêu cầu minh bạch hóa và dân chủ hóa mọi hoạt động của cơ quan nhà nước trong điều kiện nước ta xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền 3.1.3. Bảo đảm tính khách quan, toàn diện trong hoạt động chất Deleted: , huyện Thạch Thất, thành vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã phố Hà Nội 3.1.4. Hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, chủ động, có kế hoạch và đại biểu Hội đồng nhân dân theo dõi, giám sát đến cùng kết quả chất vấn của mình 3.2. Giải pháp bảo đảm hoạt động chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã - từ thực tiễn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội Formatted: Indent: First line: 1.27 3.2.1. Giải pháp chung cm, Right: 0 cm, Space Before: 0 pt, Line spacing: Multiple 1.3 li, No 3.2.1.1. Giải pháp về nhận thức bullets or numbering 16
Thứ nhất, tăng cường quán triệt và tổ chức các lớp bồi dưỡng cho cán bộ, công chức lãnh đạo UBND và đại biểu HĐND cấp xã về Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi năm 2019), Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, các văn bản luật mới ban hành và các quy định hướng dẫn thi hành nhằm nâng cao nhận thức và giúp họ có nhận thức đúng đắn về các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát, hoạt động chất vấn của HĐND cấp xã, cũng như để cán bộ, công chức lãnh đạo và đại biểu HĐND cấp xã hiểu rõ hơn về vị trí, vai trò, quyền hạn và trách nhiệm của đại biểu HĐND, về thẩm quyền chất vấn của HĐND, về trách nhiệm trả lời chất vấn của người đứng đầu UBND cùng cấp. Thứ hai, tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, đưa tin thông qua phát thanh trực tiếp các hoạt động chất vấn của HĐND cấp xã và phiên giải trình giữa các kỳ họp. Qua đó để cung cấp thông tin về hoạt động chất vấn của HĐND cấp xã và phiên giải trình giữa các kỳ họp của HĐND cấp xã, những vấn đề quan trọng, bức xúc của thành phố được bàn bạc, thảo luận, chất vấn và quyêt định, những giải pháp, “lời hứa” của UBND cùng cấp để Nhân dân giám sát; đồng thời đây cũng là hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật một cách sống động nhất về vị trí, vai trò và quyền hạn của đại biểu HĐND cấp xã, về thẩm quyền chất vấn của HĐND cấp xã, về trách nhiệm trả lời chất vấn và thực hiện “lời hứa” của người đứng đầu các cơ quan, sở, ban, ngành thành phố và quận, huyện đến rộng rãi toàn hệ thống chính trị và Nhân dân địa phương. Thứ ba, về nhận thức của xã hội. Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, nhân dân ta đã phải tự lực xây dựng và đi lên từ rất nhiều khó khăn, thách thức, cùng với những hoàn cảnh, điều kiện lịch sử cụ thể, đã có thời kỳ hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND chưa được quan tâm một cách đúng mức. 17
Thứ tư, về nhận thức của các đại biểu HĐND, có một thực tế là ở HĐND cấp xã hiện nay vẫn còn có những đại biểu chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của HĐND và của cá nhân đại biểu, e ngại, thiếu tự tin, ngại va chạm trên diễn đàn trong hoạt động giám sát, chất vấn, cũng như trong tiếp xúc cử tri. 3.2.1.2. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng đối với hoạt động chất vấn của Hội đồng nhân dân và các đại biểu Hội đồng nhân dân Cấp ủy Đảng ở địa phương cần phải tăng cường hơn nữa vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng đối với hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND. Điều đó thể hiện ở việc nhận thức đúng, đầy đủ về vai trò, vị trí của hoạt động chất vấn HĐND trong quá trình dân chủ hóa và minh bạch hóa đời sống xã hội. Từ đó quan tâm chú trọng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, giới thiệu đảng viên ưu tú ứng cử đại biểu HĐND, chọn ra được đảng viên thật sự có đủ trình độ chuyên môn, năng lực, phẩm chất đạo đức cách mạng ưu tú, vượt trội, có bản lĩnh, có kỹ năng trong công tác chất vấn. 3.2.2. Giải pháp cụ thể 3.2.2.1. Nâng cao trình độ, năng lực, trách nhiệm và kỹ năng chất vấn của các đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã Trình độ, năng lực đại biểu HĐND là yếu tố quan trọng hàng đầu để nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan dân cử. Vì vậy trong công tác bầu cử đại biểu HĐND cấp xã, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội nhiệm kỳ tới cần thực sự coi trọng việc lựa chọn các ứng cử viên để bầu; việc xây dựng cơ cấu đại biểu cần cân nhắc làm thế nào vừa đảm bảo tính cơ cấu, vừa đảm bảo chất lượng đại biểu, không nên nặng về cơ cấu mà xem nhẹ tiêu chuẩn năng lực. Trình độ, năng lực của đại biểu HĐND còn thể hiện ở những hiểu biết của đại biểu về thể chế nói chung và về quy trình, thủ tục hoạt động của HĐND. Đại biểu HĐND phải hiểu rõ thủ tục nghị trường được đặt ra là để 18