Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền học tập của phạm nhân - từ thực tiễn trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm phân tích đặc điểm tình hình của trại giam Đồng Sơn; đánh giá thực trạng thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn. Nêu lên các quan điểm chỉ đạo và đề xuất, phân tích các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền học tập của phạm nhân nói chung và phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an nói riêng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền học tập của phạm nhân - từ thực tiễn trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ SỸ LƯU QUYỀN HỌC TẬP CỦA PHẠM NHÂN - TỪ THỰC TIỄN TRẠI GIAM ĐỒNG SƠN, BỘ CÔNG AN Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ- NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TƯỜNG DUY KIÊN Phản biện 1 : PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu Phản biện 2 : TS. Dương Hương Sơn Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành Chính Quốc gia Địa điểm : Phòng họp............, nhà............ – Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ Học viện Hành chính Quốc gia Số : 201 –Đường Phan Bội Châu – Thành phố Huế Thời gian : vào hồi giờ tháng năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền, Đảng và Nhà nước ta luôn coi việc trừng trị, kết hợp với cảm hóa, giáo dục người phạm tội thành người có ích cho xã hội bằng việc bảo đảm thực hiện nghiêm túc các quyền, lợi ích hợp pháp của phạm nhân. Cho đến nay Nhà nước Việt Nam đã gia nhập, ký kết hầu hết các công ước quốc tế cơ bản về quyền con người. Điều này là cơ sở để Việt Nam triển khai thực hiện mục đích nhân đạo trong hoạt động giáo dục, cải tạo phạm nhân. Chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước ta đối với người phạm tội được thể hiện đầy đủ, cụ thể trong Luật Thi hành án hình sự năm 2010 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2011 và các Nghị định, Thông tư, Hướng dẫn thực hiện. Cùng với việc đảm bảo quyền ăn ở, sinh hoạt thì quyền học tập của phạm nhân được pháp luật của Việt Nam quy định tại Điều 28, Luật thi hành án hình sự năm 2010: “Phạm nhân phải học pháp luật, giáo dục công dân và được học văn hóa, học nghề” [19]; Trong những năm gần đây, cùng với việc thi hành Luật Đặc xá, Nhà nước đã thực hiện nhiều chính sách nhân đạo cho người đang thi hành án. Toàn bộ hệ thống những quan điểm chính sách của Đảng, nhà nước đối với những người chấp hành án phạt tù thể hiện sinh động truyền thống nhân đạo, tính nhân văn cao cả của dân tộc Việt Nam. Xây dựng môi trường giáo dục phạm nhân lành mạnh, an toàn, hướng thiện, hỗ trợ tối đa cho mục tiêu hòa nhập cộng đồng của phạm nhân là mục tiêu, nhiệm vụ của công tác Thi hành án hình sự nói chung và đảm bảo thực hiện quyền của phạm nhân nói riêng. Trại giam Đồng Sơn là một trong những trại giam trực thuộc Bộ Công an, có số lượng phạm nhân đông. Thực tế có nhiều nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của phạm nhân, trong đó đa phần phạm nhân có trình độ văn hóa thấp, ít hiểu biết pháp luật hoặc không có nghề nghiệp, chây lười lao động dẫn đến phạm tội. Vì vậy, việc đảm bảo quyền học tập cho phạm nhân có ý nghĩa quan trọng 1
giúp họ hình thành nhân cách mới, sớm hoàn lương, tái hòa nhập cộng đồng trở thành công dân tốt cho xã hội. Trong những năm qua, việc đảm bảo quyền học tập cho phạm nhân trong các đơn vị thuộc Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP nói chung, Trại giam Đồng Sơn nói riêng đã đạt nhiều kết quả đáng kể, từng bước được đổi mới về nội dung, hình thức, phương pháp nên phạm nhân chấp hành án tại Trại giam Đồng Sơn đã có nhiều chuyển biến về nhận thức, tư tưởng, yên tâm phấn đấu cải tạo tốt, tự giác chấp hành nội quy, quy chế trại giam để sớm được hưởng chính sách khoan hồng của Đảng, nhà nước Tuy nhiên, việc bảo đảm quyền học tập của phạm nhân tại Trại giam Đồng Sơn thời gian qua, còn bộc lộ một số những hạn chế nhất định như việc xác định các đối tượng để đào tạo nghề chưa phù hợp nên khi tái hòa nhập cộng đồng ít có điều kiện để phát huy; việc dạy văn hóa cho phạm nhân có lúc hiệu quả, chất lượng chưa cao; cơ sở vật chất cho việc dạy và học còn thiếu; số lượng phạm nhân được học nghề phù hợp chưa nhiều, chủ yếu vẫn dạy những nghề cơ bản, dễ làm, dễ học; việc tổ chức cấp chứng chỉ, văn bằng cho phạm nhân ít được thực hiện; công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho phạm nhân chưa sâu rộng, đôi lúc còn mang tính hình thức. Đội ngũ cán bộ làm công tác dạy nghề, dạy văn hóa, giáo dục pháp luật cho phạm nhân có lúc còn hạn chế về trình độ, kỹ năng sư phạm, chuyên môn, nên việc đảm bảo quyền học tập cho phạm nhân hiệu quả có khi còn hạn chế. Từ những lý do trên, học viên đã chọn đề tài “Quyền học tập của phạm nhân - từ thực tiễn trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an” làm đề tài luận văn thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật hành chính, với mong muốn góp phần hướng tới bảo đảm tốt hơn các quyền con người của phạm nhân nói chung và quyền học tập của phạm nhân nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Làm thế nào để bảo đảm quyền học tập của phạm nhân là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý quan tâm nhằm 2
tìm ra những giải pháp tích cực. Đến nay đã có một số công trình nghiên cứu ở những cấp độ khác nhau được công bố thể hiện qua sách chuyên khảo, luận án, luận văn, bài báo. Một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như: - Quyền con người trong thế giới hiện đại của Hoàng Văn Hảo và Phạm Ích Khiêm (1994), nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Đây là cuốn sách chuyên khảo đề cập một cách có hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về quyền con người trong bối cảnh thế giới hiện đại của các nước khác nhau. Cuốn sách cung cấp những văn kiện quốc tế quan trọng nhất giúp cho giới nghiên cứu, giảng dạy khoa học xã hội những tài liệu tham khảo bổ ích. - Những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác giáo dục phạm nhân trong giai đoạn hiện nay của Nguyễn Hữu Duyện (2010), nhà xuất bản Công an nhân dân. Đây là cuốn sách có nội dung tổng quan, sâu sắc về cả mặt lý luận và thực tiễn của hoạt động giáo dục phạm nhân, từ đó tác giả cũng đã đề cập đến vấn đề bảo vệ quyền của phạm nhân trong pháp luật thi hành án. - Bảo đảm quyền con người của phạm nhân theo pháp luật của Việt Nam của học viên Nguyễn Tuấn Quang (2015), Luận văn thạc sỹ Luật học, trong đó tác giả đã làm rõ một cách có hệ thống, đầy đủ và chi tiết về việc bảo đảm các quyền con người của phạm nhân, cũng như cơ chế bảo đảm các quyền này trên thực tế; nghiên cứu những chuẩn mực, kinh nghiệm quốc tế bảo đảm quyền của phạm nhân. Từ những kết quả nghiên cứu, luận văn đưa ra một số khuyến nghị bảo đảm quyền con người của phạm nhân bằng pháp luật tại Việt Nam hiện nay. - Dạy nghề cho phạm nhân và bảo đảm việc làm cho người mãn hạn tù của Nguyễn Văn Cừ đăng trên tạp chí Nhân quyền số 01/2011 đã nêu rõ kết quả đạt được và những khó khăn trong việc tổ chức dạy nghề cho phạm nhân ở các trại giam Việt Nam và thực trạng việc làm của những người mãn hạn tù trở về địa phương từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy nghề cho phạm nhân và bảo đảm việc làm cho người mãn hạn tù. 3
- Tạp chí khoa học quản lý và giáo dục tội phạm: cơ quan thông tin lý luận chính trị, pháp luật, nghiệp vụ của Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP – Bộ Công an. Dưới góc độ khoa học, các công trình nói trên là hết sức có giá trị đối với những người đã và đang nghiên cứu về bảo đảm quyền con người của phạm nhân nói chung và quyền học tập của phạm nhân nói riêng. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên biệt về quyền học tập của phạm nhân. Vì vậy, luận văn là công trình đầu tiên thực hiện đề tài này trong phạm vi ở một trại giam. Các công trình nghiên cứu nêu trên là nguồn tài liệu quý giá để học viên tham khảo trong việc thực hiện đề tài này. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm sáng tỏ một cách có hệ thống, đầy đủ, chi tiết về việc bảo đảm quyền học tập của phạm nhân cũng như cơ chế bảo đảm quyền học tập này trên thực tế. Nghiên cứu những kinh nghiệm bảo đảm quyền học tập ở một số trại giam trong nước, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm bảo đảm quyền học tập cho phạm nhân ở các trại giam nói chung và trại giam Đồng Sơn nói riêng 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục đích đó, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ: - Làm rõ các khái niệm cơ bản về phạm nhân, trại giam và quyền học tập của phạm nhân. - Đưa ra nội dung, hình thức, phương pháp, nguyên tắc và các nhân tố, tiêu chí đánh giá hiệu quả của việc thực hiện quyền học tập của phạm nhân - Phân tích đặc điểm tình hình của trại giam Đồng Sơn; đánh giá thực trạng thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn. 4
- Nêu lên các quan điểm chỉ đạo và đề xuất, phân tích các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền học tập của phạm nhân nói chung và phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an . 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu luận văn cũng được giới hạn theo không gian và thời gian: - Về không gian: luận văn chỉ khảo sát thực tiễn công tác thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an đóng trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. - Về thời gian: Sự đánh giá chỉ giới hạn trong khoảng thời gian 05 năm (từ năm 2013 đến năm 2017). 5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên lý luận chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; bám sát đường lối, chủ trương của Đảng về quyền con người của phạm nhân nói chung và quyền học tập của phạm nhân nói riêng. Ngoài ra, những quan điểm lý luận, kết quả nghiên cứu thực tiễn về quyền con người của phạm nhân của các nhà khoa học, những tác giả đi trước cũng là tài liệu tham khảo quan trọng của luận văn. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phối hợp hệ thống các phương pháp nghiên cứu cơ bản như sau: + Phương pháp nghiên cứu tài liệu Hệ thống các khái niệm và luận điểm làm cơ sở cho việc nghiên cứu trong thực tiễn được hình thành thông qua quá trình thu thập kiến thức từ các công trình nghiên cứu, các tài liệu của các tác 5
giả và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan về quyền con người và quyền học tập của phạm nhân. + Phương pháp logic, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp thống kê, so sánh và khảo sát. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn hệ thống hoá những vấn đề lý luận về trại giam, phạm nhân và quyền học của phạm nhân. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Thông qua việc làm rõ thực trạng công tác thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an, từ đó học viên đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế, bất cập góp phần bảo đảm quyền học tập của phạm nhân ở các trại giam nói chung và trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an nói riêng. - Với những kết quả đạt được, luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ việc học tập, nghiên cứu của sinh viên, học viên các trường đại học Luật, các trại giam ở Việt Nam. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội dung chính của luận văn bao gồm 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quyền học tập của phạm nhân ở trại giam Chương 2: Thực trạng công tác thực hiện quyền học tập của phạm nhân tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm quyền học tập của phạm nhân tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN HỌC TẬP CỦA PHẠM NHÂN Ở TRẠI GIAM 1.1. Khái niệm và nguyên tắc bảo đảm thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở trại giam 1.1.1. Khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Trại giam Sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 150/SL ngày 07/11/1950 quy định về tổ chức trại giam. Sắc lệnh nêu rõ: “Phạm nhân phải giam giữ trong trại giam để trừng trị và giáo hoá. Bộ Nội vụ có nhiệm vụ tổ chức và kiểm soát các trại giam trong phạm vi toàn quốc”. Ngày 12 tháng 6 năm 1951 chiểu theo Sắc lệnh 150/SL, Liên Bộ Nội vụ - Tư pháp ban hành Nghị định 181/NV6 ấn định những chi tiết về thiết lập, tổ chức và hoạt động kiểm soát trại giam. 1.1.1.2. Phạm nhân Theo Khoản 2, Điều 3, Luật Thi hành án hình sự năm 2010: “Phạm nhân là người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân”[19]. Phạm nhân là người phạm tội, bị kết án tù mà bản án đã có hiệu lực pháp luật, đã có quyết định thi hành án của Tòa án, buộc chấp hành án tại trại giam. 1.1.1.3. Quyền được học tập của phạm nhân Quyền là khả năng của mỗi công dân được tự do lựa chọn và hành động, khả năng đó được pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện bằng quyền lực Nhà nước. Trong thực tiễn công tác tổ chức thi hành hình phạt tù, việc hiểu rõ người đang chấp hành hình phạt tù có những quyền gì, những quyền gì của công dân họ bị tước bỏ hoặc bị hạn chế và nghĩa vụ thế nào có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với cơ quan thi hành án. Điều quan trọng được thể hiện ở chỗ, nó không chỉ dừng lại ở mức độ nhận thức, mà còn thể hiện trong việc vận dụng các quy định của pháp luật trong công tác quản lý, giáo dục người phạm tội hướng tới mục đích trả về cho xã hội những con người hoàn lương. Đồng thời trên cơ sở đó tiến 7
hành các biện pháp quản lý, giáo dục, ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. 1.1.2. Nguyên tắc bảo đảm thực hiện quyền học tập của phạm nhân 1.1.2.1. Đảng lãnh đạo để bảo đảm thực hiện quyền học tập của phạm nhân 1.1.2.2. Đảm bảo kết hợp chặt chẽ việc thực hiện quyền và nghĩa vụ học tập của phạm nhân 1.1.2.3. Đảm báo tính pháp chế xã hội chủ nghĩa để bảo đảm và thực hiện quyền học tập của phạm nhân 1.1.2.4. Đảm bảo tính nhân đạo xã hội chủ nghĩa để bảo đảm và thực hiện quyền, nghĩa vụ của phạm nhân 1.2. Nội dung, hình thức và phương pháp học tập của phạm nhân 1.2.1. Nội dung học tập Việc thực hiện nội dung học tập của phạm nhân tại trại giam căn cứ vào định hướng mục đích của thực hiện quyền học tập. Tuy nhiên, chủ thể tiếp nhận quyền học tập là phạm nhân, vốn đa đạng về cơ cấu, loại hình tội phạm, độ tuổi, giới tính, tôn giáo, trình độ học vấn rất không đồng đều, từ mù chữ cho đến tốt nghiệp đại học, thậm chí sau đại học; có sự đa dạng về thành phần dân tộc; có nghề nghiệp và địa bàn cư trú rất khác nhau trước khi nhập trại; đa số không có hoặc rất thiếu kiến thức, hiểu biết pháp luật; một bộ phận có diễn biến tâm lý phức tạp. Từ những đặc điểm trên cho thấy việc xác định nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức học tập cũng khá phức tạp. Theo Thông tư liên tịch số 02/2012/TTLT-BCA-BQP-BTP-BGDĐT ngày 06/02/2012 hướng dẫn việc tổ chức dạy văn hóa, giáo dục pháp luật, giáo dục công dân, phổ biến thông tin thời sự, chính sách và thực hiện chế độ sinh hoạt, giải trí cho phạm nhân; Thông tư số 39/2013/TT-BCA ngày 25/9/2013 của Bộ trưởng Bộ Công an quy định về giáo dục tư vấn cho PN sắp chấp hành xong án phạt tù; Nghị định số 80/2011/NĐ-CP ngày 16/9/2011 của Chính phủ quy định các biện pháp đảm bảo tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành 8
xong án phạt tù. Nội dung học tập của phạm nhân tại các trại giam gồm các nhóm chủ yếu sau: Thứ nhất, Học tập kiến thức pháp luật, giáo dục công dân Thứ hai: Học tập kiến thức văn hóa Thứ ba: Học tập kiến thức nghề nghiệp Thứ tư: Học tập, phổ biến thông tin thời sự, chính sách 1.2.2. Hình thức học tập Hình thức tổ chức học tập cho PN trong các TG là những mô hình tổ chức triển khai thực hiện, những cách làm cụ thể mà thông qua đó, chủ thể thực hiện hoạt động học tập cho PN. Với cách tiếp cận này, có thể hiểu hình thức tổ chức học tập cho PN trong các TG là tập hợp các mô hình tổ chức triển khai thực hiện, những cách làm cụ thể, đa dạng khác nhau; thông qua đó, chủ thể tổ chức hoạt động học tập chuyển giao các nội dung văn hóa, giáo dục pháp luật, thông tin nghề nghiệp cho phạm nhân nhằm hướng tới các mục tiêu cụ thể của từng nội dung học tập. Đối với giáo dục pháp luật, giáo dục công dân: Đối với tổ chức dạy học văn hóa Đối với hoạt động dạy nghề cho phạm nhân Đối với hoạt động giáo dục kỹ năng, thông tin chính sách và các hoạt động giải trí : 1.2.3. Phương pháp Đối với giáo dục pháp luật, giáo dục công dân: Mỗi nội dung GDPL đòi hỏi phải vận dụng phương pháp chủ đạo và có sự phối hợp với nhiều phương pháp khác nhau. Phương pháp GDPL phù hợp là điều kiện quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả GDPL cho các đối tượng. GDPL cho PN trong các TG cũng không nằm ngoài tính quy luật đó. Phương pháp GDPL cho PN trong các TG là tổ hợp cách thức tổ chức hoạt động dạy và học được chủ thể (thực hiện hoạt động dạy, truyền đạt) và đối tượng PN (thực hiện hoạt động học, tiếp thu) sử dụng nhằm chuyển hóa nội dung GDPL thành kiến thức, hiểu biết 9
pháp luật của PN; qua đó, hiện thực hóa mục tiêu GDPL cho đối tượng này. Các nội dung pháp luật không thể tự đến được với mỗi PN, mà phải thông qua phương pháp GDPL để truyền đạt cho PN. Phương pháp GDPL cho PN trong các TG là một thành tố rất quan trọng trong quá trình GDPL cho đối tượng này. Từ mục tiêu, nội dung GDPL cho PN cần lựa chọn, sử dụng các nhóm phương pháp GDPL tương ứng, phù hợp và hiệu quả. - Phương pháp thông tin pháp luật - Phương pháp tuyên truyền, giải thích pháp luật - Phương pháp nói chuyện, trao đổi về pháp luật: - Phương pháp nêu gương điển hình: - Phương pháp tạo dư luận xã hội trong PN để GDPL: - Phương pháp giảng dạy pháp luật trên hội trường, trong lớp học Đối với học văn hóa Đối với dạy nghề Đối với dạy kỹ năng, thông tin, giải trí: 1.3. Kinh nghiệm ở một số trại giam trong nước và bài học kinh nghiệm rút ra 1.3.1. Kinh nghiệm Các trại giam trực thuộc Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP được phân bố dọc theo chiều dài đất nước từ Bắc đến Nam. Trong những năm qua được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trục tiếp của Đảng ủy, lãnh đạo Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP các trại giam đã tổ chức thực hiện có hiệu quả các mặt công tác thi hành án phạt tù. Trong công tác thực hiện quyền học tập đối với PN đã có nhiều đơn vị vận dụng có cách làm hay, hiệu quả, giúp cho PN nhận ra lỗi lầm, ăn năn hối cải, có ý thức cải tạo tích cực, chấp hành tốt nội quy trại giam để được hưởng chính sách khoan hồng của Đảng, nhà nước. * Trại giam Tân Lập, Bộ Công an: * Trại giam Bình Điền, Bộ Công an: 10
* Trại giam Sông Cái, Bộ Công an: 1.3.2. Bài học kinh nghiệm Qua thực tế và kết quả sơ kết, tổng kết công tác tổ chức cho PN học tập văn hóa, pháp luật, công dân, học nghề của một số trại giam thuộc Tổng cục Cảnh sát THAHS & HTTP ở 3 miền Bắc, Trung, Nam: những đơn vị thực hiện có hiệu quả quyền học tập đối với PN, ở đó PN yên tâm xác định cải tạo, chấp hành nghiêm túc nội quy, quy chế trại giam, tỷ lệ PN vi phạm bị xử lý kỷ luật giảm, an ninh an toàn trại được đảm bảo, có nhiều PN đủ điều kiện để hưởng chính sách giảm án, tha tù, đặc xá của nhà nước. Qua đó, nhận thấy các đơn vị đó đã triển khai thực hiện tốt các nội dung sau: Tóm tắt chương 1 Tổ chức thực hiện quyền học tập của phạm nhân trong các trại giam là hoạt động có mục đích, có tổ chức, tuân theo kế hoạch, chương trình nhất định. Công tác này được các trại giam triển khai thực hiện thông qua các phương pháp đặc thù và bằng những hình thức phù hợp, hướng tới cung cấp, trang bị cho phạm nhân kiến thức văn hóa, thông tin, kiến thức pháp luật, kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp làm hình thành ở phạm nhân tình cảm, niềm tin đối với lao động, pháp luật và hành vi pháp luật phù hợp; giúp họ dần hình thành nhận thức, suy nghĩ, lối sống tích cực, có trách nhiệm với bản thân và mọi người, có khả năng hòa nhập cộng đồng, biết sống và làm việc theo pháp luật sau khi mãn hạn chấp hành án phạt tù. Bên cạnh những đặc điểm của thực hiện quyền học tập nói chung, hoạt động thực hiện quyền học tập cho phạm nhân trong các trại giam còn có những đặc thù riêng như: Tổ chức thức hiện quyền học tập cho phạm nhân trong các trại giam là hoạt động giáo dục diễn ra trong một môi trường đặc biệt và dành cho những đối tượng đặc biệt: môi trường trại giam và đối tượng là phạm nhân đang chấp hành án phạt tù; là quá trình hoạt động diễn ra theo cơ chế, mô hình “vừa xây, vừa 11
chống”; quan hệ quản lý là quan hệ có tính chất mệnh lệnh - phục tùng.... Thực hiện quyền học tập của phạm nhân trong các trại giam ở Việt Nam có vai trò đặc biệt quan trọng góp phần chuẩn bị hành trang kiến thức, kỹ năng, ý thức pháp luật để phạm nhân tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành xong án phạt tù, trở thành công dân có ích cho xã hội, có nghề nghiệp, có kiến thức văn hóa để không phạm tội mới. Cũng như việc thực hiện quyền học tập cho các đối tượng xã hội khác, thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở các trại giam được cấu thành từ các yếu tố: mục tiêu, chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục. Thực hiện quyền học tập của phạm nhân ở các trại giam là hoạt động khó khăn, phức tạp và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, bao gồm cả chủ quan và khách quan. 12
Chương 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUYỀN HỌC TẬP CỦA PHẠM NHÂN TẠI TRẠI GIAM ĐỒNG SƠN, BỘ CÔNG AN 2.1. Khái quát về tình hình phạm nhân chấp hành án ở Trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an 2.1.1. Khái quát về trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an Trại giam Đồng Sơn là đơn vị trực thuộc Tổng cục Cảnh sát Thi hành án hình sự và Hỗ trợ tư pháp (THAHS & HTTP), Bộ Công an. Trại giam Đồng Sơn nằm ở phía Tây thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Trại giam Đồng Sơn ngày nay tiền thân là trại tạm giam Công an Tỉnh Quảng Bình, ra đời sau khi Công an Tỉnh Quảng Bình được thành lập để bảo vệ chính quyền đã về tay nhân dân sau Cách mạng tháng 8 năm 1945. Cuối năm 1946, khi thực dân Pháp gây chiến ở Nam bộ, để đảm bảo an toàn, đề phòng chiến tranh nổ ra, trại được di dời đến khu vực Trại Tranh, xã Đồng Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, đồng thời đưa những tên phản động nguy hiểm đang quản lý ra Trại giam của Liên khu IV. Trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ, trại nhiều lần di chuyển lên vùng núi non hiểm trở phía Tây tỉnh Quảng Bình thuộc huyện Minh Hóa, Tuyên Hóa, để tránh sự tập kích, bắn phá, giải thoát tù nhân của địch. 2.1.2. Tình hình phạm nhân chấp hành án tại trại giam Đồng Sơn 2.1.2.1. Cơ cấu, thành phần, tính chất phạm tội của PN tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an 2.1.2.2. Đặc điểm nhân khẩu học của PN tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an * Về quê quán PN * Về độ tuổi của PN * Về trình độ văn hóa của PN * Về dân tộc và giới tính 13
* Về nghề nghiệp của PN 2.2. Thực trạng thực hiện quyền học tập của phạm nhân tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an 2.2.1. Những kết quả đạt được 2.2.1.1. Về nội dung học tập * Về học tập, bồi dưỡng giáo dục pháp luật Bảng 2.1. Tình hình học tập pháp luật của phạm nhân Năm Số lượng lớp Số lượt PN 2013 25 2.027 2014 31 2.392 2015 30 2.428 2016 24 1.586 2017 60 5.886 Cộng 170 14.319 (Nguồn: Đội Giáo dục - Hồ sơ, TG Đồng Sơn) * Về học tập văn hóa Bảng 2.2. Tình hình học tập văn hóa của phạm nhân Năm Số lượng lớp Số lượt PN 2013 07 42 2014 05 31 2015 04 26 2016 04 24 2017 01 26 Cộng 21 175 (Nguồn: Đội Giáo dục – Hồ sơ, TG Đồng Sơn) * Về học nghề Bảng 2.3. Tình hình học nghề của phạm nhân Ngành nghề Số lượt PN tham gia Trồng trọt 340 Chăn nuôi 260 Mộc rèn 111 Xây dựng 345 14
May mặc 710 Sản xuất gạch 135 Các nghề tiểu, thủ công khác 2.830 (Nguồn: Đội Kế hoạch, dạy nghề, TG Đồng Sơn) * Về giáo dục công dân Bảng 2.4. Tình hình học tập giáo dục công dân cho phạm nhân mới nhập trại Năm Số lượng lớp Số lượt PN 2013 18 1.000 2014 16 1.234 2015 20 1.129 2016 19 830 2017 62 531 Cộng: 135 4.724 (Nguồn: Đội Giáo dục - Hồ sơ, TG Đồng Sơn) Bảng 2.5. Tình hình tổ chức học tập về giáo dục công dân cho phạm nhân đang chấp hành án Năm Số lượng lớp Số lượt PN 2013 15 1.215 2014 13 997 2015 14 1.138 2016 16 770 2017 08 1.986 Cộng 66 6.106 (Nguồn: Đội Giáo dục - Hồ sơ, TG Đồng Sơn) Bảng 2.6. Tình hình tổ chức học tập về giáo dục công dân cho phạm nhân chuẩn bị hết án Năm Số lượng lớp Số lượt PN 2013 24 886 2014 25 1.374 2015 23 941 15
2016 21 791 2017 36 804 Cộng 129 4.796 (Nguồn: Đội Giáo dục - Hồ sơ, TG Đồng Sơn) 2.2.2.2. Về hình thức và phương pháp học tập * Về hình thức, phương pháp học tập pháp luật * Về hình thức và phương pháp học tập văn hóa * Về hình thức, phương pháp học nghề của PN * Về hình thức, phương pháp giáo dục công dân 2.2.2.3. Về các mặt công tác khác đảm bảo quyền học tập của PN * Đội ngũ cán bộ và các nguồn lực thực hiện pháp luật về quyền học tập của PN Về đặc điểm tình hình đội ngũ cán bộ trại giam Đồng Sơn Các nguồn lực thực hiện pháp luật về quyền học tập của PN: * Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật về quyền học tập của PN Về công tác quản lý: Về công tác kiểm tra: Về công tác giám sát: 2.2.2. Một số hạn chế thực hiện quyền học tập của PN Trong những năm qua việc thực hiện quyền học tập của PN ở trại giam Đồng Sơn đã đạt được nhiều kết quả đáng kể. Tuy nhiên, thực tế công tác này vẫn còn những hạn chế nhất định ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả công tác quản lý, giáo dục, cải tạo PN. * Về nội dung học tập: * Về hình thức và phương pháp học tập: * Nguyên nhân hạn chế: 16
Tóm tắt chương 2 Trong chương 2, trên cơ sở tình hình thực tiễn của trại giam Đồng Sơn, học viên đã phân tích, làm rõ thực trạng công tác bảo đảm quyền học tập của phạm nhân. Thực trạng này được đánh giá trên các nội dung về quyền học tập của phạm nhân: học pháp luật, học văn hóa, học nghề, học giáo dục công dân. Từ những phân tích thực trạng đó, học viên đã chỉ ra được các ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế trong việc tổ chức học tập cho phạm nhân nhằm bảo đảm quyền của phạm nhân theo chính sách và pháp luật của Nhà nước. Từ những hạn chế và nguyên nhân trên quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước và xuất phát từ thực tiễn của công tác bảo đảm quyền học tập của phạm nhân tại trại giam Đồng Sơn, luận văn sẽ đưa ra môt số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo đảm quyền con người của phạm nhân nói chung và bảo đảm quyền học tập của phạm nhân nói riêng. 17
Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN HỌC TẬP CỦA PHẠM NHÂN TẠI TRẠI GIAM ĐỒNG SƠN, BỘ CÔNG AN 3.1. Quan điểm chỉ đạo thực hiện quyền học tập của phạm nhân tại trại giam Đồng Sơn, Bộ Công an 3.1.1. Quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng về thực hiện quyền học tập của phạm nhân Từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn giữ vai trò lãnh đạo toàn diện các mặt hoạt động của Nhà nước và xã hội; Thực hiện quyền học tập nói chung, quyền học tập cho các đối tượng xã hội cụ thể nói riêng phải luôn bám sát quan điểm, đường lối và gắn liền với sự lãnh đạo của Đảng. Trong quá trình lãnh đạo công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Đảng ta luôn quan tâm, coi trọng việc thực hiện quyền học tập đối với các tầng lớp nhân dân, cho từng nhóm đối tượng xã hội vì học tập là biện pháp hữu hiệu để đưa thông tin, kiến thức, kỹ năng, quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của nhà nước đến với nhân dân. Đồng thời khẳng định Nhà nước ta luôn đảm bảo tôn trọng quyền con người, quyền công dân, mọi người đếu bình đẳng trước pháp luật. 3.1.2. Thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả các quy định pháp luật của Nhà nước về quyền học tập của phạm nhân Tại Điều 39, Hiến pháp năm 2013 quy định: “Công dân có quyền và nghĩa vụ học tập”. Học tập là công việc vô cùng cần thiết và quan trọng đối với mỗi con người, mỗi gia đình và toàn xã hội. Học tập không những mang lại kiến thức về khoa học - kỹ thuật mà còn là tiền đề giúp mỗi người có hiểu biết về đời sống văn hóa, cách ứng xử trong gia đình, nhà trường và xã hội, về đất nước, về tự nhiên, xã hội, về thế giới đang sống. Học tập sẽ giúp con người có tri thức, có văn hóa, có tương lai, công dân có ích cho gia đình, Tổ quốc. Quyền và nghĩa vụ học tập là một trong các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Công dân có quyền học văn hóa và học nghề bằng nhiều hình thức khác 18