Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự - từ thực tiễn Tòa án nhân dân hai cấp ở tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là làm rõ một số nội dung cơ bản về thi hành án hình sự và vai trò, thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự. Phân tích thực trạng tình hình thi hành án hình sự tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang từ năm 2013 đến 2017, và vai trò của Tòa án nhân dân trong hoạt động thi hành án hình sự; qua đó đề xuất những giải pháp nâng cao vai trò của Toà án nhân dân trong thi hành án hình sự.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự - từ thực tiễn Tòa án nhân dân hai cấp ở tỉnh Tuyên Quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ --------/-------- -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA CAO THU HÔNG VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ - TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN HAI CẤP Ở TỈNH TUYÊN QUANG CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2018 1
Luận văn được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM MINH TUYÊN Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Minh Mẫn Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 402 Nhà A Khoa Nhà nước và Pháp luật Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội Thời gian: vào hồi 13h30 ngày 22 tháng 10 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia 2
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực tế hiện nay có nhiều bản án, quyết định hình sự có hiệu lực pháp luật khi đưa ra thi hành vẫn chưa được thi hành bởi nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân xuất phát từ phía người chấp hành án, có nguyên nhân xuất phát từ phía các cơ quan thi hành pháp luật và cũng có nguyên nhân bắt nguồn từ các quy định của pháp luật đã làm cho hiệu lực quản lý của Nhà nước bằng pháp luật bị giám sút. Trước thực trạng đó đặt ra một câu hỏi làm gì để nâng cao chất lượng công tác thi hành án hình sự, làm sao để các bản án, quyết định hình sự của Toà án có hiệu lực pháp luật phải được đưa ra thi hành triệt để. Trên thực tế vấn đề này là hết sức phức tạp và nặng nề đối với các cơ quan thực thi pháp luật nói riêng và là mối quan tâm của xã hội nói chung. Là một người trực tiếp làm công tác thi hành án hình sự tôi thấy để tăng cường vai trò, trách nhiệm của Tòa án trong hoạt động thi hành án hình sự thì cũng cần phải nghiên cứu đề ra những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hình sự trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự - từ thực tiễn Tòa án nhân dân hai cấp ở tỉnh Tuyên Quang” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Cho đến nay tuy đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu đến một số lĩnh vực có liên quan đến những khía cạnh của hoạt động thi hành án hình sự, rất ít công trình ngh “Vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự - Từ thực tiễn Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang” là một đề tài mới, chưa có công trình nghiên cứu nào một cách cơ bản và có hệ thống về vai trò của Tòa án nhân dân hai cấp trong thi hành án hình sự. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích của luân văn: Xây dựng luận cứ lý luận và thực tiễn để đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao vai trò của Toà án nhân dân trong thi hành án hình sự. Nhiệm vụ của luận văn: - Làm rõ một số nội dung cơ bản về thi hành án hình sự và vai trò, thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự. - Phân tích thực trạng tình hình thi hành án hình sự tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang từ năm 2013 đến 2017, và vai trò của Tòa án nhân dân trong hoạt động thi hành án hình sự; qua đó đề xuất những giải pháp nâng cao vai trò của Toà án nhân dân trong thi hành án hình sự. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu: vấn đề lý luận và thực tiễn về thi hành án và vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự thông qua thực tiễn công tác thi hành án hình sự tại Tòa án nhân dân hai cấp ở tỉnh Tuyên Quang. Phạm vi nghiên cứu theo không gian: trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Theo thời gian, sự đánh giá chỉ giới hạn trong khoảng thời gian 05 năm (từ năm 2013 đến năm 2017). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Phương pháp luận: Cơ sở lý luận của luận văn là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, về chính sách hình sự nói chung, về chính sách thi hành án hình sự nói riêng. Cơ sở phương pháp luận của luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, các quan điểm của Đảng và Nhà nước về thì hành án hình sự. Phương pháp nghiên cứu: phương pháp so sánh, thống kê, phân tích tài liệu, nghiên cứu lịch sử và phương pháp tổng hợp, nghiên cứu văn bản pháp luật 4
của Nhà nước và những giải thích thống nhất có tính chất chỉ đạo của công tác thi hành án. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình chuyên khảo phân tích một cách hệ thống và tương đối toàn diện các vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của Tòa án trong thi hành án hình sự. Với những kết quả đạt được, luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ việc học tập, nghiên cứu của sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Luật; được Tòa án nhân dân tỉnh Tuyên Quang sử dụng làm luận cứ khoa học, tài liệu tham khảo phục vụ việc lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành công tác thi hành án hình sự. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn được cơ cấu thành 03 chương như sau: Chương 1. Những vấn đề lý luận về thi hành án hình sự và vai trò của Toà án nhân dân trong Thi hành án hình sự. Chương 2. Thực trạng công tác thi hành án hình sự tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang. Chương 3. Giải pháp tăng cường vai trò của Toà án nhân dân trong Thi hành án hình sự. 5
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VÀ VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ 1.1. Những vấn đề lý luận về thi hành án hình sự 1.1.1. Khái niệm Thi hành án hình sự Hiện nay, trong khoa học luật thi hành án hình sự nói riêng và khoa học hình sự nói chung chưa có khái niệm cụ thể về thi hành án hình sự, các quan điểm mới chỉ nêu ra ở dạng quan điểm, đại ý khái quát. Theo tác giả, thi hành án hình sự là việc thi hành trên thực tế bản án hoặc quyết định hình sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Thi hành án hình sự chính là việc các cơ quan có thẩm quyền tiến hành các trình tự, thủ tục để thực thi trên thực tế các quyết định về hình sự của bản án, quyết định hình sự như thi hành hình phạt tù, tử hình, chung thân, cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, trục xuất, cấm cư trú, quản chế, tước một số quyền công dân, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, án treo, biện pháp tư pháp. 1.1.2. Mục đích, nhiệm vụ của thi hành án hình sự - Đảm bảo bản án và quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh. - Giáo dục, cải tạo người bị kết án trở thành người lương thiện, có ích cho xã hội, tạo điều kiện để cho người bị kết án tái hòa nhập với cộng đồng và phòng ngừa họ tiếp tục phạm tội mới. - Giáo dục ý thức tôn trọng, tuân thủ và thực hiện nghiêm chỉnh quy định của pháp luật góp phần thực hiện đấu tranh phòng, chống tội phạm trong thực tiễn. 1.1.3. Ý nghĩa của Thi hành án hình sự Thi hành án hình sự là một trong những hoạt động quan trọng của Nhà nước nhằm đưa các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành trong thực tế; liên quan trực tiếp đến bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an 6
toàn xã hội, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, phục vụ yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoạt động thi hành án hình sự là khâu cuối cùng và có ý nghĩa quan trọng trong bảo đảm hiệu quả thực hiện quyền tư pháp, hiện thực hóa công lý mà Tòa án đã nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra bản án, quyết định. Vì vậy việc thi hành bản án, quyết định hình sự chiếm vị trí rất quan trọng trong pháp luật hình sự, đảm bảo nguyên tắc: “Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng. Cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. 1.2. Vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự Theo quy định của pháp luật hiện hành về thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong công tác thi hành án hình sự thì Tòa án nhân dân giữ vai trò quan trọng trong hoạt động thi hành án hình sự. Chỉ có Tòa án nhân dân mới có quyền ra quyết định thi hành hình phạt hoặc các biện pháp tư pháp khác đối với người phạm tội. Tòa án nhân dân là cơ quan có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức thi hành quyết định thi hành án hình sự mà Toà án đã ban hành. Tòa án nhân dân xem xét, quyết định hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ thi hành án phạt tù; quyết định miễn, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, quyết định giảm thời gian thử thách của án treo, quyết định tha tù có điều kiện, quyết định xóa án tích. Ngoài ra Tòa án nhân dân còn có nhiệm vụ theo dõi việc đưa người bị phạt tù giam vào trại giam để thi hành án hoặc theo dõi việc thi hành án của những người bị kết án mà Toà án đã giao cho chính quyền địa phương nơi người bị kết án cư trú hoặc cơ quan tổ chức nơi người bị kết án làm việc; Tòa án nhân dân còn có trách nhiệm theo dõi việc thi hành án trong thực tế. Các cơ quan thi hành án phải có trách nhiệm báo cáo cho Chánh án Tòa án đã ra quyết định thi hành án về việc thi hành hoặc lý do chưa thi hành, cũng như các biện pháp cần áp dụng để đảm bảo việc thi hành bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án. 7
1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự 1.3.1. Đường lối, chính sách của Đảng và hệ thống pháp luật Trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các yêu cầu đổi mới pháp luật thi hành án hình sự ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách, quan điểm về công tác thi hành án hình sự và vai trò của Toà án nhân dân trong công tác thi hành án hình sự. Trong Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 thì chủ trương hoạt động thi hành tập trung về một đầu mối thuộc Chính phủ, chuẩn bị điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để giao cho Bộ Tư pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý công tác thi hành án. Tuy nhiên trong Kết luận số 92 ngày 12/3/2014 của Bộ chính trị, đã có sự điều chỉnh về định hướng tổ chức cơ quan thi hành án và tiếp tục thực hiện mô hình tổ chức cơ quan thi hành án như hiện nay. 1.3.2. Tổ chức, bộ máy, trình độ và năng lực của cán bộ Toà án Tổ chức, bộ máy làm công tác thi hành án hình sự nói chung và tổ chức bộ máy làm công tác thi hành án ở Tòa án hiện nay có nhiều bất cập, nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đến vai trò của Tòa án trong công tác thi hành án hình sự. Đội ngũ cán bộ làm thi hành án hình sự tại Toà án còn quá ít, chưa đáp ứng hết yêu cầu nhiệm vụ công tác này. Thực trạng về tổ chức, cán bộ làm công tác thi hành án hình sự ở các Toà án địa phương rất mỏng và không ổn định vì vậy khối lượng công việc rất lớn, tạo áp lực và rất vất vả. Mặt khác, một lực lượng cán bộ không chuyên làm công tác thi hành án hình sự cũng làm giảm hiệu quả khi thực hiện công tác thi hành án hình sự. 1.3.3. Yếu tố con người và chính sách đãi ngộ đối với cán bộ làm công tác thi hành án hình sự Là người được Nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định của Tòa án, khi thi hành nhiệm vụ, cán bộ làm công tác thi hành án hình sự của Tòa án có vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo tính thực thi của pháp 8
luật, bởi lẽ phán quyết của Tòa án nhân danh Nhà nước sẽ chỉ là những quyết định trên giấy nếu không được tổ chức thi hành hoặc thi hành không đầy đủ trên thực tế. Hiện nay ở Tòa án chính sách đãi ngộ đối với các cán bộ làm công tác thi hành án còn thiếu và nhiều bất cập, Tiểu kết chương 1 Trên cơ sở lý luận và pháp luật về vai trò của Tòa án trong thi hành án hình sự nêu trên, tác giả phân tích, đánh giá thực tiễn thi hành án hình sự. Đặc biệt là phân tích, đánh giá thực trạng vai trò của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang trong thi hành án hình sự, đây là nội dung chính của chương tiếp theo của luận văn. 9
Chương 2 THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HAI CẤP TỈNH TUYÊN QUANG TRONG CÔNG TÁC THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ 2.1. Khái quát về Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang 2.1.1. Đặc điểm, tình hình của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang gồm: Tòa án nhân dân tỉnh Tuyên Quang và 07 Tòa án nhân dân huyện, thành phố. Tổng số biên chế hiện có là 128 biên chế, gồm 46 Thẩm phán, 11 Thẩm tra viên, 52 Thư ký Tòa án; 19 công chức khác. Trong đó Tòa án nhân dân tỉnh có 04 Toà chuyên trách (Toà Hình sự; Toà Dân sự; Toà Hành chính; Tòa Kinh tế), 03 đơn vị giúp việc (Văn phòng; Phòng Tổ chức cán bộ, Thanh tra và Thi đua khen thưởng; Phòng Kiểm tra nghiệp vụ và Thi hành án). Tòa án nhân dân tỉnh hiện có 46/47 biên chế, gồm 10 Thẩm phán (01 Thẩm phán cao cấp; 09 Thẩm phán trung cấp) 05 Thẩm tra viên, 19 Thư ký (trong đó có 01 thư ký kiêm lái xe), 09 chức danh khác và 03 cán bộ hợp đồng. 07 đơn vị Tòa án nhân dân huyện, thành phố: hiện có 82/86 biên chế, gồm 36 Thẩm phán (13 Thẩm phán trung cấp, 23 Thẩm phán sơ cấp) 05 Thẩm tra viên, 31 Thư ký và 10 chức danh khác, hiện còn thiếu 04 biên chế. 2.1.2. Tổ chức bộ máy cán bộ làm công tác thi hành án hình sự Ở Tòa án nhân dân cấp tỉnh là Phòng kiểm tra nghiệp vụ và thi hành án có nhiệm vụ, quyền hạn: Giúp Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh thực hiện công tác thi hành án hình sự, theo dõi công tác thi hành án dân sự theo quy định của pháp luật. Hiện nay ở Tòa án nhân dân tỉnh Tuyên Quang giao 02 thẩm tra viên thực hiện công tác thi hành án hình sự (trong đó một thẩm tra viên kiêm nhiệm vừa làm công tác kiểm tra nghiệp vụ vừa làm công tác thi hành án hình sự). 10
Ở Tòa án nhân dân cấp huyện: Văn phòng Tòa án nhân dân cấp huyện có nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện công tác theo dõi thi hành án theo quy định của pháp luật; và hiện giao cho 01 thẩm tra viên hoặc thư ký kiêm nhiệm làm công tác thi hành án. 2.2. Tình hình công tác thi hành án hình sự ở Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang 2.2.1. Tình hình chung và các kết quả đạt được trong công tác thi hành án hình sự Cùng với công tác xét xử, công tác thi hành án hình sự được Toà án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang quan tâm và chú trọng. Các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật đều được Tòa án nhân dân hai cấp ra quyết định kịp thời, đúng pháp luật. Chuyển giao các bản án, quyết định thi hành án cho các cơ quan Công an hoặc chính quyền địa phương theo quy định của pháp luật. Việc hoãn, tạm đình chỉ thi hành án; miễn, giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù; rút ngắn thời gian thử thách của án treo; miễn giảm thi hành hình phạt cải tạo không giam giữ; miễn giảm án phí, tiền phạt, xoá án tích đều đảm bảo có căn cứ theo quy định của pháp luật. Công tác thi hành án tử hình đảm bảo đúng pháp luật; công tác thi hành án đối với hình phạt tù có thời hạn, phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ… các bản án có hiệu lực pháp luật được thực hiện một cách nghiêm minh theo quy định. 2.2.2. Những hạn chế trong công tác thi hành án hình sự Trong vai trò phối hợp với chính quyền địa phương, các cơ quan đoàn thể, cơ quan Viện kiểm sát, cơ quan Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp vẫn còn nhiều điểm chưa ăn khớp và thiếu kịp thời. Vẫn còn tình trạng phải đính chính quyết định thi hành án; Một số trường hợp chưa có sự quan tâm đúng mức trong việc đôn đốc thi hành án; Thi hành án tử hình thực hiện chưa kịp thời do chưa bảo đảm đầy đủ điều kiện về cơ sở vật chất để thi hành án; một số trường hợp ra quyết định thi hành án của Tòa án và việc áp giải bị án đi thi hành án của cơ quan Công an còn chậm. 11
Công tác thi hành án bị phân tán ở nhiều cơ quan chức năng khác nhau, làm cho công tác quản lý Nhà nước về thi hành án không tập trung; hiệu lực của các bản án, quyết định của Tòa án tác dụng trong thực tế không cao, không kết hợp thi hành án phạt tù với các hình phạt bổ sung khác, do đó làm hạn chế đến hiệu quả của công tác thi hành án và tính nghiêm minh của hình phạt. 2.2.3. Nguyên nhân làm giảm hiệu quả hoạt động thi hành án hình sự Đội ngũ cán bộ làm thi hành án hình sự tại Toà án còn quá ít, chưa đáp ứng hết yêu cầu nhiệm vụ công tác này. Việc đưa bản án ra thi hành thường bị chậm trễ ở khâu thủ tục giấy tờ hành chính, thiếu sự phối hợp nhịp nhàng, đồng bộ giữa Tòa án và cơ quan thi hành án. Còn chậm trong việc tổng hợp hình phạt cho người bị kết án có nhiều bản án đã có hiệu lực pháp luật; có những trường hợp hết thời gian hoãn thi hành án nhưng Toà án chậm xét đơn hoãn thi hành án phạt tù và ra quyết định hoãn thi hành án chậm chưa kể nhiều bản án, quyết định thi hành án hình sự có sai sót cần phải đính chính. Việc đưa ra thi hành án và tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Toà án có lúc, có nơi còn chưa kịp thời, do sự chậm trễ trong việc gửi bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật đã làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc ra quyết định thi hành án hình sự. Đội ngũ cán bộ làm công tác thi hành án hình sự tại Tòa án chưa đáp ứng hết yêu cầu nhiệm vụ công tác này. Mặt khác nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động thi hành án hình sự vẫn chưa được coi trọng, nên chưa được đầu tư đúng mức về con người cũng như cơ sở, vật chất. Một bản án, quyết định hình sự có thể có nhiều cơ quan thi hành, làm cho công tác thi hành án hình sự bị cắt khúc và gián đoạn, dẫn đến công tác quản lý nhà nước về thi hành án hình sự không chặt chẽ. Sự phối hợp kém của chính quyền địa phương trong mối quan hệ đối với Tòa án nhân dân. 2.3. Thực trạng về vai trò của Tòa án nhân dân trong công tác thi hành án hình sự ở Tuyên Quang 2.3.1. Thực trạng vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án phạt tù Việc thi hành án phạt tù đã từng bước đi vào nề nếp, có nhiều chuyển biến 12
tích cực, nhất là đối với những người bị kết án phạt tù tại ngoại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp kịp thời với cơ quan thi hành án hình sự để đưa bị án tại ngoại vào Trại giam chấp hành án đảm bảo đúng quy định của pháp luật; đối với những người bị kết án phạt tù bỏ trốn đã được cơ quan công an các cấp tiến hành xác minh, kịp thời ra quyết định truy nã để truy bắt, buộc họ phải thi hành án. Tuy nhiên, vẫn còn có những hạn chế, khó khăn: Những trường hợp trốn thi hành án phạt tù cũng là vấn đề rất phức tạp, việc truy bắt những đối tượng trốn thi hành án phạt tù không phải đơn giản, Cơ quan Công an đã tăng cường việc bắt truy nã để thi hành án nhưng hiệu quả còn thấp; vẫn có những trường hợp không thực hiện được việc áp giải người phải thi hành án phạt tù do nhiều nguyên nhân; vẫn còn có tình trạng thiếu thông tin trong hồ sơ theo dõi thi hành án của Toà án, do là sau khi ra quyết định thi hành án phạt tù, Tòa án không thể biết rõ được phạm nhân được đưa đi cải tạo ở đâu. 2.3.2. Thực trạng vai trò của Tòa án trong thi hành hình phạt tù cho hưởng treo và hình phạt cải tạo không giam giữ Các bản án xét xử bị cáo nhưng cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ khi có hiệu lực pháp luật đều được ra quyết định thi hành án và tổ chức thi hành nhanh chóng, đúng thời hạn quy định của pháp luật. Tuy nhiên vẫn có trường hợp bị án không có mặt tại địa phương nơi cư trú nên không thể thực hiện việc triệu tập bị án đến làm các thủ tục thi hành án;Vẫn còn tình trạng gửi không đầy đủ các quyết định thi hành án, hoặc gửi quyết định không kèm theo bản sao bản án dẫn đến việc tổ chức giám sát giáo dục bị án gặp nhiều khó khăn. Một số quyết định thi hành án ban hành không đảm bảo về mặt nội dung, hình thức văn bản; Công tác thi hành án treo tại Tòa án mới chỉ quan tâm về mặt thủ tục mà chưa quan tâm thực sự đến quá trình thi hành án của các đối tượng. Việc phối hợp của Tòa án với chính quyền địa phương còn hạn chế; Một số trường hợp thực tế cũng không thi hành, bỏ đi làm ăn xa, ảnh hưởng đến công tác quản lý, giám sát, giáo dục Nguyên nhân là, chưa có bộ máy chuyên trách để thực hiện nghiêm túc các 13
hình phạt không phải tù giam vào thi hành; Tổ chức bộ máy thi hành án hình sự còn bất hợp lý, nhưng chậm đổi mới, kiện toàn cho phù hợp. Ở Tòa án còn buông lỏng quản lý, chỉ đạo, kiểm tra đôn đốc cán bộ của mình. Quan hệ phối hợp giữa Tòa án với cơ quan hữu quan còn lỏng lẻo. 2.3.3. Thực trạng vai trò của Tòa án trong thi hành hình phạt tử hình Hiện nay, vẫn còn tình trạng người bị kết án tử hình phải chờ đợi thi hành án quá lâu trong xà lim của trại giam vừa gây nhiều khó khăn cho trại giam, vừa gây tâm nặng nề cho người bị kết án. Luật thi hành án hình sự quy định thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc, nên quá trình tổ chức thi hành án gặp nhiều khó khăn, và bị kéo dài thời gian thi hành án,kinh phí để tổ chức thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc đối với một bị án rất tốn kém. 2.3.4.Thực trạng vai trò của Tòa án trong việc hoãn thi hành án, tạm đình chỉ thi hành án Việc hoãn, tạm đình chỉ thi hành án vẫn còn những tồn tại, hạn chế và vướng mắc trong việc xem xét hoãn, tạm đình chỉ; trong việc phối hợp giữa các cơ quan có liên quan trong quản lý chưa thật sự chặt chẽ, thường xuyên. Một số trường hợp được hoãn, tạm đình chỉ thi hành án nhưng lại tiếp tục phạm tội mới hoặc bỏ trốn khỏi nơi cư trú hoặc tiếp tục sinh con nhiều lần, gây khó khăn cho công tác thi hành án. Có tình trạng vận dụng không đúng pháp luật quy định về hoãn thi hành án. Việc trưng cầu giám định y khoa cấp tỉnh, sau khi hết thời hạn tạm đình chỉ thi hành án do bệnh nặng cũng như việc ra quyết định truy nã các trường hợp được hoãn, được tạm đình chỉ thi hành án mà bỏ trốn còn chậm trễ. 2.3.5. Thực trạng vai trò của Tòa án trong miễm, giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù, cải tạo không giam giữ; rút ngắn thời gian thử thách án treo Trong công tác xét miễn, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù,cải tạo không giam giữ; rút ngắn thời gian thử thách án treođối với phạm nhân thực tiễn vẫn còn có những khó khăn, vướng mắc, bất cập cần được giải quyết. 2.3.6. Thực trạng vai trò của Tòa án về xoá án tích. 14
Thời gian qua cho thấy, thủ tục xoá án tích còn nhiều rườm rà, phức tạp và gây khó cho người xin xoá án tích; quá trình xem xét xóa án tích đối với người bị kết án trong thời gian qua gặp một số khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích chính đáng của người bị kết án, cản trở quá trình tái hòa nhập cộng đồng. Hiện nay, Bộ luật hình sự sửa đổi năm 2017 đã bỏ quy định Tòa án cấp giấy chứng nhận đương nhiên được xóa án tích cho người bị kết án, Tòa án thực hiện việc quyết định xóa án tích đối với những người đã bị kết án về một số tội. 15
Tiểu kết chương 2 Qua công tác thi hành án hình sự ở Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang cho thấy bên cạnh những thành tích đã đạt được ở mức độ nhất định; đã phản ánh được vai trò quan trọng của Tòa án nhân dân, tuy nhiên còn nhiều hạn chế cả trên bình diện nhận thức, xây dựng pháp luật và thực hiện pháp luật trên thực tế; làm giảm hoặc chưa thể hiện đầy đủ vai trò thực sự quan trọng của Tòa án trong thi hành án hình sự. Nguyên nhân của những hạn chế đó là do những bất cập trong quy định của pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và thi hành án hình sự; sự phối hợp giữa các cơ quan thực hiện công tác thi hành án hình sự; thiếu quan tâm đúng mức của cơ quan, tổ chức trong phổ biến, giáo dục pháp luật; bộ máy, biên chế, chế độ đãi ngộ người làm công tác thi hành án chưa tương xứng.... Từ thực trạng cũng như nguyên nhân đã chỉ ra trên, tác giả luận văn đề xuất các giải pháp tăng cường vai trò của Tòa án trong thi hành án hình sự trong chương tiếp theo 16
Chương 3 GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ 3.1. Phương hướng tăng cường vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự Theo quy định của pháp luật chỉ có Tòa án với tư cách là chủ thể thực hiện quyền tư pháp, chủ thể có quyền ra quyết định đưa bản án, quyết định hình sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành. Trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tăng cường hiệu lực và hiệu quả của bộ máy nhà nước, trong đó có Tòa án nhân dân, không thể không tăng cường vai trò thực sự của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự. Trong điều kiện cải cách tư pháp ở nước ta, tư tưởng đề cao vai trò của Tòa án trong suốt quá trình tư pháp hình sự ngày càng được ghi nhận trong hoạt động xây dựng pháp luật, thể hiện trong hoạt động áp dụng pháp luật, trong đó có pháp luật thi hành án hình sự. Tuy nhiên việc thể chế hóa bằng pháp luật cũng như việc nhận thức và thực hiện pháp luật thi hành án hình sự như hiện naylà chưa đủ. Đặc biệt là khi Hiến pháp năm 2013 đã được ban hành thì vấn đề cần tăng cường vai trò của Tòa án trong các hoạt động tố tụng hình sự; trong đó có hoạt động thi hành án hình sự càng được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. 3.2. Các giải pháp tăng cường vai trò của Tòa án nhân dân trong thi hành án hình sự 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật Hiện nay Luật thi hành án hình sự năm 2010 và các văn bản hướng dẫn về thi hành án hình sự có nhiều điểm không còn phù hợp, đã lâu chưa được hướng dẫn bổ sung. Vì vậy, đề nghị sửa đổi bổ sung Luật thi hành án hình sự; đề nghị Tòa án nhân dân tối cao và các cơ quan tư pháp cần khẩn trương ban hành các văn bản mới hướng dẫn công tác thi hành án hình sự cho phù hợp với các quy định mới hiện nay. 17
Đề nghị sửa đổi bổ sung Luật thi hành án hình sự năm 2010, quy định bổ sung thêm thẩm quyền của Cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện có quyền ra lệnh áp giải thi hành án đối với những người phải chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ bỏ trốn hoặc cố tình trốn tránh không đến cơ quan thi hành án làm việc theo giấy triệu tập; bổ sung thêm quyền xử phạt vi phạm hành chính cho Cơ quan thi hành án cấp huyện và Công an cấp xã khi những người này cố tình không đến Cơ quan thi hành án để làm việc theo giấy triệu tập. Đồng thời Luật thi hành án hình sự cũng cần sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định toàn bộ hoạt động thi hành án hình sự cho cơ quan chuyên trách là Tổng cục cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp thuộc Bộ Công an (Tổng cục VIII) quản lý, tổ chức thực hiện và phân công nhiệm vụ theo thẩm quyền hành chính, dưới Tổng cục có các Cơ quan thi hành án hình sự từ cấp tỉnh đến cấp huyện làm nhiệm vụ từ giai đoạn ra quyết định thi hành án, ủy thác thi hành án đến quản lý và chế độ giam, giữ… để từ đó có sự quản lý, theo dõi và trình tự, thủ tục được chặt chẽ hơn. Bổ sung quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện và các quy định nâng cao vai trò của Tòa án trong việc theo dõi, giám sát kết quả chấp hành hình phạt của người bị kết án. Và bổ sung quy định trách nhiệm của các cơ quan thi hành án phải thông báo bằng văn bản cho Tòa án đã xét xử sơ thẩm quá trình tổ chức thi hành bản án, quyết định hình sự đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án; kết quả chấp hành hình phạt của người bị kết án. Sửa đổi Luật Thi hành án hình sự theo hướng quy định bổ sung thêm thẩm quyền của cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện có quyền ra lệnh áp giải thi hành án đối với những người phải chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ bỏ trốn hoặc cố tình trốn tránh không đến cơ quan thi hành án làm việc theo giấy triệu tập. Đồng thời, bổ sung các quy định về thời hiệu thi hành bản án theo quy định tại khoản 5 Điều 60 Bộ luật Hình sự năm 2015 theo hướng rõ ràng hơn, chặt chẽ hơn, đối với những trường hợp không chấp hành bản án được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ do trốn tránh (bỏ địa phương đi nơi khác) mà trên 18
thực tế các cơ quan chức năng cũng không ra lệnh truy nã, thì không được áp dụng thời hiệu thi hành bản án nhiệm của người hưởng án treo vi phạm nghĩa vụ cho phù hợp với quy định tại khoản 5 Điều 65 Bộ luật hình sự sửa đổi bổ sung năm 2017 tránh xung đột về quy định của pháp luật trong trường hợp người được hưởng án treo vi phạm nghĩa vụ quy định tại Điều 64 Luật thi hành án hình sự trong thời gian thử thách. Thời gian tới nên đưa Phần thi hành án ra khỏi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và chuyển sang Luật thi hành án hình sự để bảo đảm tránh chồng chéo, trùng lặp không cần thiết. Chỉ quy định về bản án, quyết định được đưa ra thi hành. Bỏ các quy định giao cho Tòa án ra quyết định thi hành án hình sự. Chỉ giữ lại các quy định về thẩm quyền xét, quyết định của Tòa án như: Thi hành hình phạt cảnh cáo; miễn, giảm thời hạn chấp hành hình phạt; rút ngắn thời gian thử thách án treo; miễn, giảm chấp hành hình phạt tiền; tha tù trước thời hạn có điều kiện; xóa án tích. Đề nghị sửa đổi, bổ sung thêm một đoạn nữa ở Điều 68 Bộ luật hình sự là: “Thời hạn tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù đối với từng trường hợp cụ thể được áp dụng theo quy định tại khoản 1 Điều 67 Bộ luật này” Đề nghị Tòa án nhân dân tối cao cần nghiên cứu lại quy định về thẩm quyền của Tòa án trong việc quyết định buộc chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo nếu đang trong thời gian thử thách mà cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định tại Điều 64 của Luật Thi hành án hình sự từ 02 lần trở lên. Đồng thời đề nghị bổ sung các quy định tăng cường hơn nữa vai trò của Tòa án trong tổ chức thi hành án treo. Đề nghị sửa đổi Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC- Hội đồng xét giảm có quyền tăng mức giảm thời hạn chấp hành án phạt tù khi có căn cứ. 19
Đề tịch số: 02/2013/TTLT-BCA- BQP- TANDTC- VKSNDTC ngày 15/5/2013 của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án nhân dân có đủ cơ sở”. Đồng thời Thông tư nên quy định theo hướng Hội đồng xét đề nghị giảm hình phạt tù của các Trại có quyền bảo lưu những đề nghị của Trại về mức đề nghị giảm ngoài mức mà Hội đồng thẩm định của Cơ quan quản lý Thi hành án hình sự đã cho. Đề nghị sửa đổi điểm c khoản 3 Điều 15 Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC theo hướng như quy định tại điểm d khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 02/2007/NQ-HĐTP ngày 02/10/2007 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thì mới phù hợp và sát với thực tiễn. Cần có hướng dẫn cụ thể trong việc xác định “Sức khoẻ đã phục hồi”, cơ quan, tổ chức nào có thẩm quyền xác nhận người bị kết án đã hồi phục sức khỏe, có đủ sức khỏe để chấp hành hình phạt tù? để Toà án có căn cứ quyết định có ra quyết định tiếp tục hoãn, tạm đình chỉ hay không. Đề nghị quy định hoặc có hướng dẫn cụ thể về vấn đề này vì nếu không thì việc hoãn, tạm đình chỉ này kéo dài không có giới hạn. Hiện nay trong quá trình thực hiện các thủ tục thi hành án hình sự có các vướng mắc trong việc ủy thác thi hành án, theo dõi người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ và đình chỉ thi hành án, hoãn thi hành án. Đề nghị Tòa án nhân dân tối cao với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ Công an ban hành thông tư liên tịch hướng dẫn và quy định cụ thể về ủy thác thi hành án, cần có quy định chi tiết khi ủy thác thi hành án gồm có những tài liệu nào, thẩm quyền ủy thác …; quy định việc theo dõi người bị thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, được hoãn thi hành án, được tạm đình chỉ thi hành án phải được giao trách 20