Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Các nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt Nam

Các nguyên tắc xử lý người chưa thành niên<br /> phạm tội trong luật hình sự Việt Nam<br /> Nguyễn Tiến Hoàn<br /> Khoa Luật. Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Luận văn ThS. Luật: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn : TS. Trịnh Tiến Việt<br /> Năm bảo vệ: 2013<br /> 116 tr .<br /> Abstract. Làm rõ các khái niệm các nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội.<br /> Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của các nguyên tắc xử lý người chưa thành<br /> niên phạm tội từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước khi có Bộ luật hình<br /> sự năm 1999. Nghiên cứu, phân tích một số quy định về nguyên tắc xử lý người chưa<br /> thành niên phạm tội và các lý luận về hình sự trong pháp luật quốc tế và pháp luật hình<br /> sự một số nước trên thế giới. Giới thiệu quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 hiện<br /> hành về các nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội. Đánh giá tình hình thi<br /> hành các nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm trong giai đoạn từ năm 2007<br /> đến năm 2012 và rút ra những tồn tại, hạn chế. Đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện<br /> pháp luật hình sự Việt Nam, cũng như các giải pháp bảo đảm thi hành các nguyên tắc<br /> xử lý người chưa thành niên phạm tội.<br /> Keywords. Luật hình sự; Phạm tội; Người chưa thành niên; Pháp luật Việt Nam;<br /> Nguyên tắc xử lý<br /> <br /> Content.<br /> <br /> 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi<br /> Tr-íc ®©y vµ hiÖn nay c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em ë n-íc ta<br /> lu«n ®-îc coi lµ sù nghiÖp lín cña ®Êt n-íc vµ d©n téc, ®-îc ®óc kÕt bëi t- t-ëng cña<br /> Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ gi¸o dôc: V× lîi Ých m-êi n¨m ph¶i trång c©y, v× lîi Ých tr¨m<br /> n¨m ph¶i trång ng-êi. TiÕp thu t- t-ëng trªn cña Ng-êi, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta kh¼ng<br /> ®Þnh: "ChÝnh s¸ch ch¨m sãc, b¶o vÖ trÎ em tËp trung vµo thùc hiÖn quyÒn trÎ em, t¹o<br /> <br /> ®iÒu kiÖn cho trÎ em ®-îc sèng trong m«i tr-êng an toµn vµ lµnh m¹nh, ph¸t triÓn hµi<br /> hßa vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ, tinh thÇn vµ ®¹o ®øc" [16], vµ trong C-¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt<br /> n-íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø XI,<br /> §¶ng ta còng kh¼ng ®Þnh l¹i: "Chó träng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng, lao ®éng vµ häc tËp<br /> cña thanh niªn, thiÕu niªn, gi¸o dôc vµ b¶o vÖ trÎ em" [22]. Cho nªn, chÝnh s¸ch cña<br /> §¶ng vµ Nhµ n-íc ta trong viÖc ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em lµ mét lÜnh vùc chÝnh<br /> s¸ch ®Æc biÖt - ®Òu coi trÎ em - ng-êi ch-a thµnh niªn lµ ®èi t-îng b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ<br /> quan t©m ®Æc biÖt. Víi quan ®iÓm nhÊt qu¸n trong viÖc b¶o vÖ trÎ em, ngay tõ khi C«ng<br /> -íc quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em n¨m 1989 ®-îc §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc th«ng qua,<br /> ViÖt Nam lµ n-íc thø hai trªn thÕ giíi vµ lµ n-íc ®Çu tiªn cña Ch©u ¸ tham gia. Trªn<br /> c¬ së ®ã, Nhµ n-íc ta ®· thóc ®Èy hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn trÎ em,<br /> trong ®ã ®· dµnh sù quan t©m ®Æc biÖt cho ®èi t-îng trÎ em vi ph¹m ph¸p luËt, nhÊt lµ<br /> nh÷ng tr-êng hîp ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi.<br /> XuÊt ph¸t tõ chÝnh s¸ch h×nh sù ®-îc ghi nhËn trong C«ng -íc vÒ quyÒn trÎ em<br /> n¨m 1989 lµ: "TrÎ em, do cßn non nít vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ cÇn ®-îc b¶o vÖ, ch¨m sãc<br /> ®Æc biÖt, kÓ c¶ b¶o vÖ thÝch hîp vÒ mÆt ph¸p lÝ tr-íc còng nh- sau khi ra ®êi" [33]. Bé<br /> luËt h×nh sù hiÖn hµnh ®· x©y dùng mét ch-¬ng riªng quy ®Þnh ®-êng lèi xö lý ®èi víi<br /> ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi. Quy ®Þnh nµy dùa trªn c¬ së ph©n tÝch vÒ t©m, sinh lý<br /> ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn. §©y lµ ®èi t-îng ch-a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vÒ thÓ chÊt còng<br /> nh- t©m, sinh lý, hä bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é nhËn thøc còng nh- vÒ kinh nghiÖm sèng,<br /> thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ b¶n lÜnh, tù lËp, kh¶ n¨ng tù k×m chÕ ch-a cao nªn hä dÔ bÞ<br /> kÝch ®éng, dÔ bÞ l«i kÐo vµo nh÷ng ho¹t ®éng phiªu l-u, m¹o hiÓm. Do ®ã, ph¸p luËt<br /> h×nh sù ViÖt Nam ®· ®Æt ra nh÷ng nguyªn t¾c riªng khi xö lý hµnh vi ph¹m téi cña<br /> ng-êi ch-a thµnh niªn, ®ã lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cã tÝnh chÊt chØ ®¹o, xuyªn suèt<br /> trong qu¸ tr×nh khi xö lý ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi còng nh- ph©n lo¹i møc ®é<br /> ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña tõng løa tuæi. Theo ®ã, ng-êi ch-a thµnh niªn ngay<br /> c¶ khi trë thµnh chñ thÓ cña téi ph¹m th× viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých cña hä còng<br /> ®-îc t«n träng vµ ®Æt lªn hµng ®Çu, lÊy môc ®Ých xö lý gi¸o dôc, phßng ngõa lµ chÝnh,<br /> lµm sao ®Ó c¸c em cã thÓ quay l¹i trë thµnh c«ng d©n cã Ých.<br /> <br /> Tuy nhiªn, tr-íc t×nh tr¹ng chung hiÖn nay, téi ph¹m cã xu h-íng trÎ hãa, téi<br /> ph¹m do ng-êi ch-a thµnh niªn ngµy cµng diÔn biÕn phøc t¹p vµ gia t¨ng, chiÕm 1518%. Hµng n¨m c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt b¾t gi÷, truy tè h¬n 115 ngh×n ng-êi,<br /> trong ®ã cã 16 - 18 ngh×n trÎ vÞ thµnh niªn [10].<br /> Bªn c¹nh ®ã, mét sè quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c xö lý ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m<br /> téi cßn ch-a cô thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c nµy cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh<br /> tè tông cßn ch-a thèng nhÊt vµ triÖt ®Ó nh- viÖc ¸p dông miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù,<br /> miÔn h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi, t×nh tr¹ng ¸p dông h×nh ph¹t tï<br /> cã thêi h¹n ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn cßn phæ biÕn. ChØ tÝnh riªng trªn ®Þa bµn<br /> thµnh phè Hµ Néi trong n¨m 2012, Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ®· tuyªn ph¹t 286 bÞ c¸o<br /> lµ ng-êi ch-a thµnh niªn h×nh ph¹t tï cã thêi h¹n (trong ®ã cã 220 tr-êng hîp cho<br /> h-ëng ¸n treo)... (b¶ng 2.4 - trang 56).<br /> Do ®ã, nh»m b¶o ®¶m thùc hiÖn triÖt ®Ó c¸c nguyªn t¾c xö lý ng-êi ch-a thµnh<br /> niªn ph¹m téi, thêi gian qua, trªn s¸ch b¸o ph¸p lý vµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· viÕt<br /> nhiÒu vÒ ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi, ë viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh téi ph¹m do ng-êi<br /> ch-a thµnh niªn ph¹m téi vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Êu tranh, phßng ngõa hoÆc ë c¸c khÝa<br /> c¹nh kh¸c nh- tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi; c¸c h×nh ph¹t<br /> vµ biÖn ph¸p t- ph¸p ¸p dông ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi… mµ ch-a cã<br /> mét c«ng tr×nh nµo ®i s©u vµo nghiªn cøu riªng biÖt, ®éc lËp vµ d-íi gãc ®é ph¸p lý<br /> h×nh sù - chuyªn ®Ò vÒ c¸c nguyªn t¾c xö lý ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi trong luËt<br /> h×nh sù ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, ngµy 19/6/2009, Quèc héi ®· söa ®æi mét sè nguyªn<br /> t¾c xö lý ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999. Theo ®ã,<br /> §iÒu 69 Bé luËt h×nh sù ®-îc söa ®æi, bæ sung thªm nguyªn t¾c xö lý ng-êi ch-a thµnh<br /> niªn ph¹m téi ®· ®-îc ghi nhËn trong C«ng -íc vÒ quyÒn trÎ em vµ c¸c chuÈn mùc<br /> quèc tÕ kh¸c, ®ã lµ biÖn ph¸p giam gi÷ chØ ®-îc ¸p dông cuèi cïng khi kh«ng cßn biÖn<br /> ph¸p thÝch hîp nµo kh¸c vµ trong thêi h¹n ng¾n nhÊt. Cô thÓ, kho¶n 5 §iÒu 69 ®-îc bæ<br /> sung thªm nguyªn t¾c chØ ®¹o: "Khi ¸p dông h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn<br /> <br /> ph¹m téi cÇn h¹n chÕ ¸p dông h×nh ph¹t tï" [58], ®Ó më ra kh¶ n¨ng cho ng-êi ch-a<br /> thµnh niªn ph¹m téi sím tù c¶i t¹o, gi¸o dôc trë thµnh ng-êi cã Ých cho gia ®×nh vµ<br /> céng ®ång.<br /> V× nh÷ng lý do trªn, chóng t«i quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi "C¸c nguyªn t¾c xö<br /> lý ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" ®Ó lµm luËn v¨n<br /> th¹c sÜ luËt häc cña m×nh.<br /> 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi<br /> Thêi gian qua, ë c¸c møc ®é kh¸c nhau ®· cã mét sè c«ng tr×nh khoa häc ®Ò<br /> cËp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ®Ò tµi nµy hoÆc xem xÐt nã trong t-¬ng quan lµ mét<br /> phÇn, môc trong c¸c gi¸o tr×nh, s¸ch chuyªn kh¶o, b×nh luËn hoÆc ®Ò cËp chung khi<br /> nghiªn cøu vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m hay vÊn ®Ò<br /> quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t hay d-íi gãc ®é téi ph¹m häc - phßng ngõa téi ph¹m do ®èi t-îng<br /> ®Æc thï nµy thùc hiÖn…<br /> Tr-íc hÕt, vÒ gi¸o tr×nh, s¸ch chuyªn kh¶o, b×nh luËn cã c¸c c«ng tr×nh sau: 1)<br /> PGS.TS. TrÞnh Quèc To¶n, "Ch-¬ng XVIII - Nh÷ng ®Æc thï vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi<br /> víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi", Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn chung),<br /> Nxb §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, 2001, t¸i b¶n n¨m 2003, 2007 (TËp thÓ t¸c gi¶ do GS.<br /> TSKH. Lª C¶m chñ biªn); 2) TS. Hoµng V¨n Hïng, "Ch-¬ng XVI - Tr¸ch nhiÖm h×nh<br /> sù ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi", Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb<br /> C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2000 (tËp thÓ t¸c gi¶ do GS. TS NguyÔn Ngäc Hßa chØ biªn); 3)<br /> PGS. TS TrÇn §×nh Nh·, "Ch-¬ng XXIV - Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi ng-êi ch-a<br /> thµnh niªn ph¹m téi", Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ<br /> Néi, 2003 (tËp thÓ t¸c gi¶ do GS. TS Vâ Kh¸nh Vinh chñ biªn); 4) GS. TS NguyÔn Xu©n<br /> Yªm, "Ch-¬ng 27 - Phßng ngõa c¸c téi ph¹m do ng-êi ch-a thµnh niªn g©y ra", Téi<br /> ph¹m häc hiÖn ®¹i vµ phßng ngõa téi ph¹m, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2001; 5)<br /> ThS. TrÞnh §×nh ThÓ, ¸p dông chÝnh s¸ch h×nh sù ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m<br /> <br /> téi, Nxb T- ph¸p, Hµ Néi, 2006; 6) TS. Vò §øc KhiÓn, Bïi H÷u Hïng, Ph¹m Xu©n<br /> ChiÕn, §ç V¨n H¸n, TrÇn Phµn, Phßng ngõa ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi, Nxb Ph¸p<br /> lý, Hµ Néi, 1987; 7) ThS. TrÇn §øc Ch©m, Thanh, thiÕu niªn lµm tr¸i ph¸p luËt - Thùc<br /> tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002; v.v…<br /> Bªn c¹nh ®ã, d-íi gãc ®é khoa häc cho thÊy míi cã mét sè c«ng tr×nh ë cÊp ®é<br /> luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc nh-ng d-íi khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù hoÆc téi ph¹m häc hay<br /> xem xÐt néi dung vÊn ®Ò trong t-¬ng quan víi nhiÒu néi dung kh¸c nh- quyÕt ®Þnh h×nh<br /> ph¹t, tr¸ch nhiÖm h×nh sù ng-êi ch-a thµnh niªn: 1) §µo ThÞ Nga, QuyÕt ®Þnh h×nh<br /> ph¹t ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi, LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc, tr-êng §¹i häc<br /> LuËt Hµ Néi, 1997; 2) TrÇn V¨n Dòng, Tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ng-êi ch-a thµnh<br /> niªn ph¹m téi trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Tr-êng §¹i häc<br /> LuËt Hµ Néi, 2003; 3) NguyÔn Minh Khuª, QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi ch-a<br /> thµnh niªn ph¹m téi, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Khoa LuËt, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi,<br /> 2007; 4) L-u Ngäc C¶nh, C¸c h×nh ph¹t vµ biÖn ph¸p t- ph¸p ¸p dông ®èi víi ng-êi<br /> ch-a thµnh niªn ph¹m téi theo LuËt h×nh sù ViÖt Nam (trªn c¬ së thùc tiÔn xÐt xö trªn<br /> ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi), LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Khoa LuËt, §¹i häc Quèc gia<br /> Hµ Néi, 2010; v.v…<br /> Cßn vÒ c¸c c«ng tr×nh d-íi d¹ng bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ khoa häc ph¸p lý cã<br /> thÓ kÓ ®Õn c¸c c«ng tr×nh sau: 1) GS. TSKH Lª C¶m, TS. §ç ThÞ Ph-îng, T- ph¸p h×nh<br /> sù ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn: Nh÷ng khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù, tè tông h×nh sù, téi<br /> ph¹m häc vµ so s¸nh luËt häc, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 20-10/2004; 2) TS. TrÇn<br /> V¨n Dòng, QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong tr-êng hîp ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi,<br /> T¹p chÝ LuËt häc, sè 5/2000; 3) TS. D-¬ng TuyÕt Miªn, QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi<br /> ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m téi, T¹p chÝ LuËt häc, sè 4/2002; 4) TS. Tr-¬ng<br /> Minh M¹nh, Ph©n lo¹i téi ph¹m víi viÖc quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ng-êi ch-a<br /> thµnh niªn, T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 8/2002; 5) TS. TrÞnh TiÕn ViÖt, Nh÷ng khÝa c¹nh<br /> ph¸p lý h×nh sù vÒ h×nh ph¹t vµ biÖn ph¸p ¸p dông ®èi víi ng-êi ch-a thµnh niªn ph¹m<br /> téi, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 13 (6), 14 (7)/2010; v.v…<br /> <br />