Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Chức năng Công tố của Viện Kiểm sát

Chức năng Công tố của Viện Kiểm sát<br /> Lại Văn Thái<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn ThS Chuyên ngành: Luật Hình sự; Mã số 60 38 40<br /> Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chí<br /> Năm bảo vệ: 2013<br /> <br /> Abstract. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quyền công tố trong tố tụng<br /> hình sự. Trình bày việc thực hiện chức năng công tố trong một số mô hình tố tụng<br /> hình sự tiêu biểu trên thế giới. Nghiên cứu về chức năng công tố theo quy định của<br /> pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. Khảo sát thực trạng thực hành quyền công tố ở<br /> nước ta trong những năm gần đây, tìm ra những nguyên nhân của những kết quả đạt<br /> được và những tồn tại, hạn chế.<br /> Keywords. Luật hình sự; Công tố; Viện Kiểm sát; Pháp luật Việt Nam.<br /> <br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Cải cách tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp trong đó<br /> có Viện kiểm sát (VKS) là một đòi hỏi cấp bách của Đảng, Nhà nước ta trong giai đoạn hiện<br /> nay. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã chỉ rõ: "Viện kiểm sát nhân dân tập trung<br /> làm tốt chức năng công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp" [10]. Yêu cầu trên đã được thể<br /> chế hóa trong Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001) và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân<br /> dân (VKSND) năm 2002, Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003.<br /> Yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình hiện nay đòi hỏi phải nâng<br /> cao chất lượng hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Trong đó việc tăng cường chất<br /> lượng công tố của VKS nhằm chống bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, là một nội<br /> <br /> dung quan trọng được thể hiện trong nhiều nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp. Nghị<br /> quyết 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị "Về một số nhiệm vụ trọng tâm của công<br /> tác tư pháp trong thời gian tới" đã chỉ rõ:<br /> Chất lượng công tác tư pháp nói chung chưa ngang tầm với nhu cầu và<br /> đòi hỏi của nhân dân; còn nhiều trường hợp bỏ lọt tội phạm, làm oan người vô tội;<br /> vi phạm các quyền tự do, dân chủ của công dân, làm giảm lòng tin của nhân dân<br /> đối với Đảng, Nhà nước và với các cơ quan tư pháp [11].<br /> Cụ thể về công tố, Nghị quyết 08/NQ-TW đã có ý kiến chỉ đạo:<br /> Viện kiểm sát các cấp thực hiện tốt chức năng công tố và kiểm sát việc<br /> tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp. Hoạt động công tố phải được thực hiện<br /> ngay từ khi khởi tố vụ án và trong suốt quá trình tố tụng nhằm bảo đảm không bỏ<br /> lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội… Nâng cao chất<br /> lượng công tố của Kiểm sát viên tại phiên tòa, bảo đảm tranh tụng với Luật sư,<br /> người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác… [11].<br /> Ngày 24/5/2005, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 48/NQ-TW "Về Chiến lược<br /> xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm<br /> 2020", trong đó có nội dung: "Hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm<br /> sát theo hướng bảo đảm thực hiện tốt chức năng công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Nghiên<br /> cứu hướng tới chuyển thành Viện công tố" [12].<br /> Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục ghi nhận các<br /> nội dung: Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; hoàn thiện hệ thống pháp luật;<br /> xây dựng hệ thống cơ quan tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh; đẩy mạnh<br /> việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020; lấy cải cách hoạt động xét xử làm<br /> trọng tâm; thực hiện cơ chế công tố gắn với hoạt động điều tra…<br /> Trong những năm vừa qua, quá trình thực hiện đã đạt được những thành tựu đáng<br /> khích lệ trong việc trừng trị tội phạm, bảo vệ quyền tự do dân chủ của công dân. Tuy nhiên,<br /> vẫn còn những hạn chế, Nghị quyết 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 "Về chiến lược cải cách tư<br /> pháp đến năm 2020" đã chỉ ra:<br /> <br /> Công tác tư pháp còn bộc lộ nhiều hạn chế. Chính sách hình sự, chế định<br /> pháp luật dân sự và pháp luật về tổ chức tố tụng tư pháp còn nhiều bất cập, chậm<br /> được sửa đổi, bổ sung. Tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, cơ chế hoạt động<br /> của các cơ quan tư pháp còn bất hợp lý. Đội ngũ cán bộ tư pháp, bổ trợ tư pháp<br /> còn thiếu; trình độ nghiệp vụ bản lĩnh chính trị của một bộ phận cán bộ còn yếu,<br /> thậm chí có một số cán bộ sa sút về phẩm chất, đạo đức và trách nhiệm nghề<br /> nghiệp. Vẫn còn tình trạng oan, sai trong điều tra, bắt, giam giữ, truy tố, xét xử.<br /> Cơ sở vật chất, phương tiện làm việc của cơ quan tư pháp còn thiếu thốn, lạc hậu<br /> [13].<br /> Những năm qua, Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung và ban hành nhiều văn bản pháp luật<br /> như: Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi), Luật tổ chức VKSND năm 2002, BLTTHS năm 2003<br /> nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan tư pháp nói chung và VKS nói riêng.<br /> Các văn bản trên có nhiều quy định mới liên quan đến chức năng công tố của VKS. Vì vậy,<br /> cần nghiên cứu, làm rõ các quy định của pháp luật góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của<br /> VKS riêng cũng như của các cơ quan tư pháp nói chung.<br /> Trong tiến trình cải cách tư pháp hiện nay, để góp phần bảo đảm VKS thực hiện tốt<br /> chức năng công tố, việc tiếp tục nghiên cứu, làm rõ cả về mặt lý luận và thực tiễn quyền công<br /> tố trong tố tụng hình sự là vấn đề bức xúc và cần thiết. Đây cũng là lý do tôi lựa chọn đề tài<br /> "Chức năng công tố của Viện kiểm sát" làm luận văn thạc sĩ luật học của mình.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Vấn đề quyền công tố và thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự đã được một<br /> số sách, báo, công trình nghiên cứu đề cập. Một số tác giả đã có những nghiên cứu, bài viết về<br /> vấn đề này: Tiến sĩ khoa học Lê Cảm có bài Những vấn đề lý luận về chế định quyền công tố<br /> (nhìn nhận từ góc độ nhà nước pháp quyền) (tạp chí chuyên ngành), Hà Nội, 2001; Lê Thị<br /> Tuyết Hoa: Quyền công tố ở Việt Nam, (Luận án tiến sĩ luật học), Hà Nội, 2002; Tiến sĩ Trần<br /> Văn Độ có bài Một số vấn đề về quyền công tố; một số bài viết của các tác giả khác trong tập<br /> kỷ yếu đề tài khoa học cấp Bộ: Những vấn đề lý luận về quyền công tố và việc tổ chức thực<br /> hiện quyền công tố ở Việt Nam từ năm 1945 đến nay, Hà Nội, 1999…<br /> <br /> Một số luận văn thạc sĩ luật học đã được công bố tại Khoa luật - Đại học quốc gia Hà<br /> Nội: Quyền công tố trong tố tụng hình sự tranh tụng và việc vận dụng vào điều kiện Việt<br /> Nam, của Lý Văn Chính (năm 2004); Quan hệ giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong<br /> khởi tố, điều tra vụ án hình sự theo Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, của Lang Văn Bảo<br /> (năm 2005); Tranh tụng tại phiên tòa một số vấn đề lý luận và thực tiễn, của Nguyễn Mạnh<br /> Tiến (năm 2005); Phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân đối với các quyết định của Cơ quan<br /> điều tra trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự theo quy định của pháp luật tố tụng hình<br /> sự Việt Nam, của Đào Thị Diệp (năm 2008).<br /> Những luận văn, đề tài, công trình nghiên cứu trên về tổ chức và hoạt động của VKS<br /> nói chung, đồng thời đề cập đến các vấn đề liên quan đến quyền công tố. Từ khi BLTTHS<br /> 2003 có hiệu lực đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập toàn diện, đầy đủ về chức<br /> năng công tố của VKS; ngoài ra việc thực hiện các quy định về chức năng công tố có những<br /> nơi, địa bàn còn có nhận thức, áp dụng chưa thống nhất. Chính vì vậy việc tiếp tục nghiên cứu<br /> về chức năng công tố của VKS là vấn đề có ý nghĩa quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài<br /> * Mục đích của đề tài:<br /> Trên cơ sở nghiên cứu chức năng để làm rõ vai trò của VKS trong thực hiện chức<br /> năng công tố cả về mặt lý luận và thực tiễn. Từ đó làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về chức<br /> năng công tố, đồng thời xác định thực trạng thực hiện chức năng, tìm nguyên nhân, trên cơ sở<br /> đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công tố đáp ứng yêu cầu cải<br /> cách tư pháp ở nước ta hiện nay.<br /> * Nhiệm vụ của đề tài<br /> - Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về quyền công tố trong tố tụng hình sự.<br /> - Nghiên cứu việc thực hiện chức năng công tố trong một số mô hình tố tụng hình sự<br /> tiêu biểu trên thế giới.<br /> - Nghiên cứu về chức năng công tố theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt<br /> Nam.<br /> <br /> - Nghiên cứu thực trạng thực hành quyền công tố ở nước ta trong những năm gần<br /> đây, tìm ra những nguyên nhân của những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế.<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Trong khuôn khổ chuyên ngành luật hình sự, luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích<br /> một số vấn đề lý luận về quyền công tố và thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự,<br /> thực trạng thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự những năm gần đây ở Việt Nam.<br /> 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> - Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ<br /> Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải cách tư pháp, cũng như thành tựu của<br /> các chuyên ngành khoa học pháp lý như: lịch sử pháp luật, lý luận về Nhà nước và pháp luật,<br /> xã hội học pháp luật, luật hình sự, tội phạm học, luật tố tụng hình sự và triết học, những luận<br /> điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo và các bài viết đăng trên<br /> tạp chí của một số nhà khoa học luật hình sự Việt Nam và nước ngoài.<br /> - Luận văn sử dụng một số phương pháp tiếp cận cụ thể để làm sáng tỏ về mặt khoa<br /> học từng vấn đề tương ứng, đó là các phương pháp nghiên cứu như: lịch sử, so sánh, phân<br /> tích, tổng hợp, thống kê; nghiên cứu hồ sơ vụ án, báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề của<br /> Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC). Ngoài ra, tác giả cũng tiếp thu có chọn lọc kết<br /> quả của của các công trình đã công bố; các đánh giá, tổng kết của cơ quan chuyên môn và các<br /> chuyên gia về những vấn đề có liên quan đến tổ chức và hoạt động của VKSND.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn<br /> Về mặt lý luận: Kết quả luận văn có ý nghĩa nhất định về mặt khoa học góp phần xây<br /> dựng một cái nhìn toàn diện về chức năng công tố của VKS, đồng thời thấy được trách nhiệm<br /> cũng như vai trò của VKS trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay.<br /> Về thực tiễn: Luận văn sẽ là tài liệu có giá trị, có thể dùng làm tài liệu tham khảo,<br /> nghiên cứu, học tập trong các cơ sở đào tạo, trong hoạt động nghiệp vụ của Kiểm sát viên và<br /> lãnh đạo VKS. Những đề xuất, kiến nghị của luận văn sẽ cung cấp các luận cứ khoa học, làm<br /> cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về tổ chức, hoạt<br /> động trong cơ quan VKS.<br /> <br />