Tóm tắt luận văn Thạc sĩ luật học: Nguyên tắc công bằng trong thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> KHOA LUẬT<br /> <br /> LÊ THU HƯƠNG<br /> Nguyên tắc công bằng<br /> trong thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC<br /> Ngành: Luật học<br /> Chuyên ngành: Luật kinh tế<br /> Mã số: 60 38 01 07<br /> <br /> Hà Nội, 2016<br /> <br /> 1<br /> <br /> Công trình được hoàn thành<br /> tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Tuyến<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc<br /> gia Hà Nội.<br /> Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2016<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận văn tại<br /> Trung tâm tư liệu Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Trung tâm Thông tin – Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1.<br /> <br /> Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu<br /> <br /> Lịch sử phát triển của xã hội loài người đã chứng minh rằng thuế ra đời là sự cần thiết khách<br /> quan gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước. Nhà nước là một tổ chức chính trị,<br /> đại diện quyền lợi cho giai cấp thống trị, thi hành các chính sách do giai cấp thống trị đặt ra để cai<br /> trị xã hội. Để có nguồn lực vật chất bảo đảm cho sự tồn tại và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của<br /> mình, Nhà nước phải dùng quyền lực chính trị vốn có để huy động một bộ phận của cải xã hội,<br /> trong đó có biện pháp huy động, tập trung của cải có tính bắt buộc đối với mọi thành viên trong xã<br /> hội được gọi là thuế.<br /> Ra đời và tồn tại cùng Nhà nước, từ đó đó đến nay, thuế đã trải qua một quá trình phát triển<br /> lâu dài và khái niệm về thuế cũng không ngừng được hoàn thiện. Xã hội ngày càng phát triển thì<br /> vai trò của thuế ngày càng một nâng cao và đòi hỏi Nhà nước phải xây dựng một hệ thống pháp<br /> luật về thuế phù hợp với sự phát triển của đất nước. Pháp luật của nước ta ban hành rất nhiều sắc<br /> thuế với chức năng nhiệm vụ khác nhau, tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu tôi chỉ xin đề cập đến<br /> Thuế thu nhập cá nhân, một loại thuế chiếm vai trò quan trọng trong sự phát triển đất nước hiện<br /> nay.<br /> Trên thế giới, luật thuế thu nhập cá nhân đã có lịch sử hàng trăm năm và đã trở thành loại<br /> thuế phổ biến trên Thế giới. Ở nước ta, thuế thu nhập cá nhân được ban hành lần đầu tiên vào ngày<br /> 27/12/1990, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/1991 với tên gọi “Thuế thu nhập đối với người có thu<br /> nhập cao” dưới hình thức pháp lệnh. Từ đó đến nay đã qua có rất nhiều lần sửa đổi bổ sung, cụ thể<br /> hóa Nghị quyết Đại hội Đảng IX và X của Đảng Cộng sản Việt Nam, Bộ Chính trị đã thông qua<br /> Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn II (2006-2010). Chính phủ đã ban hành Quyết định số<br /> 201/2004/QĐ-TTg ngày 06/12/2004 triển khai thực hiện Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai<br /> đoạn II. Sau hơn ba năm chuẩn bị kỹ lưỡng, ngày 20/11/2007 tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội Nước<br /> Cộng hoà XHCH Việt Nam khoá XII đã thông qua Luật thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) và Luật có<br /> hiệu lực thi hành từ 1/1/2009 với chức năng đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước, đảm bảo chi<br /> tiêu của Nhà nước, đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập của các tầng lớp dân cư, góp phần<br /> hạn chế khoảng cách về thu nhập trong xã hội và khuyến khích mọi cá nhân lao động, sản xuất kinh<br /> doanh, gia tăng thu nhập để làm giàu chính đáng. Để phù hợp hơn với các biến đổi trong thời kì<br /> đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước cũng như những yêu cầu, đòi hỏi của đất nước,<br /> Luật thuế thu nhập cá nhân được sửa đổi, bổ sung vào năm 2012 và mới đây nhất Luật thuế thu<br /> nhập cá nhân được sửa đổi thay thế cho luật sửa đổi bổ sung năm 2012 là luật sửa đổi các luật về<br /> thuế năm 2014, chính thức có hiệu lực vào ngày 01/01/2015.<br /> Từ sau đổi mới, không thể phủ nhận được những thành tựu phát triển đất nước theo định<br /> hướng cơ chế thị trường mà Đảng và Nhà nước ta đã chỉ rõ. Văn kiện của Đại hội IX đã khẳng định<br /> <br /> 3<br /> <br /> rõ "Thực hiện nhất quán chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Các thành phần kinh<br /> tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định<br /> hướng xã hội chủ nghĩa; trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo cùng với kinh tế tập thể<br /> ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân”. Tuy nhiên thẳng thắn trong<br /> nhìn nhận các mặt của đời sống xã hội hiện nay, một trong những khuyết tật của nền kinh tế thị<br /> trường là sự phân hoá giàu nghèo sâu sắc tạo ra hai cực đối lập rất cao trong xã hội. Tình hình trên<br /> không những liên quan đến vấn đề đạo đức, công bằng xã hội mà còn tạo nên sự đối lập về quyền<br /> lợi và của cải của các tầng lớp dân cư, làm mất đi ý nghĩa cao đẹp của sự phát triển kinh tế xã<br /> hội.Vì những lý do trên, bất kỳ quốc gia nào cũng phải can thiệp vào quá trình phân phối thu nhập<br /> của các tầng lớp dân cư thông qua hệ thống pháp luật thuế nhằm điều tiết bớt thu nhập của các chủ<br /> thể này vào tay nhà nước để thực hiện các chính sách xã hội và thuế thu nhập cá nhân được coi là<br /> thứ thuế công bằng nhất trong phân phối thu nhập.<br /> Nhìn nhận vai trò của pháp luật thuế thu nhập trong đó đặc biệt là pháp luật thuế thu nhập<br /> đối với người có thu nhập cao trong thời gian qua, chúng ta không thể phủ nhận sự đóng góp tích<br /> cực của công cụ tài chính này trong việc tạo lập nguồn thu cho ngân sách nhà nước, thực hiện công<br /> bằng xã hội và điều tiết có hiệu quả nền kinh tế, đưa kinh tế phát triển theo đúng mục tiêu, đúng<br /> định hướng. Các đợt sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao đã<br /> đáp ứng một phần yêu cầu trước mắt về giải quyết các vấn đề phát sinh trên thực tế như cấu trúc<br /> bậc thuế, thuế suất, phân loại thu nhập thường xuyên và không thường xuyên. Nguyên tắc công<br /> bằng trong thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam đã được đặt ra và ở một tầm nào<br /> đó đã được ưu tiên và bổ sung hoàn chỉnh hơn trong các quy định của phát luật về thuế thu nhập cá<br /> nhân. Các lần sửa đổi bổ sung luật thuế thu nhập cá nhân, gần đây nhất là Luật thuế sửa đổi năm<br /> 2014 có hiệu lực thi hành chính thức vào 01/01/2015 đã thể hiện được nguyên tắc công bằng trong<br /> việc điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên vấn<br /> đề đảm bảo tính công bằng, hiệu quả mặc dù đã được quan tâm nhưng vẫn chưa được giải quyết<br /> một cách căn bản, thích đáng như một yêu cầu cơ bản, mang tính dài hạn xuyên suốt.<br /> Nhận thức được nhu cầu cấp thiết đó, Tôi quyết định lựa chọn đề tài “Nguyên tắc công<br /> bằng trong thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam”. Dưới góc độ một đề tài<br /> nghiên cứu khoa học rõ ràng đề tài có ý nghĩa cấp bách thể hiện trên năm phương diện chính sau<br /> đây:<br /> Một là, về phương diện chính trị, xã hội - việc nghiên cứu đề tài này để quán triệt các yêu<br /> cầu của Đảng, Nhà nước ta về cải cách hệ thống thuế, đúng như Chiến lược cải cách hệ thống thuế<br /> giai đoạn 2011-2020 được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt tại Quyết định 732/QĐ-TTg<br /> ngày 17/5/2011 đã khẳng định phải: “Xây dựng hệ thống chính sách thuế đồng bộ, thống nhất,<br /> công bằng, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; mức<br /> <br /> 4<br /> <br /> động viên hợp lý nhằm tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất trong nước và là một trong những công cụ<br /> quản lý kinh tế vĩ mô có hiệu quả, hiệu lực của Đảng và Nhà nước. Xây dựng ngành thuế Việt Nam<br /> hiện đại, hiệu lực, hiệu quả; công tác quản lý thuế, phí và lệ phí thống nhất, minh bạch, đơn giản,<br /> dễ hiểu, dễ thực hiện dựa trên ba nền tảng cơ bản: thể chế chính sách thuế minh bạch, quy trình<br /> thủ tục hành chính (TTHC) về thuế đơn giản, khoa học phù hợp với thông lệ quốc tế; nguồn nhân<br /> lực có chất lượng, liêm chính; ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại, có tính liên kết, tích hợp, tự<br /> động hoá cao.”<br /> Hai là, về phương diện lập pháp - để cung cấp những luận cứ khoa học cần thiết cho việc<br /> hoàn thiện hơn Luật thuế Việt Nam hiện hành. Thuế TNCN là một trong những lĩnh vực quan trọng<br /> của ngành thuế, nhằm đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước và đảm bảo cho các hoạt động<br /> chi tiêu của Nhà nước. Luật thuế TNCN không ngừng được hoàn thiện để đáp ứng các yêu cầu, đòi<br /> hỏi trong việc bảo vệ các quyền con người và sự phát triển bền vững của đất nước trong tình hình<br /> mới. Việc nghiên cứu đề tài nguyên tắc công bằng trong thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở<br /> Việt Nam rõ ràng là rất cần thiết.<br /> Ba là, về phương diện thực tiễn - để chủ động phòng, chống hiện tượng tiêu cực vẫn còn<br /> xảy ra trong hoạt động thuế những năm vừa qua. Từ thực tiễn phòng ngừa và đấu tranh chống các<br /> hành vi sai phạm trong lĩnh vực thuế, có thể thấy rằng thành tích của các cơ quan thuế Việt Nam là<br /> rất lớn, không thể phủ nhận. Tuy nhiên, bên cạnh thành tích đó, những sai lầm, thiếu sót, thậm chí<br /> nhũng nhiễu, tiêu cực vẫn còn tồn tại gây bức xúc trong dư luận xã hội và nhân dân.... Do đó, để<br /> hạn chế, loại trừ hiện tượng này, việc nâng cao nhận thức về quyền con người, nguyên tắc công<br /> bằng cho mọi người dân, đặc biệt là cho các cán bộ thuế giao dịch trực tiếp là cần thiết.<br /> Bốn là, về phương diện khoa học - để góp phần phát triển lý luận về nguyên tắc công bằng<br /> trong việc thực thi pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam nói chung và nguyên tắc công bằng<br /> trong lĩnh vực thuế nói riêng nhằm đảm bảo hơn nữa các quyền của con người ở nước ta, việc<br /> nghiên cứu đề tài đã nêu là có tính thời sự và cấp bách hiện nay.<br /> Năm là, về phương diện quốc tế - việc triển khai đề tài này không những góp phần làm sáng<br /> tỏ những tư tưởng tiến bộ và cao quý về đảm bảo nguyên tắc công bằng – một trong các nguyên tắc<br /> quan trọng trong việc bảo đảm các quyền con người đã được thể hiện trong các Công ước quốc tế<br /> của Liên Hợp quốc về quyền con người như: Tuyên ngôn thế giới về quyền con người (UDHR)<br /> năm 1948, Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị (ICCPR) và Công ước quốc tế về các<br /> quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (ICESCR) năm 1966; v.v..., mà còn góp phần tôn trọng, bảo vệ và<br /> có cơ chế bảo đảm hơn nữa các quyền cơ bản của con người này. Việc nghiên cứu hoàn thiện pháp<br /> luật thuế nói chung và pháp luật thuế thu nhập cá nhân nói riêng là thật sự cần thiết.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> <br /> 5<br /> <br />