Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” trong công cuộc cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> KHOA LUẬT<br /> <br /> VŨ THỊ BÍCH DIỆP<br /> <br /> NGUYÊN TẮC “THẨM PHÁN VÀ HỘI THẨM NHÂN<br /> DÂN XÉT XỬ ĐỘC LẬP VÀ CHỈ TUÂN THEO PHÁP<br /> LUẬT” TRONG CÔNG CUỘC CẢI CÁCH TƯ PHÁP Ở<br /> VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> Chuyên ngành: Luật hình sự<br /> Mã số<br /> <br /> : 60 38 40<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: T.S Nguyễn Ngọc Chí<br /> <br /> HÀ NỘI - 2007<br /> <br /> ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> KHOA LUẬT<br /> <br /> VŨ THỊ BÍCH DIỆP<br /> <br /> NGUYÊN TẮC “THẨM PHÁN VÀ HỘI THẨM<br /> NHÂN DÂN XÉT XỬ ĐỘC LẬP VÀ CHỈ TUÂN<br /> THEO PHÁP LUẬT” TRONG CÔNG CUỘC CẢI<br /> CÁCH TƯ PHÁP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2007<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài.<br /> Có thể nói, hoạt động tố tụng hình sự ở Việt Nam thời gian qua nhìn<br /> chung đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần đẩy lùi tình trạng phạm<br /> tội trong xã hội, tuy nhiên còn bộc lộ nhiều yếu kém, còn bỏ lọt tội phạm, làm<br /> oan người vô tội, xâm phạm đến các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.<br /> Những điều đó đã tạo nên dư luận xã hội không tốt khiến nhân dân thiếu lòng tin<br /> vào các cơ quan tư pháp và nền công lý xã hội chủ nghĩa. Và một trong những<br /> nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên là do nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm<br /> nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” ở nước ta chưa được thừa<br /> nhận và quan tâm đúng mức.<br /> Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược<br /> cải cách tư pháp ở Việt Nam đến năm 2020 đã khẳng định “cần xác định Toà án<br /> có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm” và “trọng tâm là xây dựng,<br /> hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân”. Và nguyên tắc “Thẩm<br /> phán và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” đã nhận<br /> được sự quan tâm của Bộ Chính trị khi nội dung của nguyên tắc này được thể<br /> chế hoá trong Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị “Về<br /> chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,<br /> định hướng đến năm 2020”. Nghị quyết khẳng định “Trọng tâm là hoàn thiện<br /> pháp luật về tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân, bảo đảm Toà án xét xử<br /> độc lập, đúng pháp luật, kịp thời và nghiêm minh; phân định thẩm quyền xét xử<br /> của Toà án sơ thẩm và Toà án phúc thẩm phù hợp với nguyên tắc hai cấp xét xử.<br /> Hoàn thiện cơ chế quản lý Toà án nhân dân địa phương theo hướng đảm bảo<br /> tính độc lập giữa các cấp Tòa án trong hoạt động xét xử”. Chính sự quan tâm<br /> đặc biệt của Ban chấp hành Trung ương Đảng đối với tầm quan trọng của độc<br /> lập tư pháp cùng với những thiếu sót, khuyết điểm trong hoạt động xét xử các vụ<br /> án hình sự một vài năm trở lại đây là lý do để tôi chọn đề tài: Nguyên tắc “Thẩm<br /> phán và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” trong<br /> công cuộc cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay cho luận văn thạc sỹ luật học<br /> của mình.<br /> <br /> 2. Tình hình nghiên cứu.<br /> Đây không phải là lần đầu tiên nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm nhân<br /> dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” được đưa ra phân tích và nghiên<br /> cứu nhưng có lẽ là lần đầu tiên nguyên tắc này được nghiên cứu một cách đồng<br /> bộ, toàn diện, đặc biệt trong giai đoạn cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay. Do<br /> nội dung của nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và<br /> chỉ tuân theo pháp luật” có phạm vi biểu hiện hẹp nên các nhà nghiên cứu trước<br /> đây thường chỉ nhắc tới nguyên tắc này theo khía cạnh là một trong những<br /> nhiệm vụ và trách nhiệm của Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân mà chưa tìm<br /> hiểu sâu cơ chế nào để các thành viên của Hội đồng xét xử có thể thực hiện tốt<br /> nguyên tắc độc lập xét xử của Toà án. Bên cạnh đó, nhiều công trình nghiên cứu<br /> khi đề cập đến tính độc lập xét xử lại nhìn nhận vấn đề dưới góc độ so sánh sự<br /> độc lập tư pháp giữa các nước có nền tư pháp phát triển với các nước đang ở<br /> trong thời kỳ quá độ. Và nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân xét xử<br /> độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” cũng thường được nhắc đến trong nhiều bài<br /> viết cũng như các công trình nghiên cứu khi bàn về vị trí, vai trò của Thẩm phán<br /> và Hội thẩm nhân dân dưới góc độ là những người tiến hành tố tụng. Ví dụ như<br /> các bài viết:<br /> "Độc lập xét xử ở các nước quá độ: Một góc nhìn so sánh" của tác giả Lưu Tiến<br /> Dũng được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số 20, 21/2006.<br /> "Khắc phục tham nhũng tư pháp trong khi phải đảm bảo độc lập tư pháp" của tác<br /> giả J.Clifford Wallace được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số 8/2006.<br /> "Một số vấn đề về quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán và yêu cầu hoàn thiện<br /> pháp luật" được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số 10/2000 và bài viết<br /> "Tiêu chuẩn Thẩm phán - Thực trạng và những yêu cầu đặt ra trong thời kỳ mới"<br /> của tác giả Nguyễn Văn Hiện được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số<br /> 4/2001.<br /> "Mấy ý kiến về đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội thẩm" của tác giả<br /> Hoàng Hùng Hải được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số 6/2005.<br /> <br /> "Để Hội thẩm nhân dân không chỉ là hình thức" của tác giả Nguyễn Khắc Bộ<br /> được đăng tải trên tạp chí Toà án nhân dân số 3/2004.<br /> "Quyền và nghĩa vụ của Thẩm phán theo quy định của pháp luật hiện hành" của<br /> hai tác giả Phạm Văn Lợi và Trần Thanh Hương được đăng tải trên tạp chí Toà<br /> án nhân dân số 8/1998.<br /> Nhưng có lẽ chưa ai nghiên cứu sâu về mối quan hệ giữa Thẩm phán và Hội<br /> thẩm nhân dân cũng như mối quan hệ giữa họ và các chủ thể khác trong hoạt<br /> động xét xử cũng như lý giải câu hỏi tại sao nguyên tắc này chưa được áp dụng<br /> triệt để tại Việt Nam và hướng hoàn thiện trong công cuộc cải cách tư pháp ở<br /> Việt Nam trong thời gian tới.<br /> 3. Mục đích của đề tài.<br /> 3.1. Về mặt lý luận.<br /> Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận liên quan đến nguyên tắc “Thẩm phán<br /> và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” và vai trò của<br /> nó trong thực tiễn xét xử tại Việt Nam.<br /> Góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự nước ta trong bối cảnh cải<br /> cách tư pháp trên tinh thần của Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 và<br /> Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị nhằm xây dựng tại<br /> Việt Nam hệ tố tụng hoàn chỉnh, tiến bộ và vì con người.<br /> Là tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu.<br /> 3.2. Về mặt thực tiễn.<br /> Thứ nhất, trong quá trình cải cách tư pháp, việc nghiên cứu nguyên tắc<br /> “Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” có<br /> vai trò to lớn giúp chúng ta nhìn nhận lại thực tiễn xét xử tại Việt Nam trong<br /> thời gian qua và xác định một bước đi đúng đắn cho nền tư pháp Việt Nam với<br /> mong muốn đưa Toà án thực sự trở thành cơ quan độc lập, là linh hồn của Nhà<br /> nước pháp quyền.<br /> <br />