Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để đạt được mục đích nghiên cứu nói trên, đề tài xác định các nhiệm vụ nghiên cứu cần phải thực hiện là: Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề chung về quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản. Làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2002-2016, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HIỆP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN Ở VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ : 60 34 04 03 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI - 2017
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Quang Tuấn Phản biện 1: PGS.TS. Trang Thị Tuyết Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Quang Hồng Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp D, nhà A Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77 Đường Nguyễn Chí Thanh, Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội Thời gian: vào hồi 8 giờ 30 ngày 02 tháng 8 năm 2017 Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia.
24 1 KẾT LUẬN MỞ ĐẦU Thực trạng ngành công nghiệp khai thác khoáng sản trong 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài những năm qua đã bộc lộ nhiều vấn đề bất cập, tồn tại. Gây ra Công tác quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng những tác động bất lợi cho nền kinh tế, môi trường sinh thái và sản đã đạt được một số kết quả đáng kể trong thời gian qua. ổn định xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn khá nhiều tồn tại hạn chế, Nếu không có chiến lược và chính sách rõ ràng, trong bất cập trong công tác này. Hệ thống văn bản quy phạm pháp khoảng thời gian tương lai gần thế hệ con cháu chúng ta sẽ phải luật về khoáng sản cơ bản đã khá đầy đủ nhưng còn nhiều khó nhập khẩu trở lại các quặng thô, hoặc sản phẩm đã qua chế biến khăn, vướng mắc khi thực hiện; hệ thống các cơ quan quản lý của các loại khoáng sản mà chúng ta đã xuất đi với giá cao nhà nước về khoáng sản từ Trung ương đến địa phương chưa hơn… Để đảm bảo tính ổn định và bền vững cho sự nghiệp hoàn thiện, hoạt động hiệu quả chưa cao, lực lượng cán bộ làm phát triển kinh tế xã hội của đất nước, việc quản lý nhà nước về công tác QLNN về khoáng sản chưa đáp ứng được về số lượng khai thác tài nguyên khoáng sản phải được tăng cường hơn nữa. và yêu cầu chuyên môn; thông tin, số liệu cơ bản về nguồn lực Có như vậy, chúng ta mới có thể đảm bảo hài hòa lợi ích giữa khoáng sản chưa được quản lý tốt, chặt chẽ, nhất là đối với các bên liên quan; sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý, tiết thông tin, số liệu kiểm kê trữ lượng, sản lượng khai thác thực kiệm, hiệu quả về kinh tế và hài hòa về vấn đề môi trường, tế, tổn thất khoáng sản thực tế..., các tổ chức, cá nhân tham gia cũng như có khả năng giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu phát khai thác khoáng sản chưa nhận thức đầy đủ và chưa thực hiện triển và bảo vệ môi trường, công bằng xã hội. tốt trách nhiệm của mình trong hoạt động quản lý tài nguyên khoáng sản. Để đảm bảo phát triển bền vững, Việt Nam cần có những chính sách quản lý nhà nước để điều chỉnh hợp lý về khung pháp lý cũng như tổ chức quản lý ngành khai khoáng theo hướng sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả, hài hòa các lợi ích, vần đề môi trường, giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu phát triển và bảo vệ môi trường. Chính vì vậy tác giả luận văn đã lựa chọn vấn đề “Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu.
2 23 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn lực cả về bộ máy, cán bộ quản lý và điều kiện cơ sở vật chất cơ 3.1. Mục tiêu nghiên cứu quan chuyên môn quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên Trên cơ sở xem xét thực trạng QLNN về tài nguyên khoáng sản; khoáng sản trong giai đoạn vừa qua, luận văn đề xuất các giải - Tăng cường nhân lực của hệ thống quản lý nhà nước về pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai thác khai thác tài nguyên khoáng sản; Nghiên cứu, đề xuất biên chế tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam. cán bộ chuyên trách về khoáng sản và môi trường cấp xã, 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu phường nhằm tăng cường năng lực thực thi của cấp huyện, xã. Để đạt được mục đích nghiên cứu nói trên, đề tài xác định 3.2.4. Tham gia sáng kiến minh bạch công nghiệp khai các nhiệm vụ nghiên cứu cần phải thực hiện là: thác khoáng sản (gọi tắt là EITI) - Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề chung về quản lý Sáng kiến minh bạch trong ngành công nghiệp khai thác nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản. (EITI – Extractive Industries Transparency Initiative) là tiêu - Làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về khai thác tài chuẩn toàn cầu nhằm thúc đẩy tính minh bạch nguồn thu và nguyên khoáng sản ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2002-2016, trách nhiệm trong ngành khai thác khoáng sản. chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Thực hiện minh bạch hóa trong ngành công nghiệp khai - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà khoáng ở Việt Nam sẽ góp phần quan trọng tăng cường hiệu nước về khai thác tài nguyên khoáng. quả quản lý nhà nước về khoáng sản trong thời gian tới và cần 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn tiếp tục triển khai theo một lộ trình hợp lý, phù hợp với pháp 4.1. Đối tượng nghiên cứu luật và điều kiện cụ thể của Việt Nam Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quản lý nhà nước về 3.3.5. Giải pháp khác khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam. a) Có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp có 4.2. Phạm vi nghiên cứu năng lực về vốn, công nghệ, thiết bị đầu tư thăm dò, khai thác, - Về không gian: trong phạm vi toàn quốc; chế biến sâu khoáng sản tại mỏ có điều kiện địa chất - khai thác - Về thời gian: chủ yếu số liệu nghiên cứu giai đoạn từ mỏ khó khăn; năm 2002 đến năm 2016 b) Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất trao “Giải thưởng - Về nội dung: quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam khoáng sản“ hàng năm để vinh danh các doanh nghiệp khai 6. Ý nghĩa của luận văn thác khoáng sản tiết kiệm, có hiệu quả; thực hiện tốt trách Luận văn này có ý nghĩa thực tiễn ở chỗ, luận văn đã đánh nhiệm hỗ trợ địa phương và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của giá được hiện trạng hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực người dân nơi có mỏ được khai thác.
22 3 khoáng sản; Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho khai thác tài nguyên khoáng sản làm cơ sở cho việc đưa ra các cán bộ làm công tác quản lý Nhà nước về khoáng sản các cấp. giải pháp để góp phần hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ quan thanh khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam. tra chuyên ngành khoáng sản. Kiểm tra và chấn chỉnh việc phân 7. Kết cấu của luận văn cấp cấp giấy phép khai thác khoáng sản hiện nay, khắc phục Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, tình trạng sơ hở, gây thất thoát tài nguyên, nhiều tiêu cực trong nội dung chính của luận văn được kết cầu thành 03 chương. lĩnh vực này… 3.3. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản 3.3.1. Nhóm giải pháp về thể chế chính sách Cần nâng cao hiệu quả phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ giữa cơ quan quản lý nhà nước về khoáng sản và các cơ quan lập quy hoạch khoáng sản ở Trung ương; Các Bộ tăng cường phối hợp hành động, nhất là trong việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về khai thác tài nguyên khoáng sản. 3.3.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện - Nâng cao tính khả thi của quy hoạch khoáng sản. - Nâng cao chất lượng thẩm định hồ sơ cấp phép hoạt động khoáng sản. - Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác khoáng sản; đổi mới cơ chế bảo vệ khoáng sản chưa khai thác. - Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. 3.3.3. Nhóm giải pháp về nguồn lực - Tiếp tục, tập trung thực hiện tốt nhiệm vụ kiện toàn tổ chức cơ quan quản lý nhà nước về khoáng sản từ Trung ương đến địa phương; chỉ đạo rà soát, có giải pháp để nâng cao năng
4 21 Chương 1 3.2.3. Mục tiêu cụ thể CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI a) Đối với công tác điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản KHAI THÁC TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN - Lập bản đồ địa chất và điều tra khoáng sản tỉ lệ 1:50.000 đạt 90% diện tích phần đất liền, diện tích biển ven bờ sâu đến 1.1. Tài nguyên khoáng sản 30m nước, diện tích các đảo; 1.1.1. Các khái niệm - Điều tra, đánh giá ở độ sâu 500m để làm rõ tiềm năng * Khái niệm “Tài nguyên khoáng sản” một số loại khoáng sản quan trọng, chiến lược, có quy mô lớn. Theo từ điển tiếng Việt định nghĩa “Tài nguyên là nguồn của - Tăng cường năng lực và đổi mới thiết bị, công nghệ tiên tiến. cải thiên nhiên chưa khai thác hoặc đang tiến hành khai thác”. - Xây dựng đội ngũ cán bộ điều tra, thăm dò địa chất - Tài nguyên khoáng sản là tích tụ vật chất dưới dạng hợp khoáng sản có năng lực chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu chất hoặc đơn chất trong vỏ trái đất, mà ở điều kiện hiện tại con cầu đổi mới. người có đủ khả năng lấy ra các nguyên tố có ích hoặc sử dụng b) Đối với hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản - Đầu tư cải tạo, mở rộng đối với các mỏ khoáng sản đang trực tiếp chúng trong đời sống hàng ngày. hoạt động theo quy hoạch khoáng sản đã duyệt; đầu tư cải tạo * Khái niệm “Khai thác tài nguyên khoáng sản” công nghệ, thiết bị hoặc thay thế các cơ sở chế biến khoáng sản Theo quy định tại khoản 7 Điều 2 Luật khoáng sản năm đã lạc hậu, hệ số thu hồi khoáng sản thấp, gây ô nhiễm lớn tới 2010, khái niệm “Khai thác khoáng sản” là hoạt động nhằm thu môi trường. hồi khoáng sản, bao gồm xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, phân - Đầu tư bằng ngân sách Nhà nước để thăm dò một số loại loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên quan. khoáng sản chiến lược. 1.1.2. Những đặc điểm của tài nguyên khoáng sản - Hình thành một số cụm công nghiệp khai khoáng – chế - Tính hữu hạn, không tái tạo biến khoáng sản tập trung cho một số loại khoáng sản. Tăng - Tính rủi ro địa chất cường đầu tư các dự án chế biến sâu khoáng sản. - Lợi thế so sánh (“địa tô chênh lệch”) 3.2.4. Yêu cầu công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực - Quan hệ hữu cơ với tài nguyên đất khai thác khoáng sản trong điều kiện hiện nay - Quan hệ hữu cơ với tài nguyên nước Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về khoáng sản và - Tính “đa dụng”, “đa mục đích”, “đa khoáng” và thay đổi hoàn thiện mô hình tổ chức cơ quan quản lý nhà nước về giá trị dụng theo thời gian, trình độ phát triển của khoa học khoáng sản từ Trung ương đến địa phương; ; Rà soát các quy công nghệ. hoạch đã được phê duyệt, xây dựng, phê duyệt quy hoạch
20 5 - Việc khai thác tài nguyên khoáng sản phải tính đến nhu - Tác động trực tiếp tới môi trường trong hoạt động cầu trước mắt cũng như lâu dài của đất nước, có tính đến xu khoáng sản. hướng tiến bộ của khoa học công nghệ trong lĩnh vực sử dụng 1.1.3. Quyền sở hữu về tài nguyên khoáng sản công nghệ mới và vật liệu thay thế. - Khi khoáng sản chưa khai thác, chưa cấp phép thăm dò, - Nhanh chóng đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, khai thác cho tổ chức, cá nhân: Tài nguyên khoáng sản hoàn công nhân lành nghề, từng bước làm chủ việc thăm dò và khai toàn thuộc sở hữu toàn dân (nói cách khác là thuộc sở hữu của Nhà nước). thác, chế biến khoáng sản, đầu tư thêm thiết bị và công nghệ tiến - Khi mỏ khoáng sản đã được cấp phép cho một tổ chức, tiến cho công tác địa chất, khai khoáng và chế biến khoáng sản. cá nhân nào đó để khai thác thì quyền sở hữu đối với khoáng - Phát triển công nghiệp khai khoáng phải đi đôi với đảm sản phụ thuộc vào trạng thái của loại khoáng sản đó. bảo an ninh, quốc phòng, bảo vệ môi trường, bảo vệ cảnh quan, 1.1.4. Vai trò của khai thác tài nguyên khoáng sản đối di tích lịch sử, văn hóa; bảo đảm hài hòa lợi ích thu được từ với phát triển kinh tế - xã hội khai thác và chế biến khoáng sản giữa Nhà nước, doanh nghiệp - Tài nguyên khoáng sản là một phần quan trọng trong các và người dân nơi có khoáng sản được khai thác, chế biến. nguồn tài nguyên thiên nhiên, sản phẩm của hoạt động khai 3.2.2. Các mục tiêu thác khoáng sản là vật liệu một nền tảng quan trọng cho sự phát a) Phấn đấu đến năm 2020 hoàn thành công tác lập bản triển của xã hội loài người. đồ địa chất và điều tra khoáng sản tỷ lệ 1:50.000 và các diện - Các sản phẩm của tài nguyên khoáng sản thô là những tích biển ven bờ sâu đến 30m nước. Xây dựng chuyên ngành thành phần cần thiết của nền kinh tế toàn cầu của thế giới, điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản ở mức hiện đại, đủ nguyên liệu là cơ sở của tất cả các nền kinh tế công nghiệp năng lực tìm kiếm, phát hiện mỏ mới với độ sâu đến 1.000m hiện đại. nhằm đánh giá đầy đủ, toàn diện tiềm năng khoáng sản trên - Sự phát triển của nền kinh tế thế giới dẫn đến tăng đất liền, ở đáy biển và thềm lục địa của đất nước. trưởng tiêu thụ tài nguyên khoáng sản trong suốt thế kỷ 20. Tài b) Nâng tỉ trọng ngành công nghiệp khai khoáng trong nguyên khoáng sản rất cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh tế. GDP từ khoảng 10% hiện nay lên 15-20% vào năm 2020 và 1.2. Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên tiếp tục tăng vào những năm tiếp theo; khoáng sản c) Tăng dự trữ một số khoáng sản chiến lược vì lợi ích lâu Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là sự dài của quốc gia. tác động hướng đích, có tổ chức của hệ thống cơ quan QLNN về
6 19 khoáng sản đến các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức bằng các công Chương 3 cụ, nguyên tắc và phương pháp quản lý, nhằm hướng hoạt động PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP khai thác tài nguyên khoáng sản phù hợp với mục tiêu phát triển HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC bền vững. TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN VIỆT NAM 1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản 3.1. Bối cảnh sắp tới Để đảm bảo tính ổn định và bền vững cho sự nghiệp phát Việt Nam đang thay đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng triển kinh tế xã hội của đất nước, để việc thăm dò, khai thác, sử sang chiều sâu, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh, đẩy dụng khoáng sản hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu mạnh hội nhập, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ hợp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an ninh, quốc tác trên tất cả các lĩnh vực về kinh tế-xã hội. phòng việc quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng 3.2. Quan điểm, mục tiêu sản là rất cần thiết. Nhờ đó chúng ta mới đảm bảo việc khai Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản là thác và sử dụng tài nguyên quốc gia hài hòa lợi ích giữa các trách nhiệm không chỉ đối với nhà nước (đại diện chủ sở hữu) bên liên quan, tính kế thừa cho tương lai và vì mục tiêu bảo vệ mà còn là trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân khai thác môi trường và ổn định, phát triển kinh tế-xã hội. khoáng sản (trực tiếp quản lý, khai thác) nhằm đạt mục tiêu 1.2.3. Yêu cầu và nguyên tắc quản lý nhà nước đối với “Khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả tài nguyên khai thác tài nguyên khoáng sản khoáng sản”. * Yêu cầu QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản 3.2.1. Các quan điểm cơ bản Yêu cầu của công tác QLNN về khai thác tài nguyên - Khoáng sản là tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do nhà khoáng sản là phải quy hoạch, thăm dò khoáng sản; bảo vệ nước thống nhất quản lý, là nguồn lực quan trọng để phát khoáng sản chưa khai thác; điều tra cơ bản, thăm dò về khoáng triển kinh tế - xã hội đất nước, phải được điều tra, thăm dò, sản; phê duyệt trữ lượng khoáng sản; cấp phép thăm dò, khai đánh giá đúng trữ lượng và có chiến lược, quy hoạch, kế thác khoáng sản; thanh tra kiểm tra và giám sát đầy đủ theo hoạch sử dụng hiệu quả, góp phần vào tăng trưởng chung và đúng quy định của pháp luật khoáng sản ở từng địa phương bền vững của nền kinh tế. theo các cấp hành chính. Bảo vệ quyền sở hữu nhà nước đối với - Tài nguyên khoáng sản nước ta đa dạng về chủng loại; tài nguyên khoáng sản, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cần phải hình thành một số ngành công nghiệp khai thác chế nhân dân vùng có khai thác khoáng sản; Đảm bảo sử dụng hợp biến quy mô công nghiệp với thời gian lâu dài. lý tài nguyên khoáng sản của quốc gia; Tăng cường hiệu quả sử
18 7 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế dụng tài nguyên khoáng sản; Bảo vệ tài nguyên khoáng sản, * Về thể chế, chính sách bảo vệ môi trường và phục hồi môi trường trong khai thác sử - Một số văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản do dụng tài nguyên khoáng sản. yêu cầu về tiến độ soạn thảo đã bỏ qua bước khảo sát thực tế đã * Nguyên tắc QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản làm giảm tính thực tiễn của những văn bản quy phạm pháp luật - Hoạt động khai thác khoáng sản phải phù hợp với chiến này, gây khó khăn khi thi hành. lược, quy hoạch khoáng sản, gắn với bảo vệ môi trường, cảnh - Do trải qua nhiều giai đoạn, chuyển qua nhiều Bộ quản lý quan thiên nhiên, di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh nên hệ thống văn bản pháp luật về khoáng sản hiện hành bộc lộ và các tài nguyên thiên nhiên khác; bảo đảm quốc phòng, an nhiều tồn tại. Hoạt động khoáng sản của các tổ chức, cá nhân ninh, trật tự, an toàn xã hội. còn bị điều chỉnh bởi một số văn bản pháp luật khác như: Bảo vệ - Chỉ được tiến hành hoạt động khai thác khoáng sản khi môi trường, Đất đai, Tài nguyên nước, Tài nguyên rừng, v.v... được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cho phép. - Xuất phát từ thực tiễn hoạt động khai thác khoáng sản - Thăm dò khoáng sản phải đánh giá đầy đủ trữ lượng, chất (chủ yếu là cát, sỏi, sét gạch ngói, đá chẻ v.v...) theo hình lượng các loại khoáng sản có trong khu vực thăm dò. thức thủ công, nhỏ lẻ vì mục đích mưu sinh của hộ gia đình, - Khai thác khoáng sản phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội và cá nhân diễn ra khá phổ biến. bảo vệ môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư; áp - Cơ chế bảo vệ tài nguyên khoáng sản chưa khai thác, dụng công nghệ khai thác tiên tiến, phù hợp với quy mô, đặc điểm ngăn chặn hoạt động khai thác khoáng sản trái phép kém từng mỏ, loại khoáng sản để thu hồi tối đa khoáng sản. hiệu quả. 1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về khai thác tài * Về công tác lập, phê duyệt, triển khai quy hoạch khoáng nguyên khoáng sản sản, khoanh định và phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt Một là, Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy động khoáng sản. phạm pháp luật về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản. * Về bộ máy, cán bộ làm công tác quản lý. Hai là, Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, chính sách * Nguyên nhân về phía các doanh nghiệp hoạt động khoáng sản. quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản. * Về phân cấp quản lý, cấp giấy phép, bảo vệ tài nguyên Ba là, Điều tra, đánh giá nguồn khoáng sản tài nguyên khoáng sản và sự phối hợp trong công tác quản lý nhà nước về quốc gia, làm rõ tiềm năng tài nguyên khoáng sản để lập quy khoáng sản. hoạch thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng khoáng sản và dự trữ quốc gia.
8 17 Bốn là, Cấp, thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản. 2.3.2. Những hạn chế trong quản lý nhà nước về khai Năm là, Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành Luật thác tài nguyên khoáng sản Khoáng sản; giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về * Đối với hoạt động khai thác khoáng sản quản lý khoáng sản; xử lý các vi phạm pháp luật trong hoạt - Công nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản còn ở mức độ thấp. động khoáng sản. - Đầu tư các dự án chế biến sâu khoáng sản chưa được Sáu là, Đào tạo cán bộ về khoa học và quản lý khai thác tài chú trọng. nguyên khoáng sản; giáo dục, tuyên truyền, phổ biến kiến thức, - Trữ lượng đã thăm dò của một số mỏ khoáng sản đang pháp luật về bảo vệ và quản lý tài nguyên khoáng sản. dần cạn kiệt. Bảy là, Tổ chức nghiên cứu, áp dụng khoa học, công nghệ - Khoáng sản xuất khẩu vẫn còn ở dạng nguyên liệu thô, trong lĩnh vực điều tra và khai thác khoáng sản. quặng tinh. Tám là, Quan hệ quốc tế trong lĩnh vực quản lý khai thác - Hoạt động khai thác thủ công, nhỏ lẻ chưa được quản lý khoáng sản. chặt chẽ. 1.2.5 Phương thức quản lý nhà nước đối với khai thác - Công tác giám sát tổn thất, làm nghèo khoáng sản; tài nguyên khoáng sản công tác kiểm kê tài nguyên khoáng sản chưa được quan tâm đúng mức. Theo bản chất, ta có thể tạm chia phương thức QLNN về * Đối với công tác QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản khai thác tài nguyên khoáng sản theo các loại cơ bản như: Xây - Một số văn bản hướng dẫn thi hành Luật chậm được ban dựng pháp luật, quy hoạch, kế hoạch, chính sách. Đây là hành hoặc ban hành chưa đúng quy định. phương tiện điều chỉnh vĩ mô bao gồm các văn bản về luật - Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng quốc tế, luật quốc gia, các văn bản dưới luật, quy hoạch, kế sản còn hạn chế. hoạch và chính sách quản lý khoáng sản quốc gia, các ngành - Công tác lập, phê duyệt, thực hiện Quy hoạch khoáng kinh tế, địa phương. sản còn bất cập. * Phương pháp QLNN đối với khai thác tài nguyên khoáng sản - Việc thực hiện thẩm quyền cấp giấy phép hoạt động - Phương pháp giáo dục: Phương pháp giáo dục là cách khoáng sản của địa phương vẫn còn một số bất cập. - Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn còn diễn ra tác động vào nhận thức của con người trong tổ chức, nhằm - Công tác thanh tra, kiểm tra. nâng cao tính tự giác và khả năng lao động của họ trong việc - Nguồn thu cho ngân sách Nhà nước trực tiếp từ hoạt thực hiện nhiệm vụ. động khoáng sản còn hạn chế.
16 9 bổ sung một số điều của Luật Khoáng sản đã được các cơ quan - Phương pháp tổ chức: Phương pháp này là cách thức tác có thẩm quyền ở Trung ương và địa phương ban hành kịp thời động lên con người thông qua mối quan hệ tổ chức nhằm đưa và khá đồng bộ, phù hợp với quy định của pháp luật về khoáng con người vào khuôn khổ, kỷ luật, kỷ cương. sản và quy định của pháp luật khác có liên quan; đã thể chế hóa - Phương pháp kinh tế: Phương pháp kinh tế là cách thức được các chính sách lớn của Đảng và Nhà nước nhằm thúc đẩy tác động vào đối tượng quản lý thông qua các lợi ích kinh tế, để sự phát triển ngành công nghiệp khai thoáng và tăng cường công tác quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản. cho đối tượng bị quản lý tự lựa chọn phương án hoạt động có - Công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động khoáng sản hiệu quả nhất trong phạm vi hoạt động của họ. ngày càng được tăng cường, thường xuyên, liên tục và có - Phương pháp hành chính: Phương pháp hành chính là chất lượng hơn, nội dung thanh tra, kiểm tra có trọng tâm, cách thức tác động trực tiếp của các chủ thể hành chính nhà trọng điểm. nước lên đối tượng bằng các quyết định hành chính mang tính - Công tác xây dựng, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai bắt buộc. thác, chế biến và sử dụng khoáng sản (quy hoạch khoáng sản) 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đã được các Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và khai thác tài nguyên khoáng sản Môi trường và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đã triển khai xây dựng 1.3.1. Các yếu tố khách quan kịp thời, tuy nhiên tiến độ phê duyệt còn chậm. Điều kiện tự nhiên và môi trường, văn hóa-xã hội (trình độ - Công tác cấp giấy phép hoạt động khoáng sản: đã tăng dân trí, phong tục tập quán...); Các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt cường phân cấp trong quản lý nhà nước về khoáng sản và đặc động khai thác khoáng sản; Môi trường quốc tế, xu hướng quản biệt là việc cấp giấy phép thăm dò, khai thác, chế biến khoáng lý tài nguyên khoáng sản của các nước trên thế giới ; Hội nhập sản đã có sự phân cấp theo thẩm quyền cho các địa phương. kinh tế quốc tế trong lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản - Công tác cán bộ và quản lý đội ngũ công chức thực hiện là chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong xu thế nhiệm vụ quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản toàn cầu hóa. đã có nhiều cố gắng, dần đi vào nề nếp, trình độ đào tạo chuyên 1.3.2. Các yếu tố chủ quan môn nghiệp vụ, quản lý nhà nước và các kỹ năng khác bước đầu được nâng cao, đội ngũ cán bộ công chức dần được chuẩn hóa. Các quan điểm chủ trương đường lối của Đảng, Hệ thống - Công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý khai thác tài Khoáng sản được đẩy mạnh thông qua nhiều hình thức nên đã nguyên khoáng sản; Cán bộ công chức trong các cơ quan quản phần nào tác động tới cán bộ, công chức làm công tác quản lý lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản; Cơ sở hạ tầng nhà nước về khoáng sản và của người dân và doanh nghiệp. kỹ thuật, trang thiết bị và trình độ khoa học công nghệ.
10 15 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý khai thác tài các Bộ đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hoặc nguyên khoáng sản Bộ trưởng Bộ Công Thương phê duyệt theo ủy quyền của Thủ Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của tài nguyên khoáng tướng Chính phủ 13 Quy hoạch đối với 39 loại khoáng. sản và hoạt động quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên Theo số liệu tổng hợp từ 60/63 báo cáo của các tỉnh, thành khoáng sản, tác giả đã tìm hiểu kinh nghiệm quản lý nhà nước phố trực thuộc Trung ương, đến tháng 6 năm 2009 mới có về khai thác tài nguyên khoáng sản của một số quốc gia trên thế 47/63 tỉnh, thành phố đã phê duyệt quy hoạch khoáng sản trên giới như: Trung Quốc, Úc, Indonesia, Nhật Bản để từ đó có thể địa bàn địa phương (đạt 74,6 %). rút kinh nghiệm và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý nhà * Công tác cấp giấy phép hoạt động khoáng sản nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam. Theo thống kê, từ khi Luật Khoáng sản có hiệu lực vào tháng 9 năm 1996 đến hết năm 2008, các Bộ: Công Thương, Tài nguyên và Môi trường đã cấp, gia hạn, thu hồi, cho phép chuyển nhượng, thừa kế, cho phép tiếp tục thực hiện quyền thăm dò, khai thác khoáng sản tổng cộng 1.031 giấy phép hoạt động khoáng sản. Theo số liệu thống kê từ 60/63 báo cáo của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đến tháng 6 năm 2009 có 331 giấy phép thăm dò và 3.882 giấy phép khai thác do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cấp đang thực hiện. * Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khoáng sản Hàng năm, trung bình có 30 - 40 lượt kiểm tra định kỳ khai thác khoáng sản tại các mỏ trên địa bàn từ 8 – 10 tỉnh, thành phố. 2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên khoáng sản 2.3.1. Những kết quả đạt được - Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản ngày càng được quan tâm, các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật Khoáng sản, Luật sửa đổi,
14 11 vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm nguồn lực này để phát Chương 2 triển đất nước. Luật khoáng sản năm 2010 (thay thế Luật THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC khoáng sản năm 1996 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN Ở VIỆT NAM Luật khoáng sản năm 2005); Thi hành Luật khoáng sản và Luật bảo vệ môi trường đến nay, Chính phủ và các Bộ liên quan đã 2.1. Tổng quát về hoạt động khai thác tài nguyên ban hành 143 văn bản quy phạm pháp luật, Thủ tướng Chính khoáng sản phủ đã ban hành văn bản chỉ đạo điều hành quản lý, gồm: 02 * Về loại hình khoáng sản được khai thác Nghị quyết, 06 Nghị định của Chính Phủ; 08 Chỉ thị, 05 Quyết định của Thủ thướng Chính phủ; 120 văn bản Quyết định, * Về loại hình doanh nghiệp tham gia khai thác Thông tư, Thông tư liên tịch của các Bộ ngành; 32 văn bản khoáng sản. QPPL về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản. 2.2. Tình hình thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt Chính phủ đã ban hành được 06 Nghị định hướng dẫn thi động khai thác tài nguyên khoáng sản hành Luật khoáng sản năm 2010 và các Quyết định của Thủ a) Hệ thống thể chế, chính sách liên quan đến quản lý tướng Chính phủ; Thông tư, Thông tư liên tịch và các Nghị nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản hiện nay định của các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Công Thương, Xây * Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật dựng, Tài chính... và gần 10 văn bản khác liên quan đến lĩnh Luật khoáng sản năm 2010 (thay thế Luật khoán và Luật vực khoáng sản ban hành trước ngày 01 tháng 07 năm 2011 sửa đổi, bổ sung một số điều Luật khoáng sản năm 2005); 143 đang còn hiệu lực. văn bản quy phạm pháp luật, gồm: 02 Nghị quyết, 06 Nghị định * Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng sản Các cơ quan QLNN về khai thác TNKS thường xuyên của Chính Phủ; 08 Chỉ thị, 05 Quyết định của Thủ tướng Chính phối hợp tiến hành tổ chức công tác tuyên truyền, hướng dẫn phủ; 120 văn bản Quyết định, Thông tư, Thông tư liên tịch của thi hành Luật Khoáng sản trong phạm vi cả nước. Thực hiện đa các Bộ ngành; 32 văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi dạng hóa công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng trường trong khai thác khoáng sản. sản, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, các lớp tập Thực hiện Luật khoáng sản năm 2010, Chính phủ đã ban huấn chuyên đề, các buổi giao lưu trực tuyến….. hành được 05 Nghị định hướng dẫn thi hành Luật khoáng sản; * Công tác xây dựng, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai 03 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; 20 Thông tư, Thông thác, chế biến và sử dụng khoáng sản (quy hoạch khoáng sản) tư liên tịch hướng dẫn thi hành Luật khoáng sản và các Nghị Từ năm 2005 Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng đã triển khai định của các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Công Thương, Xây công tác lập Quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền. Đến nay, dựng, Tài chính... và gần 10 văn bản khác liên quan đến lĩnh
12 13 vực khoáng sản ban hành trước ngày 01 tháng 07 năm 2011 Mô hình Quản lý nhà nước về khoáng sản đang còn hiệu lực đã tạo nên hành lang pháp lý khá đầy đủ trong công tác quản lý nhà nước về khoáng sản nói chung và Chính phủ khai khác tài nguyên khoáng sản. * Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên và khoáng sản - Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về khoáng sản; Bộ Công Bộ Bộ Xây thương TN&MT dựng - Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm trước UBND Tỉnh Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về khoáng sản trong và TP phạm vi cả nước; Vụ Công Tổng cục Vụ - Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng có trách nhiệm lập và nghiệp ĐC & KS VLXD nặng VN trình phê duyệt quy hoạch về khoáng sản theo phân công của Chính phủ (quy định tại Điều 8 Nghị định số 15/2012/NĐ- CP ngày 09 tháng 3 năm 2012 của Chính phủ quy định chi Sở Xây Sở Công Sở UBND dựng thương TN&MTT huyện, xã tiết một số điều của Luật Khoáng sản); đồng thời phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường trong quản lý nhà nước về khoáng sản. Vụ Địa Vụ KS Cục Cục KS - Ủy ban nhân dân các cấp. chất KTĐCKS HĐ KS Phòng Phòng TNKS TNMT b) Quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2002-2016 * Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản và khai thác tài nguyên khoáng sản Đến nay về cơ bản thể chế quản lý khoáng sản đã được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý quan trọng để quản lý, bảo