Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Hóa học: Sử dụng hệ thống bài tập hóa học chương “Đại cương về kim loại” - Hóa học 12 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

Chia sẻ: Elfredatran Elfredatran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chung của luận văn là phân tích cấu trúc, nội dung chương trình Hóa học 12 phần vô cơ, trọng tâm vào chương “Đại cương về kim loại”. Điều tra thực trạng sử dụng BTHH ở trường phổ thông đối với phát triển năng lực GQVĐ cho HS. Nghiên cứu tuyển chọn, xây dựng và đề xuất các biện pháp sử dụng hệ thống BTHH chương “Đại cương về kim loại” – Hóa học 12 để phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Hóa học: Sử dụng hệ thống bài tập hóa học chương “Đại cương về kim loại” - Hóa học 12 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------ o0o ------------- NGUYỄN THÙY DƢƠNG SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG ĐẠI CƢƠNG VỀ KIM LOẠI - HÓA HỌC 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM HÓA HỌC Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ------------ o0o ------------- NGUYỄN THÙY DƢƠNG SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG ĐẠI CƢƠNG VỀ KIM LOẠI - HÓA HỌC 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM HÓA HỌC Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC (BỘ MÔN HÓA HỌC) Mã số: 60 14 01 11 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đào Thị Việt Anh Hà Nội – 2015
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Đào Thị Việt Anh, cô đã tận tình hướng dẫn, hỗ trợ và động viên tôi rất nhiều trong suốt thời gian thực hiện đề tài này. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến các quý thầy cô đã từng giảng dạy lớp Cao học khóa 9, chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học bộ Hóa học của Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, nhờ đó mà tôi đã được học hỏi, tích lũy được rất nhiều những kiến thức và những kinh nghiệm nghiên cứu quý báu trong quá trình tôi tham gia khóa học cũng như cho công việc giảng dạy của tôi. Tôi xin chân thành cảm các thầy cô giáo và các em học sinh tại các trường THPT trên địa bàn huyện Lương Tài – Bắc Ninh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm tại địa bàn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, các bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm, động viên tôi rất nhiều trong thời gian tôi thực hiện đề tài này. Dù đã rất cố gắng trong quá trình hoàn thiện đề tài, xong với khả năng của bản thân tôi vẫn còn những hạn chế nên luận văn chắc không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất trân trọng những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Nguyễn Thùy Dƣơng i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BTHH Bài tập hóa học BTNT Bài tập nhận thức CNTT Công nghệ thông tin ĐC Đối chứng đktc Điều kiện tiêu chuẩn GQVĐ Giải quyết vấn đề GV Giáo viên HS Học sinh HSHT Hồ sơ học tập Nxb Nhà xuất bản PH và GQVĐ Phát hiện và giải quyết vấn đề PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PTHH Phương trình hóa học PHT Phiếu học tập SBT Sách bài tập SGK Sách giáo khoa TN Thực nghiệm TNSP Thực nghiệm sư phạm ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ............................................................................................................... i Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ................................................................... ii Mục lục .................................................................................................................... iii Danh mục các bảng ................................................................................................. vi Danh mục các biểu đồ, sơ đồ ................................................................................ vii Danh mục các hình ảnh ......................................................................................... viii Mở đầu ................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 6 1.1. Quan điểm, định hướng về đổi mới giáo dục phổ thông................................... 6 1.1.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học.................................. 6 1.1.2. Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ...................... 7 1.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học ........................................ 8 1.2. Năng lực và phát triển năng lực trong dạy học ................................................. 9 1.2.1. Khái niệm năng lực ........................................................................................ 9 1.2.2. Cấu trúc của năng lực ..................................................................................... 10 1.2.3. Một số năng lực chung và năng lực đăc thù môn hóa học cần phát triển cho học sinh THPT................................................................................................... 11 1.3. Năng lực giải quyết vấn đề ............................................................................... 13 1.3.1. Khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề ....................................................... 13 1.3.2. Cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề ........................................................ 13 1.3.3. Những biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề ........................................... 14 1.3.4. Một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong quá trình dạy học ở trường phổ thông ...................................................................... 16 1.3.5. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong quá trình dạy học ở trường THPT ......................................................................................................................... 17 1.4. Bài tập hóa học ................................................................................................. 19 1.4.1. Khái niệm bài tập hóa học .............................................................................. 19 1.4.2. Phân loại bài tập hóa học ............................................................................... 19 1.4.3. Ý nghĩa của bài tập hóa học ........................................................................... 21 iii
1.4.4. Xây dựng câu hỏi, bài tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..... 22 1.5. Thực trạng sử dụng bài tập hóa học để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông ............................... 26 1.5.1. Mục đích điều tra ........................................................................................... 26 1.5.2. Nội dung và phương pháp điều tra ................................................................. 27 1.5.3. Tiến hành điều tra........................................................................................... 28 1.5.4. Kết quả và đánh giá kết quả điều tra .............................................................. 28 Tiểu kết chương 1..................................................................................................... 32 Chƣơng 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG ĐẠI CƢƠNG VỀ KIM LOẠI - HÓA HỌC 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH ...................... 33 2.1. Phân tích cấu trúc nội dung chương Đại cương về kim loại - Hóa học 12 ....... 33 2.1.1. Mục tiêu của chương Đại cương về kim loại ................................................ 33 2.1.2. Cấu trúc nội dung chương Đại cương về kim loại ......................................... 34 2.1.3. Những điểm chú ý về nội dung và phương pháp dạy học chương Đại cương về kim loại .............................................................................................. 35 2.2. Tuyển chọn và xây dựng bài tập hóa học chương Đại cương về kim loại – Hóa học 12 định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................... 36 2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn, xây dựng hệ thống bài tập hóa học định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................................. 36 2.2.2. Quy trình xây dựng bài tập hóa học định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................................................................................. 37 2.3. Hệ thống bài tập chương Đại cương về kim loại – Hóa học 12 theo định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh .................................................. 39 2.3.1. Nguyên tắc sắp xếp hệ thống bài tập định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề........................................................................................ 39 2.3.2. Hệ thống bài tập vận dụng kiến thức chương Đại cương về kim loại định hướng phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề .............................. 39 2.3.3. Hệ thống bài tập giải quyết vấn đề ................................................................. 49 2.3.4. Hệ thống bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn ............................... 63 iv
2.4. Một số biện pháp sử dụng hệ thống bài tập hóa học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................................................................. 67 2.4.1. Phương hướng chung về việc sử dụng bài tập hóa học để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ................................................................. 67 2.4.2. Sử dụng bài tập hóa học tạo tình huống có vấn đề trong bài dạy nghiên cứu tài liệu mới ............................................................................................. 68 2.4.3. Sử dụng bài tập hóa học tạo tình huống có vấn đề để củng cố, mở rộng kiến thức, rèn kĩ năng và phát triển năng lực giải quyết vấn đề .............................. 71 2.4.4. Thiết kế, xây dựng một một số đề kiểm tra, đánh giá theo định hướng năng lực giải quyết vấn đề ...................................................................................... 73 Tiểu kết chương 2..................................................................................................... 81 Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................. 83 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 83 3.2. Nhiệm vụ và nội dung thực nghiệm sư phạm ................................................... 83 3.3. Kế hoạch và tiến hành thực nghiệm sư phạm ................................................... 83 3.3.1. Chuẩn bị cho quá trình thực nghiệm ............................................................. 83 3.3.2. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ................................................................... 84 3.3.3. Tổ chức kiểm tra, đánh giá ............................................................................. 85 3.3.4. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm ......................................... 85 3.4. Kết quả và xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................. 86 3.4.1. Kết quả đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh qua bảng kiểm quan sát ........................................................................................................... 86 3.4.2. Kết quả các bài kiểm tra ................................................................................ 88 3.4.3. Xử lí theo tài liệu nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng .......................... 92 3.5. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................... 95 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 99 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 102 v
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Bảng mô tả năng lực và các mức độ thể hiện của năng lực giải quyết vấn đề ............................................................................................................................. 15 Bảng 1.2. Các bậc trình độ trong bài tập định hướng năng lực .............................. 25 Bảng 1.3. Danh sách các giáo viên được điều tra thực trạng .................................. 27 Bảng 1.4. Danh sách các lớp được điều tra thực trạng ........................................... 27 Bảng 1.5. Kết quả điều tra tình hình sử dụng các phương pháp dạy học của giáo viên .......................................................................................................................... 28 Bảng 1.6. Kết quả điều tra về những khó khăn khi sử dụng bài tập hóa học để phát triển năng lực giải quyết vấn đề của giáo viên ........................................................ 29 Bảng 1.7. Kết quả điều tra thái độ của HS đối với giờ học môn Hóa học ............... 31 Bảng 1.8. Kết quả điều tra nhận thức của học sinh về vai tò của bài tập hóa học ... 31 Bảng 2.1. Phân phối chương trình chương Đại cương về kim loại ......................... 35 Bảng 3.1. Danh sách các lớp thực nghiệm, đối chứng và giáo viên thực hiện ........ 84 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh qua bảng kiểm quan sát .................................................................................................................... 87 Bảng 3.3. Bảng kết quả – Bài kiểm tra số 1 ............................................................ 88 Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích – Bài kiểm tra số 1 ... 88 Bảng 3.5. Bảng kết quả – Bài kiểm tra số 2 ............................................................ 89 Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất lũy tích – Bài kiểm tra số 2 .................. 90 Bảng 3.7. Bảng tổng hợp kết quả các bài kiểm tra ................................................. 91 Bảng 3.8. Bảng phân loại kết quả thực nghiệm ...................................................... 91 Bảng 3.9. Một số tham số mô tả và so sánh dữ liệu trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng ........................................................................................................ 93 Bảng 3.10. Kết quả phân tích điểm kiểm tra theo nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng ......................................................................................................................... 94 vi
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ Danh mục sơ đồ Sơ đồ 1.1. Cấu trúc chung của năng lực .................................................................. 11 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ cấu trúc nội dung chương Đại cương về kim loại ....................... 34 Danh mục biểu đồ Biểu đồ 1.1. Tỉ lệ % các dạng bài tập hóa học được giáo viên sử dụng ................. 29 Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân loại HS bài kiểm tra số 1 .............................................. 91 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ phân loại HS bài kiểm tra số 2 .............................................. 92 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ phân loại HS tổng hợp .......................................................... 92 Danh mục đồ thị Đồ thị 3.1. Đồ thị đường lũy tích kết quả bài kiểm tra số 1 .................................... 89 Đồ thị 3.2. Đồ thị đường lũy tích kết quả bài kiểm tra số 2 .................................... 90 vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2.1. Thí nghiệm về điều chế kim loại ............................................................. 62 Hình 2.2. Thí nghiệm về ăn mòn điện hóa ............................................................... 62 Hình 2.3. Thí nghiệm Na tác dụng với dung dịch muối .......................................... 63 Hình 2.4. Thí nghiệm Zn tác dụng với dung dịch muối ........................................... 63 Hình 2.5. Cấu tạo bên trong bình nước nóng ......................................................... 64 Hình 2.6. Các lớp mạng tinh thể trước và sau khi biến dạng ................................... 69 Hình 2.7. Thí nghiệm về ăn mòn điện hóa học (Bài 20) ......................................... 70 viii
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Trung học, Chƣơng trình phát triển giáo dục trung học (2010), Tài liệu tập huấn giáo viên Dạy học , kiểm tra đánh giá theo chuẩn kiến thức, kĩ năng trong chương trình giáo dục phổ thông môn Hoá học cấp Trung học phổ thông. 2. Bernd Meier, Nguyễn Văn Cƣờng (2005), Phát triển năng lực thông qua phương pháp và phương tiện dạy học mới 3. Bộ Giáo dục & đào tạo (2014), Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007 – 2015), Đề thi tuyển sinh Đại học, Cao đẳng từ năm 2007 – 2015 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo – Dự án Việt Bỉ (2010), Dạy và học tích c ực. Một số phương pháp và kỹ thuật dạy học. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. 6. Bộ Giáo dục và Đào tạo – Dự án Việt Bỉ (2010), Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. 7. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Hóa học 12. Nxb Giáo dục. 8. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Sách giáo viên Hóa học 12. Nxb Giáo dục. 9. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong trường THPT. Môn Hóa học (lưu hành nội bộ), Hà Nội. 10. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 12 trung học phổ thông môn Hóa học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 11. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Trung học (2000), "Hội nghị tập huấn phương pháp dạy học hóa học phổ thông". Hà Nội. 12. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Trung học (2007), Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục trung học phổ thông môn Hóa học . Nxb Giáo dục, Hà Nội. 13. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Vụ Giáo dục Trung học (2008), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức , kĩ năng của chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa học lớp 12. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 1
14. Nguyễn Duy Ái (2004), Tài liệu giáo khoa chuyên hóa học, Hóa học 11-12, Tập 2. Nxb Giáo dục 15. Phạm Ngọc Bằng (chủ biên) và các tác giả (2008), 16 phương pháp và kĩ thuật giải nhanh bài tập trắc nghiệm môn Hóa học, Nxb Đại học SP, Hà Nội. 16. Nguyễn Cƣơng (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông và Đại học. Một số vấn đề cơ bản. Nxb Giáo dục Việt Nam. 17. Nguyễn Cƣơng (1976), Cách tạo tình huống có vấn đề trong giảng dạy hóa học ở trường phổ thông, Nghiên cứu Giáo dục. 18. Nguyễn Văn Cƣờng, Bernd Meier (2009), Lí luận dạy học hiện đại một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học, Postdam - Hà Nội. 19. Vũ Cao Đàm (2007), Giáo trình Phương pháp luận nghiên cứu khoa học (Tái bản lần thứ 4), Nxb Giáo dục Việt Nam. 20. Bùi Quốc Hùng (2015), Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập chương Cacbon - Silic Hóa học 11 nhằm phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh THPT. Luận văn Thạc sĩ sư phạm Hóa học, Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia HN. 21. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2014), Phương pháp dạy học môn hoá học ở trường phổ thông. Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội. 22. OECD (2002), Definition and Selection of Competencies : Theorentical and Conceptual Foundation 23. Cao Thị Thặng (2010), “Một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS trong môn Hóa học ở trường phổ thông”, Tạp chí KHGD, (53), tr 21. 24. Lê Xuân Trọng (2005), Bài tập nâng cao Hóa học 12, Tập 2: Hóa học vô cơ, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 25. Nguyễn Xuân Trƣờng (chủ biên), Từ Ngọc Ánh, Phạm Văn Hoan (2015), Bài tập Hóa học 12. Nxb Giáo dục. 26. Nguyễn Xuân Trƣờng (2005), Bài tập hóa học phổ thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 27. Nguyễn Xuân Trƣờng (2005), Bài tập hóa học và thực hành giảng dạy bộ môn hóa học ở trường phổ thông, Nxb Giáo dục. 2
28. Nguyễn Xuân Trƣờng-Nguyễn Thị Sửu - Đặng Thị Oanh - Trần trung Ninh (2005), Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên GV THPT môn Hóa học chu kỳ III (2004- 2007). Nxb ĐHSP. 29. Nguyễn Xuân Trƣờng (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. 30. Vũ Anh Tuấn (2006), Xây dựng hệ thống bài tập hóa học nhằm phát triển tư duy trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi Hóa học trường THPT. Luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội. 31. Vƣơng Thế Thành (2014), Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập theo định hướng phát triển năng lực (Chương 8 – Hóa học 11 THPT). Luận văn Thạc sĩ sư phạm Hóa học, Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia HN. 32. Nguyễn Nhƣ Ý (1998), Đại từ điển Tiếng Việt căn bản. Nxb văn hóa thông tin 33. Quốc hội. Luật giáo dục 2005. 34. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. 3