Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Văn học: Văn hóa biển trong văn học dân gian truyền thống Hải Phòng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> ------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ HÀ ANH<br /> <br /> VĂN HOÁ BIỂN TRONG VĂN HOÁ DÂN GIAN<br /> TRUYỀN THỐNG HẢI PHÒNG<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> HÀ NÔỊ - 2010<br /> <br /> ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> ------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ HÀ ANH<br /> <br /> VĂN HOÁ BIỂN TRONG VĂN HOÁ DÂN GIAN<br /> TRUYỀN THỐNG HẢI PHÒNG<br /> Chuyên ngành<br /> Mã số<br /> <br /> : Văn học dân gian<br /> : 60 22 36<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn:<br /> GS.TS. LÊ CHÍ QUẾ<br /> <br /> HÀ NÔỊ - 2010<br /> <br /> Nguyễn Thi ̣ Hà Anh – Cao học Văn K51<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Số trang<br /> <br /> Mở đầ u<br /> Nô ̣i dung<br /> Chƣơng 1: Diên ma ̣o thành phố biể n Hải Phòng<br /> ̣<br /> 1.1. Vị trí địa lí<br /> 1.2. Lịch sử, con người Hải Phòng<br /> 1.3. Đặc trưng văn hoá biể n Hải Phòng<br /> Chƣơng 2: Văn ho ̣c dân gian trong các lễ hội tiêu biểu của<br /> Hải Phòng<br /> 2.1. Mố i quan hê ̣ giữa Văn hóa dân gian và văn ho ̣c dân gian<br /> 2.1.1. Tìm hiể u mô ̣t số thuâ ̣t ngữ<br /> 2.1.2. Mố i quan hê ̣ giữa Văn hoá dân gian và văn học dân gian<br /> 2.2. Lễ hô ̣i cho ̣i trâu (lễ hô ̣i “Đấ u ngưu”)<br /> 2.2.1. Truyề n thuyế t dân gian trong lễ hô ̣i cho ̣i trâu<br /> 2.2.2. Thơ ca dân gian trong lễ hô ̣i cho ̣i trâu<br /> 2.2.3. Thơ ca hiê ̣n đại trong lễ hội chọi trâu<br /> 2.2.4. Tín ngưỡng dân gian trong lễ hô ̣i cho ̣i trâu<br /> 2.3. Lễ hô ̣i đề n Nghè<br /> 2.3.1. Nữ tướng Lê Chân trong chinh sử<br /> ́<br /> 2.3.2. Truyề n thuyế t Lê Chân trong Thầ n tich<br /> ́<br /> 2.3.3. Truyề n thuyế t Lê Chân trong lễ hô ̣i<br /> Chƣơng 3: Dân ca vùng biể n Hải Phòng<br /> 3.1. Hát Đúm (Thủy Nguyên)<br /> 3.1.1. Nghê ̣ thuâ ̣t ngôn từ của hát Đúm<br /> 3.1.2. Thời gian và không gian nghê ̣ thuâ ̣t của hát Đúm<br /> 3.1.3. Nghê ̣ thuâ ̣t diễn xướng của hát Đúm<br /> 3.2. Ca trù (Thủy Nguyên)<br /> 3.2.1. Ca trù – mô ̣t hồ n thơ dân tô ̣c<br /> 3.2.2. Hát trong ca trù<br /> <br /> Kế t luâ ̣n<br /> Phụ lục<br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> Nguyễn Thi ̣ Hà Anh – Cao học Văn K51<br /> <br /> 2<br /> 7<br /> 7<br /> 7<br /> 9<br /> 12<br /> 22<br /> 22<br /> 22<br /> 23<br /> 26<br /> 26<br /> 33<br /> 36<br /> 38<br /> 45<br /> 46<br /> 48<br /> 53<br /> 59<br /> 59<br /> 60<br /> 61<br /> 64<br /> 76<br /> 77<br /> 79<br /> 83<br /> 86<br /> 95<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do chọn đề tài:<br /> Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, chăm lo phát triển văn hoá<br /> chính là tạo động lực phát triển đất nước. Do vậy với những truyền thống tốt<br /> đẹp của mình, văn hoá dân gian đóng vai trò tích cực trong sự phát triển của<br /> xã hội Việt Nam.<br /> Hiện nay, việc nghiên cứu văn học trong bối cảnh văn hoá đang được<br /> thịnh hành ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là ở Việt Nam. Vì vậy, nhiều<br /> nhà nghiên cứu, nhiề u nhà khoa học rất quan tâm và đã có những công trình<br /> nghiên cứu về lĩnh vực này.<br /> Người viết luận văn quê ở Hải Phòng, vừa sinh sống vừa làm việc tại<br /> Hải Phòng cho nên việc nghiên cứu, khảo sát đề tài về Hải Phòng có ý nghĩa<br /> vô cùng quan trọng. Nó giúp tôi hiểu rõ hơn về văn hoá dân gian của quê<br /> hương mình. Do vậy, tôi muốn dùng tư liệu Hải Phòng để minh chứng cho<br /> vấn đề văn hoá biển trong văn học dân gian truyền thống.<br /> Hiện nay, tôi đang giảng dạy cho sinh viên ngành văn hoá du lịch, do<br /> đó đề tài này sẽ góp một phần phục vụ cho công viê ̣c da ̣y , học và nghiên cứu<br /> về văn ho ̣c dân gian của Hải Phòng.<br /> Với tất cả những lí do đã trình bày ở trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên<br /> cứu Văn hoá biển trong văn học dân gian truyền thống Hải Phòng.<br /> 2. Lịch sử vấn đề:<br /> Hải Phòng là một thành phố biển vùng Duyên hải Bắc bộ có nhiều<br /> thuận lợi về văn hoá, kinh tế, chính trị… của cả nước nên có rất nhiều tài liệu<br /> đã viết về nó. Tiêu biểu nhất là cuốn Địa chí Hải Phòng của hội đồng lịch sử<br /> thành phố Hải Phòng (in năm 1990). Đây là một tài liệu rất có giá trị, được<br /> biên soạn khá công phu. Tuy nhiên, những vấn đề về văn hoá, tín ngưỡng, con<br /> người, văn học… của cư dân Hải Phòng được đề cập tới vẫn mang tính chất<br /> <br /> Nguyễn Thi ̣ Hà Anh – Cao học Văn K51<br /> <br /> 4<br /> <br /> khái lược. Về sau này ở Hải Phòng, còn có thêm cuốn Địa chí thị xã Đồ Sơn<br /> của Thị uỷ - HĐND – UBND thị xã Đồ Sơn – Trung tâm khoa học xã hội và<br /> nhân văn Hải Phòng (in năm 2003). Đây cũng là một trong những tài liệu<br /> được biên soạn khá chi tiết và công phu về các vấn đề văn hoá, lễ hội, tín<br /> ngưỡng, văn học… của cư dân biển Đồ Sơn. Tuy nhiên, cuốn sách vẫn mang<br /> tính chất chí chung.<br /> Nói chung, các tài liệu về địa chí đã cung cấp một sự nhận biết khá toàn<br /> diện về quê hương Hải Phòng trên nhiều lĩnh vực từ lịch sử, địa lí, văn hoá,<br /> tín ngưỡng, đến văn học dân gian… Đó là những cuốn sách được đánh giá là<br /> có giá trị về mặt tư liệu. Tuy nhiên, vì là loại sách chung viết về lịch sử, con<br /> người, văn hoá… nên tập sách chưa có điều kiện đi sâu vào những vấn đề của<br /> văn học dân gian.<br /> Nhờ có sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, các cơ quan và các ngành<br /> chức năng ở địa phương, nên Hải Phòng đã có khá nhiều công trình nghiên<br /> cứu, biên khảo, sưu tầm về đất nước, lịch sử, con người, văn hoá, văn học…<br /> Đó là các tài liệu: Hải Phòng di tích lịch sử - văn hoá do Trịnh Minh Hiên<br /> (chủ biên) – 1993, Nhân vật lịch sử Hải Phòng – 2000, Văn hoá văn nghệ<br /> dân gian Hải Phòng – 2001, Một số di sản văn hoá tiêu biểu của Hải Phòng<br /> (2 tập) – 2001-2002, Lễ hội truyền thống tiêu biểu Hải Phòng do Trịnh<br /> Minh Hiên (chủ biên) năm 2006… Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên<br /> cứu riêng về văn hoá dân gian của cư dân biển Hải Phòng như: Non nước Đồ<br /> Sơn của Trịnh Cao Tưởng – 1978, Hát Đúm Hải Phòng của Đinh Tiếp –<br /> 1987, Tìm hiểu ca trù Hải Phòng của Giang Thu – Vũ Thiệu Loan – 1999,<br /> Đồ Sơn lịch sử và lễ hội chọi trâu của Đinh Phú Ngà – 2003,… Nhìn chung,<br /> các tài liệu và các tác giả đã tiến hành giới thiệu khá kĩ lưỡng về lịch sử hình<br /> thành, về một số nhân vật lịch sử tiêu biểu, những di tích, tín ngưỡng, phong<br /> tục, tập quán, văn hoá văn nghệ, khảo tả khá chi tiết về các lễ hội… Nhưng do<br /> <br /> Nguyễn Thi ̣ Hà Anh – Cao học Văn K51<br /> <br /> 5<br /> <br />