Tóm tắt Luận văn Thạc sỹ ngành Văn học Việt Nam: Quan niệm nghệ thuật về con người trong thơ nôm của Nguyễn Khuyến và Tú Xương

1<br /> <br /> 2<br /> <br /> B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O<br /> <br /> Công trình ñư c hoàn thành t i<br /> <br /> Đ I H C ĐÀ N NG<br /> <br /> Đ I H C ĐÀ N NG<br /> <br /> NGUY N TH KIM BÀI<br /> <br /> Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. HÀ NG C HÒA<br /> <br /> QUAN NI M NGH THU T<br /> V CON NGƯ I TRONG THƠ NÔM<br /> C A NGUY N KHUY N VÀ TÚ XƯƠNG<br /> <br /> Ph n bi n 1: PGS. TS. Nguy n Phong Nam<br /> <br /> Ph n bi n 2: TS. Phan Ng c Thu<br /> <br /> Chuyên ngành: Văn h c Vi t Nam<br /> Mã s : 60.22.34<br /> <br /> Lu n văn ñã ñư c b o v t i H i ñ ng ch m Lu n văn<br /> t t nghi p Th c sĩ Khoa h c Xã h i và nhân văn h p t i Đ i<br /> h c Đà N ng vào ngày 02 tháng 06 năm 2012<br /> <br /> LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN VĂN<br /> <br /> Có th tìm hi u lu n văn t i:<br /> - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng<br /> Đà N ng - Năm 2012<br /> <br /> - Thư vi n trư ng Đ i h c Sư ph m, Đ i h c Đà N ng<br /> <br /> 3<br /> M<br /> <br /> 4<br /> <br /> Đ U<br /> <br /> 2. L CH S<br /> <br /> 1. LÍ DO CH N Đ TÀI<br /> <br /> V NĐ<br /> <br /> Nguy n Khuy n và Tú Xương là nh ng tác gi l n c a văn h c<br /> <br /> Văn chương b ng ch Nôm ñ n th k XIX ñã có sáu th k<br /> <br /> giai ño n n a cu i th k XIX. Ngay t nh ng năm ñ u th k XX,<br /> <br /> phát tri n. Dư i các tri u ñ i phong ki n, ch Nôm không ñư c th a<br /> <br /> công tác sưu t m, gi i thi u thơ văn Nguy n Khuy n – Tú Xương ñã<br /> <br /> nh n. Do ñó nói ñ n văn h c Nôm, ngư i ta thư ng nói ñ n tính ch t<br /> <br /> b t ñ u. Và k t ñó cho t i nay, có hàng trăm công trình bài vi t<br /> <br /> không chính th ng c a nó. V i nhu c u bi u hi n, t bi u hi n và<br /> <br /> khai thác v giá tr tác ph m c a hai tác gia này.<br /> <br /> giao ti p ngày càng ph c t p, ngư i ngh sĩ mu n ghi l i ñư c s<br /> <br /> - Nh ng công trình nghiên c u v Nguy n Khuy n<br /> <br /> phong phú, sinh ñ ng c a tình c m, tư tư ng, nh ng bi n ñ ng trong<br /> <br /> Trư c năm 1945, các công trình nghiên c u v thơ văn Nguy n<br /> giai ño n này, các nhà nghiên c u ch m i ñ<br /> <br /> lòng ngư i và xã h i thì c n m t ngôn ng ngh thu t chưng c t t<br /> <br /> Khuy n chưa nhi u.<br /> <br /> ngôn ng ñ i s ng. Và văn h c Nôm, ñ c bi t là thơ Nôm là s n<br /> <br /> c p ñ n Nguy n Khuy n qua vi c gi i thi u v các tác ph m c a ông.<br /> <br /> ph m ñáp ng ñư c nhu c u ñó.<br /> <br /> Năm 1957, Hoàng Ng c Phách, Lê Thư c, Lê Trí Vi n trong tác<br /> <br /> Cu i th k XIX, xã h i Vi t Nam kh ng ho ng m t cách tr m<br /> tr ng và toàn di n. Bi n lo n trong lòng dân t c tác ñ ng d d i ñ n<br /> c m quan trong sáng tác c a nhà văn.<br /> <br /> ch ng ñư ng cu i cùng, văn<br /> <br /> ph m Thơ văn Nguy n Khuy n ñã xem ngh thu t trào phúng và tr<br /> tình c a nhà thơ ñã làm nên s c thái m i ñ y giá tr hi n th c cho văn<br /> h c giai ño n này.<br /> <br /> h c phát tri n nhi u khuynh hư ng. Nguy n Khuy n và Tú Xương là<br /> <br /> Năm 1959, công trình nghiên c u có h th ng, quy mô tương ñ i<br /> <br /> ñ i di n tiêu bi u cho khuynh hư ng văn h c t cáo hi n th c. Ti p<br /> <br /> l n ñ u tiên v Nguy n Khuy n là cu n Nguy n Khuy n, nhà thơ<br /> <br /> thu thành t u c a thơ Nôm các giai ño n trư c, Nguy n Khuy n – Tú<br /> <br /> Vi t Nam ki t xu t c a Văn Tân, do nhà xu t b n Văn S Đ a n<br /> <br /> Xương tr thành nh ng nhà thơ Nôm ki t xu t c a văn h c trung ñ i.<br /> <br /> hành. Chuyên lu n phân tích khá ñ y ñ , c th v tư tư ng, ngh<br /> <br /> Vai trò l n nh t trong vi c s d ng ch Nôm ñ sáng tác c a Nguy n<br /> <br /> thu t, giá tr c a thơ văn Nguy n Khuy n. Theo Văn Tân, thơ văn<br /> <br /> Khuy n – Tú Xương là m r ng ch c năng bi u hi n, ch c năng<br /> <br /> Nguy n Khuy n th hi n tư tư ng yêu nư c và m t thái ñ x th<br /> <br /> ph n ánh. Thơ Nôm c a Nguy n Khuy n – Tú Xương vươn t i ph n<br /> <br /> ñáng trân tr ng. Tuy nhiên<br /> <br /> ánh xã h i v i nh ng cái hàng ngày, cái ñ i thư ng.<br /> <br /> h n ch nh t ñ nh.<br /> <br /> ông cũng b c l nh ng b t c, nh ng<br /> <br /> Quan ni m ngh thu t v con ngư i là s n ph m c a văn hóa<br /> <br /> Đ n năm 1971, giáo trình Văn h c Vi t Nam n a cu i th k XIX<br /> <br /> ñ ng th i mang d u n c a t ng th i ñ i. Trư c b i c nh l ch s xã<br /> <br /> c a nhà nghiên c u Nguy n L c ñã kh ng ñ nh, Nguy n Khuy n là<br /> <br /> h i m i, b ng thơ Nôm, Nguy n Khuy n – Tú Xương ñã ph n ánh<br /> <br /> m t phong cách l n c a văn h c dân t c, nhà thơ lúc nào cũng kín<br /> <br /> trong tác ph m c a mình nh ng quan ni m ngh thu t m i v con<br /> <br /> ñáo, tinh t , không n ào mà sâu s c, thâm tr m, ñó là nh ng câu thơ<br /> <br /> ngư i.<br /> <br /> l ng ñ ng<br /> <br /> Đó là nh ng lý do ñ chúng tôi ñ n v i ñ tài này.<br /> <br /> b sâu.<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Sau năm 1975, Lê Hoài Nam trong cu n L ch s văn h c Vi t<br /> Nam t p 4A – năm 1976, kh ng ñ nh v lòng yêu nư c<br /> <br /> thơ văn Nguy n Khuy n trên ba c p ñ : con ngư i sinh v t, con<br /> <br /> Nguy n<br /> <br /> ngư i lư ng phân và con ngư i ñang b tha hóa t ng bư c. Tr n<br /> <br /> Khuy n th t thi t tha, sâu ñ m. Ông cũng là nhà thơ có m i ñ ng tình<br /> <br /> Đình S nhìn dư i góc ñ con ngư i lý tư ng truy n th ng có con<br /> <br /> sâu s c v i nông dân, tình c m n ng h u v i ngư i dân.<br /> <br /> ngư i tr n tr i v i t t c v t m thư ng c a nó. Nhìn t mô hình<br /> <br /> Bài vi t ñ u tiên ñánh d u vi c ti p c n thi pháp h c thơ Nguy n<br /> <br /> ch c năng ph n v trong bài Con ngư i trong sáng tác c a Nguy n<br /> <br /> Khuy n này là bài M i quan h gi a thơ trào phúng và thơ tr tình<br /> <br /> Khuy n Tr n Đình S ñã cho th y trong thơ văn Nguy n Khuy n có<br /> <br /> trong thơ Nguy n Khuy n c a Tr n Thanh Xuân ñăng năm 1983. Bài<br /> <br /> “m t con ngư i tr ng r ng, không tinh th n, vô b n s c”<br /> <br /> vi t này ñ c p ñ n chân dung con ngư i thơ Nguy n Khuy n qua<br /> m ng trào phúng và tr tình. Và<br /> <br /> c hai m ng trên tác gi cho r ng<br /> <br /> ñ u là “bi u hi n c a tr ng thái tính cách bi k ch”.<br /> Nguy n Văn Huy n trong bài vi t “Nguy n Khuy n r t quen mà<br /> còn r t l ” năm 1982 và cu n “Nguy n Khuy n tác ph m” năm 1984<br /> <br /> Ph m Văn Phúc trong m t ti u lu n ñã khám phá con ngư i phá<br /> s n – con ngư i h i sinh trong thơ Nguy n Khuy n. “Nh n ra và<br /> miêu t con ngư i phong ki n phá s n, Nguy n Khuy n không ph i<br /> ngư i ñ u tiên, cũng chưa ch c t giác, cũng không ph i là duy nh t,<br /> m c d u ch riêng m t này, ông ñã là ngư i tiên giác” [19, tr.156]<br /> <br /> ñã t p h p ñư c m t cách ñ y ñ nh t thơ văn Nguy n Khuy n. Tác<br /> <br /> Tr n Đình Hư u cho r ng trong thơ Nguy n Khuy n có con<br /> <br /> gi ñã nh n ñ nh Nguy n Khuy n mang trong mình n i ñau ñ n, d n<br /> <br /> ngư i “t ăn th t trái tim mình”; Hà Ng c Hòa trong bài vi t Con<br /> <br /> v t, n i m c c m ñ c bi t t lúc vào kinh l n cu i lĩnh ch v hưu.<br /> <br /> ngư i t trào trong thơ Nguy n Khuy n cho r ng “con ngư i t trào<br /> <br /> Thơ giai ño n này c a Nguy n Khuy n th hi n n i lòng trĩu n ng,<br /> <br /> trong thơ Nguy n Khuy n (…) ch xu t hi n<br /> <br /> tâm tư trăm ngàn m i ng n ngang.<br /> <br /> hi n qua hai ñ c ñi m chung nh t là ti ng cư i tin yêu cu c s ng và<br /> <br /> Năm 1985, H i ngh khoa h c quy mô l n v nhà thơ ñư c t<br /> <br /> ti ng cư i ph n kháng xã h i” [8, tr.50]. Cũng<br /> <br /> thơ ch Nôm và bi u<br /> nhà nghiên c u này<br /> <br /> ch c. Và trong 70 tham lu n c a H i ngh , Vi n văn h c ñã tuy n 27<br /> <br /> trong bài vi t Tìm hi u con ngư i ưu tư trong thơ Nguy n Khuy n ñã<br /> <br /> ti u lu n in thành sách Thi hào Nguy n Khuy n – Đ i và thơ. Đ n<br /> <br /> cho r ng con ngư i ưu tư là tr c chính xuyên su t hành trình thơ<br /> <br /> năm 2001, Vũ Thanh tuy n ch n l i trong công trình Nguy n Khuy n<br /> <br /> Nguy n Khuy n.<br /> <br /> – V tác gia và tác ph m, sưu t p ñ y ñ nh t nh ng công trình<br /> nghiên c u v Nguy n Khuy n.<br /> Trong công trình này ñã có m t s bài vi t ñ c p ñ n cái nhìn<br /> <br /> Công trình chuyên bi t vi t công phu nh t v Nguy n Khuy n là<br /> Phong cách ngh thu t Nguy n Khuy n c a Bi n Minh Đi n. Trong<br /> công trình này tác gi ñã ñưa ra b n quan ni m ngh thu t v con<br /> <br /> v con ngư i trong sáng tác c a Nguy n Khuy n. L y m i quan h<br /> <br /> ngư i trong thơ Nguy n Khuy n là con ngư i ch c năng ph n v , con<br /> <br /> v i lý tư ng làm ch ñ o, Nguy n Hu Chi trong bài S ña d ng và<br /> <br /> ngư i gi ti t, con ngư i cá nhân – b n ngã và con ngư i nhân b n –<br /> <br /> th ng nh t trong quá trình chuy n ñ ng c a m t phong cách và d u<br /> <br /> ñ i thư ng.<br /> <br /> hi u chuy n mình c a tư duy thơ dân t c ñã nhìn v n ñ này trong<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> T bình di n xã h i h c sang bình di n thi pháp h c, sau năm<br /> <br /> Nguy n Tuân vào năm 1961, trong bài Th i và thơ Tú Xương ñã<br /> <br /> 1975, các nhà nghiên c u ñã có m t s lu n gi i trong quan ni m<br /> <br /> t p trung phân tích cái hay, cái ñ p trong câu ch thơ Tú Xương. Ông<br /> <br /> ngh thu t v con ngư i trong sáng tác c a Nguy n Khuy n.<br /> <br /> ñ cao tính hi n th c và ch t tr tình, ông vi t “thơ Tú Xương ñi<br /> <br /> -Nh ng công trình nghiên c u v Tú Xương<br /> <br /> b ng c hai chân hi n th c và tr tình, mà cái chân hi n th c<br /> <br /> Nghiên c u v Tú Xương t trư c ñ n nay, n i dung trào phúng<br /> <br /> Tú Xương ch làm m t c ng chân trái t th c. Ch ñ o cho ñà thơ là<br /> <br /> và tr tình là v n ñ ñư c gi i nghiên c u t p trung khai thác.<br /> V m ng trào phúng, trư c năm 1945 Tr n Thanh Đ ch n hành<br /> <br /> chân ph i và Tú Xương ñã băng ñư c mình t i chúng ta b ng nư c<br /> bư c lãng m n tr tình” [29, tr.72].<br /> Xuân Di u có nét tương ñ ng v i Nguy n Tuân, khi khái quát v<br /> <br /> t p sách Trông dòng sông V c a Tr n Thanh M i (năm 1935).<br /> chương M t nhà trào phúng tác gi ñã kh ng ñ nh ưu ñi m c a Tú<br /> <br /> ngh thu t thơ Tú Xương ông cho r ng thơ Tú Xương “hay<br /> <br /> Xương là tài trào phúng, ñ c ñi m trào phúng c a Tú Xương “châm<br /> <br /> hay<br /> <br /> phúng m t cách cay nghi t, ñ c ñ a có th làm ch t ñi ng ngư i”<br /> [29, tr.51].<br /> Năm 1957, Tr n Sĩ T trong bài H th ng trào phúng c a Tr n<br /> <br /> ngư i<br /> <br /> ch , ti ng, hay<br /> <br /> s vi c, hay<br /> <br /> ý tình,<br /> <br /> nh c ñi u…” [29]<br /> <br /> Đ Đ c Hi u trong bài Thơ văn Tú Xương ñánh giá “Tú Xương<br /> là nhà thơ trào phúng có bi t tài… Tú Xương còn là nhà thơ tr tình<br /> di n t tâm h n ñau ñ n c a k b t ñ c chí, cái băn khoăn c a ngư i<br /> <br /> T Xương ñã ñánh giá “nhà thơ non Côi, sông V ñã ghi công ñ u<br /> <br /> dân m t nư c” [29, tr.167].<br /> <br /> trong n n thi ca trào phúng nư c nhà. Cho ñ n c ngày nay, h th ng<br /> <br /> Trong thơ Tú Xương,<br /> <br /> bình di n cái nhìn v con ngư i, công<br /> <br /> trào phúng c a ông h u như chưa có ai vư t tr i ñư c. N u như<br /> <br /> trình nghiên c u chưa nhi u. Trong bài vi t N cư i gi i thoát cá<br /> <br /> Nguy n Du x ng danh là m t thi bá trong ngành thơ tình c m thì<br /> <br /> nhân và t kh ng ñ nh trong thơ Tú Xương c a Tr n Đình S ñưa ra<br /> <br /> Tr n T Xương ñáng k là m t thi hào trong ngành thơ trào phúng<br /> <br /> nh n ñ nh “Tú Xương ñi ngư c l i truy n th ng thơ ngôn chí” , ti ng<br /> <br /> Vi t Nam” [29, tr.281].<br /> <br /> cư i trong thơ Tú Xương là ti ng cư i gi thoát cho mình, t kh ng<br /> <br /> Ngoài ra, các bài vi t như Tính ch t và giá tr văn thơ trào<br /> <br /> ñ nh nhân cách mình.<br /> <br /> phúng c a Tú Xương trong chuyên kh o Văn h c trào phúng Vi t<br /> <br /> Hà Ng c Hòa cho r ng có con ngư i ưu tư, u hoài v ñ t nư c<br /> <br /> Nam c a Văn Tân; Tú Xương- ông t thơ trào phúng Vi t Nam c a<br /> <br /> trong thơ Tú Xương (trong bài vi t Con ngư i ưu tư trong thơ Nôm<br /> <br /> Vũ Đăng Văn ; Tú Xương- ñ nh cao c a thơ trào phúng Vi t Nam c a<br /> <br /> Đư ng lu t).<br /> <br /> Lê Đình K … có ñ c p ñ n n i dung trào phúng.<br /> N i dung tr tình trong thơ Tú Xương không ñư c khai thác<br /> nhi u như m ng trào phúng. Tuy nhiên các nhà nghiên c u cho r ng<br /> thơ Tú Xương ñi b ng hai chân : hi n th c và tr tình.<br /> <br /> H Giang Long trong Thi pháp thơ Tú Xương ñã g i tên các ki u<br /> con ngư i trong thơ Tú Xương như: con ngư i h u danh vô tài, con<br /> ngư i làm trò, con ngư i th tài, con ngư i trư t chu n…<br /> Nh ng ý ki n trên là cơ s ñ chúng tôi nghiên c u ñ tài.<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 3. Đ I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U<br /> 3.1. Đ i tư ng nghiên c u<br /> Đ i tư ng mà lu n văn ñ c p t i là: Các ki u quan ni m ngh<br /> thu t v con ngư i c a Nguy n Khuy n và Tú Xương.<br /> <br /> CHƯƠNG 1<br /> VĂN H C VI T NAM N A CU I TH K XIX VÀ HÀNH<br /> TRÌNH SÁNG T O C A NGUY N KHUY N – TÚ XƯƠNG<br /> 1.1. Khái quát văn h c Vi t Nam giai ño n n a cu i th k XIX<br /> <br /> 3.2. Ph m vi nghiên c u<br /> <br /> 1.1.1. B i c nh l ch s - xã h i<br /> <br /> Ph m vi kh o sát gi i h n cho lu n văn là 116 bài thơ Nôm c a<br /> <br /> S ki n ñ c bi t quan tr ng m ñ u th i kỳ này là s xâm lư c<br /> <br /> Nguy n Khuy n t cu n “Thơ văn Nguy n Khuy n” xu t b n năm<br /> <br /> c a th c dân Pháp. Cu c xâm lăng này ñã kéo theo nh ng bi n ñ ng<br /> <br /> 1979, nhà xu t b n Văn h c, Hà N i do Xuân Di u gi i thi u và 128<br /> <br /> ghê g m, nh ng thay ñ i sâu s c và toàn di n trên m i lĩnh v c ñ i<br /> <br /> bài thơ Nôm c a Tú Xương t cu n: “Tú Xương- Tác ph m giai<br /> <br /> s ng xã h i. Đ i v i các t ng l p giai c p trong xã h i có s phân<br /> <br /> tho i” c a Nguy n Văn Huy n gi i thi u năm 1987, Nxb Tp. H Chí<br /> <br /> hóa. Đ i s ng<br /> <br /> Minh<br /> <br /> thành th phát tri n theo xu hư ng tư b n v i nh ng t ng l p m i,<br /> <br /> 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> Trong công trình này chúng tôi s d ng ch y u các phương<br /> pháp sau:<br /> <br /> nông thôn chìm trong màn ñêm ñen t i. Đ i s ng<br /> <br /> nh ng ngh ki m s ng m i.<br /> B i c nh xã h i Vi t Nam cu i th k XIX là m t xã h i ñ y r y<br /> nh ng “thói t t ñi n hình”. M t xã h i d dàng làm hoen , băng ho i<br /> <br /> Phương pháp phân tích tác ph m<br /> <br /> m i danh d , ph m giá c a con ngư i. V i hoàn c nh xã h i như v y<br /> <br /> Phương pháp th ng kê, phân lo i<br /> <br /> s chi ph i ñ n quan ni m ngh thu t c a các tác gi th i này nói<br /> <br /> Phương pháp l ch s<br /> <br /> chung và v i Nguy n Khuy n – Tú Xương nói riêng.<br /> <br /> Phương pháp so sánh, ñ i chi u<br /> 5. C U TRÚC C A LU N VĂN<br /> <br /> 1.1.2. Tình hình văn h c<br /> V văn h c, cu i th k XIX ñ u th k XX, do nh ng chuy n<br /> <br /> Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, lu n văn có ba chương:<br /> <br /> bi n c a cơ s xã h i ñã t o ra s chuy n bi n c a văn h c. Giai ño n<br /> <br /> Chương 1. Văn h c Vi t Nam n a cu i th k XIX và hành trình<br /> <br /> này ñư c xem là giai ño n c a văn h c mang tính ch t giao th i.<br /> <br /> sáng t o c a Nguy n Khuy n - Tú Xương<br /> Chương 2. Các ki u quan ni m ngh thu t v con ngư i trong<br /> thơ Nôm c a Nguy n Khuy n và Tú Xương<br /> Chương 3. Phương th c th hi n quan ni m ngh thu t v con<br /> ngư i trong thơ Nôm c a Nguy n Khuy n và Tú Xương<br /> <br /> Văn h c cu i th k XIX di n ti n theo ba quy lu t: ñi t c m<br /> h ng s thi – yêu nư c ñ n c m h ng trào phúng – ph n t nh th c<br /> t i; quy lu t ñi tìm ch d a tinh th n, tìm cơ s tư tư ng trong hoàn<br /> c nh ý th c h xã h i ngày càng kh ng ho ng, b t c và quy lu t c a<br /> tìm tòi hình th c th hi n, di n ra g t gao, cao ñ mâu thu n gi a<br /> “quy ph m” và “b t quy ph m. T nh ng quy lu t y mà văn h c giai<br /> ño n này có th chia làm b n khuynh hư ng cơ b n: văn h c yêu<br /> <br />