Tôn giáo - Tín ngưỡng ở làng nghề Đa Sĩ (Hà Đông, Hà Nội)

48 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T¤N GI¸O - TÝN NG¦ìNG ë LµNG NGHÒ §A SÜ<br /> (Hµ §«ng, hµ Néi)<br /> <br /> NguyÔn §øc Dòng(*)<br /> <br /> Më ®Çu Lµng HuyÒn Khª: Theo D− ®Þa chÝ cña<br /> <br /> §a SÜ næi tiÕng bëi cã nghÒ rÌn truyÒn NguyÔn Tr·i, tªn lµng §a SÜ thêi TrÇn<br /> <br /> thèng, lµng cßn l−u gi÷ ®−îc nhiÒu lo¹i gäi lµ HuyÒn Khª. HuyÒn Khª lµ khe<br /> <br /> h×nh t«n gi¸o, tÝn ng−ìng tõ t«n gi¸o n−íc ®en, suèi ®en. Cã lÏ, thuë xa x−a<br /> <br /> nh−: PhËt gi¸o, §¹o gi¸o… ®Õn nh÷ng tÝn s«ng NhuÖ cßn nhá vµ cã n−íc mµu ®en.<br /> <br /> ng−ìng d©n gian nh− “cóng ch¸o”, thê V× vËy, tæ tiªn lµng §a SÜ ®· ®Æt tªn lµ<br /> <br /> cóng Tæ nghÒ... Nghiªn cøu lµng nghÒ cæ HuyÒn Khª hay cßn lÝ do nµo kh¸c?<br /> <br /> truyÒn nµy gióp chóng ta hiÓu ®−îc søc Lµng §an Khª: Tõ HuyÒn Khª ®æi thµnh<br /> sèng m·nh liÖt cña t«n gi¸o, tÝn ng−ìng §an Khª, nghÜa lµ BÕn thuèc bªn khe suèi<br /> trong sù ph¸t triÓn s«i ®éng cña nÒn n−íc. Thêi k× nµy, nghÒ thuèc cña §an Khª<br /> kinh tÕ - x· héi hiÖn nay. ph¸t triÓn. Tªn §an Khª lµm cho ta liªn<br /> <br /> 1. S¬<br /> S¬ l−îc vÒ lµng §a SÜ t−ëng ®Õn viÖc luyÖn ®an, lµm thuèc cña<br /> c¸c ®¹o sÜ ë L©m D−¬ng Qu¸n.<br /> Theo sö liÖu, gia ph¶ c¸c dßng hä<br /> chÝnh gèc ë §a SÜ vµ c¸c cô phô l·o kÓ, Lµng §an SÜ: Cuèi thêi TrÇn ®Çu thêi<br /> <br /> lµng §a SÜ cã tõ thêi TrÇn, nguyªn thñy, Lª, lµng §a SÜ cã tªn lµ §an SÜ. “H−ng t¹o<br /> <br /> lµng cã tªn lµ lµng SÏ. VÒ sau cßn cã L©m D−¬ng Qu¸n bi” (bia ghi viÖc dùng<br /> <br /> nh÷ng tªn gäi kh¸c nh− §an Khª, HuyÒn l¹i qu¸n L©m D−¬ng) cßn ghi nh÷ng<br /> <br /> Khª, §an SÜ, §a SÜ vµ tªn lµng §a SÜ ®−îc dßng ch÷: “NhÊt c«ng ®øc §an SÜ x· quan<br /> <br /> gi÷ cho tíi ngµy nay viªn th−îng h¹ ®¹i tiªu ®¨ng (c¸c quan<br /> viªn trªn d−íi, lín nhá x· §an SÜ c«ng<br /> Lµng SÏ: Tõ thuë khai thiªn lËp ®Þa<br /> ®øc viÖc tu söa qu¸n). Dßng niªn ®¹i cuèi<br /> vïng ®Êt nµy, tæ tiªn lµng ®· ®Æt tªn lµ<br /> bia ghi “VÜnh Té thËp niªn nhÞ nguyÖt<br /> lµng SÏ, ý r»ng sÏ ph¸t triÓn, sÏ thÞnh<br /> tiÕt cèc nhËt kh¾c bi” nghÜa lµ bia kh¾c<br /> v−îng. Theo truyÒn thuyÕt, lµng SÏ cã tõ<br /> vµo ngµy tèt th¸ng Hai, n¨m thø m−êi<br /> thêi B¾c thuéc. Lµng SÏ ®Þnh h×nh tõ thÕ<br /> niªn hiÖu VÜnh Té (1628). Nh− vËy, cho ®Õn<br /> kØ XI - XIV, ngµy nay tªn SÏ vÉn tån t¹i<br /> ®Çu thÕ kØ XVII lµng §a SÜ vÉn gäi lµ lµng<br /> trong kÝ øc d©n lµng, ®ã lµ “chïa SÏ”, dÊu<br /> §an SÜ. Ngµy nay, lµng §a SÜ cã nghÒ chÕ<br /> tÝch cña ng«i chïa nµy chØ cßn l¹i vµi<br /> t¹o dao kÐo næi tiÕng. Ng−êi §a SÜ sinh sèng<br /> chiÕc cét ®¸ quanh khu vùc chïa, miÕu<br /> ngµy nay. *. ViÖn Ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng Nam Bé.<br /> NguyÔn §øc Dòng. T«n gi¸o - TÝn ng−ìng… 49<br /> ë nhiÒu n¬i b»ng nghÒ nµy, nh−ng c¸i ®êi vµ ph¸t triÓn thµnh Hîp t¸c x·<br /> tªn §a SÜ vµ nghÒ lµm dao kÐo kh«ng nãi Thèng NhÊt, ®Çu nh÷ng n¨m 1990 thÕ kØ<br /> lªn ®−îc ®iÒu g× vÒ sù ra ®êi cña Qu¸n XX, nghÒ nµy bÞ mai mét, nay kh«ng cßn<br /> L©m D−¬ng trªn ®Þa phËn lµng. §an SÜ n÷a.<br /> ph¶i ch¨ng ghÐp tõ hai tõ, §an: luyÖn 2. §êi<br /> §êi sèng t«n gi¸o, tÝn ng−ìng<br /> ®an, bµo chÕ thuèc; SÜ: chØ ng−êi. §an SÜ<br /> 2.1. Chïa L©m D−¬ng Qu¸n<br /> cã nghÜa lµ ng−êi luyÖn ®an.<br /> Chïa lµ n¬i sinh ho¹t cña c¸c tÝn ®å<br /> Lµng §a SÜ: Tõ thÕ kØ XV - XVI, lµng<br /> PhËt gi¸o, qu¸n lµ n¬i sinh ho¹t cña tÝn<br /> §a SÜ cã 12 ng−êi ®ç tiÕn sÜ (mét trong<br /> ®å §¹o gi¸o. §¹o gi¸o lµ mét trong<br /> nh÷ng lµng cã nhiÒu tiÕn sÜ nhÊt thêi<br /> nh÷ng t«n gi¸o cã lÞch sö l©u ®êi, ®−îc<br /> phong kiÕn). V× vËy, tªn lµng ®−îc ®æi<br /> du nhËp tõ Trung Quèc vµ ph¸t triÓn<br /> thµnh §a SÜ. Lµng §a SÜ thuéc phñ øng<br /> réng r·i ë ViÖt Nam. Ngµy nay, mét sè<br /> Thiªn, huyÖn Thanh Oai, tæng Th−îng<br /> §¹o qu¸n ®· chuyÓn hãa h×nh thøc vµ<br /> Thanh Oai (ngµy ®ã, lµng §a SÜ vµ lµng<br /> mang néi dung míi, ®ã lµ chïa PhËt<br /> TriÒu Khóc thuéc trang V¨n Qu¸n). Ngµy<br /> gi¸o, hay nãi c¸ch kh¸c §¹o qu¸n tån t¹i<br /> nay, lµng §a SÜ thuéc ph−êng KiÕn<br /> víi chøc n¨ng nh− ng«i chïa ViÖt b×nh<br /> H−ng, quËn Hµ §«ng, thµnh phè Hµ Néi.<br /> th−êng. Qu¸n L©m D−¬ng thuéc lµng §a<br /> Dßng hä: Lµng §a SÜ cã 24 dßng hä (13 SÜ, nh©n d©n vÉn quen gäi lµ chïa L©m<br /> hä NguyÔn, 2 hä Hoµng, 2 hä Lª, 2 hä D−¬ng Qu¸n hay chïa §a SÜ. Nghiªn cøu<br /> TrÞnh, 1 hä Mai, 1 hä §inh, 1 hä §ç, 1 hä hÖ thèng t−îng thê cho thÊy, qu¸n L©m<br /> §Æng TrÇn, 1 hä §Æng §×nh). Hä §inh, §ç D−¬ng chuyÓn thµnh chïa tõ cuèi thÕ kØ<br /> lµ c¸c dßng hä l©u ®êi nhÊt. Hä NguyÔn XVII. V× hÖ thèng t−îng thê cã c¶ t−îng<br /> V¨n vµ hä Hoµng lµ hai hä lín nhÊt ë cña PhËt gi¸o vµ c¶ t−îng cña §¹o gi¸o.<br /> ®©y. Hä §Æng §×nh vµ §Æng TrÇn lµ hai Tr−íc hÕt cÇn t×m hiÓu kh¸i qu¸t vÒ §¹o<br /> hä ®Õn muén nhÊt (gi÷a thÕ kØ XX). Ngµy gi¸o vµ sù du nhËp cña nã vµo ViÖt Nam.<br /> nay, c¸c dßng hä ë §a SÜ vÉn gi÷ ®−îc<br /> 2.2. Vµi nÐt vÒ §¹o gi¸o vµ sù du nhËp<br /> tôc giç Tæ hä vµ t¶o mé hµng n¨m.<br /> vµo ViÖt Nam<br /> NghÒ truyÒn thèng: NghÒ truyÒn<br /> thèng ë §a SÜ lµ trång lóa n−íc vµ trång §¹o gi¸o lµ mét trong nh÷ng t«n gi¸o<br /> <br /> hoa mµu. Trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi kÕt kh¸ h−ng thÞnh ë Trung Hoa. §¹o gi¸o<br /> <br /> cÊu lµng x· vµ di d©n, nghÒ rÌn ®−îc du ra ®êi vµo cuèi thêi §«ng H¸n, sau ®ã<br /> <br /> nhËp vµo §a SÜ (kho¶ng thÕ kØ XVIII) vµ ®−îc x¸c ®Þnh lµ t«n gi¸o b¶n ®Þa khi<br /> <br /> trë thµnh nghÒ truyÒn thèng. Ngµy nay, ph©n biÖt víi PhËt gi¸o (ngo¹i lai). T«n<br /> <br /> nghÒ rÌn trë thµnh "nghÒ phô" quan gi¸o nµy ®· tõng ®¹t ®Õn ®Ønh cao trong<br /> <br /> träng, cã uy tÝn, ®em l¹i thu nhËp chÝnh thêi k× Lôc triÒu, Tïy, §−êng vµ Ngò §¹i<br /> <br /> cho kho¶ng 500 hé lµm nghÒ nµy. Ngoµi tõ thÕ kØ V ®Õn thÕ kØ X. Sau ®ã, giai<br /> <br /> ra, nghÒ thuèc ë §a SÜ còng cã mét thêi ®o¹n thêi Tèng (960 -1279), sù ph¸t triÓn<br /> <br /> gian ph¸t triÓn, nh−ng nay ®· thÊt cña thÞ tø kÐo theo sù chuyÓn ®æi lín<br /> <br /> truyÒn. Sau n¨m 1954, nghÒ lµm va-li ra cña ®øc tin ®èi víi Th¸nh s− cña hä.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 49<br /> 50 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> §¹o gi¸o thÞnh hµnh, song mét sè Gi¸p Th×n (944)(2). Thêi Lý, qu¸n TrÊn Vò<br /> ho¹t ®éng cña nã ho¹t ®éng v« cïng ®−îc x©y dùng lÇn ®Çu tiªn sau khi Lý<br /> phøc t¹p, bëi phÐp phï thñy, thÇn chó, Th¸i Tæ dêi ®« ra Th¨ng Long, n¨m 1057<br /> bãi to¸n, bïa mª, bïa yÓm, thÓ thøc ma gäi lµ qu¸n B¾c §Õ. TiÕp ®ã lµ mét vµi<br /> thuËt… nhê vµo ®ã mµ ng−êi ta cã thÓ ®¹o qu¸n ®−îc dùng nh− qu¸n BÝch C©u<br /> cÇu may cho tÊt c¶ nh÷ng g× liªn quan (gÇn s©n vËn ®éng Hµ Néi ngµy nay)<br /> ®Õn con ng−êi nh− sinh ®Î, bÖnh tËt, chÕt cßn l−u truyÒn c©u chuyÖn thÇn tiªn<br /> chãc vµ c¶ nh÷ng rñi ro kh¸c. “BÝch C©u k× ngé”. D−íi thêi TrÇn, nhiÒu<br /> ng«i qu¸n ®−îc dùng míi, nh− qu¸n<br /> §¹o gi¸o du nhËp vµo ViÖt Nam trong<br /> Th«ng Th¸nh ë huyÖn B¹ch H¹c (Tp.<br /> thêi k× ¸p ®Æt chÝnh s¸ch ®« hé cña<br /> ViÖt Tr×, tØnh Phó Thä) vµo n¨m §¹i<br /> phong kiÕn Ph−¬ng B¾c. Thêi gian nµy<br /> Th¸nh thø 8 (1321 ®êi TrÇn Minh T«ng),<br /> cã mét ®¹o sÜ thêi §«ng H¸n (25-220),<br /> qu¸n Th¸i Vi ë lµng Ninh H¶i huyÖn<br /> Yªn K× Sinh, ®Õn ViÖt Nam vµ tu ®¹o ë<br /> Hoa L− (Ninh B×nh), qu¸n Ngäc Thanh<br /> mét qu¶ nói n»m ë phÝa §«ng B¾c, nói<br /> dùng n¨m 1388 ë gß §¹i L¶i huyÖn Hµ<br /> Ch©u S¬n hay Vò Ninh S¬n. Khi Sü NhiÕp<br /> Trung (Thanh Hãa) vµ cung Th¸i Thanh<br /> cai trÞ ë Giao Ch©u vµo thÕ kØ II, cã nhiÒu<br /> ë gi÷a Th¨ng Long. Tham gia c¸c ho¹t<br /> ®¹o sÜ ®Õn ®©y tu luyÖn vµ truyÒn ®¹o.<br /> ®éng tÝn ng−ìng cña §¹o gi¸o cã mét sè<br /> HiÖn nay, tuy ch−a ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng<br /> nhµ s− vµ vua quan trong triÒu, thËm<br /> b»ng chøng vÒ sù cã mÆt cña §¹o gi¸o chÝ mét sè cung ®iÖn trong hoµng cung<br /> håi ®Çu C«ng nguyªn, nh−ng c¨n cø vµo thêi TrÇn ®−îc mang tªn ®iÖn hoÆc cung<br /> ghi chÐp cña “§¹i ViÖt Sö kÝ Toµn th−”, cña qu¸n ®¹o nh−: cung Th¸i Vi. “D−íi<br /> cã thÓ thÊy §¹o gi¸o ®−îc du nhËp vµo thêi Lª, trong khi chïa PhËt bÞ h¹n chÕ<br /> ViÖt Nam b»ng nhiÒu h×nh thøc. Toµn bëi chÝnh s¸ch thu hÑp ¶nh h−ëng cña<br /> th− chÐp “Vua H¸n sai Tr−¬ng T©n lµm Nhµ n−íc ®èi víi PhËt gi¸o, th× qu¸n<br /> Thø sö (T©n nh©n chøc n¨m KiÕn An thø §¹o xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. Qu¸n<br /> 6 (211) thêi H¸n). Tr−¬ng T©n thÝch viÖc ®¹o nµy ®−îc duy tr× vµ më réng vµo thÕ<br /> quû thÇn, th−êng ®éi kh¨n ®á, g¶y ®µn, kØ XVI vµ thêi Lª – TrÞnh thÕ kØ XVII –<br /> ®èt h−¬ng, ®äc s¸ch §¹o gi¸o, nãi r»ng XVIII, nh−ng bÞ h¹n chÕ vµo thêi<br /> cã thÓ gióp viÖc gi¸o hãa”(1). NguyÔn, thÕ kØ XIX” . (3)<br /> <br /> <br /> <br /> “§¹o gi¸o Trung Quèc, tõng lµ quèc HiÖn nay, chóng ta thÊy mét sè qu¸n<br /> gi¸o d−íi thêi §−êng (618-907) v× thÕ §¹o gi¸o ®· trë thµnh chïa PhËt hoÆc<br /> còng trë nªn phæ biÕn ë ViÖt Nam trong ®Òn thê ThÇn, ®×nh thê Thµnh hoµng nh−<br /> thêi k× nµy cïng víi nhiÒu cuéc di d©n chïa Sæ (Thanh Oai, Hµ Néi) vèn lµ qu¸n<br /> vµ ¸p ®Æt chÝnh s¸ch ®« hé cña ng−êi<br /> Ph−¬ng B¾c. Nh÷ng thµnh viªn cña héi 1. §¹i ViÖt sö kÝ toµn th−, tËp 1, Nxb. KHXH, Hµ<br /> Néi, 1993, tr. 163.<br /> t«n gi¸o th«n Tõ Liªm, huyÖn Giao ChØ 2. Hµ V¨n TÊn, Qu¶ chu«ng thêi Ng« víi mét sè vÊn<br /> (nay lµ huyÖn Tõ Liªm, Hµ Néi) ®· cho ®Ò lÞch sö vµ §¹o gi¸o, T¹p chÝ Kh¶o cæ häc, sè 1,<br /> vÏ mét bøc tranh “Th¸i th−îng Tam 1998. tr. 61.<br /> 3. Hµ V¨n TÊn, Qu¶ chu«ng thêi Ng« víi mét sè vÊn<br /> t«n”, c¸c vÞ s− tæ cña ®¹o L·o vµo n¨m ®Ò lÞch sö vµ §¹o gi¸o, tl®d, tr. 61.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 50<br /> NguyÔn §øc Dòng. T«n gi¸o - TÝn ng−ìng… 51<br /> §¹o kh¸ uy nghi vµo thÕ kØ XVI - XVII trïng tu nµy. Gi÷a s©n chïa lµ mét ®µi<br /> víi tªn gäi lµ Héi Linh Qu¸n, chïa Mui h−¬ng b»ng ®¸, cao 2,15 mÐt, bèn mÆt ®Òu<br /> (Th−êng TÝn) vèn lµ H−ng Th¸nh qu¸n, kh¾c ch÷. PhÇn trªn cã dßng ch÷ “th¹ch<br /> ®Òn Ngäc S¬n vèn thê V¨n X−¬ng, qu¸n h−¬ng ®µi”, ®µi h−¬ng nµy cã niªn ®¹i<br /> V¨n (x· T©n ¦íc, Hµ Néi) thê Tam Thanh C¶nh H−ng n¨m thø nhÊt (1740).<br /> vµ ®×nh V¨n Qu¸n thê c¶ Tam Thanh vµ Chïa §a SÜ (L©m D−¬ng Qu¸n) ngµy<br /> Thµnh hoµng lµng lµ Quý Minh ®¹i nay cã kiÕn tróc theo kiÓu "néi c«ng<br /> v−¬ng. Ngoµi ra trong mét sè ng«i qu¸n,<br /> ngo¹i quèc". M¸i chïa cã kiÕn tróc kiÓu<br /> ng−êi ta cho x©y dùng thªm hËu cung<br /> chång d−êng gi¸ chiªng. PhÝa §«ng, ®Æt<br /> thê ThÇn hoÆc PhËt ®iÖn thê PhËt nh−<br /> ba bia kÝ hËu, bia thø nhÊt cã niªn ®¹i<br /> qu¸n HuyÒn Thiªn (Hµ Néi) nay cã thªm<br /> B¶o Th¸i ngò niªn, bia thø hai cã niªn<br /> mét hËu cung thê PhËt phÝa trong(4).<br /> ®¹i ChÝnh Hßa lôc niªn. PhÝa trªn, cã bøc<br /> Tuy vËy, nh÷ng ho¹t ®éng tÝn ng−ìng hoµnh phi ghi “HuyÒn Khª danh lam”,<br /> §¹o gi¸o ngµy cµng ®a d¹ng, sinh ®éng vµ d−íi lµ ba bøc cöa vâng ng¨n c¸ch gi÷a<br /> phæ biÕn réng r·i. Sau sù “xuÊt hiÖn” cña Tam B¶o vµ §¹i §−êng. Cöa vâng ch¹m<br /> LiÔu H¹nh c«ng chóa vµo thÕ kØ XVI, viÖc th«ng phong, rång chÇu mÆt nguyÖt, hoa<br /> thê MÉu Tam phñ, Tø phñ ngµy cµng trë phï dung, hoa lùu… ®−êng kh¾c ch¹m<br /> nªn phæ biÕn. Víi tÝn ng−ìng nµy, dï qu¸n mÒm m¹i, tinh x¶o.<br /> §¹o bÞ thu hÑp, nh−ng thay vµo ®ã lµ<br /> Nhµ H÷u vu cã mét tÊm bia ®Æt trªn<br /> nh÷ng ng«i ®iÖn, mµ ë ®ã th−êng diÔn ra<br /> l−ng rïa ®¸, bia cao 1,9 mÐt, réng 0,80<br /> c¸c ho¹t ®éng “hÇu bãng” rÊt “thÇn tiªn”.<br /> mÐt, dµy 0,20 mÐt. MÆt phÝa §«ng ghi<br /> 2.3. L©m D−¬ng qu¸n - TiÒn th©n cña “TuÕ thø MËu Th×n niªn nhÞ nguyÖt tiÕt<br /> chïa §a SÜ cèc nhËt”. MÆt phÝa T©y ghi “H−ng t¹o<br /> <br /> Ngµy nay, ch−a cã tµi liÖu nµo nãi râ L©m D−¬ng Qu¸n bi”, cã niªn ®¹i VÜnh<br /> <br /> thêi ®iÓm vµ nguyªn nh©n qu¸n (§¹o Té thËp niªn nhÞ nguyÖt tiÕt cèc nhËt bi,<br /> <br /> gi¸o) chuyÓn thµnh chïa (PhËt gi¸o). Qua cã mét gian ®Ñp do mét vÞ tr−ëng th¸i<br /> quan s¸t vµ ph©n lo¹i hÖ thèng t−îng vµ gi¸m lµm chïa kh¾c bia.<br /> v¨n bia ë chïa §a SÜ cho thÊy qu¸n Qua quan s¸t, chÝnh ®iÖn chïa §a SÜ cã<br /> chuyÓn thµnh chïa vµo kho¶ng cuèi thÕ c¸c lo¹i t−îng nh−: t−îng §¹o gi¸o(5), t−îng<br /> kØ XVII ®Çu thÕ kØ XVIII. PhËt gi¸o, t−îng Tæ t¨ng, t−îng HËu(6).<br /> Tõ ngoµi vµo, Tam quan cã hai tÇng,<br /> 4. Xem thªm: NguyÔn §øc Dòng, Mét sè pho t−îng<br /> cao 10 mÐt, réng 12 mÐt, cã 4 cét trô. PhÇn<br /> nhá chïa L©m D−¬ng Qu¸n (Hµ T©y) trong Nh÷ng<br /> d−íi, ba cöa tam quan x©y cuèn vßm, cã ph¸t hiÖn míi vÒ Kh¶o cæ häc n¨m 2003, Nxb.<br /> mét cÇu thang bªn tr¸i x©y b»ng g¹ch. KHXH, Hµ Néi, 2004, tr. 423 - 424.<br /> 5. Xem thªm: NguyÔn §øc Dòng, Mét sè pho t−îng<br /> PhÇn trªn, treo mét qu¶ chu«ng thêi T©y<br /> nhá chïa L©m D−¬ng Qu¸n (Hµ T©y), s®d, tr. 423 -<br /> S¬n. PhÝa trªn tam quan cã ®¹i tù “L©m 424.<br /> D−¬ng Qu¸n”. Trªn cïng lµ ba líp m¸i 6. Xem thªm: NguyÔn §øc Dòng, NguyÔn Ngäc<br /> cong. TiÕp ®Õn lµ nhµ bia x©y ba cÊp,<br /> Quúnh, VÒ 7 pho t−îng HËu t¹i chïa L©m D−¬ng Qu¸n<br /> (Hµ T©y) trong Nh÷ng ph¸t hiÖn míi vÒ Kh¶o cæ häc<br /> trong cã mét tÊm bia kh¾c vµo n¨m B¶o n¨m 2002, Nxb. KHXH, Hµ Néi, 2003, tr. 688 - 680.<br /> §¹i thø 10 nãi vÒ sù tÝch chïa vµ lÇn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 51<br /> 52 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> Líp thø nhÊt: 3 pho Tam Thanh (thuéc t−îng «ng HËu, bµ HËu ngåi trªn kh¸m<br /> §¹o gi¸o). gç, mét pho Hé ph¸p («ng Trõng ¸c),<br /> Líp thø hai: 3 pho Tam ThÕ. t−îng ®øc Th¸nh HiÒn cïng hai thÞ gi¶.<br /> <br /> Líp thø ba: V¨n Thï vµ Phæ HiÒn. HiÖn nay, L©m D−¬ng Qu¸n hÇu nh−<br /> bÞ PhËt gi¸o lÊn ¸t. §iÒu nµy ®−îc ghi l¹i<br /> Líp thø t−: Quan ¢m.<br /> ë tÊm bia lÇn tu söa qu¸n thêi vua Lª Hy<br /> Líp thø n¨m: B¸t h−¬ng vµ Kim §ång,<br /> T«ng, niªn hiÖu ChÝnh Hßa thø s¸u<br /> Ngäc N÷. (S− chñ tr× gäi nh− vËy. Thùc<br /> (1686), bia ghi “L©m D−¬ng Qu¸n tù”<br /> tÕ, ®ã lµ hai pho t−îng cña PhËt gi¸o, cã<br /> (chïa L©m D−¬ng Qu¸n). ë “Th¹ch h−¬ng<br /> cïng thêi gian víi hai pho t−îng PhËt<br /> ®µi” dùng n¨m C¶nh H−ng thø nhÊt<br /> kh¸c. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ hai pho<br /> (1740) gi¶i thÝch lÝ do ®−a PhËt vµo qu¸n<br /> t−îng cña PhËt gi¸o, cã tªn lµ ThiÖn Tµi,<br /> §¹o gi¸o nh− sau: “C¶nh qu¸n ngo¶nh<br /> Long N÷).<br /> bèn phÝa ©m u, bªn tr¸i, bªn ph¶i liÒn<br /> Líp thø s¸u: TuyÕt S¬n vµ Di LÆc. mét d¶i ®Êt, ®»ng tr−íc, ®»ng sau s«ng<br /> Líp thø b¶y: Ngäc Hoµng Th−îng §Õ n−íc c¶nh ®Ñp, thiªng liªng. CÇu g× ®−îc<br /> (thuéc §¹o gi¸o) vµ Trang Nghiªm ®ã, phãng hµo quang ®i kh¾p thÕ giíi,<br /> V−¬ng PhËt (t−îng PhËt cã tªn trong thÊy ®iÒu tèt n¶y sinh ra lßng phÊn khëi,<br /> Kinh PhËt, cã t− liÖu ghi thµnh Së Trang lËp bµn thê PhËt”. Ph¶i ch¨ng ®©y chØ lµ<br /> V−¬ng g¾n víi bµ chóa Ba DiÖu ¢m (cã nguyªn nh©n t©m linh?<br /> t− liÖu gäi lµ DiÖu ThiÖn). Trªn thùc tÕ, hiÖn t−îng PhËt gi¸o<br /> Líp thø t¸m: Tßa Cöu Long. x©m nhËp vµo L©m D−¬ng Qu¸n, còng<br /> <br /> Líp thø chÝn: Nam Tµo, B¾c §Èu nh− nhiÒu ®¹o qu¸n kh¸c, lµ ®iÒu tÊt yÕu<br /> <br /> (thuéc §¹o gi¸o). diÔn ra, v× hai lÝ do:<br /> <br /> Thø nhÊt: viÖc luyÖn ®an tu tiªn chØ cã<br /> Líp thø m−êi: B¸t h−¬ng.<br /> thÓ diÔn ra ë tÇng líp trªn, mét khi ®¹o<br /> Hµng bªn tr¸i Tam B¶o cã t−îng Quan qu¸n bÞ d©n gian hãa th× ®iÒu ®ã kh«ng cßn<br /> ¢m täa s¬n, t¸m pho t−îng nhá lµ Lôc phï hîp. Khi nghÒ §«ng y ®−îc phæ biÕn<br /> ®inh, Lôc gi¸p... cña §¹o gi¸o, mét t−îng réng r·i, ng−êi ta dÇn quªn nguån gèc cña<br /> tæ t¨ng, mét t−îng hé ph¸p («ng KhuyÕn nã. §¹o qu¸n kh«ng cßn lµ n¬i “duy nhÊt”<br /> ThiÖn), ngoµi cïng lµ t−îng §øc ¤ng cã nghÒ thuèc “linh thiªng” hiÖu nghiÖm<br /> cïng hai pho thÞ gi¶ (ng−êi hÇu) vµ h×nh n÷a. C¸c ®¹o sÜ - thÇy thuèc vµ c¸c §¹o<br /> mét con ngùa mµu ®á trªn t−êng. Ngùa qu¸n kh«ng cßn ®−îc träng väng.<br /> mµu ®á lµ ngùa XÝch Thè cña Quan V©n<br /> Thø hai: ng−êi ViÖt vèn cã tinh thÇn<br /> Tr−êng tøc Quan Th¸nh ®Õ qu©n(7). Ph¶i<br /> t«n gi¸o ®ång nguyªn v µ t Ýnh p h i Õm<br /> ch¨ng chïa §a SÜ xuÊt hiÖn yÕu tè v¨n<br /> hãa H¸n? Hµng bªn ph¶i Tam B¶o cã 7. NguyÔn Duy Hinh, v¨n b¶n ph¶n biÖn ®Ò tµi<br /> t−îng Quan ¢m ThÞ KÝnh bÕ hµi nhi cÊp ViÖn n¨m 2001, B−íc ®Çu t×m hiÓu chïa<br /> L©m D−¬ng Qu¸n cña NguyÔn §øc Dòng, l−u ë<br /> (Quan ¢m tèng tö), chÝn pho t−îng nhá phßng Th«ng tin - Th− viÖn, ViÖn Nghiªn cøu<br /> cña §¹o gi¸o (gièng bªn tr¸i), hai pho T«n gi¸o.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 52<br /> NguyÔn §øc Dòng. T«n gi¸o - TÝn ng−ìng… 53<br /> thÇn, nªn dÔ dµng chÊp nhËn hçn dung t«n Hoµnh phi: cã néi dung §¹o gi¸o nh−:<br /> gi¸o. PhËt gi¸o víi thuyÕt "nh©n qu¶ - lu©n Th−êng h¹o h¹o (mu«n vËt tån t¹i tù<br /> håi" phï hîp víi quan niÖm sèng - chÕt cña nhiªn nh− vèn cã)<br /> d©n c− n«ng nghiÖp, nªn ng−êi n«ng d©n<br /> T− nh− thñy (mu«n vËt tù khëi thñy<br /> dÔ dµng thÝch nghi víi PhËt gi¸o.<br /> mµ sinh ra)<br /> Ngµy nay, L©m D−¬ng Qu¸n chØ cßn<br /> Linh thanh h¸ch d−îc (nghÒ thuèc næi<br /> phÇn nµo tÝnh chÊt §¹o gi¸o, biÓu hiÖn ë<br /> tiÕng thanh b¹ch, linh thiªng)<br /> c¸c mÆt sau:<br /> Thiªn ph¸p t¨ng (thiªn chØ Trêi, ph¸p lµ<br /> VÒ ®iÖn thê, t−îng PhËt hÇu nh− lÊn<br /> phÐp theo §¹o, gi¸o t¨ng lµ ng−êi theo<br /> ¸t, trªn cao nhÊt cña PhËt ®iÖn lµ ba pho<br /> §¹o gi¸o. Néi dung bøc hoµnh phi nµy<br /> Tam Thanh xÕp sau ba pho Tam ThÕ.<br /> t−¬ng tù nh− PhËt gi¸o lµ PhËt Ph¸p<br /> T−îng Tam Thanh to b»ng ng−êi thËt<br /> T¨ng).<br /> nh−ng nhá h¬n t−îng Tam ThÕ. Ngåi<br /> gi÷a lµ Nguyªn Thñy Thiªn T«n, bªn tr¸i VÒ c©u ®èi: mét vÕ lµ §¹o gi¸o, mét vÕ<br /> <br /> lµ LÜnh B¶o §¹o qu©n, bªn ph¶i lµ Th¸i lµ PhËt gi¸o:<br /> <br /> Th−îng L·o qu©n, khu«n mÆt t−îng cã LuyÖn tiªn tr× chó, thiªn thÇn ®Ønh t¶i<br /> phÇn h¬i dµi, m¾t më tù nhiªn, tãc bói b¨ng thiªn thu/Tu thiÒn kiªn ®Þnh, PhËt<br /> trªn ®Ønh, ¸o xÎ ngùc nhiÒu líp, c¸nh tay ph¸p t©m trung trô nhËt th−êng. (Chuyªn<br /> ¸o thông vµ trïm ch©n, t−¬ng tù nh− ¸o trÝ tu luyÖn thiªn thÇn trªn vai v÷ng<br /> cµ sa, th¾t l−ng thanh m¶nh kÕt nót vµ ngµn thu/Kiªn ®Þnh tu thiÒn PhËt ph¸p<br /> ch¶y dµi tr−íc bông, ch©n ®i hµi cá. trong lßng m·i hµng ngµy).<br /> <br /> Xuèng ®Õn hµng thø b¶y vµ chÝn cã Tiªn ph¸p c−¬ng th«ng tµng c¨n ®é,<br /> nhãm t−îng Ngäc Hoµng, Nam Tµo, B¾c ch©n v« l¹p chi l¹p/PhËt tÝch khai<br /> §Èu (cïng hµng víi Ngäc Hoµng cã mét nguyªn l−u cèt thøc, b¶n v« s¾c chi s¾c.<br /> pho còng gièng nh− pho Ngäc Hoµng, (PhÐp tiªn mµu nhiÖm Èn trong céi rÔ,<br /> nh−ng ®ã lµ t−îng Trang Nghiªm V−¬ng<br /> b¹t kh«ng ph¶i lµ b¹t/TÝnh PhËt diÖu k×<br /> PhËt) gièng trong c¸c ng«i chïa vÉn thê. nªu ra cèt yÕu, s¾c kh«ng ph¶i lµ s¾c).<br /> Quan ®iÓm sinh tö cña §¹o gi¸o lµ Nam<br /> §«i c©u ®è nµy, vÕ §¹o gi¸o mang<br /> Tµo coi viÖc sinh, B¾c §Èu coi viÖc tö,<br /> tÝnh triÕt häc lµ v¹n vËt trong vò trô tõ<br /> d−íi sù gi¸m s¸t cña Ngäc Hoµng. TiÕp<br /> kh«ng ®Õn cã. VÕ PhËt gi¸o lµ s¾c s¾c<br /> ®Õn trªn bÖ thê bªn tr¸i th−îng ®iÖn, cã<br /> kh«ng kh«ng, mang tÝnh triÕt häc PhËt<br /> chÝn pho t−îng nhá, cã lÏ lµ t−îng Cöu<br /> gi¸o. Tõ nh÷ng c©u ®èi cã mét vÕ §¹o<br /> DiÖu Tinh Qu©n (chÝn v× sao tinh tó k×<br /> gi¸o vµ mét vÕ PhËt gi¸o, cã thÓ kh¼ng<br /> diÖu) ®ã lµ mÆt trêi, mÆt tr¨ng, n¨m<br /> ®Þnh nh÷ng c©u ®èi nµy chØ xuÊt hiÖn<br /> hµnh tinh Kim, Méc, Thñy, Háa, Thæ vµ<br /> sau khi PhËt gi¸o x©m nhËp vµo qu¸n<br /> hai sao KÕ §« vµ La HÇu. Nhãm t−îng<br /> §¹o gi¸o.<br /> nhá nµy ®−îc t¹o víi ba phong c¸ch<br /> 2.4. §×nh<br /> ch Ýnh : ® ¹ o sÜ, q u an v â v µ q u an v ¨n.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 53<br /> 54 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> §×nh lµng §a SÜ x©y dùng n¨m Nh©m C©u ®èi: KÜ x¶o c«ng v¹n cæ bÊt<br /> TuÊt 1802, niªn hiÖu Gia Long thø nhÊt, vong/Ên gi¸o thô thiªn niªn kÝ gi¸m<br /> cßn kh¸ nguyªn vÑn. Tr−íc cöa ®×nh lµ 2.5. MiÕu<br /> ao ®×nh. Gi÷a ao ®×nh cã mét gß ®Êt<br /> MiÕu §a SÜ ®ù¬c x©y trªn bê s«ng<br /> h×nh vu«ng, d©n lµng quen gäi lµ "b×a<br /> NhuÖ, tõ ngoµi vµo lµ hai cét Béc M· cao,<br /> ®Ëu" hay cßn gäi lµ bµn cê. X−a kia, ®ã<br /> trªn cïng cã con Nghª chÇu, c¸c mÆt cét<br /> lµ n¬i ®Êu cê ng−êi, ng−êi xem ®øng<br /> lµ nh÷ng hµng c©u ®èi. TiÕp ®Õn lµ V¨n<br /> quanh bê ao. TiÕp ®Õn lµ cæng ®×nh víi<br /> chØ ghi tªn nh÷ng danh nh©n lµng §a SÜ,<br /> hai cét Béc M· cao, phÇn trªn cña hai<br /> cao 2,2 mÐt, réng 3,15 mÐt.<br /> cét Béc M· lµ hai con nghª chÇu, ba<br /> phÝa lµ nh÷ng c©u ®èi. Qua s©n lµ ng«i MiÕu §a SÜ cã kiÕn tróc cæ, tiÒn<br /> <br /> ®×nh lín, cao, réng (so víi mét sè ng«i cung (cung tr−íc) gåm cã 8 cét, c¸c cét cã<br /> <br /> ®×nh kh¸c trong vïng). nh÷ng hµng c©u ®èi. Trªn cao lµ hoµnh<br /> phi. PhÝa d−íi lµ h−¬ng ¸n vµ l− h−¬ng,<br /> §×nh ®−îc lµm chñ yÕu b»ng gç lim,<br /> hai bªn lµ ®«i H¹c chÇu.<br /> cã 16 cét, kh«ng cã cét con. Kª cét lµ c¸c<br /> Trung cung (cung gi÷a) cã 8 cét, trªn<br /> t¶ng ®¸ lín, ®ôc ®Ïo thµnh h×nh trßn, cã<br /> c¸c cét cã nh÷ng c©u ®èi, trªn cao lµ<br /> bÖ trªn bÖ d−íi. C¸c cét cã treo c©u ®èi<br /> hoµnh phi. PhÝa d−íi lµ h−¬ng ¸n vµ l−<br /> gi÷a c¸c cét tõ ngoµi vµo lµ nh÷ng bøc<br /> h−¬ng, hai bªn lµ ®éi h¹c chÇu. Hai bªn<br /> hµnh phi lín tr¹m kh¾c tinh x¶o, s¬n son<br /> tr−íc h−¬ng ¸n lµ hai b¸t böu, gi¸ qu¹t,<br /> thiÕp vµng.<br /> gi¸ cê.<br /> Trong cïng (hËu cung) lµ ¸n h−¬ng,<br /> HËu cung (cung sau) cßn gäi lµ cung<br /> ngai thê Thµnh hoµng lµng gäi lµ cung<br /> cÊm, cã c¸c hoµnh phi, c©u ®èi, gi÷a hËu<br /> cÊm. C¨n cø vµo c¸c hoµnh phi vµ c©u ®èi<br /> cung lµ ngai thê t−îng Hoµng §«n Hßa –<br /> ë gian chÝnh, ®×nh §a SÜ thê Thµnh<br /> tæ nghÒ y cña lµng.<br /> hoµng lµ TrÇn H−ng §¹o.<br /> M¸i cña miÕu cã kiÕn tróc 12 m¸i (3<br /> Hoµnh phi: ThÇn c«ng hé quèc; V¹n cæ<br /> tÇng, mçi tÇng 4 m¸i).<br /> phóc thÇn; ¢m d−¬ng hîp ®øc.<br /> TÇng mét cao réng, tÇng hai bÐ, thÊp<br /> C©u ®èi:<br /> dÇn, tÇng ba bÐ vµ thÊp nhÊt. ë c¸c gãc<br /> Tø ph−¬ng xÝch t− mÆc ©n quang/NhÊt m¸i ®Òu uèn cong, cã Rång vµ Nghª<br /> ph¸i B¹ch §»ng l−u th¾ng tÝch. (Con ®á chÇu. Trªn ®Ønh m¸i cã ®«i Rång chÇu<br /> bèn ph−¬ng t¾m géi ©n tÝch/TrËn B¹ch mÆt NguyÖt. Hai bªn miÕu lµ hai d·y T¶<br /> §»ng l−u truyÒn chiÕn tÝch) C©u ®èi nµy vò vµ H÷u vò, mçi bªn cã 5 gian. T−îng<br /> øng víi TrÇn H−ng §¹o. tæ nghÒ y Hoµng §«n Hßa thê trong<br /> hËu cung lµ pho t−îng míi t¹c thêi<br /> §Çu nh÷ng n¨m 1990, d©n lµng r−íc tæ<br /> gian gÇn ®©y.<br /> nghÒ rÌn phô thê ë gian bªn c¹nh. C©u<br /> ®èi vµ hoµnh phi ghi: PhÝa bªn ph¶i miÕu, c¹nh c©y §Ò cæ<br /> thô cã bia Th¸nh MÉu, cã niªn hiÖu Phóc<br /> Hoµnh phi: C«ng nghÖ c− tiªn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 54<br /> NguyÔn §øc Dòng. T«n gi¸o - TÝn ng−ìng… 55<br /> Th¸i n¨m thø 6, thêi vua Lª Ch©n T«ng th−íc (72m2). C¸c qu¸n nµy lµ n¬i lÔ “cÇu<br /> (1648). MÆt phÝa §«ng ghi “§a SÜ xa bi”. m¸t” vµo hÌ (ngµy mång Mét th¸ng 4 ©m<br /> MÆt phÝa Nam ghi “Th−îng H¹ ®¹i tiªu lÞch), lÔ ra H¹ (ngµy mång Mét th¸ng 7<br /> ®¨ng”. Néi dung bia nh− sau: “Phu nh©n ©m lÞch). C¸c ngµy R»m cña ba th¸ng hÌ,<br /> Hoµng ThÞ Léc hiÖn lµ T− ThuËn ®−îc täa d©n trong lµng tæ chøc cóng ch¸o ë c¸c<br /> vÞ hËu thÇn (®−îc ngåi c¹nh miÕu vÒ qu¸n nµy, vµ cã lÖ “c−íp ch¸o” hay cßn<br /> phÝa ph¶i) h−íng tÕ lÔ. Ghi l¹i cho con gäi lµ “c−íp ch¸o l¸ §a”. D©n lµng quan<br /> ch¸u mu«n ®êi. Bµ hËu cã c«ng x−¬ng niÖm r»ng: cã nhiÒu “vong” - “ma ®ãi”,<br /> m¸u víi quª h−¬ng (huyÕt thùc chi thÇn). kh«ng ai thê cóng, hay quÊy rèi g©y èm<br /> Tõ nay vÒ sau, toµn d©n cã ®iÒu g× hçn ®au cho ng−êi sèng. C¸c cô th−êng dïng<br /> x−îc th× chÞu lêi nguyÒn cã c¸c thÇn linh l¸ §a ®ùng ch¸o, c¾m däc hai bªn ®−êng<br /> chøng gi¸m. (c¸c vong, ma ®ãi kh«ng ai thê cóng nªn<br /> <br /> HiÖn nay, miÕu §a SÜ cßn l−u gi÷ ph¶i “c−íp ch¸o l¸ §a” ®Ó ¨n, kh«ng<br /> <br /> ®−îc nhiÒu hiÖn vËt quý nh− 02 bé kiÖu quÊy rèi d©n lµng n÷a). HiÖn nay, c¸c<br /> <br /> b¸t cèng – kiÖu «ng, kiÖu bµ (®Ñp h¬n qu¸n kÓ trªn chØ cßn tªn gäi, ®Õn ngµy<br /> <br /> kiÖu cña vua, chuyÖn kÓ r»ng vua cho mång Mét th¸ng 4 vµ ngµy mång Mét<br /> <br /> ng−êi vÒ tÞch thu, d©n lµng th¸o tõng bé th¸ng 7 ©m lÞch vÉn tæ chøc cóng ch¸o.<br /> <br /> phËn ng©m xuèng ao suèt mÊy n¨m mµ Ngµy nay lµng §a SÜ cã ba xãm thê<br /> kiÖu vÉn ®Ñp), sinh thêi Hoµng §«n Hßa “«ng ThÇn Gß”, ®ã lµ mét ô ®Êt ®−îc x©y<br /> th−êng dïng; ngai thê vµ nhiÒu ®å tù gièng nh− mét ng«i mé Tæ hä, quÐt v«i<br /> khÝ kh¸c còng cã niªn ®¹i tõ thêi Lª, mµu tr¾ng, cã ba ch÷ “S¬n thÇn vÞ”. ë<br /> ngoµi ra cßn cã mét ®«i hia vµ mét mò ®©y, hµng n¨m còng diÔn ra lÔ cóng vµo<br /> "c¸nh chuån" do vua Cµn Long (Trung hÌ ra h¹.<br /> Quèc) tÆng «ng lóc sinh thêi, v× «ng cã NhiÒu c¸nh ®ång cña lµng §a SÜ cã tªn<br /> c«ng ch÷a khái bÖnh cho hoµng hËu cña gäi nh−: ®èng DÊm, ®èng DËm, ®èng Trª<br /> Cµn Long. trªn, ®èng Trª d−íi, ®èng Chó, ®èng B¸c.<br /> 2.6. Qu¸n Ph¶i ch¨ng ®©y lµ nh÷ng ng«i mé H¸n?<br /> <br /> Tr−íc kia lµng §a SÜ cã 8 xãm, mçi §èng B¸c ®−îc khai quËt n¨m 1985, hiÖn<br /> <br /> xãm cã mét qu¸n thê thÇn, tªn qu¸n còng vËt d©n lµng tr«ng thÊy ®−îc lµ mét chiÕc<br /> <br /> lµ tªn xãm. C¸c qu¸n nay kh«ng cßn, chØ ghÕ s¾t (gièng ghÕ tr−êng kØ). D©n lµng<br /> <br /> cßn tªn: Qu¸n §«ng Ch½n, qu¸n §«ng LÎ, truyÒn nhau ng−êi Tµu ch«n “thÇn gi÷ cña”.<br /> <br /> qu¸n Cæng Si, qu¸n Gianh, qu¸n T©y, Trë l¹i chïa L©m D−¬ng Qu¸n, c¸c cô<br /> qu¸n SËu, qu¸n Cæng Th¾m, qu¸n Trèng cao niªn trong lµng kÓ r»ng, håi ®Çu thÕ kØ<br /> Qu©n (n¬i h¸t trèng qu©n vµo nh÷ng XX, ng−êi Tµu sang lÊy vµng ë ba pho<br /> ngµy héi, ngµy nay lÖ nµy kh«ng cßn). “Tam Thanh”(?). HiÖn nay ba pho t−îng<br /> <br /> KiÕn tróc cña mçi qu¸n gåm ba gian, Tam Thanh rçng(?). Theo s− trô tr×, trong<br /> <br /> gian gi÷a ®Ó thê, kh«ng cã t−îng, cã mét khu vùc v−ên chïa còng cã vÕt tÝch "hÇm<br /> <br /> b¸t h−¬ng vµ ba ch÷: “S¬n thÇn vÞ”. Qu¸n ch«n vµng cña ng−êi Tµu". Ph¶i ch¨ng ®·<br /> <br /> cßn cã mét s©n nhá trªn khu«n viªn 3 tõng cã ng−êi Hoa sinh sèng ë khu vùc §a<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 55<br /> 56 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> SÜ? Hay chÝ Ýt còng cã ng−êi Hoa lµm quan Còng nh− nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c<br /> l¹i (thêi B¾c thuéc), bu«n b¸n, thËm chÝ lµ trong c¶ n−íc, ®êi sèng t©m linh ë §a SÜ<br /> ®¹o sÜ tu luyÖn ë L©m D−¬ng Qu¸n? khëi s¾c sau §æi míi (1986). Qua kh¶o s¸t<br /> <br /> 2.7. Tæ nghÒ rÌn ban ®Çu, nhËn thÊy trong t©m thøc cña<br /> ng−êi d©n §a SÜ:<br /> NghÒ rÌn ë §a SÜ míi xuÊt hiÖn ®Õn<br /> - Thµnh Hoµng lµng thê ë ®×nh cã vai<br /> nay kho¶ng hai thÕ kØ. Ng−êi ®−îc coi lµ<br /> trß mê nh¹t dÇn, Ýt ®−îc quan t©m vµ<br /> Tæ nghÒ rÌn ë §a SÜ gèc ng−êi Thanh<br /> tuyªn truyÒn.<br /> Hãa (kh«ng râ x·, huyÖn). §ã lµ hai anh<br /> em «ng NguyÔn Thùc, «ng NguyÔn - Tæ nghÒ thuèc gi÷ vÞ trÝ thø hai.<br /> ThuÇn. Nh÷ng n¨m 1944, 1945, c¶ lµng Trong kh«ng khÝ kh«i phôc lµng nghÒ<br /> chØ cã 25 ®Õn 30 lß rÌn. Ngµy ®ã häc rÌn cña c¶ n−íc (héi lµng nghÒ), tæ nghÒ rÌn<br /> khã, nguyªn liÖu khan hiÕm, ng−êi thî nh− bõng s¸ng trong tinh thÇn cña ®a sè<br /> ph¶i rÌn dao, kÐo... tõ nh÷ng thanh s¾t d©n lµng §a SÜ.<br /> dµy (®«i khi lµ thanh s¾t ®−êng ray tµu Chïa L©m D−¬ng Qu¸n cã nguån gèc<br /> háa). Nh÷ng n¨m sau ®ã, nhµ thê Tæ ban ®Çu lµ qu¸n §¹o gi¸o, do biÕn ®æi<br /> nghÒ ®Æt t¹i nhµ «ng Hoµng V¨n Xu©n cña lÞch sö nªn mang thªm néi dung<br /> (xãm Cæng Si). Hµng n¨m ®Õn ngµy giç PhËt gi¸o. Ngµy nay, chïa - qu¸n L©m<br /> Tæ, ng−êi tr−ëng “trµng” tËp hîp nh÷ng D−¬ng tån t¹i víi chøc n¨ng nh− mét<br /> ng−êi thî lµm giç t¹i nhµ «ng Xu©n. ng«i chïa ViÖt b×nh th−êng. Do biÕn ®æi<br /> Ng−êi muèn häc nghÒ ph¶i lµm lÔ vµo cña lÞch sö, qu¸n ®· mang thªm chøc<br /> nghÒ. Ng−êi tr−ëng thµnh nghÒ ph¶i lµm n¨ng cña ng«i chïa PhËt gi¸o.<br /> lÔ tr−ëng thµnh. Ngµy nay nghi thøc<br /> Cã hai lÝ do gi¶i thÝch ®iÒu nµy:<br /> t rª n k h « ng c ßn ®− îc d u y tr×.<br /> - Mét lµ, nghÒ thuèc trë nªn phæ biÕn,<br /> 3. KÕt<br /> KÕt luËn ®¹o qu¸n kh«ng cßn lµ trung t©m vÒ<br /> Sau khi t×m hiÓu c¸c c¬ së t«n thuèc.<br /> gi¸o ë lµng §a SÜ, chóng t«i thÊy - Hai lµ, ng−êi ViÖt víi quan niÖm ®a<br /> ®©y lµ mét lµng ViÖt truyÒn thèng, thÇn, phiÕm thÇn nªn dÔ dµng chÊp nhËn<br /> héi tô nhiÒu lo¹i h×nh tÝn ng−ìng, thuyÕt nh©n qu¶ cña PhËt gi¸o. §©y lµ hai<br /> ph¶n ¸nh t− t−ëng ®a thÇn cña c− nguyªn nh©n chÝnh cña viÖc qu¸n L©m<br /> d©n lóa n−íc: §¹o gi¸o, PhËt gi¸o, D−¬ng chuyÓn thµnh chïa L©m D−¬ng.<br /> tæ nghÒ, thê cóng tæ tiªn, tÝn LÝ do qu¸n chuyÓn thµnh chïa ®−îc ghi<br /> ng−ìng d©n gian. trªn c©y th¹ch h−¬ng ®µi, n¨m 1740./.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 56<br />