Tổng quan môi trường miền núi Việt Nam trong mười năm qua: Thực trạng và những vấn đề đặt ra

Bµi 3<br /> Tæng quan m«i tr−êng miÒn nói ViÖt Nam trong m−êi n¨m<br /> qua: Thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra<br /> Gi¸o s− Vâ Quý<br /> §¹i häc Quèc gia Hµ Néi<br /> <br /> I. TÇm quan träng cña miÒn nói vÒ m«i tr−êng vµ kinh tÕ - x· héi<br /> ë n−íc ta, ®åi nói chiÕm kho¶ng 3/4 diÖn tÝch c¶ n−íc. Trõ hai vïng ®ång b»ng réng lín<br /> thuéc l−u vùc s«ng Hång vµ S«ng Cöu Long vµ d¶i ®ång b»ng hÑp ven bê biÓn MiÒn Trung, phÇn<br /> cßn l¹i lµ ®åi nói. MiÒn nói lµ vïng hiÖn cßn gi÷ ®−îc trªn 90% diÖn tÝch rõng cßn l¹i c¶ n−íc,<br /> trong ®ã cã trªn 70% tæng sè loµi ®éng thùc vËt vµ trªn 90% c¸c loµi ®éng thùc vËt quý<br /> hiÕm cña c¶ n−íc. MiÒn nói lµ n¬i cung cÊp nguån n−íc, thñy lùc, gç, cñi, c¸c ®éng vËt hoang<br /> d·, c©y thuèc vµ nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n cho c¶ n−íc ta.<br /> ¦íc tÝnh cã 24 triÖu ng−êi ®ang sinh sèng t¹i miÒn nói, trong ®ã cã kho¶ng 1/3 lµ ®ång bµo c¸c<br /> d©n téc thiÓu sè. TÇng tÇng, líp líp rõng nói, c©y cá, mu«ng thó, kho¸ng s¶n, cïng víi ®Þa h×nh vµ c¶<br /> khÝ hËu ®a d¹ng lµ nh÷ng nguån tµi nguyªn hÕt søc quý gi¸ cña ®Êt n−íc, kh«ng nh÷ng cho sù<br /> ph¸t triÓn trong qu¸ khø, hiÖn t¹i mµ cßn cho c¶ t−¬ng lai l©u dµi.<br /> Trong h¬n mét thËp kû qua, sù chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang<br /> mét nÒn kinh tÕ h−íng theo thÞ tr−êng ®· ®Èy nhanh sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam. ViÖc<br /> gi¶i phãng søc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp còng nh− viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ dÞch vô,<br /> viÖc më cöa cho ®Çu t− n−íc ngoµi vµ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ tham gia vµo nÒn th−¬ng m¹i<br /> khu vùc vµ quèc tÕ, ®· t¹o nªn thµnh tùu to lín vÒ kinh tÕ vµ x· héi cho nh©n d©n ViÖt Nam, trong<br /> ®ã cã miÒn nói. NÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng t−¬ng ®èi nhanh, nh−ng ®ång thêi ®Êt n−íc còng ®ang<br /> ph¶i ®èi ®Çu víi mét sè vÊn ®Ò gay cÊn trong khi thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn cña m×nh lµ<br /> vÊn ®Ò m«i tr−êng. C¸c gay cÊn ®ã vÒ m«i tr−êng ®Æc biÖt khã gi¶i quyÕt, v× sù t¨ng tr−ëng<br /> kinh tÕ vµ viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng cho ngµy nay vµ cho thÕ hÖ mai sau, th−êng m©u thuÉn trùc<br /> tiÕp víi nhau.<br /> Còng nh− nhiÒu n−íc n«ng nghiÖp nghÌo trªn thÕ giíi, m«i tr−êng miÒn nói ë ViÖt Nam<br /> ®ang gÆp ph¶i nh÷ng mèi ®e däa lín cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ nh− t×nh tr¹ng thiÕu ®Êt, viÖc<br /> ph¸t triÓn thiÕu quy ho¹ch, quyÒn së h÷u c¸c nguån tµi nguyªn ®Þa ph−¬ng ch−a râ rµng, khai<br /> th¸c c¸c d¹ng tµi nguyªn qu¸ c¨ng th¼ng, rõng vµ m«i tr−êng bÞ suy tho¸i vµ d©n sè t¨ng lªn qu¸<br /> nhanh.<br /> MÆc dÇu miÒn nói cã diÖn tÝch réng vµ d©n sè l¹i Ýt h¬n nhiÒu so víi miÒn ®ång b»ng,<br /> nh−ng trong h¬n 35 n¨m qua, rõng - nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn c¬ b¶n cña miÒn nói - ®·<br /> bÞ suy tho¸i nghiªm träng. ë mét vµi vïng nh− T©y B¾c, rõng tù nhiªn chØ cßn l¹i kho¶ng 10%<br /> diÖn tÝch toµn vïng. HÖ sinh th¸i ë ®©y ®· bÞ ph¸ vì, ®Êt bÞ xãi mßn nghiªm träng, lò lôt, h¹n h¸n,<br /> sôt lë ®Êt g©y nhiÒu tæn thÊt lín. Cuéc sèng cña d©n c− miÒn nói cßn nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ<br /> nh©n d©n c¸c d©n téc thuéc c¸c vïng s©u, vïng xa. PhÇn lín trong sè h¬n 1.700 x· nghÌo nhÊt<br /> n−íc ta thuéc miÒn nói.<br /> <br /> 85<br /> <br /> Bëi vËy, ®iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i ®ãn tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng kh«ng thÓ tr¸nh<br /> khái mµ c«ng cuéc ph¸t triÓn sÏ ®em l¹i vµ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò phßng ®Ó gi¶m nhÑ<br /> hËu qu¶ b»ng c¸ch thùc hiÖn mét chiÕn l−îc m«i tr−êng phï hîp víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng, th«ng<br /> qua viÖc sö dông mét c¸ch kh«n khÐo vµ l©u dµi c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ l«i cuèn<br /> ®−îc ®¹i bé phËn nh©n d©n vµo qu¸ tr×nh ®ã.<br /> <br /> II.HiÖn tr¹ng tµi nguyªn vµ m«i tr−êng miÒn nói ViÖt Nam<br /> II.1. Sù gi¶m sót ®é che phñ vµ chÊt l−îng rõng lµ mét vÊn ®Ò quan träng<br /> Rõng lµ nguån tµi nguyªn sinh vËt, nguån tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o quý gi¸ nhÊt cña<br /> ®Êt n−íc ta. Rõng kh«ng nh÷ng lµ c¬ së cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mµ cßn gi÷ chøc n¨ng<br /> sinh th¸i cùc kú quan träng: Rõng tham gia vµo qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ khÝ hËu, ®¶m b¶o sù chu<br /> chuyÓn « xy vµ c¸c nguyªn tè c¬ b¶n kh¸c trªn hµnh tinh chóng ta, duy tr× tÝnh æn ®Þnh vµ ®é mµu<br /> mì cña ®Êt, h¹n chÕ lò lôt, h¹n h¸n, ng¨n chÆn xãi mßn ®Êt vµ bê biÓn, sôt lë ®Êt ®¸, lµm gi¶m<br /> nhÑ søc tµn ph¸ khèc liÖt cña c¸c thiªn tai, cña sù biÕn ®æi khÝ hËu, b¶o tån nguån n−íc mÆt vµ<br /> n−íc ngÇm, lµm gi¶m møc « nhiÔm kh«ng khÝ vµ n−íc .<br /> §Êt n−íc ViÖt Nam tr¶i dµi trªn nhiÒu vÜ tuyÕn vµ ®é cao, víi ®Þa h×nh rÊt ®a d¹ng, 3/4 l·nh<br /> thæ lµ ®åi nói, l¹i cã khÝ hËu thay ®æi tõ ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi Èm phÝa Nam, ®Õn ®iÒu kiÖn «n hßa ë<br /> vïng cao phÝa B¾c, ®· t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ hÖ sinh th¸i tù nhiªn vµ sù phong phó vÒ c¸c<br /> loµi sinh vËt rõng. Nh÷ng hÖ sinh th¸i ®ã bao gåm nhiÒu lo¹i rõng, chñ yÕu lµ c¸c lo¹i rõng vïng<br /> ®åi nói nh− rõng c©y l¸ réng ®ai thÊp, rõng c©y l¸ réng nöa rông l¸, rõng rông l¸, rõng trªn nói ®¸<br /> v«i, rõng hçn giao l¸ réng vµ l¸ kim, rõng l¸ kim, rõng ®ai nói cao, rõng tre nøa v.v..<br /> Tr−íc ®©y gÇn nh− tßan bé ®Êt n−íc ViÖt Nam cã rõng che phñ, nh−ng chØ míi mÊy thËp kû<br /> qua, qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, rõng bÞ suy thãai nÆng nÒ, ®é che phñ cña rõng ë ViÖt Nam ®·<br /> gi¶m sót ®Õn møc b¸o ®éng. ChÊt l−îng cña rõng ë c¸c vïng cßn rõng còng ®· bÞ h¹ thÊp<br /> qu¸ møc.<br /> DiÖn tÝch rõng toµn quèc ®· gi¶m xuèng tõ chç n¨m 1943 chiÕm kho¶ng 43% th× ®Õn n¨m<br /> 1990 chØ cßn 28,4% tæng diÖn tÝch ®Êt n−íc. Trong mÊy n¨m qua diÖn tÝch rõng cã chiÒu h−íng<br /> t¨ng lªn:Theo kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh "Tæng kiÓm kª rõng toµn quèc, th¸ng 1/2001" , tÝnh ®Õn<br /> n¨m 2000, ViÖt Nam cã 10.915.592 ha rõng, trong ®ã bao gåm 9.444.198 ha rõng tù nhiªn kÓ<br /> c¶ nh÷ng rõng nghÌo ®· ®−îc phôc håi, vµ 1.471.394 ha rõng trång, víi ®é che phñ chung cña<br /> c¶ n−íc lµ 33,2% ®Êt tù nhiªn, trong ®ã: Kon Tum 63,7%; L©m §ång 63,3%; §¾k L¾k 52,0%;<br /> Tuyªn Quang 50,6%; B¾c C¹n 48,4%; Gia Lai 48,0%; Th¸i Nguyªn 39,4%; Yªn B¸i 37,6%;<br /> Qu¶ng Ninh 37,6%; Hµ Giang 36,0%; Hoµ B×nh 35,8%; Phó Thä 32,7%; Cao B»ng 31,2%; Lµo<br /> Cai 29,8%; L¹ng S¬n 29,3%; Lai Ch©u 28,7%; B¾c Giang 25,6%; B×nh Ph−íc 24,0%; S¬n La<br /> 22,0%...<br /> Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, rõng tù nhiªn vÉn cßn bÞ x©m h¹i, vµ chØ cßn kho¶ng 10% lµ rõng<br /> giµu. MiÒn B¾c ViÖt Nam ®· chøng kiÕn sù sa sót lín nhÊt vÒ ®é che phñ cña rõng, rõng giµu<br /> gi¶m tõ 95% ®Õn 17% trong vßng 48 n¨m. ë nhiÒu tØnh miÒn nói, ®é che phñ rõng tù nhiªn,<br /> nhÊt lµ rõng giµu cßn l¹i rÊt thÊp, thÝ dô ë Lai Ch©u chØ cßn 7,88%; ë S¬n La 11,95%; vµ ë<br /> Lao Cai 5,38%... Tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 1999 ë 4 tØnh T©y Nguyªn ®· cã h¬n 18.500 ha rõng bÞ<br /> <br /> 86<br /> <br /> khai ph¸ (Côc kiÓm l©m, 1999). DiÖn tÝch rõng tù nhiªn ë ®©y hiÖn nay vÉn liªn tôc gi¶m, khai<br /> th¸c vÉn v−ît qu¸ møc quy ®Þnh, kh¸i th¸c bÊt hîp ph¸p ch−a ng¨n chÆn ®−îc. Rõng trång<br /> kh«ng ®¹t chØ tiªu. Khuynh h−íng suy gi¶m tµi nguyªn cßn tiÕp diÔn (B¸o c¸o tæng kÕt<br /> ch−¬ng tr×nh " Sö dông hîp lý Tµi nguyªn vµ B¶o vÖ M«i tr−êng" M· sè KHCN 07, th¸ng 12 n¨m<br /> 2001).<br /> Theo ®Ò tµi KHCN 07-05 "Nghiªn cøu biÕn ®éng m«i tr−êng do thùc hiÖn qui ho¹ch ph¸t<br /> triÓn kinh tÕ x· héi vµ khai th¸c, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn T©y Nguyªn giai ®o¹n<br /> 1996-2010", th× tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000, ë c¸c tØnh T©y Nguyªn trung b×nh mçi n¨m diÖn tÝch<br /> rõng tù nhiªn mÊt 10.000 ha (h¬n c¶ diÖn tÝch rõng mÊt ®i trung b×nh hµng n¨m trong kÕ ho¹ch 5<br /> n¨m tr−íc ®ã). Sè liÖu nµy cã lÏ cßn thÊp h¬n thùc tÕ nhiÒu v× cã nhiÒu n¬i rõng bÞ ph¸ mµ<br /> chÝnh quyÒn kh«ng hÒ biÕt. C¸c xÝ nghiÖp thùc hiÖn viÖc khai th¸c gç theo chØ tiªu ph¸p lÖnh<br /> th−êng lµm v−ît qu¸ chØ tiªu cho phÐp vµ kh«ng theo ®óng thiÕt kÕ ®−îc duyÖt. Tõ n¨m 19961999 c¸c tØnh T©y Nguyªn ®· khai th¸c v−ît kÕ ho¹ch 31%. Trong lóc ®ã chØ tiªu trång vèn ®·<br /> thÊp nh−ng triÓn khai thùc tÕ l¹i ®¹t rÊt thÊp vµ viÖc ch¨m sãc l¹i kÐm. Cho ®Õn hÕt n¨m 1999,<br /> viÖc trång rõng trong 4 n¨m ë T©y Nguyªn chØ míi ®¹t ®−îc 36% sè diÖn tÝch cÇn trång<br /> trong 5 n¨m. Sù suy gi¶m vÒ ®é che phñ rõng ë c¸c vïng nµy lµ do d©n sè t¨ng ®· t¹o nhu<br /> cÇu lín vÒ l©m s¶n vµ ®Êt trång trät. KÕt qu¶ ®· dÉn tíi viÖc biÕn nhiÒu vïng rõng thµnh vïng<br /> ®Êt hoang c»n cçi.<br /> Trong 10 n¨m qua, ®Êt n«ng nghiÖp t¹i T©y Nguyªn t¨ng lªn rÊt nhanh, tõ 8,0% diÖn<br /> tÝch ®Êt tù nhiªn n¨m 1991 lªn ®Õn 22,6% n¨m 2000 (454,3 ngh×n ha so víi 1.233,6 ngh×n<br /> ha, gÊp 2,7 lÇn), trong lóc ®ã ®Êt l©m nghiÖp gi¶m tõ 59,2% xuèng cßn 54,9% diÖn tÝch ®Êt<br /> tù nhiªn (3,329 triÖu ha so víi 2,993 triÖu ha). So s¸nh trong c¶ n−íc th× trong vßng 10 n¨m<br /> qua T©y Nguyªn vµ MiÒn §«ng Nam Bé lµ 2 vïng mµ rõng bÞ gi¶m sót víi møc ®é ®¸ng lo ng¹i<br /> nhÊt, nhÊt lµ ë §¾k L¾k. Sù suy gi¶m vÒ ®é che phñ rõng ë c¸c vïng nµy lµ do ph¸t triÓn trång<br /> c©y c«ng nghiÖp nh− cµ phª, cao su, tiªu, ®iÒu... mét c¸ch bét ph¸t thiÕu kÕ ho¹ch. KÕt qu¶ ®·<br /> dÉn ®Õn viÖc biÕn nhiÒu vïng cã hÖ sinh th¸i rõng tèt t−¬i, æn ®Þnh thµnh vïng mµ hÖ sinh<br /> th¸i bÞ ®¶o lén, mÊt c©n b»ng sinh th¸i, dÉn ®Õn lò lôt, sôt lë ®Êt, h¹n h¸n vµ cã nhiÒu kh¶<br /> n¨ng thiÕu n−íc trong mïa kh«, kÓ c¶ nguån n−íc ngÇm.<br /> Trong giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn nay, chiÒu h−íng biÕn chuyÓn vÒ rõng tù nhiªn toµn quèc<br /> c¬ b¶n vÉn ë t×nh tr¹ng suy tho¸i, cßn xa møc æn ®Þnh vµ ch−a ®¹t hiÖu qu¶ b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng. Mét sè diÖn tÝch rõng thø sinh tù nhiªn ®−îc phôc håi, nh−ng nhiÒu diÖn tÝch rõng giµ vµ<br /> rõng trång ch−a ®Õn tuæi thµnh thôc ®· bÞ x©m h¹i, ®èn chÆt, "khai hoang". Tõ n¨m 1999 ®Õn nay<br /> ch¸y rõng ®· ®−îc h¹n chÕ m¹nh mÏ vµ viÖc khai th¸c gç, s¨n b¾t ®éng vËt hoang d· tr¸i phÐp<br /> ®· kiÓm so¸t ®−îc mét phÇn. Tuy nhiªn t×nh tr¹ng mÊt rõng vµ s¨n b¾t ®éng vËt hoang d·<br /> vÉn ë møc ®é nghiªm träng.<br /> Rõng phßng hé ®Çu nguån trªn l−u vùc nh÷ng con s«ng lín ë n−íc ta vÉn ®ang bÞ<br /> ph¸ h¹i, ®é che phñ hiÖn nay chØ cßn kho¶ng d−íi 20% mµ møc b¸o ®éng lµ 30% (B¸o c¸o hiÖn<br /> tr¹ng m«i tr−êng ViÖt Nam n¨m 2000). Tuy diÖn tÝch trång rõng vÉn t¨ng lªn hµng n¨m, nh−ng víi<br /> sè l−îng rÊt khiªm tèn, mµ phÇn lín rõng ®ù¬c trång l¹i víi môc ®Ých kinh tÕ, s¶n xuÊt c©y<br /> lÊy gç ng¾n ngµy, hay c©y che phñ ®Êt, phÇn lín lµ keo l¸ trµm hay keo tai t−îng, b¹ch ®µn,<br /> th«ng mµ ch−a −u tiªn trång rõng t¹i c¸c khu vùc ®Çu nguån vµ trång c©y rõng b¶n ®Þa, cã<br /> gi¸ trÞ kinh tÕ vµ sinh th¸i.<br /> <br /> 87<br /> <br /> Rõng phßng hé ë vïng hå Hoµ B×nh ®ang ë møc b¸o ®éng vµ ®ang suy gi¶m nghiªm<br /> träng. Rõng phßng hé c¸c hå chøa quy m« lín nh− TrÞ An, Th¸c M¬, §a Nhim, §a Mi vµ Yali<br /> ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng t−¬ng tù l−u vùc hå Hoµ B×nh tr−íc kia mµ ch−a cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó<br /> ng¨n chÆn kÞp thêi. Rõng trªn c¸c vïng nói ®¸ v«i vÉn tiÕp tôc bÞ x©m h¹i ch−a kiÓm so¸t ®−îc,<br /> nh− c¸c vïng nói ®¸ v«i thuéc huyÖn Trµ LÜnh, Qu¶ng Hoµ, Trïng Kh¸nh (Cao B»ng) ch¼ng h¹n.<br /> T¹i ®©y ®Êt trèng ®åi nói träc chiÕm diÖn tÝch kh¸ lín.<br /> Nh÷ng sù mÊt m¸t vÒ rõng lµ khã cã thÓ bï ®¾p ®−îc vµ ®· g©y ra nhiÒu tæn thÊt lín vÒ<br /> kinh tÕ, vÒ c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶ vÒ ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch l©u dµi, kh«ng nh÷ng cho c¸c<br /> vïng miÒn nói mµ cho c¶ ®Êt n−íc. Nh÷ng trËn lôt rÊt lín trong mÊy n¨m qua ë hÇu kh¾p c¸c<br /> vïng tõ B¾c chÝ Nam, tõ miÒn nói ®Õn miÒn ®ång b»ng, nhÊt lµ c¸c trËn lôt trong vµi n¨m võa qua<br /> ë s¸u tØnh miÒn Trung, ë §ång b»ng S«ng Cöu Long, vµ c¸c trËn lò quÐt ë mét sè tØnh miÒn nói<br /> phÝa B¾c ®· tµn ph¸ hÕt søc nÆng nÒ vÒ nh©n m¹ng, mïa mµng, nhµ cöa, ruéng v−ên, ®−êng<br /> s¸..., g©y tæn thÊt hµng ngh×n tû ®ång, mét phÇn quan träng còng do sù suy tho¸i rõng, nhÊt<br /> lµ rõng ®Çu nguån bÞ tµn ph¸ qu¸ nhiÒu. Trong nh÷ng n¨m qua, lò lôt vµ h¹n h¸n xÈy ra ë<br /> nhiÒu n¬i mµ chóng ta cho lµ ¶nh h−ëng cña hiÖn t−îng El nino, nh−ng còng cÇn nãi thªm r»ng lµ<br /> c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ thiÕu c©n nh¾c, nhÊt lµ ph¸ rõng ë c¸c tØnh miÒn nói ®· lµ<br /> nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho lò lôt vµ h¹n h¸n xÈy ra cµng thªm nghiªm träng<br /> h¬n.<br /> HiÖn nay, ®Êt trèng ®åi nói träc hay ®Êt ch−a sö dông c¶ n−íc, tuy ®· gi¶m ®−îc Ýt<br /> nhiÒu, nh−ng vÉn cßn chiÕm diÖn tÝch kh¸ lín, h¬n 10.027.000 ha, kho¶ng 30,5% diÖn tÝch tù<br /> nhiªn. Nh÷ng khu rõng cßn l¹i ë vïng nói phÝa B¾c ®· xuèng cÊp, tr÷ l−îng gç thÊp vµ bÞ ph©n<br /> c¸ch nhau thµnh nh÷ng ®¸m rõng nhá c¸ch biÖt nhau.<br /> NhËn thøc ®−îc viÖc mÊt rõng lµ tæn thÊt duy nhÊt nghiªm träng ®ang ®e däa søc sinh<br /> s¶n l©u dµi cña nh÷ng tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o, nh©n d©n ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn mét<br /> ch−¬ng tr×nh réng lín vÒ xanh hãa nh÷ng vïng ®Êt bÞ tæn thÊt do chiÕn tranh vµ s÷a ch÷a nh÷ng<br /> sai lÇm trong c«ng cuéc "ph¸t triÓn nhanh" cña m×nh trong nh÷ng n¨m qua. Môc tiªu lµ trong<br /> nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû 21 phñ xanh ®−îc 40-50% diÖn tÝch c¶ n−íc, víi hy väng phôc håi<br /> l¹i sù c©n b»ng sinh th¸i ë ViÖt Nam, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ gãp phÇn vµo viÖc lµm chËm<br /> qu¸ tr×nh nãng lªn tßan cÇu.<br /> Mét ch−¬ng tr×nh n÷a vÒ khoanh nu«i rõng vµ trång rõng ®ang ®−îc thùc hiÖn b»ng<br /> c¸ch x©y dùng nh÷ng vïng rõng ®Öm vµ rõng trång kinh tÕ ®Ó cung cÊp gç cñi vµ gç x©y dùng<br /> cho nhu cÇu trong n−íc. Trong nh÷ng n¨m qua viÖc trång rõng cßn chó ý nhiÒu ®Õn viÖc trång<br /> thuÇn mét loµi c©y hay lµ trång c¸c loµi c©y du nhËp tõ n−íc ngoµi mµ ch−a chó ý t¹o ra nh÷ng<br /> läai rõng hçn hîp c¸c loµi c©y b¶n ®Þa, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ khÝ<br /> hËu ®Þa ph−¬ng.<br /> Trong nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ, Bé N«ng nghÞÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ chÝnh quyÒn<br /> ®Þa ph−¬ng ®· quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ rõng vµ trång rõng, nªn diÖn tÝch rõng bÞ<br /> ph¸ huû cã gi¶m so víi nh÷ng n¨m tr−íc, viÖc trång rõng t¨ng nhanh h¬n. C¸c chÝnh s¸ch hç trî<br /> c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng nh− Quy ®Þnh vÒ giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia<br /> ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp (NghÞ ®Þnh sè 02/CP), Quy<br /> ®Þnh vÒ viÖc kho¸n b¶o vÖ rõng vµ ph¸t triÓn rõng (QuyÕt ®Þnh " 202/TTg), ChØ thÞ cña ChÝnh<br /> <br /> 88<br /> <br /> phñ vÒ viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý b¶o vÖ rõng (ChØ thÞ 286/TTg) ®· ®−îc quÇn chóng hoan<br /> nghªnh vµ thùc hiÖn.<br /> C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp cña ChÝnh phñ vµ Bé N«ng nghiÖp vµ<br /> Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh h¬n vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ<br /> thiªn nhiªn ë miÒn nói trong 10 n¨m qua. KÕt qu¶ cô thÓ lµ trong sè 10.915.592 ha rõng hiÖn cã<br /> cña c¶ n−íc, cã 7.956.592 ha ®· ®−îc Nhµ n−íc giao vµ c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hîp<br /> ph¸p cho c¸c " Chñ rõng" (Hµ C«ng TuÊn, 2001*) ph©n theo c¸c ®èi t−îng nh− sau:<br /> - Doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®−îc giao<br /> <br /> 3.578.394 ha<br /> <br /> - Ban Qu¶n lý rõng phßng hé ®−îc giao<br /> <br /> 1.025.204 ha<br /> <br /> - Ban Qu¶n lý rõng ®Æc dông ®−îc giao<br /> <br /> 1.126.979 ha<br /> <br /> - XÝ nghiÖp Liªn doanh ®−îc giao<br /> <br /> 15.116 ha<br /> <br /> - C¸c ®¬n vÞ thuéc Lùc l−îng vò trang ®−îc giao<br /> - Hé gia ®×nh vµ c¸c ®¬n vÞ tËp thÓ ®−îc giao<br /> <br /> 204.764 ha<br /> 2.006.464 ha<br /> <br /> Ngoµi c¸c h×nh thøc giao ®Êt, giao rõng, trong 10 n¨m qua mét h×nh thøc b¶o vÖ rõng kh¸c<br /> còng ®· ®−îc tiÕn hµnh ë miÒn nói lµ viÖc "nhËn kho¸n b¶o vÖ rõng". §©y lµ h×nh thøc hîp<br /> ®ång dµi hay ng¾n h¹n gi÷a "chñ rõng" víi c¸ nh©n, hé gia ®×nh, tËp thÓ hay c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ<br /> cña Nhµ n−íc ®Ó t¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ rõng. Tíi nay ®· cã 918.326 ha rõng ®· ®−îc<br /> nhËn kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ vµ 214.000 ha rõng ®· ®−îc c¸c céng ®ång ®Þa ph−¬ng qu¶n lý<br /> theo h×nh thøc truyÒn thèng (Hµ C«ng TuÊn, 20012).<br /> ThËt khã mµ −íc tÝnh ®−îc tæn thÊt vÒ rõng vµ l©m s¶n hiÖn nay ë ViÖt Nam. Theo thèng kª<br /> th× n¨m 1991 cã 20.257 ha rõng bÞ ph¸, n¨m 1995 gi¶m xuèng cßn 18.914 ha vµ n¨m 2000 lµ<br /> 3.542 ha. Tuy nhiªn theo B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng ViÖt Nam n¨m 2000 th× cã thÓ −íc ®Þnh<br /> r»ng tû lÖ mÊt rõng hiÖn nay lµ kho¶ng 120.000 ®Õn 150.000 ha/n¨m vµ rõng trång hµng<br /> n¨m kháang 200.000 ha mµ môc tiªu lµ trång cµng nhanh cµng tèt ®Ó d¹t 300.000 ha/n¨m.<br /> Tuy nhiªn theo kÕt qña tæng kiÓm kª rõng toµn quèc th¸ng 01/2001 th× ®Õn n¨m 1990 c¶<br /> n−íc cã 745.000 ha rõng trång, vµ ®Õn n¨m 2000 tæng diÖn tÝch rõng trång cña c¶ n−íc lµ<br /> 1.471.394 ha, nh− thÕ cã nghÜa lµ trong 10 n¨m qua, tõ n¨m 1990 ®Õn 2000 chóng ta chØ<br /> trång ®−îc cã 726.394 ha thµnh rõng, trung b×nh ®¹t 72.639,4 ha/n¨m, míi chØ chiÕm h¬n<br /> 30% kÕ ho¹ch diÖn tÝch trång rõng hµng n¨m, mét kÕt qu¶ hÕt søc thÊp so víi mong muèn!<br /> Ch−¬ng tr×nh trång 5 triÖu ha rõng trong nh÷ng n¨m s¾p tíi ®ang ®−îc c¸c ®Þa ph−¬ng tÝch<br /> cùc thùc hiÖn. Theo kÕ häach cña Bé NNPTNT th× 2 triÖu ha rõng sÏ ®−îc håi phôc vµ trång dÆm<br /> thªm, 2 triÖu hec ta trång míi vµ 1 triÖu hec ta sÏ trång c¸c c©y c«ng nghiÖp (Lª Huy Ngä, 1999).<br /> Dï cho c¸c ch−¬ng tr×nh trång rõng cã hoµn thµnh ®−îc sím mµ kÕt qu¶ thµnh rõng thÊp<br /> nh− trong 10 n¨m võa qua th× còng ch−a thÓ bï ®¾p ngay ®−îc møc ph¸ rõng hiÖn t¹i vµ<br /> <br /> 2<br /> <br /> Tham kh¶o trong B¸o c¸o " C«ng t¸c B¶o vÖ Thiªn nhiªn ë MiÒn nói trong 10 n¨m qua, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n"<br /> cña Vò V¨n Dòng.<br /> <br /> 89<br /> <br />