Tổng quan về ngành công nghiệp dầu khí Việt Nam

KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ<br /> <br /> TỔNG QUAN VỀ NGÀNH CÔNG NGHIỆP DẦU KHÍ VIỆT NAM<br /> TS. Lê Việt Trung1, ThS. Phạm Văn Chất2<br /> 1<br /> Viện Dầu khí Việt Nam<br /> 2<br /> Công ty cổ phần Hóa dầu và Xơ sợi Dầu khí (PVTEX)<br /> Email: trunglv@vpi.pvn.vn<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Bài báo phân tích và đánh giá vai trò của Ngành Dầu khí, mà đại diện là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam<br /> (Petrovietnam), trong nền kinh tế quốc dân, đồng thời phân tích sự thay đổi, phát triển của lĩnh vực dầu khí trong thời<br /> gian gần đây. Nội dung phân tích bao gồm hầu hết các hoạt động đóng góp vào sự phát triển kinh tế Việt Nam và các<br /> hoạt động của Petrovietnam theo chuỗi giá trị dầu khí.<br /> Từ khóa: Dầu khí, Petrovietnam.<br /> Giới thiệu<br /> Theo số liệu thống kê của BP, Việt Nam là quốc gia<br /> đứng thứ 28 trên tổng số 52 nước trên thế giới có tài<br /> nguyên dầu khí. Tính đến hết năm 2013, trữ lượng dầu<br /> thô xác minh của Việt Nam vào khoảng 4,4 tỷ thùng<br /> đứng thứ nhất trong khu vực Đông Nam Á, còn lượng<br /> khí xác minh của Việt Nam vào khoảng 0,6 nghìn tỷ m3,<br /> đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (sau Indonesia và<br /> Malaysia) [1].<br /> Kể từ khi tấn dầu đầu tiên được khai thác vào năm<br /> 1986 tại mỏ Bạch Hổ, trải qua gần ba thập kỷ, Tập đoàn<br /> Dầu khí Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) đã có bước<br /> trưởng thành vượt bậc về mọi mặt để trở thành một tập<br /> đoàn kinh tế mạnh của quốc gia. Petrovietnam đã có<br /> một vị trí quan trọng, là một mũi nhọn trọng yếu của<br /> nền kinh tế Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa và<br /> hiện đại hóa đất nước, hàng năm đóng góp trung bình<br /> 25 - 30% tổng thu ngân sách Nhà nước. Petrovietnam<br /> đã đưa Ngành Dầu khí Việt Nam có vị trí trong cộng<br /> đồng các quốc gia khai thác dầu khí trên thế giới, góp<br /> phần không nhỏ trong việc nâng cao uy tín của Việt<br /> Nam trên trường quốc tế. Đến nay, Petrovietnam đã xây<br /> dựng được hệ thống công nghiệp dầu khí hoàn chỉnh,<br /> đồng bộ từ khâu tìm kiếm thăm dò, khai thác - phát<br /> triển công nghiệp khí đến chế biến dầu khí và dịch vụ<br /> dầu khí.<br /> Trong bài báo này, nhóm tác giả sẽ phân tích và<br /> đánh giá vai trò của Ngành Dầu khí mà đại diện là<br /> Petrovietnam trong nền kinh tế quốc dân, phân tích sự<br /> thay đổi, phát triển của lĩnh vực dầu khí trong những<br /> năm gần đây. Các nội dung phân tích bao gồm hầu hết<br /> các hoạt động đóng góp vào sự phát kinh tế Việt Nam<br /> và các hoạt động của Petrovietnam theo chuỗi giá trị<br /> dầu khí.<br /> 56<br /> <br /> DẦU KHÍ - SỐ 4/2016<br /> <br /> 1. Vai trò của Ngành Dầu khí đối với nền kinh tế<br /> Việt Nam<br /> Ngành Dầu khí là một ngành kinh tế trọng điểm bao<br /> gồm các đơn vị như Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam<br /> (Petrovietnam), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex),<br /> có đóng góp lớn cho sự phát triển của đất nước. Ngành<br /> Dầu khí nói chung và Petrovietnam nói riêng luôn có<br /> những đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách Nhà<br /> nước, chiếm tỷ trọng cao trong kim ngạch xuất khẩu của<br /> Việt Nam và thu hút các nhà đầu tư nước ngoài mang vốn<br /> và công nghệ hiện đại vào Việt Nam.<br /> 1.1. Đóng góp vào GDP và nộp ngân sách Nhà nước<br /> Trong những năm qua, Petrovietnam luôn duy trì vai<br /> trò là đầu tàu kinh tế của đất nước. Trong khi khối doanh<br /> nghiệp Nhà nước đóng góp khoảng 42% GDP của cả<br /> nước, riêng Petrovietnam đã chiếm khoảng 16 - 18% GDP,<br /> mức cao nhất so với cả nước trong giai đoạn 2008 - 2015<br /> (Bảng 1).<br /> Về đóng góp ngân sách, thu từ dầu thô mang lại bình<br /> quân 13,6% tổng thu ngân sách hàng năm trong giai đoạn<br /> 2009 - 2013, kể từ khi Petrovietnam có nhà máy lọc dầu.<br /> Trong các năm trước đó, thu từ dầu thô luôn mang lại trên<br /> 20% tổng thu ngân sách. Trong khi đó, thu ngân sách từ<br /> tất cả các doanh nghiệp Nhà nước (không kể Ngành Dầu<br /> khí) chỉ chiếm khoảng 15 - 16%; hơn nữa, nguồn đóng<br /> góp ngân sách của Petrovietnam cao hơn rất nhiều so với<br /> đóng góp từ tất cả các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước<br /> ngoài và các doanh nghiệp tư nhân. Đến cuối năm 2014<br /> và đầu năm 2015, khi cả thế giới đều bị ảnh hưởng bởi sự<br /> sụt giảm của giá dầu, thì nguồn thu từ dầu thô vẫn chiếm<br /> tỷ trọng quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Theo báo<br /> cáo của Tổng cục Thống kê, nguồn thu từ dầu thô đạt 98,1<br /> nghìn tỷ đồng, đóng góp 12,1% tổng ngân sách Nhà nước<br /> <br /> PETROVIETNAM<br /> <br /> Bảng 1. Đóng góp của Petrovietnam trong nền kinh tế quốc dân [2 - 9]<br /> Năm<br /> Doanh thu hợp nhất của Petrovietnam<br /> (nghìn tỷ đồng)<br /> <br /> 2008<br /> 127,0<br /> <br /> 137,0<br /> <br /> 235,0<br /> <br /> 325,0<br /> <br /> 363,0<br /> <br /> 390,0<br /> <br /> 366,0<br /> <br /> 311,0<br /> <br /> GDP (nghìn tỷ đồng)<br /> <br /> 1.477,7<br /> <br /> 1.700,5<br /> <br /> 1.980,8<br /> <br /> 2.537,5<br /> <br /> 2.978,2<br /> <br /> 3.139,6<br /> <br /> 3.937,0<br /> <br /> 4.192,9<br /> <br /> 18,9<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 24,0<br /> <br /> 26,6<br /> <br /> 25,9<br /> <br /> 24,3<br /> <br /> 9,3<br /> <br /> 7,4<br /> <br /> 121,8<br /> <br /> 88,0<br /> <br /> 110,4<br /> <br /> 160,8<br /> <br /> 186,3<br /> <br /> 195,4<br /> <br /> 189,4<br /> <br /> 115,1<br /> <br /> 29,2<br /> <br /> 22,6<br /> <br /> 27,9<br /> <br /> 27,1<br /> <br /> 24,4<br /> <br /> 24,1<br /> <br /> 23,3<br /> <br /> 13,0<br /> <br /> 24,0<br /> <br /> 12,9<br /> <br /> 14,4<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 18,3<br /> <br /> 12,1<br /> <br /> 12,1<br /> <br /> 7,1<br /> <br /> Đóng góp của Petrovietnam trong<br /> GDP (%)<br /> Nộp Ngân sách của Petrovietnam<br /> (nghìn tỷ đồng)<br /> Đóng góp của Petrovietnam trong<br /> ngân sách (%)<br /> Đóng góp của thu từ dầu thô trong<br /> thu ngân sách (%)<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 2014<br /> <br /> 2015<br /> <br /> Bảng 2. Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu theo các ngành<br /> Năm<br /> Dầu thô<br /> Giày dép<br /> Dệt may<br /> Thủy sản<br /> Khác<br /> Tổng<br /> <br /> 2005<br /> 26,41<br /> 10,89<br /> 17,10<br /> 9,79<br /> 35,81<br /> 100,00<br /> <br /> 2008<br /> 21,42<br /> 9,87<br /> 18,87<br /> 9,33<br /> 40,51<br /> 100,00<br /> <br /> 2009<br /> 14,56<br /> 9,57<br /> 21,31<br /> 10,00<br /> 44,56<br /> 100,00<br /> <br /> 2010<br /> 9,37<br /> 9,55<br /> 20,90<br /> 9,36<br /> 50,82<br /> 100,00<br /> <br /> 2011<br /> 10,36<br /> 9,37<br /> 18,91<br /> 8,75<br /> 52,61<br /> 100,00<br /> <br /> 2012<br /> 9,70<br /> 8,58<br /> 17,04<br /> 7,20<br /> 57,48<br /> 100,00<br /> <br /> Đơn vị: %<br /> 2013<br /> 7,21<br /> 8,38<br /> 17,90<br /> 6,68<br /> 59,83<br /> 100,00<br /> <br /> 2014<br /> 4,79<br /> 6,81<br /> 13,84<br /> 5,24<br /> 69,32<br /> 100,00<br /> <br /> 2015<br /> 2,34<br /> 7,39<br /> 13,93<br /> 4,06<br /> 72,28<br /> 100,00<br /> <br /> (Nguồn: Niên giám Thống kê 2011 và 2015)<br /> <br /> trong năm 2014. Tuy nhiên do ảnh hưởng của sụt giảm giá<br /> dầu trong năm 2015, con số này đã giảm mạnh chỉ còn<br /> 62,4 nghìn tỷ đồng và đóng góp 7,1% tổng ngân sách Nhà<br /> nước năm 2015.<br /> Về doanh thu hợp nhất: Từ cuối năm 2007 và đặc biệt<br /> trong năm 2008, thế giới đã chứng kiến sự biến động<br /> khó lường của giá dầu thô, giá dầu từ mức 90USD/thùng<br /> vào cuối năm 2007, đã lên trên 147USD/thùng vào tháng<br /> 7 năm 2008, sau đó giá dầu bất ngờ giảm nhanh, đến<br /> cuối năm 2008 giá dầu chỉ còn gần 50USD/thùng, tương<br /> ứng giảm gần 70% so với giá trị lúc đạt đỉnh. Từ đầu năm<br /> 2009, giá dầu đã trải qua nhiều đợt biến động và đạt<br /> trung bình 64USD/thùng. Trong điều kiện khủng hoảng<br /> tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu và giá dầu thô giảm<br /> mạnh, doanh thu hợp nhất năm 2009 của Petrovietnam<br /> vẫn đạt 137 nghìn tỷ đồng, tăng 8% so với năm 2008.<br /> Trong năm 2010, Petrovietnam đã có bước phát triển<br /> vượt bậc khi đạt doanh thu hợp nhất tới 235 nghìn tỷ<br /> đồng, mức cao đột biến trong bối cảnh nền kinh tế thế<br /> giới đang suy thoái, đóng góp 24% cho GDP. Đến hết<br /> năm 2012, doanh thu hợp nhất của Petrovietnam tăng<br /> 12% so với năm 2011 đạt 363 nghìn tỷ đồng, tổng giá<br /> trị nộp ngân sách đạt 186,3 nghìn tỷ đồng chiếm 24,4%<br /> tổng thu ngân sách của cả nước. Năm 2013 doanh thu<br /> hợp nhất của toàn Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam<br /> tăng 7% so với năm 2012, đạt 390 nghìn tỷ đồng và nộp<br /> ngân sách Nhà nước tăng thêm 9.100 tỷ đồng. Tuy nhiên<br /> <br /> mức doanh thu hợp nhất giảm 6% trong năm 2014 còn<br /> 366 nghìn tỷ đồng và tiếp tục giảm mạnh 15% trong năm<br /> 2015 do chịu ảnh hưởng từ sự sụt giảm giá dầu toàn cầu.<br /> Doanh thu hợp nhất của Petrovietnam đạt 311 nghìn<br /> tỷ đồng và đóng góp 115,1 tỷ đồng vào ngân sách Nhà<br /> nước trong năm 2015.<br /> 1.2. Kim ngạch xuất nhập khẩu<br /> Dầu thô là sản phẩm quan trọng và có vị trí chiến<br /> lược trong các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam. Ngoại tệ<br /> mang lại từ xuất khẩu dầu thô có ý nghĩa rất quan trọng<br /> đối với nền kinh tế nhập siêu như Việt Nam, giúp đáp ứng<br /> một phần đáng kể nhu cầu ngoại tệ cho nhập khẩu, cho<br /> các giao dịch thanh toán quốc tế cũng như trả các nguồn<br /> vay nợ nước ngoài của Nhà nước. Nguồn ngoại tệ này<br /> cũng có ý nghĩa quan trọng giúp bình ổn tỷ giá, điều tiết<br /> vĩ mô và nâng cao tính thanh khoản ngoại tệ cho toàn bộ<br /> nền kinh tế Việt Nam.<br /> Từ khi được khai thác đến nay, giá trị xuất khẩu dầu<br /> thô luôn chiếm tỷ trọng cao so với các mặt hàng xuất khẩu<br /> chủ lực khác như giày dép, dệt may, thủy sản. Bảng 2 thể<br /> hiện tỷ trọng giá trị xuất khẩu một số ngành chủ lực của<br /> Việt Nam từ năm 2005 và giai đoạn 2008 - 2015.<br /> Năm 2005, tổng giá trị xuất khẩu dầu thô chiếm<br /> 26,41% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, đạt 7,37 tỷ<br /> USD. Đến năm 2008, giá trị xuất khẩu dầu thô của Việt<br /> DẦU KHÍ - SỐ 4/2016<br /> <br /> 57<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ<br /> <br /> Nam đạt 10,36 tỷ USD chiếm 21,42% tổng kim ngạch xuất<br /> khẩu của cả nước, năm 2015 đã giảm xuống 3,806 tỷ USD<br /> chiếm 2,34%. Số liệu trên cho thấy kim ngạch xuất khẩu<br /> dầu thô giảm mạnh trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2015<br /> và đặc biệt giảm so với thời gian trước đó. Sự sụt giảm giá<br /> trị xuất khẩu dầu thô trong những năm qua được xác định<br /> do hai nguyên nhân chính. Thứ nhất là do sự sụt giảm sản<br /> lượng khai thác tại các mỏ lớn đặc biệt là mỏ Bạch Hổ. Thứ<br /> hai là do từ năm 2009 Nhà máy Lọc dầu Dung Quất chính<br /> thức đi vào hoạt động đã tiêu thụ một phần lượng dầu thô<br /> sản xuất nội địa. Tuy giá trị xuất khẩu giảm nhiều nhưng<br /> dầu thô vẫn là mặt hàng quan trọng trong tổng giá trị xuất<br /> khẩu của cả nước.<br /> 1.3. Thu hút nguồn đầu tư nước ngoài lớn vào Việt Nam<br /> Trong thời gian qua, Ngành Dầu khí có những tác<br /> động rất tích cực tới quá trình thu hút vốn đầu tư nước<br /> ngoài vào Việt Nam. Trong giai đoạn 1988 - 2014, rất nhiều<br /> công ty dầu khí nước ngoài từ Mỹ, Nhật Bản, Nga, Anh,<br /> Malaysia, Canada, Australia… đã thực hiện đầu tư vào lĩnh<br /> vực tìm kiếm thăm dò khai thác tại Việt Nam, thông qua<br /> các loại hợp đồng dầu khí khác nhau. Tổng số hợp đồng<br /> đã ký là 102 hợp đồng, trong đó, 63 hợp đồng còn hiệu lực.<br /> Tính cho cả giai đoạn 1988 - 2012, Ngành Dầu khí chiếm<br /> khoảng 4,6% về tổng số dự án đầu tư nước ngoài của cả<br /> nước nhưng mang lại trên 17% tổng vốn đầu tư nước<br /> ngoài (khoảng 30,5 tỷ USD). Thông qua các hình thức đầu<br /> tư này, hàng loạt các công trình lớn thuộc các lĩnh vực khí,<br /> điện, lọc hóa dầu, dịch vụ đã được đưa vào vận hành phục<br /> vụ cho phát triển nền kinh tế quốc dân và sự nghiệp công<br /> nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.<br /> Hiện nay, Việt Nam có trên 40 công ty dầu khí nước<br /> ngoài đang đầu tư vào các khâu thượng nguồn, trung<br /> nguồn và hạ nguồn. Trong số đó, nhiều công ty dầu khí<br /> lớn đang hợp tác với Petrovietnam chủ yếu trong khâu<br /> thượng nguồn (tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí)<br /> như Chevron, KNOC (Hàn Quốc), Gazprom (Nga), Petronas<br /> (Malaysia), PTTEP (Thái Lan), Talisman (trước đây là một<br /> công ty của Canada, nay đã được Công ty Repsol của Tây<br /> Ban Nha mua lại), ExxonMobil (Mỹ), Total và Neon Energy<br /> (Pháp). Các công ty phần lớn đầu tư dưới hình thức góp<br /> vốn với Petrovietnam để thực hiện các hợp đồng dầu khí.<br /> Ngoài ra, Petrovietnam còn kết hợp với Gazprom thành<br /> lập Công ty Vietgazprom với nhiệm vụ chính là thăm dò<br /> dầu khí tại Nga và Việt Nam.<br /> Petrovietnam ngoài vai trò là đại diện nước chủ nhà<br /> quản lý hoạt động tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí<br /> còn tham gia với vai trò nhà đầu tư (bình đẳng như các<br /> 58<br /> <br /> DẦU KHÍ - SỐ 4/2016<br /> <br /> công ty dầu khí nước ngoài khác) trong hầu hết các hợp<br /> đồng, dự án tìm kiếm thăm dò khai thác dầu khí trong<br /> nước. Tùy thuộc vào đặc thù của từng hợp đồng mà tỷ<br /> lệ tham gia của Petrovietnam có sự khác nhau (phổ biến<br /> trong khoảng từ 25 - 50%) và thời điểm góp vốn cũng<br /> khác nhau.<br /> Bên cạnh đó, Petrovietnam đã tiếp cận và nhận<br /> chuyển giao nhiều loại hình công nghệ hiện đại, đồng<br /> thời học hỏi được những phương thức quản lý tiên tiến để<br /> áp dụng vào hoạt động quản trị doanh nghiệp của mình.<br /> Đến nay đội ngũ cán bộ của Petrovietnam đã có thể tham<br /> gia điều hành các dự án lớn, dự án trọng điểm, hoặc tự lực<br /> trong các hoạt động thăm dò khai thác, vận chuyển khí<br /> và phát triển hộ tiêu thụ khí (điện, đạm...). Petrovietnam<br /> cũng được đánh giá là Tập đoàn có nhiều thành tựu về<br /> khoa hoa học công nghệ và dịch vụ kỹ thuật dầu khí chất<br /> lượng cao, nhất là trong lĩnh vực khoan, để trở thành nhà<br /> thầu cung cấp dịch vụ dầu khí cho quốc tế. Đây là một<br /> trong những bước tiến quan trọng giúp Petrovietnam nói<br /> riêng và Việt Nam nói chung hòa nhập nhanh chóng vào<br /> cộng đồng dầu khí và kinh tế quốc tế.<br /> 2. Hoạt động tìm kiếm thăm dò khai thác dầu khí<br /> 2.1. Tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí<br /> Hoạt động tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí của<br /> Petrovietnam đã được triển khai từ rất sớm (năm 1961),<br /> chủ yếu được thực hiện với sự giúp đỡ của Liên Xô tại phía<br /> Bắc. Sau khi Việt Nam có chính sách đổi mới năm 1986 và<br /> ban hành Luật Đầu tư nước ngoài năm 1987, công tác tìm<br /> kiếm, thăm dò dầu khí được triển khai mạnh mẽ, nhất là<br /> trên thềm lục địa. Nhiều công ty đã phát hiện dầu khí như<br /> Total ở vịnh Bắc Bộ, Shell ở biển miền Trung, ONGC và BP ở<br /> bể trầm tích Nam Côn Sơn…<br /> Trong giai đoạn đầu, hoạt động tìm kiếm thăm dò<br /> chủ yếu do các công ty dầu khí nước ngoài thực hiện và<br /> Petrovietnam chỉ chính thức góp vốn đầu tư khi có phát<br /> hiện thương mại. Đến nay, Petrovietnam đã có thể tự thực<br /> hiện tìm kiếm thăm dò dầu khí bằng cách tự lực hoặc<br /> hợp tác với đối tác nước ngoài, không chỉ thực hiện với<br /> các lô có tiềm năng gần bờ mà còn thực hiện tìm kiếm<br /> thăm dò tại các lô nước sâu, xa bờ. Nhờ đó, hàng năm<br /> Petrovietnam đều có trữ lượng dầu khí gia tăng. Trong<br /> giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2015, trữ lượng dầu khí<br /> gia tăng của Petrovietnam lần lượt là 43; 35,6; 48,32; 40,5<br /> triệu tấn quy dầu.<br /> Việt Nam bắt đầu khai thác khí từ năm 1981 (mỏ khí<br /> Tiền Hải C - Thái Bình) và khai thác dầu cùng với khí đồng<br /> <br /> PETROVIETNAM<br /> <br /> 25<br /> <br /> 400<br /> Sản lượng dầu hàng năm<br /> (triệu tấn)<br /> <br /> Sản lượng dầu cộng dồn<br /> (triệu tấn)<br /> <br /> 350<br /> <br /> 20<br /> 300<br /> 250<br /> <br /> 15<br /> <br /> 200<br /> 10<br /> <br /> 150<br /> 100<br /> <br /> 5<br /> 50<br /> 0<br /> 1986<br /> 1987<br /> 1988<br /> 1989<br /> 1990<br /> 1991<br /> 1992<br /> 1993<br /> 1994<br /> 1995<br /> 1996<br /> 1997<br /> 1998<br /> 1999<br /> 2000<br /> 2001<br /> 2002<br /> 2003<br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> 2013<br /> 2014<br /> 2015<br /> <br /> -<br /> <br /> Hình 1. Sản lượng khai thác dầu thô hàng năm giai đoạn 1986 - 2015<br /> 12000<br /> <br /> 120000<br /> Sản lượng khí<br /> (triệu m3)<br /> <br /> Sản lượng khí cộng dồn<br /> (triệu m3)<br /> <br /> 10000<br /> <br /> 100000<br /> <br /> 8000<br /> <br /> 80000<br /> <br /> 6000<br /> <br /> 60000<br /> <br /> 4000<br /> <br /> 40000<br /> <br /> 2000<br /> <br /> 20000<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hình 2. Sản lượng khai thác khí hàng năm giai đoạn 1986 - 2015<br /> 40<br /> 36<br /> 35<br /> 30<br /> 25<br /> 20<br /> 14<br /> <br /> 15<br /> 10<br /> 5<br /> <br /> 3<br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> 1981-1985 1986-1990 1991-1995 1996-2000 2001-2005 2006-2010 2011-2015<br /> <br /> Hình 3. Số mỏ đưa vào khai thác trong mỗi chu kỳ 5 năm [8]<br /> <br /> hành từ năm 1986 (mỏ Bạch Hổ ở thềm<br /> lục địa phía Nam). Từ đó, Việt Nam bắt<br /> đầu có tên trong danh sách các nước khai<br /> thác, xuất khẩu dầu thô trên thế giới. Tính<br /> đến ngày 31/12/2015 toàn Ngành Dầu khí<br /> đã khai thác được 352,68 triệu tấn dầu và<br /> 114,03 tỷ m3 khí cộng dồn. Trong đó, các<br /> mỏ dầu trong đá móng chiếm tới 80% trữ<br /> lượng và sản lượng khai thác dầu của Việt<br /> Nam. Trong giai đoạn 1986 - 2013, sản<br /> lượng khai thác dầu, khí đã tăng lên đáng<br /> kể, trung bình đạt trên 16 triệu tấn dầu<br /> thô/năm, sản lượng khí cũng đạt trên 7<br /> tỷ m3/năm, tương đương 0,5% sản lượng<br /> dầu thô và 0,2% tổng sản lượng khí toàn<br /> thế giới. Riêng năm 2014, Tập đoàn Dầu<br /> khí Quốc gia Việt Nam đã khai thác được<br /> 17,39 triệu tấn dầu thô và 10,21 tỷ m3 khí.<br /> Sản lượng dầu thô tăng lên 18,75 triệu tấn<br /> trong năm 2015, đồng thời sản lượng khí<br /> khai thác cũng tăng lên và đạt 10,67 tỷ m3.<br /> Số liệu trong Hình 1 cho thấy sản<br /> lượng khai thác dầu thô của cả nước tăng<br /> ổn định từ sau chính sách đổi mới năm<br /> 1986 và đạt đỉnh vào năm 2004 với trên 20<br /> triệu tấn/năm. Tuy nhiên sản lượng khai<br /> thác dầu thô bắt đầu đi xuống từ năm<br /> 2005 do sản lượng từ các mỏ lớn như mỏ<br /> Bạch Hổ, mỏ Rồng suy giảm mạnh và việc<br /> đưa nhiều mỏ nhỏ vào khai thác không<br /> thể bù đắp được mức sụt giảm này. Giai<br /> đoạn từ năm 2006 - 2010 đã có 14 mỏ nhỏ<br /> được đưa vào khai thác nhưng sản lượng<br /> khai thác chỉ tăng nhẹ trong năm 2009<br /> sau đó tiếp tục đà sụt giảm. Trong giai<br /> đoạn từ năm 2011 đến 2015, 36 mỏ và<br /> công trình dầu khí đã được đưa vào khai<br /> thác, trong đó 26 mỏ/công trình trong<br /> nước, 10 mỏ/công trình ở nước ngoài.<br /> Công tác tìm kiếm thăm dò hiện nay<br /> phải tiến hành tại những khu vực xa bờ<br /> và nước sâu nên chi phí lớn và mất nhiều<br /> thời gian hơn, các phát hiện dầu khí gần<br /> đây chủ yếu là các mỏ có trữ lượng nhỏ.<br /> Hình 2 thể hiện sản lượng khai thác<br /> khí của Petrovietnam đến năm 2015. Từ<br /> năm 1986 đến năm 1997 sản lượng khai<br /> thác khí tăng không đáng kể, đà tăng<br /> DẦU KHÍ - SỐ 4/2016<br /> <br /> 59<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ DẦU KHÍ<br /> <br /> mạnh diễn ra trong giai đoạn từ năm 1997 đến nay.<br /> Theo số liệu thống kê của Petrovietnam, tính đến tháng<br /> 12/2015 tổng sản lượng khai thác khí đạt trên 111,88 tỷ<br /> m3, riêng năm 2015 đạt 10,67 tỷ m3, mức cao nhất kể từ<br /> năm 1981 đến nay.<br /> <br /> Thạch - Mộc Tinh - Lô 05-2 và 05-3, mỏ Tê Giác Trắng - Lô<br /> 16-1, mỏ Hải Sư Trắng và Hải Sư Đen - Lô 15-2/01, mỏ<br /> Chim Sáo, Dừa - Lô 12W. Tuy nhiên các mỏ dầu này đều<br /> có trữ lượng nhỏ (mỏ dầu lớn nhất trong số các mỏ mới<br /> phát hiện là mỏ Sư Tử Đen với trữ lượng khoảng 100 triệu<br /> tấn, chỉ bằng 1/3 mỏ Bạch Hổ).<br /> <br /> 2.2. Các mỏ dầu khí tại Việt Nam<br /> 2.3. Các dạng hợp đồng dầu khí<br /> Tính đến cuối năm 2013, trong nước có 9 lô hợp<br /> đồng có hoạt động phát triển mỏ và 13 hợp đồng có hoạt<br /> động khai thác dầu khí (từ 14 mỏ/cụm mỏ dầu và 6 mỏ/<br /> cụm mỏ khí). Toàn Ngành đã khai thác được 268,31 triệu<br /> tấn dầu thô; trong đó, sản lượng khai thác từ Vietsopetro<br /> đạt 189,9 triệu tấn, sản lượng khai thác từ PVEP đạt 78,3<br /> triệu tấn. Riêng năm 2013, sản lượng khai thác dầu thô là<br /> 15,25 triệu tấn, khí là 9,75 tỷ m3; năm 2014 sản lượng khai<br /> thác dầu thô đạt 17,39 triệu tấn, khí đạt 10,21 tỷ m3. Đặc<br /> biệt trong năm 2015, mức sản lượng vẫn tiếp tục tăng và<br /> duy trì ở mức cao, dầu thô đạt 18,75 triệu tấn, khí 10,67<br /> tỷ m3.<br /> Thông qua hoạt động phát triển, khai thác, trình độ<br /> kỹ thuật - công nghệ của Petrovietnam đã được nâng<br /> lên, có khả năng điều hành công tác phát triển, khai thác<br /> các mỏ dầu khí ở khu vực nước sâu và xa bờ. Đặc biệt,<br /> Petrovietnam đã phát hiện và tổ chức khai thác thành<br /> công, có hiệu quả các thân dầu trong đá móng trước Đệ<br /> Tam; mở ra một chương mới cho hoạt động tìm kiếm,<br /> thăm dò và khai thác dầu khí tại thềm lục địa Việt Nam;<br /> đồng thời đã có những đóng góp quan trọng cho khoa<br /> học công nghệ dầu khí cũng như công nghệ khai thác dầu<br /> trong đá móng của thế giới.<br /> Những năm qua, Ngành Dầu khí Việt Nam đã nỗ<br /> lực đẩy mạnh công tác tìm kiếm, thăm dò, phát triển<br /> mỏ. Quá trình tìm kiếm thăm dò trong giai đoạn 2011 2015 đã đưa được 36 mỏ và công trình dầu khí mới vào<br /> khai thác. Trong đó, năm 2011 có 3 mỏ trong nước: Đại<br /> Hùng pha 2, Tê Giác Trắng, Chim Sáo và 2 mỏ nước ngoài:<br /> Visovoi, Dana. Năm 2012 có 7 mỏ/công trình được đưa<br /> vào khai thác bao gồm 4 mỏ/công trình trong nước: giàn<br /> H4 mỏ Tê Giác Trắng, mỏ Gấu Trắng, Sư Tử Trắng, Lan Đỏ<br /> và 3 mỏ ở nước ngoài: mỏ Tây Khosedayu, mỏ Junin 2,<br /> mỏ Nagumanov. Năm 2013 và 2014 số lượng mỏ đưa vào<br /> khai thác tăng mạnh và đạt 9 mỏ mỗi năm. Năm 2015 chỉ<br /> có 4 mỏ mới được đưa vào khai thác, đó là mỏ khí Thái<br /> Bình, mỏ Bir Seba Lô 433a-416b, giàn H5 Tê Giác Trắng và<br /> giàn Thỏ Trắng 2. Bên cạnh quá trình tìm kiếm thăm dò<br /> này còn triển khai công tác phát triển mỏ đối với các mỏ<br /> Sư Tử Trắng, giai đoạn 2 phát triển mỏ Đại Hùng, mỏ Hải<br /> 60<br /> <br /> DẦU KHÍ - SỐ 4/2016<br /> <br /> Việt Nam đã ký hợp đồng dầu khí theo các hình thức<br /> hợp đồng chia sản phẩm (PSC), hợp đồng dầu khí (PC với sự tham gia của Công ty Điều hành chung - JOC), hợp<br /> đồng hợp tác kinh doanh (BCC) và Liên doanh (JV). Đa<br /> số các diện tích thăm dò khai thác dầu khí của các hợp<br /> đồng đã ký thuộc 3 bể trầm tích Nam Côn Sơn (32), Sông<br /> Hồng (23) và Cửu Long (19). Các công ty dầu khí nước<br /> ngoài lớn như ExxonMobil, Shell, Chevron... hiện đang<br /> hoạt động tại Việt Nam dưới hình thức hợp đồng PSC<br /> với đại diện của nước sở tại là Petrovietnam. Với loại hợp<br /> đồng này, Petrovietnam sẽ tránh được rủi ro khi không<br /> có phát hiện thương mại, đồng thời có cơ hội học hỏi<br /> được công nghệ cao áp dụng trong ngành công nghiệp<br /> dầu khí, đào tạo nguồn nhân lực và đóng góp đáng kể<br /> vào ngân sách quốc gia. Theo hình thức PSC, các bên cử<br /> ra nhà điều hành hợp đồng, đa số là một công ty dầu<br /> khí nước ngoài. Theo loại hợp đồng PC, Petrovietnam sẽ<br /> tham gia quản lý mỏ cùng với các công ty dầu khí nước<br /> ngoài thông qua một công ty điều hành chung. Hợp<br /> đồng BCC vẫn là hợp đồng phân chia sản phẩm nhưng<br /> khác về đối tượng điều hành, quản lý; theo đó, bên nào<br /> đóng góp nhiều cổ phần hơn sẽ được điều hành. Tính<br /> đến hết năm 2013, Việt Nam có khoảng 100 hợp đồng<br /> dầu khí, trong đó 90% hợp đồng PSC, còn lại là JOC và<br /> BCC. Riêng năm 2015 chỉ có một hợp đồng dầu khí mới<br /> được ký kết, nâng tổng số hợp đồng trong giai đoạn<br /> 2011 - 2015 lên 34 hợp đồng.<br /> 3. Chế biến dầu khí<br /> Chế biến dầu khí là một trong những lĩnh vực hoạt<br /> động chính, đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển<br /> của Ngành Dầu khí Việt Nam, với mục đích nâng cao giá<br /> trị tài nguyên dầu khí, tiết kiệm ngoại tệ và góp phần<br /> đảm bảo an ninh năng lượng, đẩy mạnh sự nghiệp công<br /> nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và nâng cao vị thế<br /> cạnh tranh của Ngành Dầu khí Việt Nam trên trường<br /> quốc tế.<br /> Năm 2001 khởi công xây dựng các nhà máy đạm,<br /> đến năm 2004, Petrovietnam có nhà máy đầu tiên đi vào<br /> hoạt động là Nhà máy Đạm Phú Mỹ (công suất 800 nghìn<br /> <br />