intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tổng quan về tiêu chuẩn vật liệu kim loại

Chia sẻ: Nguyễn Văn Ngọ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

417
lượt xem
103
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các nước trên thế giới đều có một cơ quan tiêu chuẩn trừ Mỹ quy định hệ thống ký hiệu vật liệu kim loại như các yêu cầu kỹ thuật có tính pháp lý trong phạm vi nước đó. Các ký hiệu vật liệu cũng được quy định trong tiêu chuẩn đã ban hành thường được gọi là mác (mark) hay nhãn hiệu, số hiệu....

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tổng quan về tiêu chuẩn vật liệu kim loại

  1. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê PHÁÖN I TÄØNG QUAN VÃÖ TIÃU CHUÁØN VÁÛT LIÃÛU KIM LOAÛI Caïc næåïc trãn thãú giåïi âãöu coï mäüt cå quan tiãu chuáøn duy nháút (træì Myî) quy âënh hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi cuîng nhæ caïc yãu cáöu kyî thuáût coï tênh phaïp lyï trong phaûm vi næåïc âoï. Caïc kyï hiãûu váût liãûu âaî âæåüc quy âënh trong tiãu chuáøn âaî ban haình thæåìng âæåüc goüi laì maïc (mark) hay nhaîn hiãûu, säú hiãûu...Taûi Viãût Nam thæåìng quen goüi laì maïc. Tuy nhiãn theo quy âënh tæì 1975 ta duìng tæì säú hiãûu âãø khäng phaíi Viãût hoïa tiãúng næåïc ngoaìi. Noïi chung hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi dæûa trãn caïc nguyãn tàõc sau âáy : 1-Âaïnh sä,ú kyï hiãûu theo âäü bãön (coï thãø laì giåïi han bãön keïo, bãön uäún, giåïi haûn û chaíy, hay ngay caí laì giåïi haûn âaìn häöi) våïi âån vë âo laì kG/mm2 (theo hãû SI laì MN/m2). Thåìi gian gáön âáy âa säú caïc næåïc coï xu hæåïng sæí duûng âån vë MPa vaì Myî duìng psi hay bäüi säú cuía noï laì ksi. Nãúu coï nhiãöu (4-5) chæî säú thç hai chæî säú sau cuìng thæåìng chè thãm mäüt chè tiãu khaïc nhæ âäü daîn daìi ( δ % hay A%) âàûc træng cho âäü deío, hay chè tiãu khaïc. 2-Âaïnh säú, kyï hiãûu theo säú thæï tæû 1, 2, 3... säú naìy coï thãø laì biãøu thë cáúp vãö âäü bãön hay thaình pháön hoïa hoüc tàng lãn hay giaím âi, muäún biãút giaï trë thæûc cuía chuïng phaíi tra caïc baíng tæång æïng. Âäi khi kyï hiãûu theo A, B, C... 3-Kyï hiãûu theo thaình pháön hoïa hoüc chuí yãúu. Âäúi våïi theïp, ngæåìi ta kyï hiãûu thaình pháön caïc bon vaì caïc nguyãn täú håüp kim chuí yãúu theo caïc quy æåïc nháút âënh cuìng læåüng chæïa cuía chuïng. Coï thãø duìng hãû thäúng säú hay hãû thäúng chæî vaì säú. 4-Kyï hiãûu theo maî säú âæåüc quy âënh riãng. Tæì âoï nãúu biãút âæåüc hãû thäúng caïc kyï hiãûu dæûa trãn nguyãn tàõc naìo, ta dãù daìng âoüc âæåüc caïc âàûc træng vãö cå tênh hay thaình pháön cuía váût liãûu kim loaûi vaì nhanh choïng tçm ra phæång phaïp sæí duûng håüp lyï nháút trong thæûc tãú. Sau âáy ta tçm hiãøu âàûc âiãøm caïc hãû thäúng tiãu chuáøn phäø biãún vaì âaïng quan tám hån caí. 1.1.Tiãu chuáøn quäúc tãú ISO (International Standard Organisation) Täø chæïc tiãu chuáøn quäúc tãú ISO laì täø chæïc táûp håüp caïc cå quan tiãu chuáøn cuía caïc næåïc våïi muûc âêch laì xaïc láûp caïc tiãu chuáøn chung vãö moüi màût, trong âoï coï váût liãûu kim loaûi. ISO âaî âæa ra caïc tiãu chuáøn tiãn tiãún nháút våïi caïch kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi mäüt caïch âån giaín vaì nhát quaïn, nãn khi âaî nàõm âæåüc noï thç ta dãù daìng âoüc âæåüc caïc maïc báút ú kyì maì ráút êt sai soït. ISO quy âënh duìng hãû meït (æïng våïi N/m2 hay pascal. Pa). Tuy nhiãn do âån vë N/m2 quaï nhoí nãn hay duìng MN/m2 . Tuy nhiãn caïc tiãu chuáøn do ISO âæa ra khäng soï tênh phaïp lyï våïi caïc næåïc nãn chè coï taïc duûng khuyãún caïo caïc næåïc âang phaït triãøn (chæa coï hãû thäúng tiãu chuáøn) dæûa vaìo âoï âãø thaình láûp caïc tiãu chuáøn måïi vaì caïc næåïc phaït triãøn sæía âäøi, bäø sung caïc tiãu chuáøn cuía mçnh. Viãûc khuyãún caïo naìy hiãûn âang gàûp nhiãöu khoï khàn våïi caïc næåïc âaî coï hãû thäúng tiãu chuáøn vç hãû thäúng naìy âaî àn sáu vaìo Bäü män CNVL - Khoa cå khê 1
  2. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê tiãöm thæïc cuía nhiãöu thãú hãû, khäng dãù gç thay âäøi âæåüc. Do váûy ta phaíi nghiãn cæïu hãû thäúng tiãu chuáøn cuía caïc næåïc cáön quan tám nháút. Vãö hãû thäúng tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi cuía caïc næåïc coï quan hãû våïi Viãût Nam, ta coï thãø chia ra laìm bäún nhoïm : a-Viãût Nam, Nga, Trung Quäúc coï tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi vãö cå baín giäúng nhau (âãöu dæûa trãn cå såí tiãu chuáøn cuía Liãn Xä cuî), màûc duì sæí duûng caïc chæî khaïc nhau theo tãn goüi cuía tæìng næåïc, nhæng ráút dãù âoïan ra vaì dãù daìng chuyãøn âäøi sang nhau. b-Myî laì quäúc gia coï nhiãöu hãû thäöng kyï hiãûu váût liãûu, nãn ráút phæïc taûp, nhæng laûi coï vë trê quan trong haìng âáöu trãn thãú giåïi do coï nãön kinh tãú huìng maûnh, khoa hoüc kyî thuáût ü phaït triãøn ráút cao. Âàûc âiãøm caïc hãû thäúng kyï hiãûu cuía Myî laì thæåìng duìng caïc säú vaì âån vë âo æïng suáút laì psi (pound/square inch) hay bäüi säú cuía noï laì ksi (kilo pound/square inch) nghéa laì 1000psi. c-Nháût laì næåïc coï hãû thäúng tiãu chuáøn vãö váût liãûu kim loaûi khaï âáöy âuí. Âàûc âiãøm cuía hãû thäúng kyï hiãûu naìy laì duìng hãû thäúng caïc chæî vaì säú. Chæî âãø chè loaûi, nhoïm. Coìn säú chè âàûc træng cå tênh hay thaình pháön. Âån vë âo æïng suáút trong kyï hiãûu laì MPa (thæåìng laì trong nhoïm ba chæî sä), thay cho kG/mm2 (trong nhoïm hai chæî säú) coï trong caïc tiãu chuáøn ú cäng bäú tæì 31/12/1989 tråí vãö træåïc. d-Caïc næåïc cháu Áu, chuí yãuú laì Âæïc, Phaïp vaì liãn minh cháu Áu EU. Våïi liãn minh EU hãû thäúng tiãu chuáøn seî theo hæåïng ISO khuyãún caïo. Caïc næoïc Phaïp, Âæïc coï caïch kyï hiãûu tæång âäúi giäúng nhau, Anh kyï hiãûu theo kiãøu riãng (váùn duìng caïc âån vë âo laì pound, inch, livre ... ngaìy nay sau nàm 2000 hoü âäøi toaìn bäü sang duìng âån vë SI) 1.2.Caïc tiãu chuáøn Nga, Trung Quäúc vaì Viãût Nam. 1.2.1.Tiãu chuáøn Nga г OCT : Hãû thäúng tiãu chuáøn cuía caïc næåïc naìy âãöu càn cæï trãn cå såí cuía hãû thäúng tiãu cuía Liãn Xä cuî. Do âoï ta chè xem xeït tiãu chuáøn cuía Nga. Nga kãú thæìa tiãu chuáøn гOCT cuía Liãn Xä cuî (Gaxudarvennaia Organidasia Standar Technic). Nguyãn tàõc kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi nhæ sau : -Våïi theïp laì váût liãûu ráút phäø biãún nãn khäng cáön coï chæî chè loaûi váût liãûu maì kyï hiãûu træûc tiãúp thaình pháön caïc bon vaì caïc nguyãn täú håüp kim (nãúu coï). Våïi gang vaì håüp kim maìu thç phaíi coï chæî âãø chè loaûi. -Læåüng caïc nguyãn täú tênh theo pháön tràm âàût ngay sau chæî caïi kyï hiãûu nguyãn täú håüp kim. Træåìng håp < 1,5% (theo giåïi haûn trãn) thç khäng kyï hiãûu. Cáön chuï yï laì trong theïp håüp kim vaì håüp kim maìu caïc nguyãn täú coï thãø biãøu thë båíi caïc chæî caïi khaïc nhau. Trong theïp håüp kim caïc chæî caïi biãøu thë caïc nguyãn täú hoïa hoüc nhæ sau : Б - Niäbi (Nb) A - Ni tå (N) B -Vonfram (W) Г - Mangan (Mn) Д - Âäöng ( Cu) E -Sãlen (Se) K - Coban (Co) M - Molipâen (Mo) H - Niken (Ni) Π - Phäút pho (P) P - Bo (B) C- Silic (Si) Bäü män CNVL - Khoa cå khê 2
  3. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Ф - Vanaâi (V) T - Titan (Ti) X - Cräm (Cr) Ц - Zircäni (Zr) Ч - Âáút hiãúm Ю - Nhäm (Al) Ghi chuï : Âáút hiãúm laì chè chung caïc nguyãn täú vi læåüng thuäüc hoü Lantanit vaì Actinit trong baíng hãû thäúng tuáön hoaìn caïc nguyãn täú hoïa hoüc. Trong håüp kim maìu caïc chæî kyï hiãûu cho caïc nguyãn täú nhæ sau : Б - Berili (Be) A - Nhäm (Al) Mц - Mangan (Mn) Mг - Magiã (Mg) O - Thiãúc (Sn) C - Chç (Pb) Ф - Phäút pho (P) C - Stibi (Sb) X - Cräm (Cr) Ж- Sàõt (Fe) H - Niken (Ni) K - Silic (Si) Ц - Keîm (Zn) K - Canxi (Ca) - Caïc chæî âæïng cuäúi trong maïc váût liãûu coï yï nghéa nhæ sau : * Chæî A - Theïp coï cháút læåüng cao, læåüng P, S < 0,025%, thep bçnh thæåìng ï coï P, S < 0,05%. *Chæî Л - Theïp âuïc (chè chãú taûo âæåüc chi tiãút bàòng phæång phaïp âuïc) (Riãng chæî A coìn coï vë trê âæïng xen trong caïc chæî kyï hiãûu nguyãn täú håüp kim cuía maïc theïp, luïc naìy noï kyï hiãûu cho nguyãn täú ni tå. Træåìng håüp naìy ráút hiãúm, chè coï trong theïp nitå, âoï laì theïp trêp). - Caïc chæî âæïng âáöu trong maïc váût liãûu chè mäüt loaûi theïp chuyãn duìng hay caïc loaûi gang vaì håüp kim maìu : *Chæî P - Theïp gioï X - Theïp äø làn chæïa cräm *E - Theïp tæì cæïng A - Theïp dãù càõt (tæû âäüng) * Д - Âura Л - Latäng * БP - Bräng Б - Babit *Cч - Gang xaïm B ч - Gang cáöu AЧС - Gang laìm äø træåüt *Kч - Gang deío -Trong caïc maïc gang säú âæïng âáöu tiãn âãöu chè giåïi haûn bãön keïo tênh theo âån vë 2 kG/mm hay 10MPa 1.2.2.Tiãu chuáøn Trung Quäúc GB : Tiãu chuáøn GB (Guojia Biaozhun) coï nghéa laì tiãu chuáøn nhaì næåïc vãö cå baín giäúng tiãu chuáøn Г OCT, chè khaïc mäüt säú âiãøm sau : * Caïc chæî chè loaûi váût liãûu : Mäüt säú loaûi theïp chuyãn duûng, gang vaì håüp kim maìu duìng chæî caïi la tinh theo ám âáöu cuía tãn goüi, cuû thãø nhæ sau : GCr - Theïp äø làn chæïa cräm D - Theïp kyî thuáût âiãûn HT - Gang xaïm QT - Gang cáöu KT - Gang deío H - Latäng Q - Bräng Zch - Babit *Caïc nguyãn täú håüp kim âæåüc ghi bàòng kyï hiãûu hoïa hoüc cuía chuïng. Bäü män CNVL - Khoa cå khê 3
  4. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê *Trong caïc maïc gang, caïc säú âáöu tiãn âãöu chè giåïi haûn bãön keïo tênh theo âån vë MPa Ngaìy nay Trung Quäúc âaî quy âënh âáöy âuí cho caïc váût liãûu kim loaûi thäng duûng. 1.2.3.Tiãu chuáøn Viãût Nam TCVN : Caïc tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi âæåüc ban haình chuí yãúu trong caïc nàm tæì 1975 âãún 1978, trong âoï coï tiãu chuáøn kyï hiãûu vaì tiãu chuáøn kyî thuáût. 1-Tiãu chuáøn kyï hiãûu : Âæåüc quy âënh båíi TCVN 1659 - 75. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caïc nguyãn tàõc kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi (theïp, gang, håüp kim maìu). -Âäúi våïi theïp : Kyï hiãûu giäúng Nga, nhæng chè khaïc laì säú âæïng âáöu maïc theïp bao giåì cuîng chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön vaûn, nguyãn täú håüp kim ghi bàòng kyï hiãûu hoïa hoüc . -Våïi håüp kim maìu : Âáöu tiãn laì kyï hiãûu cuía nguyãn täú gäúc, sau âoï laì kyï hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim vaì læåüng pháön tràm cuía tæìng nguyãn täú. Vãö váún âãö naìy seî trçnh baìy cuû thãø cho tæìng loaûi váût liãûu åí pháön II. 2-Tiãu chuáøn kyî thuáût : Trong tiãu chuáøn naìy coï caïc säú liãûu vãö cå tênh, thaình pháön hoïa hoüc, caïc maïc váût liãûu cuû thãø, kêch thæåïc máúu (nãúu coï) ... cuía tæìng loaûi váût liãûu. Gäöm coï caïc tiãu chuáøn sau : -TCVN 1765 - 75 : Theïp caïc bon kãút cáúu thäng duûng. -TCVN 1766 - 75 : Theïp caïc bon kãút cáúu cháút læåüng täút. -TCVN 1767 - 75 : Theïp âaìn häöi. -TCVN 1822 -76 : Theïp caïc bon duûng cuû. -TCVN 1823 - 93 : Theïp håüp kim duûng cuû (træì theïp gioï). -TCVN 3104 - 79 : Theïp kãút cáúu håüp kim tháúp. -TCVN 2735 - 78 : Theïp chäúng àn moìn vaì bãön noïng. -TCVN 1651 - 85 : Theïp cäút bã täng caïn noïng. -TCVN 5709 - 93 : Theïp laìm caïc kãút cáúu trong xáy dæng. û Caïc loaûi váût liãûu coìn laûi : Theïp håüp kim kãút cáúu, thep kãút cáúu coï cäng duûng riãng ï (dãù càõt, äø làn, chäúng maìi moìn, àn moìn, chëu nhiãût âäü cao ...), caïc loaûi gang, caïc håüp kim maìu, chæa coï tiãu chuáøn kyî thuáût cuû thãø. 1.3.Tiãu chuáøn Myî : Myî gáön nhæ laì næåïc duy nháút trãn thãú giåïiï coï nhiãöu hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi. Cuìng mäüt loaûi vát liãûu nhæng coï thãø kyï hiãûu theo nhiãöu caïch khaïc nhau nãúu duìng caïc û hãû thäúng tiãu chuáøn khaïc nhau. Coï thãø kãø ra caïc hãû thäúng kyï hiãûu sau : 1-Hãû AISI (American Iron & Steel Institute) 2-Hãû ASE (Society of Automotiv Engineers) 3-Hãû ASTM (American Society of Testing and and Material) 4-Hãû AA (Aluminium Association) 5-Hãû CDA (Copper Development Association) 6-Hãû UNS (Unified Numbering System) Bäü män CNVL - Khoa cå khê 4
  5. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê ÅÍ âáy ta xem xeït hai hãû kyï hiãûu âæåüc phäø biãún räüng raîi åí Myî vaì trãn thãú giåïi trong phaûm vi theïp vaì gang, âoï laì hãû AISI vaì SAE. Caïch kyï hiãûu åí âáy laì duìng táûp håüpü chæî vaì säú. Chæî chè hãû tiãu chuáøn, táûp håüp chæî säú gäöm : mäüt hoàûc hai chæî säú âáöu tiãn chè loaûi theïp, caïc chæî säú coìn laûi chè thaình pháön hoïa hoüc cuía theïp. Hãû thäúng SAE quy âënh nhæ sau : -Mäüt hay hai chæî säú âáöu chè loaûi theïp : 2-Theïp ni ken 3-Theïp cräm ni ken 4-Theïp mä lip âen 5-Theïp cräm 6-Theïp cräm vanaâi 7-Theïp vonfram 8-Theïp cräm niken mä lip âen 9-Theïp silic mangan 10-Theïp caïc bon 11,12-Theïp dãù càõt 13-Theïp man gan -Säú thæï hai hoàûc caí säú thæï ba chè phán tràm cuía nguyãn täú håüp kim chuí yãúu. ö -Hai hoàûc ba säú sau cuìng chè læåüng caïc bon theo pháön vaûn. Ta xeït caïc vê duû sau âáy : * SAE 1040 : theïp caïc bon (10), læåüng caïc bon trung bçnh bàòng 0,40% *SAE 1138 : theïp dãù càõt (11), læåüng caïc bon laì 0,38%. *SAE 1335 : theïp man gan (13), læåüng caïc bon 0,35%. *SAE 2320 : theïp ni ken (2), coï 3% Ni vaì 0,20%C. *SAE52100 : theïp cräm (5), coï 2%Cr vaì 1%C *SAE 6150 : theïp cräm vanaâi (6), coï 1%Cr vaì 0,50%C. *SAE 71360 : theïp vonfram (7), co ï13%W vaì 0,60%C. Tuìy tæìng maïc theïp cuû thãø ta dãù daìng tçm tháúy caïc thaình pháön chuí yãúu cuía noï. 1.4.Tiãu chuáøn Nháût : Nháût chè coï mäüt hãû thäúng tiãu chuáøn duy nháút vãö váût liãûu kim loaûi, âoï laì JIS (Japanese Industrial Standard). JIS kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi bàòng hãû thäúng chæî vaì säú theo quy luáût sau (duìng cho theïp) : - Chæî âáöu biãøu thë loaûi váût liãûu. Táút caí caïc loaûi theïp âãöu bàõt âáöu bàòng chæî S *SS Theïp caïn thäng duûng *SM Theïp caïn laìm kãút cáúu haìn *SMA Theïp caïn laìm kãút cáúu haìn chäúng àn moìn trong khê quyãøn *SB Theïp táúm laìm näöi håi vaì bçnh aïp læûc *SC Theïp caïc bon âuïc *SCr Theïp kãút cáúu cräm *SNC Theïp kãút cáúu niken - cräm *SNCM Theïp kãút cáúu ni ken - cräm - mä lêp âen *SCM Theïp kãút cáu cräm - mä lêp âen *SACM Theïp kãút cáúu nhäm - cräm - mä lêp âen *SUJ Theïp äø làn *SUM Theïp dãù càõt *SUP Theïp âaìn häöi *SUH Theïp bãön noïng Bäü män CNVL - Khoa cå khê 5
  6. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê *SUS Theïp khäng rè *SK Theïp duûng cuû caïc bon *SKH Theïp gioï *SKS,SKD,SKT Theïp duûng cuû håüp kim *SR Theïp troìn trån laìm cäút bã täng *SD Theïp troìn coï âäút (vàòn) laìm cäút bã täng -Säú tiãúp theo caïc chæî coï thãø chè : *Âäü bãön (giåïi haûn bãön hay chaíy) theo âån vë MPa, chuï yï tiãu chuáøn ban haình træåïc 1/1/1990 duìng âån vë kG/mm2 *Thaình pháön hoïa hoüc, trong træåìng håüp naìy hai säú cuäúi cuìng chè læåüng caïc bon theo pháön vaûn. *Säú thæï tæû quy æåïc theo mäüt tráût tæû riãng naìo âoï. Caïc loaûi gang kyï hiãûu nhæ sau : *FC Chè gang xaïm *FD Chè gang cáöu *FMB Chè gang deío loîi âen *FMW Chè gang deío loîi tràõng. Säú sau caïc chæî âãöu chè giåïi haûn bãön keïo theo âån vë MPa 1.5.Caïc âiãøm chuï yï vãö kyï hiãûu vaì âån vë âo : 1.5.1.Caïc bäüi säú vaì æåïc säú : a-Bäüi säú : Tãn goüi Kyï hiãûu Giaï tri 1024 Yäta Y 1021 Zeta Z 1018 Exa E 1015 Pãta P 1012 Tãra T 109 Giga G 1 06 Mãga M 10 3 Kilä k 10 2 Hectä h 10 1 Âã öca da b-Caïc æåïc säú : Tãn goüi Kyï hiãûu Giaï trë 10-1 Âãöxi d 10-2 Xàng ti c 10-3 Mili m Bäü män CNVL - Khoa cå khê 6
  7. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê µ 10-6 Micrä 10-9 Nanä n 10-12 Picä p 10-15 Femtä f 10-18 Attä a 10-21 Zeptä z 10-24 Yäctä y 1.5.2.Kyï hiãûu vãö âäü bãn : ö -Giåïi haûn âaìn häöi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ âh. Caïc næåïc kyï hiãûu Re -Giåïi haûn chaíy quy æåïc :TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ 0,2. Caïc næåïc R0,2, Myî duìng YS -Giåïi haûn bãön : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ b. Caïc næåïc Rm, Myî duìng TS Âån vë âo âäü bãön quy âäøi nhæ sau : 1kG/mm2 = 9,81.106Pa = 9,81MPa, coï thãø láúy 1kG/mm2 = 10MPa 1psi = 6,9.103Pa 1ksi = 6,9.106Pa = 0,703kG/mm2 (Coï thãø láúy gáön âuïng 1ksi = 7,0MPa) 1MPa = 0,145ksi coï thãø tênh gáön âuïng 1MPa = 1/7ksi 1.5.3.Caïc kyï hiãûu âäü deío vaì âäü dai : -Âäü daîn daìi tæång âäúi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu δ %, caïc næåïc A%, Myî duìng EL -Âäü thàõt tyí âäúi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu ψ %, cac næåïc Z%, Myî duìng AR. ï -Âäü dai : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu ak, caïc næåïc duìng phäø biãún KCU. Âån vë âo âäü dai quy âäøi nhæ sau : 1kGm = 9,81Nm = 9,81J = 9,81.10-3kJ (Coï thãø tênh gáön âuïng 1kGm = 10J) 1kGm/cm2 = 10Nm/cm2 1ft.lbf = 1,355J 1kGm/cm2 = 10J/cm2 1kG.m/cm2 = 100kJ/m2 -------o0o------ Bäü män CNVL - Khoa cå khê 7
  8. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê PHÁÖN II TIÃU CHUÁØN KYÏ HIÃÛU VÁÛT LIÃÛU KIM LOAÛI 2.1.Kyï hiãûu gang : 2.1.1.Gang xaïm : a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Viãût Nam kyï hiãûu gang xaïm bàòng táûp håüp chæî vaì säú : -Chæî GX âæïng âáöu coï nghéa laì gang xaïm - Hai nhoïm chæî säú caïch nhau båíi gaûch ngang, âæïng sau chè giåïi haûn bãön keïo vaì bãön uäún täúi thiãøu theo kG/mm2 Vê duû : GX 15-32, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 15 kG/mm2 vaì giåïi haûn bãön uäún täúi thiãøu laì 32kG/mm2. Muäún âäøi ra MN/m2 hay MPa thç nhán thãm 10. b-Tiãu chuáøn Nga : Nga kyï hiãûu gang xaïm bàòng chæî СЧ vaì caïc säú tiãúp theo : - Theo caïc tiãu chuáøn cuî âang coìn duìng phäø biãún taûi Viãût Nam thç coï hai nhoïm säú caïch nhau bàòng gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo vaì bãön uäún täúi thiãøu theo kG/mm2. -Tuy nhiãn theo tiãu chuáøn måïi aïp duûng tæì 1985 chè coìn laûi mäüt nhoïm säú âæïng sau chæî chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu tênh theo 10MPa. Vê duû : -Theo tiãu chuáøn cuî : CЧ 21-40, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút laì 21kG/mm vaì gåïi haûn bãön uäún tháúp nháút laì 40kG/mm2. 2 -Theo tiãu chuáøn måïi : CЧ 10, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 100MPa. Chuï yï : Theo tiãu chuáøn måïi Г OCT 1412-85 chè quy âënh saïu maïc gang xaïm sau âáy : -CЧ 10 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 100MPa -CЧ 15 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 150MPa -CЧ 20 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 200MPa -CЧ 25 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 250MPa -CЧ 30 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 300MPa -CЧ 35 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 350MPa Bäü män CNVL - Khoa cå khê 8
  9. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang xaïm giæîa TCVN vaì ГOCT 1412-70 ГOCT TCVN GX 12-28 CЧ 12-28 GX 12-32 CЧ 15-32 GX 18-36 CЧ 18-36 GX 21-40 CЧ 21-40 GX 24-44 CЧ 24-44 GX 28-48 CЧ 28-48 GX 32-52 CЧ 32-52 GX 36-56 CЧ 36-56 GX 40-60 CЧ 40-60 GX 44-64 CЧ 44-64 c-Tiãu chuáøn Myî : Myî thæåìng duìng tiãu chuáøn SAE vaì ASTM cho gang xaïm. Våïi SAE (tiãu chuáøn SAE J431) caïc naïc gang xaïm kyï hiãûu bàòng chæî G sau âoï laì säú chè giåïi haûn bãön keïo theo âån vë 10 psi. Vê duû : G 1800 laì gang xaïm coï Rm = 1800 x 10 psi = 18 ksi Våïi hãû ASTM kyï hiãûu gang xaïm theo caïc cáúp âäü bãön vaì giåïi haûn bãön theo âån vë ksi. Muäún biãút phaíi tra theo baíng cho sàôn. d-Tiãu chuáøn Nháût : Theo tiãu chuáøn JIS G5501-89 quy âënh caïc maïc gang xaïm gäöm : FC 100, FC 150 FC 200, FC 250, FC 300 vaì FC 350. Trong âoï säú tiãúp theo chæî chè giåïi haûn bãön keïo theo âån vë MPa. Vê duû : FC 10030 : gang xaïm coï giåï haûn bãön keïo laì 100MPa. FC 35030 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo laì 350MPa. 30 chè kêch thæåïc vaì âiãöu kiãûn thæí máùu. e-Tiãu chuáøn Âæïc : Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1691-85, kyï hiãûu bàòng chæî GG vaì säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa . Vê duû : GG10 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo 100MPa f-Tiãu chuáøn Phaïp : Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-101-87, kyï hiãu bàòng FGL vaì û säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa. Vê duû : FGL 150 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 150MPa. g-Tiãu chuáøn Anh : Bäü män CNVL - Khoa cå khê 9
  10. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 1452-90 vaì BS 1452-77, kyï hiãûu theo Grade vaì phaíi tra baíng måïi coï säú liãûu chênh xaïc. Vê duû : Grade 100 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 90MPa. Grade 250 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo 210MPa. 2.1.2.Gang deío : a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Viãût Nam kyï hiãûu gang deío bàòng táûp håüp chæî vaì säú : -Chæî GZ coï nghéa laì gang deío. -Caïc nhoïm säú âæïng sau chæî, caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi tênh ra %. Vê duû : GZ 35-10, laì gang deío coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu 35 kG/mm2 vaì δ = 10% b-Tiãu chuáøn Nga : Nga kyï hiãûu gang deío bàòng caïc chæî vaì säú : - Chæî KЧ coï nghéa laì gang reìn (Cofki trugun) -Caïc nhoïm säú âæïng sau caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : K Ч 60-3, laì gang deío coï giåïi haûn bãön keïo 60kG/mm2 vaì δ % = 3% (Tãn goüi gang reìn laì âãø chè cäng duûng cuía noï thæåìng duìng trong caïc thiãút bë reìn dáûp do coï tênh deío täút, chæï khäng coï nghéa laì coï thãø reìn âæåüc) Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang deío theo TCVN vaì ГOCT 1251-79 ГOCT TCVN GZ 30-06 KЧ 30-6 GZ 33-08 K Ч 33-8 KЧ 35-10 GZ 35-10 K Ч 37-12 GZ 37-12 K Ч 45-7 GZ 45-07 KЧ 50-5 GZ 50-05 KЧ 55-4 GZ 55-04 KЧ 60-3 GZ 60-03 KЧ 63-3 GZ 63-03 KЧ 70-2 GZ 70-02 KЧ80-1,5 GZ 80-1,5 c-Tiãu chuáøn Nháût : Caïc maïc gang deío âæåüc quy âënh åí caïc tiãu chuáøn JIS G 5702-88, JIS G5703-88 vaì JIS G5704-88. Kyï hiãûu âæåüc bàõt âáöu bàòng FCMB cho gang deío loîi âen, FCMW cho gang deío loîi tràõng, FCMP cho gang deío peïc lêt vaì säú tiãúp theo chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa. Vê duû : Bäü män CNVL - Khoa cå khê 10
  11. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê FCMB 270 : gang deío loîi âen, coï gåïi haûn bãön keïo laì 270MPa FCMW 440 : gang deío loîi tràõng, coï gåïi haûn bãön keïo laì 440MPa FCMP 590 : gang deío peïc lêt, coï giåïi haûn bãön keïo laì 590MPa. d-Tiãu chuáøn Myî : Våïi gang deío Myî sæí duûng caïc tiãu chuáøn ASTM, ANSI, MIL, SAE, FED. Caïc tiãu chuáøn naìy ráút phæïc taûp, phaíi tra baíng cuû thãø theo tæìng tiãu chuáøn mäüt. Do váûy khäng thãø giåïi thiãûu hãút âæåüc. e-Tiãu chuáøn Âæïc : -Gang deío loîi âen vaì gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1692- 82, kyï hiãûu bàòng GTS cuìng táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : GTS -35-10 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãn keïo 350MPa vaì âäü daîn daìi tæång ö âäúi 10% GTS-55-04 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 550MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 4% -Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1692-82, kyï hiãûu bàòng GTW cuìng táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : GTW -40-05 : gang deío loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 400MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 5%. f-Tiãu chuáøn Phaïp : -Gang deío loîi âen âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF 32-702-67 vaì NF A32-702- 86, kyï hiãûu bàòng MN vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. (Tiãu chuáøn NF 32-702-67 chè kyï hiãûu cho mäüt maïc gang). Vê duû : MN 32-8 : gang deío loi âen coï giåïi haûn bãön keïo 314MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi î 8% (tiãu chuáøn NF 32-702-67) MN 380-18 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 380MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 18% -Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-701-82 vaì NF 32-701- 67, kyï hiãûu bàòng MB vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. (Tiãu chuáøn NF 32-701-67 chè coï mäüt maïc gang deío loîi âen). Vê duû : MB 35-7 : gang deío loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 343MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 7%. (tiãu chuáøn NF 32-701-67) MB 400-5 : gang deo loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 400MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 5%. -Gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-703-58, kyï hiãûu bàòng MP vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa (giaï trë naìy âaî træì âi 10 âån vë sau âoï chia cho 10) vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : Bäü män CNVL - Khoa cå khê 11
  12. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê MP50-5 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 490MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 5%. MP60-3 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 590MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 3%. g-Tiãu chuáøn Anh : -Gang deío loîi âen âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 310-72, kyï hiãûu bàòng B vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : B230/6 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 290MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 6%. -Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 6681-86, kyï hiãûu bàòng W vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : W45-07 : gang deío loîi tràõng coï giåïi han bãön keïo 450MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 7%. û -Gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 6681-86, kyï hiãûu bàòng P vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : P60-03 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 600MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 3%. 2.1.3.Gang cáöu a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Viãût Nam kyï hiãûu gang cáöu bàòng táûp håüp chæî vaì säú : -Chæî GC nghéa laì gang cáöu -Hai nhoïm säú sau chæî caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo kG/mm2 vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : GC 100-04 laì gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 100kG/mm2 vaì δ = 4% b-Tiãu chuáøn Nga : Nga kyï hiãûu gang cáöu bàòng chæî BЧ (væxacoprotrnæi trugun - coï nghéa laì gang coï âäü bãön cao) vaì caïc säú tiãúp sau : - Caïc nhoïm säú caïch nhau båíi gaûch ngang, chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo âån vë kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo % (theo tiãu chuáøn cuî quen duìng taûi Viãût Nam) -Theo tiãu chuáøn måïi ГOCT 7293-85 chè coï mäüt nhoïm säú âæïng sau chæî chè giåïi haûn bãön keïo theo âån vë 10MPa (theo tiãu chuáøn naìy chè coìn 5 maïc gang cáöu) Vê duû : -Theo tiãu chuáøn cuî 7293-79î : BЧ 100-4 laì gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 100 kG/mm2 vaì δ = 4% -Theo tiãu chuáøn måïi 7293-85 : BЧ 80 laì gang cáöu coï giæåïi haûn bãön keïo 800 MPa. Chuï yï : Theo tiãu chuáøn 7293-85 chè coï nàm maïc gang cáöu, âoï laì BЧ 40, 50, 60, 70 vaì 80. Bäü män CNVL - Khoa cå khê 12
  13. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang cáöu giæîa TCVN vaì ГOCT 7293-79 ГOCT TCVN BЧ 38-17 GC 38-17 B Ч 42-12 GC 42-12 BЧ 45-5 GC 45-05 B Ч 50-2 GC 50-02 BЧ 60-2 GC 60-02 B Ч 70-3 GC 70-03 B Ч 80-3 GC 80-03 BЧ 100-4 GC 100-04 BЧ 120-4 GC 120-04 c-Tiãu chuáøn Myî : Thæåìng duìng hån caí laì laì ASTM, ASME vaì SAE. Vê duû ASTM A295 Grade 60-40 hay SAE ASME SA395 class 20... Muäún biãút noï phaíi tra baíng. d-Tiãu chuáøn Nháût: Trong tiãu chuáøn Nháût caïc maïc gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn JIS G5502-89 vaì JIS 5503-89. Kyï hiãûu gang cáöu bàòng nhoïm chæî FCD vaì ba säú tiãúp theo chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa. Vê duû : FCD 370, FCD 400, FCD 500, FCD 700... e-Tiãu chuáøn Âæïc : Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn ÂIN 1693/1-73, kyï hiãûu bàòng GGG vaì säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa. Vê duû : GGG-50 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 500MPa. Muäún tçm âäü daîn daìi tæång âäúi phaíi tra baíng vç coï nhæîng maïc gang khäng thæí nghiãûm chè tiãu naìy. GGG-40-3 (tiãu chuáøn DIN 1693/2-77) coï giåïi haûn bãön keïo 390MPa, δ % = 15% tiãu chuáøn naìy chè quy âënh mäüt maïc gang. f-Tiãu chuáøn Phaïp : Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-201-87 vaì NF 32-201-76, kyï hiãûu bàòng FGS vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : FGS700-2 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 700MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 2%. g-Tiãu chuáøn Anh : Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 2789-85, kyï hiãûu bàòng Grade vaì táûp håüp säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû : Grade 800/2 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 800MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 2%. 2.2.Kyï hiãûu theïp : 2.2.1.Theïp caïc bon thäng duûng (theïp caïc bon cháút læåüng thæåìng) Bäü män CNVL - Khoa cå khê 13
  14. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Loaûi theïp naìy âæåüc cung cáúp åí daûng baïn thaình pháøm (äúng, táúm, cuäün, laï, chæî U, L, theïp goïc...) khäng qua nhiãût luyãûn, chuí yãúu duìng trong xáy dæûng. a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo TCVN 1765-75, kyï hiãûu bàòng chæî CT (C laì caïc bon, T laì theïp) vaì säú chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo kG/mm2. Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî s laì theïp säi, chæî n laì theïp næía làûng, khäng coï chæî naìo khaïc laì theïp làûng. Nhoïm theïp naìy âæåüc phán ra laìm ba phán nhoïm : - Phán nhoïm A : chè quy âënh vãö cå tênh - Phán nhoïm B : chè quy âënh veì thaình pháön hoïa hoüc. - Phán nhoïm C : quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Theïp thuäüc phán nhoïm naìo seî coï chæî cuía phán nhoïm âoï træåïc kyï hiãûu (phán nhoïm A khäng coï). Vê duû : -CT31 : theïp caïc bon cháút læåüng thæåìng, giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2, phán nhoïm A, theïp làûng. -CCT31n : theïp næía làûng, phán nhoïm C, giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2. (Muäún tçm thaình pháön hoïa hoüc tra theo maïc BCT31, chè tiãu cå tênh tra theo maïc CT31). -BCT31s : theïp säi, phán nhoïm B,coï giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2. b-Tiãu chuáøn Nga : Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn ГOCT380-71, kyï hiãûu bàòng CT (Xtal coï nghéa laì theïp), chæî T viãút tháúp hån chæ C vaì caïc säú tæì 0, 1, 2, 3 ... 6 theo mæïc âäü tàng dáön cuía âäü bãön. Nãúu cuäúi caïc theïp coï chæî K Π laì theïp säi, chæî Π C laì theïp næía làûng vaì chæî C Π laì theïp làûng. Chuïng cuîng âæåüc phán laìm ba phán nhoïm : - Phán nhoïm A : chè quy âënh vãö cå tênh. Tuy nhiãn coï thãø tênh så bäü læåüng caïc bon bàòng caïch láúy chè säú nhán våïi 0,07%. - Phán nhoïm Б : chè quy âënh vãö thaình pháön hoïa hoüc - Phán nhoïm B : quy âënh caí cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Theïp thuäüc phán nhoïm naìo seî coï chæî âoï âæïng træåïc kyï hiãûu, riãng phán nhoïm A khäng coï. Vê duû : CT3 K Π : theïp säi, phán nhoïm A, giåïi haûn bãön phaíi tra baíng, thaình pháön caïc bon khoaíng 0,21% ( 3x 0,07% = 0,21%). ВCT3C Π : theïp làûng, phán nhoïm В, giåïi haûn bãön tra baíng theo maïc CT3 C Π , thaình pháön hoïa hoüc tra baíng theo БCT3 C Π . ВCT3 Π C : theïp næía làûng, phán nhoïm В, giåïi haûn bãön tra baíng theo maïc CT3 Π C, thaình pháön hoïa hoüc tra baíng theo maïc БCT3 Π C. c-Tiãu chuáøn Trung quäúc : -Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn GB 700-79, kyï hiãûu bàòng chæî A (cho phán nhoïm A, chè quy âënh vãö cå tênh), B (cho phán nhoïm B, chè quy âënh vãö thaình pháön hoïa hoüc), C (cho phán nhoïm C, quy caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoaï hoüc) sau âoï laì caïc säú chè cáúp âäü bãön tàng dáön : 1, 2, 3....7 . Bäü män CNVL - Khoa cå khê 14
  15. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê -Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî F laì theïp säi, b laì theïp næía làûng, coìn theïp làûng thç khäng ghi gç caí. -Ngoaìi ra theo GB coìn kyï hiãûu theïp theo phæång phaïp luyãûn : nãúu ngay sau chæî kyï hiãûu nhoïm coï thãm chæî Y laì theïp L-D, chæî J laì theïp loì chuyãøn tênh bazå, khäng coï chæî naìo caí laì theïp Maïc -tanh. Vê duû : A1F : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp säi loì Maïc tanh. AY1b : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp næía làûng loì L-D. AJ2 : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp làûng loì chuyãøn tênh bazå Sæû tæång âæång giæîa TCVN 1765-75, ГOCT 380-71 vaì GB 700-79 ГOCT 380-71 TCVN 1765-75 GB 700-79 CT31 CT0 - CT1KΠ CT33s A1F, AY1F CT1ΠC CT33n A1b, AY1b CT2CΠ CT34 A2, AY2F, AJ2 CT2KΠ CT34s A2F, AY2F, AJ2F CT2ΠC CT34n A2b, AY2b, AJ2b CT6ΠC CT61n A6b, AY6b, AJ6b CT6CΠ CT61 A6, AY6, AJ6 БCT0 BCT31 - БCT1KΠ BCT33s B1F, BY1F БCT1ΠC BCT33n - БCT1CΠ BCT33 B1, BY1 БCT2KΠ BCT34s B2F, BY2F, BJ2F БCT2ΠC BCT34n - БCT2CΠ BCT34 B2, BY3F, BJ3F БCT6ΠC BCT661n - БCT6CΠ BCT61 B6, BY6, BJ6 BCT2KΠ CCT34s C2F, CY2F, CJ2F BCT2ΠC CCT34n - BCT2CΠ CCT34 C3F, CY3F, CJ3F d-Tiãu chuáøn Myî : Våïi nhoïm theïp naìy thæåìng duìng hãû tiãu chuáøn ASTM vaì ráút nhiãöu maïc khaïc nhau. Bäü män CNVL - Khoa cå khê 15
  16. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê -Tiãu chuáøn ASTM A570-90 coï caïc maïc Grade 30, Grade 33, Grade 36, Grade40, Grade 45, Grade 50, vaì Grade 55, trong âoï caïc säú chè giåïi haûn chaíy täúi thiãøu theo ksi. Âáy laì theïp caïc bon daûng táúm, laï, bàng caïn noïng. -Tiãu chuáøn ASTM A283-88 quy âënh bäún maïc laì Grade A, Grade B, Grade C, Grade D theo âäü bãön tàng dáön. Âáy laì theïp caïc bon tháúp vaì trung bçnh daûng táúm. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh láùn thaình pháön hoïa hoüc. Muäún tçm caïc chè tiãu naìy phaíi tra baíng. Noïi chung tiãu chuáøn Myî ráút phæïc taûp, tuìy theo tæìng hãû måïi xaïc âënh âæåüc caïc chè tiãu maì khäng coï mäüt quy luáût chung thäúng nháút. e-Tiãu chuáøn Nháût : Våïi nhoïm theïp naìy Nháût coï nhiãöu tiãu chuáøn theo hãû JIS, trong âoï coï loaûi tæång tæû nhæ phán nhoïm thæï nháút, coï loaûi tæång tæû nhæ phán nhoïm thæï hai cuía TCVN, ГOCT, GB -Tiãu chuáøn JIS G3101-87 quy âënh caïc maïc theïp vãö cå baín giäúng phán nhoïm thæï nháút cuía TCVN, coï bäún maïc theïp SS 330, SS 400, SS 490, SS 540. Trong âoï caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa. -Tiãu chuáøn JIS G3106-92 quy âënh caïc maïc theïp laìm kãút cáúu haìn, âæåüc âaím baío caí thaình pháön hoïa hoüc vaì cå tênh tæång âæång phán nhoïm thæï ba cuía TCVN, ГOCT, GB. Coï caïc maïc sau : SM 400A, SM 400B, SM 400C SM 490A, SM 490B, SM 490C, SM 490YA, SM 490YB SM 520B, SM 520C SM 570 Trong âoï : -Säú chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa - A, B, C laì chè sæû khaïc nhau vãö thaình pháön caïc bon trong cuìng nhoïm maïc coï cuìng giåïi haûn bãön theo thæï tæû caïc bon vaì man gan tàng dáön. - Y chè loaûi coï R0,2/ Rm náng cao. f-Tiãu chuáøn EU : Theo tiãu chuáøn EN 10025-90 vaì EN 10130-90 quy âënh nhoïm theïp naìy âæoüc kyï hiãûu bàòng Fe vaì säú tiãúp theo chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa. Muäún biãút cuû thãø phaíi tra baíng. Vê duû : -Fe 360B coï giåïi haûn bãön keïo 360-470MPa -Fe 510D1 coï giåïi haûn bãön keïo 490-630MPa. g-Tiãu chuáøn Âæïc : Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 17100-80, DIN 1623-83 vaì 1623-86. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Muäún biãút caïc chè tiãu phaíi tra baíng. h-Tiãu chuáøn Phaïp : Bäü män CNVL - Khoa cå khê 16
  17. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A 35-501-83 vaì NF A 36- 401- 83. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Phaíi tra baíng caïc chè tiãu cuû thãø, khäng coï quy luáût chung. i-Tiãu chuáøn Anh : Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh taûi tiãu chuáøn BS 4360-79 , BS 1449/1-72 vaì BS 1449/1-92. Caïc tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Khäng coï quy luáût chung, phaíi tra baíng. 2.2.2.Theïp kãút cáúu : Laì loaûi theïp coï cháút læåüng täút duìng âãø chãú taûo chi tiãút maïy, coï yãu cáöu vãö cå tênh ráút âa daûng. Vç váûy caïc tiãu chuáøn âãöu quy âënh ráút chàût cheî vãö cå tênh láùn thaình pháön hoïa hoüc cho nhoïm theïp naìy. 1-Tiãu chuáøn Viãût Nam : a-Theïp caïc bon : TCVN 1659-75 quy âënh kyï hiãûu bàòng chæî C vaì säú chè haìm læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön vaûn. Nãúu cuäúi maïc theïp coï thãm chæî A laì theïp cháút læåüng täút (haìm læåüng S vaì P ≤ 0,025%). Nhoïm naìy chuí yãúu laì theïp làõng, ráút êt duìng theïp säi, træì vaìi træåìng håüp riãng. Muäún biãút säú læåüng caïc maïc theïp âæåüc quy âinh vaì yãu cáöu kyî thuáût cuía chuïng sæí duûng TCVN 1766-75. Vê duû : -C20 laì theïp kãút cáúucoï læåüng caïc bon trung bçnh 0,20%C -C45 laì theïp kãút cáúu coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,45%C -C65 laì theïp kãút cáúu coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,65%C. b-Theïp håüp kim : TCVN 1659-75 quy âënh kyï hiãûu bàòng táûp håüp chæî vaì säú theo quy luáût sau : -Säú âáöu tiãn chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön vaûn -Chæî laì caïc kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nguyãn täú håüp kim coï trong theïp. -Säú sau caïc kyï hiãûu hoïa hoüc chè læåüng trung bçnh cuía nguyãn täú âoï theo %, nãúu læåüng håüp kim xáúp xè 1% thç khäng kyï hiãûu (NÕu lµ nguyªn tè hîp kim chÝnh) -Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî A laì theïp cháút læåüng täút (læåüng P, S ≤ 0,025%) Vê duû : -12Cr18Ni9Ti : coï 0,12% C, 18%Cr, 9%Ni, 1% Ti. -40Cr9Si2 : coï 0,40%C, 9%Cr, 2%Si -38CrMoAlA : coï 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, theïp täút. Tiãu chuáøn kyî thuáût cuía caïc theïp håüp kim ta chæa quy âënh vç hiãûn taûi chæa saín xuáút loaûi theïp naìy. 2-Tiãu chuáøn Nga : a-Theïp caïc bon : Theo tiãu chuáøn Nga nhoïm theïp naìy âæåüc kyï hiãûu båíi caïc säú chè læåüng caïc bon trung bçnh coï trong theïp tênh theo pháön vaûn. Vê duû : 05 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,05% Bäü män CNVL - Khoa cå khê 17
  18. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê 10 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,10% 35 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,35% 45 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,45% b-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu. -Säú âæïng âáöu maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh coï trong theïp âoï theo pháön vaûn. -Chæî chè tãn nguyãn täú håüp kim viãút tàõt theo tiãúng Nga (chæî viãút âaî noïi åí pháön 1) -Säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú håüp kim trung bçnh theo %. -Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî A laì chè theïp täút (læåüng P, S ráút êt ≤ 0,025%) Vê duû : 40XH - coï 0,40%C, 1%Cr, 1%Ni 10X18H9T - coï 0,10%C, 18%Cr, 9%Ni, 1%Ti 38XMЮA - coï 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, laì theïp täút 3-Tiãu chuáøn Trung Quäúc : Quy âënh kyï hiãûu hoaìn toaìn giäúng Nga chè khaïc laì tãn caïc nguyãn täú håüp kim âæåüc viãút bàòng kyï hiãûu hoïa hoüc cuía noï. 4-Tiãu chuáøn Myî : Myî duìng hãû AISI/SAE âãø kyï hiãûu theïp kãút cáúu våïi hãû thäúng coï bäún chæî säú xxxx. Trong âoï hai säú cuäúi cuìng chè haìm læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön vaûn (vaìi maïc theïp sæí duûng nàm chæî säú xxxxx trong âoï ba säú cuäúi cuìng chè læåüng caïc bon theo pháön vaûn. Hai säú âáöu cuía maïc theïp laì maî säú quy âënh cho loaûi theïp håpü kim vaì thaình pháön cuía noï. Muäún biãút thaình pháön naìy phaíi tra baíng. Vê duû : Theïp caïc bon : 10xx - theïp caïc bon âån giaín 11xx - theïp caïc bon dãù càõt coï læu huyình cao 12xx - theïp dãù càõt chæïa læu huyình vaì phäút pho aao 15xx - theïp caïc bon âån giaín chæïa 1,00 - 1,65%Mn Theïp håüp kim : -Theïp man gan : 13xx - theïp coï khoaíng 1,75%Mn -Theïp ni ken : 23xx - theïp coï khoaíng 3,5%Ni 25xx - theïp coï khoaíng 5,00%Ni -Theïp ni ken - cräm : 31xx, 32xx, 33xx, 34xx. Tra læåüng håüp kim theo baíng. -Theïp mä lêp âen : 40xx, 44xx. Læåüng håüp kim phaíi tra baíng. -Theïp cräm - mä lêp âen : 41xx -Theïp ni ken - cräm - mä lêp âen : 43xx, 47xx, 81xx, 86xx, 87xx, 88xx, 93xx, 94xx, 97xx, 98xx. -Theïp ni ken - mä lêp âen : 46xx, 48xx. -Theïp cräm : 50xx, 51xx, 50xxx, , 51xxx, 52xxx. -Theïp cräm - vanaâi : 61xx -Theïp vonfram : 72xx Bäü män CNVL - Khoa cå khê 18
  19. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê -Theïp si lêc man gan : 92xx -Caïc maïc theïp khaïc : xxBxx chè theïp coï chæïa bo, xxLxx chè theïp coï chæïa chç. Noïi chung muäún biãút thaình pháön cuû thãø theïp Myî phaíi càn cæï vaìo loaûi theïp quy âënh trãn vaì tra baíng cho sàôn. 5-Tiãu chuáøn Nháût : a-Theïp caïc bon : kyï hiãûu bàòng chæî S (nghéa laì theïp) sau âoï laì säú chè læåüng caïc bon trung bçnh vaì cuäúi cuìng laì chæî C, chè theïp caïc bon. Vê duû : S10C - læåüng caïc bon trung bçnh 0,10% S12C, S17C, S33C, S43C... b-Theïp håüp kim : kyï hiãûu khaï phæïc taûp, luän bàõt âáöu bàòng chæî S nghéa laì theïp. Muäún biãút caïc chè tiãu cuû thãø phaíi tra baíng. Vê duû : Theïp cräm : SCr415, SCr420, SCr430... Theïp cräm - mä lêp âen : SCM415, SCM418, SCM421... Theïp man gan, cräm - man gan :SMn420, SMn433, SMnC443.. Theïp ni ken - cräm : SNC236, SNC415, SNC631.. Theïp ni ken - mä lêp âen : SNCM220. SNCM415, SNCM431.. 6-Tiãu chuáøn Phaïp, Âæc vaì EU : cuîng khäng coï quy luáût chung âãø coï thãø nháûn biãút ngay ï maì phaíi tra baíng måïi biãút cuû thãø âæåüc nãn khäng nãu ra. 2.2.3.Theïp duûng cuû : Laì loaûi theïp duìng laìm duûng cuû càõt goüt vaì biãún daûng kim loaûi : caïc loaûi dao càõt goüt, khuän reìn, khuän dáûp... Nhoïm theïp naìy chè laì theïp làõng vaì laì loaûi theïp cháút læåüng täút vaì cháút læåüng cao. a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : 1-Theïp caïc bon : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu. -Chæî CD âæïng âáöu maïc theïp chè theïp duûng cuû caïc bon (C : caïc bon, D : duûng cuû) -Nhoïm säú âæïng sau chæî chè læåüng caïc bon trung bçnh trong thep theo pháön vaûn. ï -Nãúu coï chæî A âæïng cuäúi cuìng laì theïp cháút læåüng cao. Vê duû : CD70 - coï læåüng caïc bon 0,70% CD80 - coï læåüng caïc bon 0,80% CD100 - coï læåüng caïc bon 1,00% CD120A - coï læåüng caïc bon 1,20% vaì laì theïp cháút læåüng cao. 2-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu. -Säú âáöu tiãn cuía maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh trong theïp theo pháön vaûn, nãúu xáúp xè 1% thç khäng ghi. -Säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú håüp kim trung bçnh theo %, nãúu læåüng håüp kim xáúp xè 1% thç khäng kyï hiãûu . -Chæî laì kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nguyãn täú håüp kim. Vê duû : 75W18V - coï 0,75%C, 18%W, 4%Cr, 1%V 90Cr5WV - coï 0,90%C, 5%Cr, 1%W, 1%V Bäü män CNVL - Khoa cå khê 19
  20. Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê 100CrWSiMn - coï 1%C, 1%W, 1%Si, 1%Mn 160Cr12Mo - coï 1,60%C, 12%Cr, 1%Mo Tiãu chuáøn kyî thuáût cuía theïp duûng cuû håüp kim sæí duûng TCVN 1823-76. b-Tiãu chuáøn Nga : 1-Theïp caïc bon : Duìng táûp håpü chæî vaì säú âãø kyï hiãûu. -Chæî Y âæïng âáöu maïc chè theïp caïc bon (uglerodistaia stal) -Säú âæïng sau chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön nghçn. -Chæî A âæïng cuäúi maïc chè theïp cháút læåüng cao. Vê duû : Y7 - coï 0,70%C Y10 - coï 1,00%C Y13 - coï 1,30%C Y13A -coï 1,30%C, laì theïp cháút læåüng cao 2-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú -Säú âæïng âáöu maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön nghçn, nãúu xáúp xè 1% thç khäng ghi. -Chæî laì tãn nguyãn täú håüp kim viãút tàõt bàòng tiãúng Nga. -Säú sau tãn nguyãn täú chè thaình pháön cuía noï theo %, nãu xáúp xè 1% khäng ghi ú XBГ - coï 1,00%C, 1%Cr, 1%W, 1%Mn Vê duû : 9XC - coï 0,90%C, 1%Cr, 1%Si 3X2B8 - coï 0,30%C, 2%Cr, 8%W 5XHT- coï 0,50%C, 1%Cr, 1%Ni, 1%Ti 60X2CMФ - coï 0,60%C, 2%Cr, 1%Si, 1%Mo, 1%V. c-Tiãu chuáøn Myî : Theïp duûng cuû åí Myî træåïc âáy duìng hãû thäúng kyï hiãûu AISI, nhæng ngaìy nay háöu nhæ khäng coìn hiãûu læûc næîa. Do váûy åí âáy chè nãu mäüt säú loaûi thæåìng gàûp âãø dãù nháûn biãút. Cuîng tæång tæû theïp kãút cáúu, muäún biãút thaình pháön vaì tiãu chuáøn kyî thuáût cuû thãø phaíi tra baíng, chæï khäng coï quy luáût chung. Vê duû : -Theïp gioï coï caïc maïc sau : M8, M15, M35, M45, T3, T7, T9. -Theïp laìm khuän dáûp noïng : H15, H16, H20, H41, H43 -Theïp laìm khuän dáûp nguäüi : D1, D6,A5 -Theïp laìm duûng cuû chëu va âáûp : S3, S4 - Theïp duûng cuû coï cäng duûng riãng : L1, L3, L4, L5, L7, F1, F2, F3. -Theïp caïc bon tháúp laìm khuän eïp nhæûa : P2, P3, P4, P5, P6, P20, P21 d-Tiãu chuáøn Nháût : 1-Theïp caïc bon : Sæí duûng tiãu chuáøn JIS G4401-83 coï caïc maïc sau : SK1, SK2, SK3, SK4, SK5, SK6, SK7. Muäún biãút cuû thãø vãö thaình pháön, tênh cháút, phaíi tra baíng. 2-Theïp håüp kim : Sæí duûng tiãu chuáøn JIS G4403-83, cuîng khäng coï quy luáût chung, åí âáy chè nãu mäüt säú loaûi thäng duûng âãø dãù nháûn biãút. Bäü män CNVL - Khoa cå khê 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2