Trách nhiệm công dân của thanh niên, học sinh – tiếp cận từ pháp luật và giáo dục trong nước và quốc tế

Chia sẻ: ViChaelice ViChaelice | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lợi thế về điều kiện tự nhiên, địa kinh tế và trình độ tổ chức xã hội sẽ quyết định sự phát triển của mỗi quốc gia, và trong đó, từ góc độ quản lý xã hội thì trách nhiệm của mỗi công dân đóng vai trò quan trọng. Xã hội càng văn minh, trách nhiệm xã hội của công dân càng lớn. Để điều chỉnh vấn đề này, các quy định chung làm quy tắc xử sự thống nhất từ trung ương đến địa phương của một quốc gia là hoàn toàn cần thiết và cần phải được luật hóa cụ thể và toàn diện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Trách nhiệm công dân của thanh niên, học sinh – tiếp cận từ pháp luật và giáo dục trong nước và quốc tế

12 CHUYÊN MỤC GIÁO DỤC HỌC TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN, HỌC SINH – TIẾP CẬN TỪ PHÁP LUẬT VÀ GIÁO DỤC TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ NGUYỄN THỊ LUYỆN* Lợi thế về điều kiện tự nhiên, địa kinh tế và trình độ tổ chức xã hội sẽ quyết định sự phát triển của mỗi quốc gia, và trong đó, từ góc độ quản lý xã hội thì trách nhiệm của mỗi công dân đóng vai trò quan trọng. Xã hội càng văn minh, trách nhiệm xã hội của công dân càng lớn. Để điều chỉnh vấn đề này, các quy định chung làm quy tắc xử sự thống nhất từ trung ương đến địa phương của một quốc gia là hoàn toàn cần thiết và cần phải được luật hóa cụ thể và toàn diện. Từ cách tiếp cận pháp luật và giáo dục trong nước và quốc tế, bài viết tập trung phân tích nghĩa vụ và trách nhiệm công dân nói chung và thanh niên nói riêng. Qua đó gợi mở những nghiên cứu tiếp theo liên quan đến giáo dục trách nhiệm công dân của thanh niên, học sinh của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay. Từ khóa: nghĩa vụ công dân, trách nhiệm công dân, giáo dục công dân, thanh niên, học sinh Nhận bài ngày: 4/3/2021; đưa vào biên tập: 15/3/2021; phản biện: 30/3/2021; duyệt đăng: 3/4/2021 1. ĐẶT VẤN ĐỀ mỗi thành viên phản ánh dấu ấn cá Xã hội xét theo vai trò là môi trường, nhân trong từng bước chuyển mình điều kiện c ng những chế định về kinh của xã hội. tế - xã hội trong đó mỗi thành viên lấy Trong xu thế hội nh p và ph t triển, đó làm tiêu chuẩn khẳng định bản ngoài trách nhiệm chung theo nghĩa thân, đồng thời trong qu tr nh nà , công dân toàn cầu thì với vai trò kép, là công dân của một đất nước, bên cạnh quyền công dân được trao luôn * Viện Khoa học xã hội v ng Nam Bộ. là trách nhiệm của mỗi công dân đối
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 13 với quốc gia, dân tộc mình. Trách thanh niên – l c lượng tr , nhiệt nhiệm công dân ngoài ý nghĩa đạo hu ết, n ng động và s ng tạo. đức cộng đồng còn phản ánh chế độ 2. NGHĨA VỤ CÔNG DÂN VÀ TRÁCH chính trị - xã hội của mỗi quốc gia. Đối NHIỆM CÔNG DÂN với Việt Nam, trách nhiệm của mỗi 2.1. Nghĩa vụ công dân công dân gắn liền với v n mệnh dân tộc và s ph t triển xã hội, giải quyết Khái niệm công dân được sử dụng những vấn đề thuộc đất nước, quốc phổ biến khi nhà nước phát triển ở gia m nh trong thời đại ngà na . Cụ giai đoạn cao cùng với hình thức quản thể như: v ng trời, v ng biển và đất lý xã hội bằng pháp lu t. Theo từ điển liền – để bảo vệ biên giới Việt Nam, Cambridge Dictionary, công dân tr ch nhiệm của mỗi chúng ta; mỗi (citizen) để chỉ một người sinh ra ở người cần làm g để có môi trường một quốc gia cụ thể và có một số sống an toàn h n; ha hàng loạt các quyền nhất định ho c đã được trao vấn đề khác về kinh tế - xã hội như: một số quyền v đã sống ở đó(1). Và như ph t triển kinh tế bền vững, v n hiển nhiên, trong quan hệ xã hội, bên hóa dân tộc không bị „hòa tan‟, an cạnh quyền của mỗi công dân đồng ninh tr t t xã hội được đảm bảo, nền thời là nghĩa vụ hay trách nhiệm của dân chủ mở rộng với ý thức thượng chính họ đối với công dân khác và tôn pháp lu t, ha người Việt Nam cộng đồng họ sinh sống. Nghĩa vụ thân thiện, giàu lòng nhân i nhưng công dân được xem xét từ c c góc độ mang đ m bản sắc v n minh của dân đạo đức và pháp lý. Theo Joynal tộc, gia đ nh là tế bào „khỏe mạnh‟ của Abdin (2008), nghĩa vụ công dân gồm: xã hội… Từ đây cho thấ , bất k s (i) nghĩa vụ đạo đức, (ii) nghĩa vụ cố gắng nào của mỗi c nhân d nhỏ ph p lý, (iii) những nghĩa vụ c bản; bé đến đâu c ng s góp phần vào s và tư ng ứng với 3 loại nghĩa vụ là 23 chu ển m nh của đất nước, đ c biệt là tiêu chí (Bảng 1). Bảng 1. 23 tiêu chí về nghĩa vụ công dân Tiêu chí Nghĩa vụ công dân Nghĩa vụ 1.1. Phục vụ cha mẹ/ We should serve our parents đạo đức 1.2. Phục vụ gi o viên/ We should serve our teachers 1.3. Phục vụ anh em/ We should serve our brothers 1.4. Phục vụ chị em/ We should serve our sisters 1.5. Phục vụ bà con họ hàng/ We should serve our relatives 1.6. Phục vụ những người hàng xóm/ We should serve our neighbors 1.7. Giúp đỡ người nghèo/ Helping the poor 1.8. Ch m sóc gia đ nh m nh/ Look after his family 1.9. Kiếm tiền chính đ ng/ Earn money in fare means
14 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 1.10. Phục vụ địa phư ng/ We should serve our village 1.11. Phục vụ nhà nước/ We should serve our state 1.12. Phục vụ thế giới/ We should serve our world Nghĩa vụ 2.1. Tuân theo hiến ph p/ Obey to constitutions of the state pháp lý 2.2. Tuân theo mệnh lệnh của ph p lu t/ Obey to command of law 2.3. Nộp thuế một c ch trung th c và thường xu ên/ Pay the taxes honestly & regularly 2.4. Trung thành với đất nước/ To remain loyal to our country 2.5. Cố gắng hết sức để bảo vệ đất nước/ Try best to defend the country Nghĩa vụ 3.1. Tuân theo hiến ph p và tôn trọng c c giao dịch và thể chế, quốc k cơ bản và quốc ca/ To abide by the constitution and respect its deals and institutions, the national flag and national anthem 3.2. Trân trọng và làm theo những lý tưởng cao đẹp đã tru ền cảm hứng cho cuộc đấu tranh giành t do của quốc gia/ To cherish and follow the noble ideals which inspired our national struggle for freedom 3.3. Giữ vững và bảo vệ chủ qu ền, thống nhất và s toàn vẹn lãnh thổ quốc gia/ To uphold and protect the sovereignty, unity and integrity of the country 3.4. S n sàng phục vụ quốc gia khi được kêu gọi th c hiện bảo vệ đất nước/ To defend the country and render national service when called upon to do 3.5. Hòa hợp, đoàn kết không phân biệt dân tộc, tôn gi o; và bảo vệ phụ nữ/ To promote harmony and the spirit of common brotherhood amongst all people of the country transcending religious, linguistic, regional diversity & dignity of women 3.6. Quý trọng và bảo tồn di sản v n hóa/ To value and preserve the rich heritage of the composite culture 3.7. Bảo vệ và cải thiện môi trường sống của quốc gia bao gồm rừng, hồ, sông, động v t hoang dã và sinh v t/ To protect and improve the national environment including forest, lake, rivers, wild animals and compressors living creatures 3.8. Ph t triển khí chất khoa học, chủ nghĩa nhân v n và tinh thần t m hiểu cải c ch/ To develop the scientific temper, humanism and spirit of inquiry reform 3.9. Bảo vệ tài sản công cộng và chống bạo l c/ To safeguard public property and to abjure violence 3.10. Tuân theo hiến ph p/ Follow the all parts of constitutions Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Joynal Abdin (2008).
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 15 S phân chia nghĩa vụ đạo đức, nghĩa minh, nghĩa vụ c bản c ng không thể vụ ph p lý và nghĩa vụ c bản mang thiếu c c tiêu chí như: trân trọng và tính độc l p tư ng đối, về bản chất ba làm theo những lý tưởng cao đẹp đã nghĩa vụ này thống nhất và tư ng hỗ tru ền cảm hứng cho cuộc đấu tranh lẫn nhau. Chúng tôi đồng ý với quan giành t do của quốc gia; giữ vững và điểm của Joynal Abdin khi x c định bảo vệ chủ qu ền, thống nhất và s tiêu chí nghĩa vụ người công dân nói toàn vẹn lãnh thổ quốc gia; s n sàng chung. Trước hết, nhà khoa học này phục vụ quốc gia khi được kêu gọi đã chọn 12 tiêu chí nghĩa vụ thuộc th c hiện bảo vệ đất nước; hòa hợp, phạm trù đạo đức, trong đó, phục vụ đoàn kết không phân biệt dân tộc, tôn cha mẹ (We should serve our parents) gi o; và bảo vệ phụ nữ. Đối với môi thể hiện nghĩa vụ b o hiếu công sinh trường sống t nhiên và xã hội, công thành dưỡng dục là tiêu chí đầu tiên, dân có nghĩa vụ: bảo vệ và cải thiện c bản và quan trọng nhất để h nh môi trường thiên nhiên của quốc gia thành nhân c ch của cá nhân, từ đó (rừng, hồ, sông, động v t hoang dã và có tr ch nhiệm với cộng đồng xã hội. sinh v t); quý trọng và bảo tồn di sản Tiếp theo là c c tiêu chí nghĩa vụ v n hóa; bảo vệ tài sản công cộng và trong chuỗi phạm tr đạo đức như: chống bạo l c. Đồng thời, để thúc đẩ phục vụ gi o viên, anh chị em, bà con s ph t triển đất nước, nghĩa vụ c họ hàng, đến những người hàng xóm. bản của mỗi công dân là ph t triển khí Bên cạnh đó, mỗi công dân còn có chất khoa học, chủ nghĩa nhân v n và nghĩa vụ giúp đỡ người nghèo, ch m tinh thần, t m hiểu cải c ch. sóc gia đ nh m nh; kiếm tiền chính Nghĩa vụ hay trách nhiệm có chung ý đ ng, phục vụ địa phư ng, nhà nước, nghĩa là cần phải làm một việc g đó và rộng h n là nghĩa vụ đạo đức đối với người khác và xã hội, tuy nhiên với thế giới. với mức độ ý thức và tình cảm khác Ở khía cạnh nghĩa vụ pháp lý Joynal nhau. Nghĩa vụ được xem là việc mà Abdin đề c p đến 5 tiêu chí tiêu biểu, pháp lu t ha đạo đức bắt buộc phải như: tuân theo hiến ph p; tuân theo làm đối với xã hội, đối với người mệnh lệnh của ph p lu t; nộp thuế khác(2) dù muốn hay không vẫn phải một c ch trung th c và thường xu ên; th c hiện để đảm bảo hài hòa trong trung thành với đất nước. quan hệ xã hội. Trong khi, trách nhiệm Riêng đối với nghĩa vụ cơ bản, Joynal (responsibility) là điều phải làm, phải Abdin x c định 10 tiêu chí, trong đó gánh vác ho c phải nh n lấy về mình; tiêu chí tuân theo hiến ph p và tôn là s ràng buộc về lời nói, hành vi của trọng c c giao dịch và thể chế, quốc mình, bảo đảm điều m nh làm là đúng k và quốc ca là tiêu chí đầu tiên của đắn và phải chịu phần h u quả (nếu công dân trong nhà nước ph p qu ền. có)(3) gắn với s t ý thức về điều cần Bên cạnh đó, một xã hội dân chủ, v n phải làm.
16 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 Từ góc độ ph p lý, công dân được hệ giữa c nhân với c nhân, giữa c hiểu là c nhân, con người cụ thể, có nhân với xã hội. n ng l c ph p lý và n ng l c hành vi, Từ cách tiếp c n trên về công dân và có các quyền và nghĩa vụ theo các trách nhiệm của cá nhân trong quan qu định pháp lu t của một quốc gia. hệ xã hội theo qu định pháp lu t, Công dân của một nước được pháp trách nhiệm công dân có thể được lu t của nước đó qu định cho hưởng xem là s ý thức và th c hiện nghĩa vụ các quyền công dân về chính trị, kinh công dân đối với nhà nước và xã hội. tế, dân s , v n hóa, xã hội và trao 2.2. Pháp luật Việt Nam về nghĩa vụ trách nhiệm th c hiện c c nghĩa vụ và trách nhiệm công dân của thanh công dân đối với nhà nước, xã hội; niên đồng thời, nhà nước có trách nhiệm Hiến ph p Việt Nam qu định công tạo c c điều kiện ngà càng đầ đủ để dân Việt Nam có nghĩa vụ c bản như: công dân có thể hưởng được các trung thành với Tổ quốc, bảo vệ Tổ quyền và yêu cầu công dân th c hiện quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền ngà càng đầ đủ c c nghĩa vụ công cao quý của công dân, phải làm nghĩa dân. vụ quân s và tham gia xây d ng Nghĩa vụ là s phản nh những mối quốc phòng toàn dân; công dân có quan hệ đạo đức, đ c biệt, giữa c nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp nhân với c nhân và giữa c nhân với lu t; tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, xã hội. V v , nghĩa vụ là một trong tr t t , an toàn xã hội và chấp hành những nét đ c trưng trong đời sống những quy tắc sinh hoạt công cộng; con người. Trong cuộc sống, mỗi c công dân có nghĩa vụ đóng thuế; bảo nhân luôn có nhu cầu và lợi ích nhất vệ môi trường; tôn trọng quyền của định cần được thỏa mãn để đảm bảo người kh c; nghĩa vụ học t p; công cho s tồn tại và ph t triển của bản dân có trách nhiệm th c hiện nghĩa vụ thân. Để thỏa mãn nhu cầu và lợi ích đối với Nhà nước và xã hội; và các bản thân, mỗi c nhân cần có s kết quyền và nghĩa vụ c bản khác – tại hợp với c nhân kh c và xã hội. Để c c điều 15, 43, 44, 45, 46, 47 (Quốc bảo đảm hài hòa những nhu cầu và hội, 2013). Cụ thể hóa Hiến pháp, lợi ích của c c thành viên, xã hội đ t quyền và nghĩa vụ của công dân được ra c c êu cầu chung p dụng cho tất qu định bởi các bộ lu t trong c c lĩnh cả mọi người. Khi c c c nhân ý thức v c khác nhau: Lu t Dân s , Lu t Lao được và biến những êu cầu đó thành động, Lu t Giáo dục, Lu t Doanh tr ch nhiệm của bản thân th những nghiệp, Lu t Hôn nhân và Gia đ nh… tr ch nhiệm nà được gọi là nghĩa vụ Tu nhiên, ngoài qu định pháp lý, mỗi của c nhân. Như v , tr ch nhiệm cá nhân trong hoạt động xã hội còn chính là s ý thức của c nhân về c c chịu s chi phối bởi gi trị đạo đức êu cầu, lợi ích chung trong mối quan ha gi trị xã hội đư ng đại – hệ gi trị
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 17 Việt Nam đư ng đại. Hệ gi trị nà có của thanh niên đã được x c định “… thể theo c c nhóm tiêu chí: (i) êu là người chủ tư ng lai của nước nhà... nước, ý chí t cường dân tộc; (ii) dân Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay chủ, công bằng, b nh đẳng, v n minh; mạnh, một phần lớn là do các thanh (iii) đoàn kết, ý thức cộng đồng, v niên” (Hồ Chí inh, 2002: 185). Thời cộng đồng; (iii) nhân i, khoan dung, k đổi mới, vai trò này của thanh niên trọng nghĩa t nh, đạo lý; (iv) cần c , tiếp tục được khẳng định: “S nghiệp vượt khó, học t p, n ng động, s ng đổi mới có thành công hay không, tạo vư n lên, có ý thức vượt trước; cách mạng Việt Nam có vững bước (vi) cần kiệm, trung th c, tôn trọng k theo con đường xã hội chủ nghĩa ha cư ng, bảo vệ và cải thiện môi trường không phần lớn tùy thuộc vào l c sinh th i; (vii) tinh tế trong ứng xử, lượng thanh niên” (Ban Chấp hành giản dị trong lối sống, lạc quan; (viii) Trung ư ng Đảng Cộng sản Việt Nam, hợp t c, chia s c ng ph t triển, làm 1993); “Thanh niên (…) là l c lượng bạn với tất cả c c nước trong hội xung kích trong xây d ng và bảo vệ nh p quốc tế (Đoàn Thế Hanh, 2020). Tổ quốc, một trong những nhân tố Trong phạm vi bài viết, chúng tôi quyết định s thành bại của s nghiệp không đề c p tới các chủ thể pháp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất lu t và đạo đức hay công dân Việt nước và xây d ng chủ nghĩa xã hội” Nam nói chung, mà chỉ t p trung tổng (Ban Chấp hành Trung ư ng Đảng hợp, xem xét c c qu định về pháp lý Cộng sản Việt Nam, 2008). Lu t và đạo đức liên quan tới thanh niên. Thanh niên được Quốc hội ban hành Thanh niên được hiểu là những người n m 2005 qu định các quyền và tr tuổi và đầy nhiệt huyết trong xã hội, nghĩa vụ của thanh niên trên c c lĩnh theo Lu t Thanh niên Việt Nam đó là v c đã tạo môi trường ph p lý về kinh những người từ đủ 16 đến 30 tuổi. tế, v n hóa xã hội cho thanh niên học N m 2019 thanh niên chiếm 22,8% t p, rèn luyện, cống hiến và trưởng trong c cấu dân số cả nước và 36% thành nhân c ch, qua đó ph t hu trong l c lượng lao động, chính vì v y nguồn l c tr cho s nghiệp công s phát triển của thanh niên phản ánh nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. hiện trạng và tư ng lai ph t triển con Theo Lu t Thanh niên n m 2005, người của mỗi quốc gia (Tô Thúy quyền và nghĩa vụ thanh niên được Hạnh, 2020). Đ c biệt h n với Việt qu định chung tại Điều 3 và được cụ Nam, suốt chiều dài lịch sử đất nước thể hóa ở Chư ng 2 đối với từng lĩnh gắn với công cuộc đấu tranh giải v c hoạt động: học t p (Điều 9); lao phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, động (Điều 10); bảo vệ Tổ quốc (Điều thanh niên có vai trò quan trọng, là 11); hoạt động khoa học, công nghệ rường cột của đất nước. Thời k đấu và bảo vệ tài ngu ên, môi trường tranh giành độc l p dân tộc, vai trò (Điều 12); hoạt động v n hóa, nghệ
18 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 thu t, vui ch i, giải trí (Điều 13); bảo thanh niên. Phần lớn quyền và nghĩa vệ sức khỏe, hoạt động thể dục, thể vụ của thanh niên được ghi nh n thao (Điều 14); hôn nhân và gia đ nh trong Lu t đều đúng với c c đối tượng (Điều 15); trong quản lý nhà nước và khác không phải là thanh niên” (B o xã hội (Điều 16) (Quốc hội, 2005). Với Đại biểu Nhân dân, 2019). Ha lu t này, m c dù quyền và nghĩa vụ “…chưa có s rõ ràng về quyền và của thanh niên được cụ thể hóa quy nghĩa vụ của thanh niên; …chưa có định trong hầu hết c c lĩnh v c, tuy công cụ đo lường, thống kê nên chưa nhiên thiếu tính khu biệt để chủ thể bóc t ch và làm r được thông tin về (thanh niên) nh n diện và áp dụng, thanh niên…” (Thu Phư ng, 2019). hay nói cách khác, trách nhiệm công Khắc phục bất c p qu định của Lu t dân của thanh niên chưa được lu t Thanh niên 2005, Lu t Thanh niên hóa. Tại hội nghị “T nh h nh th c hiện 2020 (có hiệu l c ngày 01 tháng 01 Lu t Thanh niên và những kiến nghị n m 2021) bổ sung sửa đổi một số cho Lu t Thanh niên (sửa đổi)”, Ủy điều, trong đó bổ sung mới Chư ng 2 ban V n hóa, Gi o dục, Thanh niên, về Trách nhiệm của thanh niên (Quốc Thiếu niên và Nhi đồng cho rằng: hội, 2020). Theo đó, tr ch nhiệm của “ u t Thanh niên 2005 chưa x c định thanh niên thể hiện qua 4 nhóm tiêu r qu ền và tr ch nhiệm „đ c th ‟ của chí: (i) Trách nhiệm đối với Tổ quốc; (ii) thanh niên; đồng thời c ng chưa có Trách nhiệm đối với Nhà nước và xã công cụ đo lường, thống kê làm r hội; (iii) Trách nhiệm đối với gia đ nh; thông tin về thanh niên;… C c qu (iv) Trách nhiệm đối với bản thân, và định trong Lu t chưa thể chế hóa được qu định tại 4 điều (Điều 12, 13, được hết quyền và nghĩa vụ mang 14, 15). tính đ c thù của đối tượng đ c thù là Bảng 1. Các nhóm tiêu chí về trách nhiệm công dân của thanh niên Việt Nam hiện nay Nhóm tiêu chí Nội dung Ghi chú 1. Trách 1a) Ph t hu tru ền thống d ng nước và giữ nước của dân Điều 12 nhiệm đối tộc; xung kích s ng tạo, đi đầu trong công cuộc đổi mới, xâ với Tổ d ng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. quốc 1b) S n sàng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc l p, giữ vững chủ qu ền, an ninh quốc gia, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; đảm nh n công việc khó kh n, gian khổ, cấp b ch khi Tổ quốc êu cầu. 1c) Đấu tranh với c c âm mưu, hoạt động gâ phư ng hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc.
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 19 2. Trách 2a) Gư ng mẫu chấp hành chính s ch, ph p lu t và th c Điều 13 nhiệm đối hiện nghĩa vụ công dân. với Nhà 2b) Tham gia giữ g n tr t t , an toàn xã hội, quốc phòng, an nước và ninh quốc gia. xã hội 2c) Chủ động đề xuất ý tưởng, s ng kiến trong qu tr nh xâ d ng chính s ch, ph p lu t; tham gia quản lý nhà nước và xã hội. 2d) Tích c c tham gia tu ên tru ền, v n động nhân dân th c hiện Hiến ph p và ph p lu t. 2e) Xâ d ng c c mô h nh sản xuất, kinh doanh tạo việc làm; tham gia bảo vệ môi trường và c c hoạt động v lợi ích của cộng đồng xã hội. 2f) Tích c c tham gia hoạt động ch m sóc, gi o dục và bảo vệ tr em. 3. Trách 3a) Ch m lo hạnh phúc gia đ nh; giữ g n và ph t hu tru ền Điều 14 nhiệm đối thống tốt đẹp của gia đ nh Việt Nam. với gia 3b) Kính trọng, hiếu thảo đối với ông bà, cha mẹ và tôn trọng đình c c thành viên kh c trong gia đ nh; ch m sóc, gi o dục con em trong gia đ nh. 3c) Tích c c phòng, chống bạo l c gia đ nh, xóa bỏ phong tục, t p qu n lạc h u về hôn nhân và gia đ nh. 4.Trách 4a) Rèn lu ện đạo đức, nhân c ch, lối sống v n hóa, ứng xử Điều 15 nhiệm đối v n minh; có tr ch nhiệm công dân, ý thức chấp hành ph p với bản lu t; phòng chống tiêu c c, tệ nạn xã hội, hành vi tr i ph p thân lu t và đạo đức xã hội. 4b) Tích c c học t p, nâng cao tr nh độ, kiến thức, kỹ n ng; tiếp c n nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ vào th c tiễn. 4c) Chủ động t m hiểu về thị trường lao động; l a chọn nghề nghiệp, việc làm ph hợp; rèn lu ện ý thức tr ch nhiệm, k lu t lao động và t c phong chu ên nghiệp; s ng tạo, cải tiến kỹ thu t nâng cao n ng suất lao động. 4d) Rèn lu ện, bảo vệ, ch m sóc, nâng cao sức khỏe, ph t triển thể chất và tinh thần; trang bị kiến thức, kỹ n ng sống, kỹ n ng ch m sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe t nh dục, phòng, chống bệnh t t; không lạm dụng rượu, bia; hạn chế sử dụng thuốc l ; không sử dụng ma tú , chất gâ nghiện và chất kích thích kh c mà ph p lu t cấm; phòng, chống t c hại từ không gian mạng.
20 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 4e) Tích c c tham gia c c hoạt động, phong trào v n hóa, thể dục, thể thao lành mạnh; bảo vệ, giữ g n, ph t hu bản sắc v n hóa dân tộc; tiếp thu tinh hoa v n hóa nhân loại. Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Lu t Thanh niên (2020). Với cách phân chia theo nhóm quan lu t nà đi vào cuộc sống cần có hệ khách thể t c động (Tổ quốc/nhà những nghiên cứu tiếp theo cụ thể nước và xã hội/gia đ nh/bản thân) hóa các tiêu chí về trách nhiệm của không theo nhóm tiêu chí đối tượng thanh niên trong từng mối quan hệ xã t c động – các loại nghĩa vụ (nghĩa vụ hội, xây d ng khung tiêu chí về trách đạo đức/nghĩa vụ ph p lý/nghĩa vụ c nhiệm của thanh niên, học sinh, sinh bản), nhưng 17 tiêu chí về trách viên và triển khai tuyên truyền, giáo nhiệm của thanh niên theo qu định dục tại địa phư ng, đ n vị, c quan, của Lu t Thanh niên 2020 đã bao trường học. hàm trong nó s thống nhất giữa quy 3. GIÁO DỤC VỀ TRÁCH NHIỆM chuẩn đạo đức và quy phạm pháp lu t, CÔNG DÂN CỦA MỘT SỐ NƯỚC giữa tính đ c thù và tính tổng thể, TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM đảm bảo tính truyền thống kết hợp Công dân của một nước được pháp hiện đại. lu t của nước đó qu định cho hưởng Đối s nh qu định về trách nhiệm các quyền công dân về chính trị, kinh thanh niên của Lu t Thanh niên 2020 tế, dân s , v n hóa, xã hội và trao với khung nghĩa vụ công dân của trách nhiệm th c hiện c c nghĩa vụ Joynal Abdin (2008) cho thấy, có s công dân đối với nhà nước, xã hội; tư ng đồng nhất định về nghĩa vụ đạo đồng thời, nhà nước có trách nhiệm đức, nghĩa vụ pháp lý và nghĩa vụ c tạo c c điều kiện ngà càng đầ đủ để bản, m c dù không có s tách biệt công dân có thể hưởng được các giữa c c nghĩa vụ nà ; đồng thời quyền và yêu cầu công dân th c hiện được nâng lên thành trách nhiệm của ngà càng đầ đủ c c nghĩa vụ công mỗi thanh niên cần phải ý thức bản dân. Trách nhiệm công dân mang dấu thân th c hiện tốt nghĩa vụ đối với địa ấn của hình thức quản lý xã hội của phư ng, đất nước và cộng đồng xã nhà nước (chế độ chính trị) và đ c hội. trưng v n hóa của quốc gia. Vì v y, Bốn nhóm tiêu chí (tư ng ứng với 4 giáo dục về trách nhiệm công dân của điều) qu định về trách nhiệm công mỗi quốc gia hay trách nhiệm công dân của thanh niên có s khu biệt và dân toàn cầu có đ c điểm riêng. bao qu t kh đầ đủ và toàn diện về Hiện na , “công dân toàn cầu” (Global trách nhiệm của thanh niên đối với Citizens) được dùng phổ biến, khái bản thân, gia đ nh, đất nước và cộng niệm này chỉ những người có một đồng xã hội. Để c c qu định pháp ho c nhiều quốc tịch sống và làm việc
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 21 ở nhiều quốc gia kh c nhau, “là công dân toàn cầu cần đ p ứng, c ng những công dân có khả n ng thích chính là mục tiêu mà WASS hướng nghi trong mọi môi trường, không cần tới giáo dục người học. quan tâm đến giáo dục họ từ đâu” Bên cạnh đó, xét theo phư ng diện (dẫn theo Phan Thị Thùy Trâm, 2016). mỗi quốc gia, c n cứ vào đ c thù kinh Theo Hệ thống Trường Tâ c tế - xã hội, quyền và nghĩa vụ công (WASS), dù bạn giữ bất cứ vị trí nào dân có s khác biệt và tiêu chí giáo trong cuộc sống, làm bất k công việc dục về trách nhiệm công dân của mỗi g , c ng đều phải đ p ứng tối thiểu quốc gia c ng có những đ c trưng những chuẩn m c của một người nhất định. công dân đúng nghĩa. ột công dân Giáo dục về trách nhiệm công dân toàn cầu, sống trong một cộng đồng của Canada hướng tới 6 tiêu chí c thế giới mới phát triển, có trách nhiệm bản: tuân thủ lu t pháp; chịu trách về phẩm hạnh, đạo đức, chính trị và nhiệm cho bản thân và gia đ nh; s n kinh tế. Những trách nhiệm này bao sàng phục vụ trong bồi thẩm đoàn khi gồm: (i) Trách nhiệm tìm hiểu quan được đề nghị; bỏ phiếu trong các điểm riêng của m nh và quan điểm cuộc bầu cử; giúp đỡ những người của người khác về các vấn đề toàn khác trong cộng đồng; bảo vệ và kế cầu; (ii) Trách nhiệm tôn trọng nguyên thừa di sản và môi trường sống. Với tắc đa dạng v n hóa; Trách nhiệm tạo Canada, không bắt buộc công dân kết nối và xây d ng mối quan hệ với th c hiện nghĩa vụ quân s , tuy nhiên, mọi người từ các quốc gia và nền v n hóa khác; (iii) Trách nhiệm tạo kết nối phục vụ trong các l c lượng quân s và xây d ng mối quan hệ với mọi như: hải quân, lục quân và không người từ các quốc gia và nền v n hóa quân là lý tưởng cao quý để đóng khác; (iv) Trách nhiệm tìm hiểu góp cho đất nước và là một l a chọn phư ng thức các dân tộc và các quốc nghề nghiệp tuyệt vời; bên cạnh đó, gia trên thế giới liên kết với nhau và công dân c ng có thể phục vụ trong phụ thuộc nhau; (v) Trách nhiệm tìm l c lượng cảnh sát biển ho c dịch vụ hiểu các vấn đề toàn cầu; (vi) Trách khẩn cấp trong cộng đồng của mình nhiệm ủng hộ hợp tác quốc tế lớn h n chẳng hạn như l c lượng cảnh sát với các quốc gia khác; (vii) Trách ho c sở cứu hỏa (dẫn theo Hạnh nhiệm v n động th c thi các thỏa Hạnh, 2019). thu n, công ước, điều ước quốc tế Với Cộng hòa Pháp, học sinh được liên quan đến các vấn đề toàn cầu; giáo dục về trách nhiệm công dân với (viii) Trách nhiệm ủng hộ s hiệu quả 3 tiêu chí chung: hiểu và tuân thủ lu t h n trong công bằng và công lý toàn ph p; tr ch nhiệm và c ch thức bảo cầu ở mỗi giá trị, lĩnh v c của thế giới vệ quốc gia; tr ch nhiệm đạo đức đối (dẫn theo V n Thị Ngọc Dung). Với với xã hội (như: hướng tới những vấn những tiêu chí về trách nhiệm mà đề lớn của quốc gia gắn với những
22 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 cuộc cách mạng khoa học, công đức học (lớp 10 - trung học phổ nghệ, xã hội và v n hóa; những vấn thông); (iii) trang bị kiến thức về kinh đề liên quan đến cuộc sống của mỗi tế - chính trị, kinh tế - xã hội Việt Nam cá nhân, vấn đề sinh tử của con và những vấn đề chung của nhân loại người, lu t về gia đ nh, giới tính, vị trí ngày nay (lớp 11 - trung học phổ của tiền bạc trong xã hội, s khác thông); (iv) giáo dục pháp lu t Việt nhau và phân biệt về pháp lu t, tôn Nam – một số quyền và nghĩa vụ c gi o và v n hóa ha sử dụng công bản (lớp 12 - trung học phổ thông) (Bộ nghệ thông tin…)(4). Giáo dục và Đào tạo, 2018). Học sinh tại Vư ng quốc Anh được 4. KẾT LUẬN giáo dục về trách nhiệm công dân gắn Lu t Thanh niên 2020 được ban với đề cao công lý, nền chính trị dân hành là một bước hoàn thiện thêm chủ và có tr ch nhiệm xã hội(5). qu định ph p lý, đ c biệt là qu định Nền giáo dục Nh t Bản hướng học về trách nhiệm công dân của thanh sinh của họ hiểu và th c hiện trách niên Việt Nam. Như v , đối chiếu nhiệm công dân qua 3 tiêu chí chính giáo dục Việt Nam về ý thức, trách trong mối quan hệ: chính trị với cuộc nhiệm công dân cho học sinh với sống; kinh tế với cuộc sống; và hội giáo dục c c nước, và Lu t Thanh nh p với cộng đồng quốc tế(6). niên 2020 mới bổ sung qu định mới Ở Việt Nam, mục tiêu giáo dục - đào về trách nhiệm thanh niên đ t ra vấn tạo nhằm phát triển n ng l c, thể chất, đề về chư ng tr nh giảng dạy bộ môn nhân c ch, đạo đức, lối sống, ý thức Giáo dục công dân hiện nay của Việt tôn trọng pháp lu t và trách nhiệm Vam cần được điều chỉnh để gần với công dân (Đảng Cộng sản Việt Nam, qu định của lu t mới bổ sung, vừa 2016: 296); nhằm giáo dục học sinh đảm bảo hợp quy chuẩn đạo đức xã phát triển toàn diện, ngoài kiến thức hội; đồng thời tiếp thu giá trị từ giáo khoa học và kỹ n ng sống, giáo dục dục quốc tế. Việt Nam với đ c trưng đạo đức, ý thức pháp lu t, hoàn thiện v n hóa Á Đông, ngoài thượng tôn nhân cách, sống có trách nhiệm được pháp lu t thì hệ giá trị quốc gia hay chú trọng. Cụ thể, cùng với các môn quy chuẩn đạo đức xã hội chi phối học về t nhiên và xã hội khác, môn không nhỏ tới tâm lý, ý thức, th i độ Giáo dục công dân được giảng dạy và hành vi của công dân, đâ c ng cho học sinh trung học c sở và trung chính là s khác biệt với mục tiêu giáo học phổ thông. Nội dung chư ng tr nh dục các quốc gia trong quá trình tiếp gồm: (i) giáo dục các giá trị đạo đức, thu và chọn lọc tri thức nhân loại mà giá trị làm người gắn với truyền thống trong quá trình nghiên cứu, xây d ng v n hóa dân tộc (b c trung học c sở); chư ng tr nh gi o dục cần đ c biệt (ii) trang bị kiến thức triết học; đạo quan tâm. 
NGUYỄN THỊ LUYỆN – TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN CỦA THANH NIÊN… 23 CHÚ THÍCH (1) Tiếng Anh: a person who was born in a particular country and has certain rights or has been given certain rights because of having lived there (https://dictionary.cambridge. org/vi/ dictionary/english/citizen). (2) D án Từ điển tiếng Việt miễn phí - The Free Vietnamese Dictionary Project (Hồ Ngọc Đức (1997-2004). (3) Điều 1 Lu t Thanh niên 2020 qu định: thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mư i tuổi. (4) inistère De ‟éducation Nationale - Arrêté du 21 juillet 2010 fixant le programme d‟enseignement d‟éducation civique, juridique et sociale en classe de seconde générale et technologique - NOR: MENE1019676A. (5) www.qca.org.uk/curriculum: Citizenship Education - Secondary Curriculum in UK. (6) http://www.shimizushoin.co.jp/tabid/89/pdid/12/Default.aspx. TÀI LIỆU TRÍCH DẪN 1. Ban Chấp hành Trung ư ng Đảng Cộng sản Việt Nam. 1993. Nghị quyết số 04- NQ/HNTW của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ư ng Đảng (khóa VII) Về công tác thanh niên trong thời kỳ mới, ban hành ngày 14/01/1993. Hà Nội. 2. Ban Chấp hành Trung ư ng Đảng Cộng sản Việt Nam. 2008. Nghị quyết số 25- NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ư ng Đảng (khóa X) Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, ban hành ngày 25/7/2008. Hà Nội. 3. B o Đại biểu Nhân dân (17/7/2019). “T nh h nh th c hiện u t Thanh niên và những kiến nghị cho u t Thanh niên (sửa đổi)”. http://quochoi.vn/uybanvanhoagiaoduc thanhnienthieunienvanhidong/lapphap/Pages/lap-phap.aspx?ItemID=396, truy c p ngà 2/8/2020. 4. Đảng Cộng sản Việt Nam. 2016. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Hà Nội: Nxb. Chính trị Quốc gia. 5. Đoàn Thế Hanh. 2020. “Vài su nghĩ về xâ d ng hệ gi trị quốc gia Việt Nam đư ng đại”. Tạp chí iáo dục lý luận, số 308 (th ng 6/2020), tr. 30-37. 6. Hạnh Hạnh. 2019. “Trách nhiệm của công dân Canada”. https://hotroduhoccanada. org/blogs/news/trach-nhiem-cua-cong-dan-canada (http://www.cic.gc.ca/english/resourc es/publications/discover/index.as), truy c p ngày 27/01/19. 7. Hệ thống Trường Tây Úc - WASS. 2016. “Tính trách nhiệm của một công dân toàn cầu th c thụ”. https://wass.edu.vn/tinh-trach-nhiem-cua-mot-cong-dan-toan-cau-thuc- thu.html. 8. Hồ Chí Minh. 2002. Về giáo dục và tổ chức thanh niên. Hà Nội: Nxb. Thanh niên. 9. Hồ Ngọc Đức. 1997-2004. “D án Từ điển tiếng Việt miễn phí” (The Free Vietnamese Dictionary Project). http://www.informatik.uni-leipzig.de/~duc/Dict/. 10. Joynal Abdin. 2008. “Rights & Duties of Citizens”. SSRN Electronic Journal. https://www.researchgate.net/publication/228294482_Rights_Duties_of_Citizens, tru c p ngà 02/8/2020.
24 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (272) 2021 11. inistère De ‟education Nationale. 2010. “Arrêté du 21 juillet 2010 fixant le programme d‟enseignement d‟éducation civique, juridique et sociale en classe de seconde générale et technologique” - NOR: MENE1019676A, truy c p ngà 14/8/2020. 12. Phan Thị Thùy Trâm. 2016. “Công dân toàn cầu mang bản sắc Việt”. https://nh andan.com.vn/thoi-su-chinh-tri/cong-dan-toan-cau-mang-ban-sac-viet-258825/, truy c p ngày 24/3/2021. 13. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Luật Thanh niên 2005, Luật Thanh niên 2020. Hà Nội. 14. Quốc hội. 2013. Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Hà Nội: Nxb. Tư ph p. 15. Thu Phư ng. 2019. “T nh h nh th c hiện u t Thanh niên và những kiến nghị cho u t Thanh niên (sửa đổi)”. http://quochoi.vn/uybanvanhoagiaoducthanhnienthieunien vanhidong/lapphap/Pages/lap-phap.aspx?ItemID=419, truy c p ngà 2/8/2020. 16. Tô Thúy Hạnh. 07/8/2020. “Đ nh gi s phát triển thanh niên Việt Nam qua nghiên cứu thử nghiệm xây d ng chỉ số phát triển thanh niên”. http://consosukien.vn/danh-gia- su-phat-trien-thanh-nien-viet-nam-qua-nghien-cuu-thu-nghiem-xay-dung-chi-so-phat- trien-than.htm, truy c p ngày 27/3/2021. 17. U.S. Citizenship and Immigration Services (Update: 23/4/2020). “Citizenship Rights and Responsibilities”. https://www.uscis.gov/citizenship-resource-center/learn-about- citizenship/citizenship-and-naturalization/citizenship-rights-and-responsibilities#:~:text= Respect%20and%20obey%20federal%2C%20state,beliefs%2C%20and%20opinions%2 0of%20others.&text=Pay%20income%20and%20other%20taxes,%2C%20state%2C%2 0and%20local%20authorities, truy c p ngày 2/8/2020. 18. UK. www.qca.org.uk/curriculum: Citizenship Education - Secondary Curriculum in UK, truy c p ngày 14/8/2020. 19. V n Thị Ngọc Dung và các tác giả (chọn lọc và biên dịch). “Quyền và trách nhiệm của công dân toàn cầu”. http://openedu.vn/Kho-tri-thuc/Quyen-Va-Trach-Nhiem-Cua- Cong-Dan-Toan-Cau. https://www.theglobalcitizensinitiative.org/index.php/the-rights- and-responsibilities-of-global-citizenship/, truy c p ngày 20/6/2020.