Trang phục dân tộc H’Mông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trang phục truyền thống của dân tộc Mông là trang phục rất đặc biệt. Trong cuộc sống hiện đại, với sự du nhập của nhiều kiểu thời trang bắt nhịp xu hướng mới, thì những bộ váy áo dân tộc Mông vẫn luôn được yêu thích và được tìm đến nhiều nhất mỗi khi cần đến chất liệu dân tộc trong những sự kiện đặc biệt, hay cần sự sáng tạo nghệ thuật. Bài viết Trang phục dân tộc H’Mông trình bày các nội dung chính sau: Trang phục của dân tộc H’Mông ; Sắc màu thổ cẩm của người H’Mông; Ý nghĩa trang phục truyền thống của người H’Mông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Trang phục dân tộc H’Mông

TRANG PHỤC DÂN TỘC H’MÔNG Lê Hoàng Nam, Phan Thị Yến Phụng, Dương Nguyễn Bình Phi Khoa Kiến Trúc - Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Phạm Thị Hồng Liên TÓM TẮT Trang phục truyền thống của dân tộc Mông là trang phục rất đặc biệt. Trong cuộc sống hiện đại, với sự du nhập của nhiều kiểu thời trang bắt nhịp xu hướng mới, thì những bộ váy áo dân tộc Mông vẫn luôn được yêu thích và được tìm đến nhiều nhất mỗi khi cần đến chất liệu dân tộc trong những sự kiện đặc biệt, hay cần sự sáng tạo nghệ thuật. Trang phục dân tộc Mông ngày nay có sự cải tiến rất nhiều so với truyền thống, và mỗi sự cách tân đều có chủ đích riêng để làm nổi bật thêm những nét độc đáo, riêng có của bộ trang phục này. Từ khoá: Chất liệu, H’Mông, Hoa văn , Màu sắc, Phụ kiện. I. TRANG PHỤC TRUYỀN THỐNG 1.1. Trang phục: Nguồn gốc trang phục: Theo lời kể của một người dân H’Mông thì cách lý giải vì sao có hoa văn trên vải của họ rất thú vị. Họ cho rằng hoa văn trên váy của người phụ nữ chính là chữ viết của dân tộc mình. Truyển kể rằng, xưa kia khi người Hmông còn sống ở Trung Quốc, họ cũng có chữ viết riêng của dân tộc mình như người Kinh bây giờ. Sau vì muốn chiếm đất và đồng hóa người Hmông nên người Hán đã cho quân xâm lược, đốt sách vở và cấm người Hmông đọc chữ. Người Hmông không ghi lại lịch sử của mình được. Đang lúc chạy lên núi trốn sự truy lùng của người Hán, vua của người Hmông lúc bấy giờ đã gặp một người phụ nữ Hmông cặm cụi ngồi mải miết thêu bên suối, không hề để ý quân Hán đang đuổi tới. Vua đã chợt nghĩ ra phương thức giữ lại chữ viết của dân tộc mình bằng việc thêu lên váy người phụ nữ. Nhưng thêu thì lâu, nên khi nhìn thấy một tổ ong bên đường, vua đã lấy sáp ong và vẽ vào váy người phụ nữ. Từ đó, người Hmông biết thêu và in hoa văn bằng sáp ong. Song do người phụ nữ kia không biết chữ nên không biết ý nghĩa của chúng. Dù là truyền thuyết, song câu truyện trên đã cho chúng ta một thông tin thú vị về nguồn gốc sự xuất hiện của hệ thống hoa văn họa tiết trên trang phục của dân tộc họ. Trang phục cổ truyền của người phụ nữ Hmông gồm: váy, áo xẻ ngực, yếm lưng, có tấm vải che phía trước và vuông vải nhỏ che lưng phía sau, thắt lưng, khăn quấn đầu, chân vấn xà cạp. Váy hình nón cụt, xếp nhiều nếp xoè rộng. Phụ nữ Hmông trắng mang trang phục váy trắng, áo xẻ ngực có thêu hoa văn ở cánh tay và yếm lưng. Phụ nữ Hmông trắng cạo tóc xung quanh và để chỏm lớn ở đỉnh đầu, quấn khăn vành rộng. 971
Người H’Mông Trắng: Váy của phụ nữ Mông trắng có nhiều nếp gấp rộng khi xẻ ra, mềm mại như những cánh hoa. Phần thân váy là nơi tập trung các họa tiết trang trí tinh xảo. Chiếc thắt lưng được quấn ngang bụng tạo nên đường eo thon, làm cho vóc dáng các thiếu nữ đẹp hơn (hình 1). Hình 1: Phụ nữ H’mông trắng Khăn vấn đầu của phụ nữ Mông trắng là loại khăn ô vuông nhỏ, mỗi ô khoảng 1 cm. Một đầu khăn phải cuốn từ 4 - 5 sải tay mới đủ. Khi đội, gấp đôi theo chiều rộng, phần mép được gấp giấu vào phía trong, lúc này vành khăn chỉ còn rộng chừng 6 cm, sau đó cuộn xung quanh đầu (hình 2) Hình 2: Người H’Mông trắng ở Hà Giang Người H’ Mông đen: Phụ nữ dân tộc Mông đen thường để tóc dài, cuốn quanh đầu rồi đội khăn (hình 3). Khăn được cuốn khéo léo thành nhiều lớp tạo thành hình múi. Khăn vấn sao cho giống hai chiếc sừng trâu hai bên, đuôi khăn buông xuống vai, tạo một sắc thái riêng trên trang bộ trang phục. Những chi tiết, phụ kiện trang sức độc đáo bằng bạc góp phần tạo điểm nhấn trên bộ trang phục của người Mông đen. Đồ trang sức bằng bạc của họ không chỉ mang yếu tố thẩm mỹ, tâm linh mà còn là của hồi môn cho con gái khi đi lấy chồng (hình 3) Hình 3 Họa tiết trong trang phục của người Mông đen chủ yếu là hoa văn hình xoắn ốc, hình vuông, chữ nhật, zích zắc.... Người Mông quan niệm: các khối hình thêu càng tỉ mỉ, chắc tay thì càng thể hiện được sự khéo léo trong việc vun vén hạnh phúc cũng như sự giàu sang, sung túc của gia đình. 972
Trang phục đàn ông dân tộc Mông đen rất đơn giản với áo cổ tròn, xẻ ngực. Quần may kiểu chân què, cạp rộng, đũng thấp, ống rộng. Với màu đen chủ đạo, cùng những đường cắt cúp độc đáo, bộ trang phục đã góp phần tôn lên vóc dáng khỏe khoắn của đàn ông người Mông. Hình 4 Khác với các dân tộc khác, trang phục cổ truyền của phụ nữ Mông Đen gồm rất nhiều bộ phận cầu kì hợp thành như khăn đội đầu, áo, váy, thắt lưng và xà cạp. Chiếc váy mặc ôm tròn lấy eo, thân váy xếp ly bồng nhẹ, tạo sự duyên dáng, trẻ trung cho trang phục (hình 4). Phụ nữ Hmong Hoa mang trang phục váy màu chàm, có thêu hoa ở gấu váy. Mặc xẻ nách, trên vai và ngực có cạp thêm vài màu, thêu hình hoa văn con ốc. Phụ nưc Hmong Hoa để tóc dài quấn quanh đầu, sau đó còn quấm thêm tóc giả. Phụ nữ Hmong Hoa mang trang phục váy màu chàm, có in hoa văn ở gấu, ngắn hơn váy.Hmong Hoa, mặc áo xẻ giữa ngực, thêu hoa văn ở cánh tay và hò áo. Hình 5 Phụ nữ Hmông Xanh mang trang phục váy hình ống màu chàm, gấu váy thêu hoa văn hình chữ thập trong hình các ô vuông, áo mở chếch ngực xẻ thẳng về bên trái, cài một cúc, cánh tay áo đắp thêm những miếng vải màu đỏ và cổ tay áo có thêu hoa văn. Người Hmông Xanh, con gái để tóc xoã ngang vai, khi lấy chồng mới quấn tóc lên đỉnh đầu và dùng lược móng ngựa cặp ngược tóc về phía trước, trùm khăn trên đầu. Ngày nay, trang phục phụ nữ Hmông có những thay đổi: phụ nữ Hmông Sa Pa mặc quần ống ngắn và hẹp, áo khoác ngoài kép xẻ ngực cổ cứng thiêu hoa văn. Phụ nữ Hmông Trắng Sơn La mặc quần ống dài, mặc áo cánh trắng bên trong, măc áo cổ truyền bên ngoài. Phụ nữ Hmông Hoa mặc áo hở nách.Nam giới mặc áo xẻ nách và xẻ ngực, thường có 4 túi, cài 4 khuy. Quần ống bó cắt kiểu chân què (Hình 6). 973
Hình 6: Trang phục của phụ nữ và trẻ em Mông ở Hà Giang Trang phục truyền thống của người dân tộc H’mông nam giới Trang phục nam thường mặc áo cánh ngắn ngang hoặc dưới thắt lưng, thân hẹp, ống tay hơi rộng. Áo nam có hai loại: năm thân và bốn thân. Quần nam giới là loại chân què ống rất rộng so với các tộc trong khu vực. Đầu thường chít khăn, có nhóm đội mũ xung quanh có đính những hình tròn bạc chạm khắc hoa văn, có khi mang vòng bạc cổ, có khi không mang. ( Nét đặc sắc trên trang phục của dân tộc Mông chính là từ chất liệu vải lanh. Theo truyền thống, Trồng lanh dệt vải lanh, may áo lanh, thêu dệt thổ cẩm, vẽ sáp nhuộm hoa văn…đã trở thành nghề truyền thống của người con gái Mông. Cây lanh trồng khoảng 2 tháng được cắt thu hoạch, phơi khô, tước lấy cỏ, sau đó cho vào cối giã, bện thành dây. Sau công đoạn này, các đoan dây được trụ đá tròn lăn trên phiến đá cho đến khi tạo thành sợi lanh nhỏ, mịn, bắt ánh sáng để bắt đầu cho cả quá trình đòi hỏi kỹ thuật dệt may và thêu thùa thành phẩm. 1.2. Phụ kiện Người Hmông có những đồ trang sức: khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, nhẫn đồng, nhẫn bạc, nhẫn vàng. Nếu trên tay có 2 nhẫn là người đó đã có vợ hoặc có chồng. Phụ nữ thích dùng chiếc ô màu sắc đẹp, vừa có tác dụng che mưa, che nắng và làm vật trang sức cho mình, tạo nên nét duyên dáng. II.MÀU SẮC CHẤT LIỆU VÀ HOA VĂN TRUYỀN THỐNG 974
2.1. Màu sắc hoa văn trong trang phục H’Mông Bảng màu của người Hmông gồm năm màu cơ bản: chàm thẫm thành đen, đỏ, vàng, trắng, xanh lơ. Màu đỏ là màu chủ đạo, vừa là màu nền trung gian vừa tạo các môtíp chính làm nên sắc màu rự rỡ của hoa văn trên vải trang phục. Màu đỏ trước đây được nhuộm từ nước một loại vỏ cây thảo mộc hoặc nhuộm từ cánh kiến, hiện nay thì chủ yếu là màu công nghiệp. Màu vàng được nhuộm từ củ nghệ. Màu trắng là màu nguyên bản của sợi lanh. Màu sắc hoa văn trên vải phản ánh thẩm mỹ, tâm lý, ước vọng… trong cuộc sống của dân tộc Hmông. Sự sắp xếp các mảng mầu tối, sáng, nóng lạnh đi cạnh nhau làm nổi bật lên các đường nét hoa văn, Người H’mông sở SaPa – Lào Cai trang phục lấy màu đen là chủ đạo, người H’mông ở Bắc Hà trang phục chủ đạo lại là màu đỏ 2.2. Chất liệu Trước kia, phụ nữ Mông thường dùng nguyên liệu thiên nhiên là cây lanh để dệt vải, vì vải lanh có độ bền cao. Bó lanh cắt về được phơi nắng khoảng 1 - 2 tuần rồi tước sợi, sau đó đưa vào cối giã mềm rồi nối lại. Lanh cuốn thành từng cuộn tròn và mang đi giặt, luộc cho tới khi sợi lanh mềm và trắng thì mang phơi rồi guồng chia sợi trước khi mắc vào khung cửi để dệt. Các bé gái, từ nhỏ đã được các bà các mẹ dạy se lanh, đan sợ, dệt vải và may đồ… NGHỆ THUẬT VẼ SÁP ONG TRÊN VẢI LANH CỦA NGƯỜI H’MÔNG Kỹ thuật vẽ sáp ong không chỉ đòi hỏi sự tỉ mỉ mà bao hàm cả sự khéo léo, tính nết của người phụ nữ H’Mông. Vì lẽ đó, mỗi chiếc váy thổ cẩm khi ra đời đều là sản phẩm độc nhất vô nhị. 2.3. Hoa văn truyền thống Có nhiều loại hoa văn trên trang phục người H’mông như hoa văn hình học, hoa văn hiện thực, hoa văn hình người, hoa văn hình hoa lá … Sự gắn bó chặt chẽ giữa hoa văn trang phục và môi trường sống là một dấu hiệu đặc biệt, nó thể hiện quan niệm về cái đẹp, phản ánh nhân sinh quan, vũ trụ quan…của mỗi dân tộc, giúp chúng ta phân biệt được 975
nhóm người, tộc người này với tộc người khác. Sống ở vùng núi cao, gần với thiên nhiên nên hoa văn trên vải của dân tộc H’mông ẩn chứa và truyền tải hình ảnh thiên nhiên, cảnh sinh hoạt trong cuộc sống lao động hằng ngày, bao gồm cả thế giới thực vật , động vật và cả đồ vật Hoa văn trang trí trên vải của người H’MÔNG Để tô điểm cho những sản phẩm dệt truyền thống của mình, người Hmông kết hợp nhiều kỹ thuật khác nhau bao gồm vẽ sáp ong nhuộm chàm, thêu và chắp vải để tạo thành các mẫu hoa văn đa dạng. Biểu tượng của sấm, chớp được thể hiện hoa văn hình rau dớn ở dưới gấu váy, áo, yếm đó là hai hình tròn có chung nếp tuyến chéo, đó là tín ngưỡng sùng bái, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng thuận lợi. Ở nhiều dạng mô típ hoa văn trên nền vải, rồng là đường zích zắc ở giữa là các chấm biểu thị con mắt và có các xoắn ốc. Các biểu tượng hoa văn gắn liền với cuộc sống như hình ảnh hoa đào, hình tượng thuộc lĩnh vực âm dương ở trên các mô típ hoa văn là các bông cúc, phổ biến nhất vẫn là các hình chữ thập + chữ X … 2.4. Ý nghĩa Trang phục được trang trí đẹp còn là thước đo tài năng của phụ nữ H’mông. Vẻ đẹp của trang phục, một tác phẩm văn hóa vừa gắn chặt nhu cầu của đời thường với nhu cầu thẩm mỹ. Các hoa văn, họa tiết trên trang phục của người H’mông thiên về màu sắc. Đó là sự phối kết hợp giữa các màu nóng, với màu của nhóm người là trung tâm tạo cảm giác nổi bật, ấn tượng trên trang phục của người H’mông thật độc đáo và khác biệt so với một số các dân tộc khác. Trải qua nhiều thời kỳ của lịch sử, người H’mông ở các địa phương đã phát triển theo chiều hướng riêng của mình, tạo nên một nền văn hóa khác biệt. Nhờ đó, văn hóa H’mông là một bộ phận của nền văn hóa Việt Nam, vừa là bộ phận của nền văn hóa Đông Nam Á và văn hóa Thế giới,vừa góp phần điểm xuyết thêm cho bức tranh 54 dân tộc anh em Việt Nam và các dân tộc trên toàn thế giới thêm rực rỡ, trọn vẹn của tổng thể hài hòa “bản sắc văn hóa Dân tộc”. TÀI LIỆU THAM KHẢO: 976
1. https://eholiday.vn/doc-dao-net-van-hoa-cua-nguoi-hmong-tai- sapa/?fbclid=IwAR2LNX9ty7QfrbbYCD85DJ9ErZv_v9ggHBhXrNe-pjRDWNdpZzLyFguIwk https://www.vass.gov.vn/tap-chi-vien-han-lam/tin-nguong-cua-nguoi-hmong-o-viet- nam13?fbclid=IwAR1qgHwNjEk-UGs1Wr-d7C0aCCvmksCYujlG-n3elSR32MgLucquHw2OVXE https://thieunien.vn/co-em-trendy-hoa-thieu-nu-hmong-phien-ban-tet-2022-voi-6-outfit-chat- lutbd53464.html 2. https://caobang.gov.vn/tienganh/1360/34518/62404/528518/population/dan-toc- monghmong.aspx?fbclid=IwAR0_B9dvuKI2-ZBM- fyJED8JwzYymnl2dGGsaNUBrDDPE82aakPy_OJfjeE 3. https://mythuatms.com/hoc-ve-hoa-van-trang-tri-cua-nguoi-hmong-d2259.html?fbclid=IwAR2- oFuJiC9oVNw8ZsnPdyfzM-HRyArXm6LDaTQuipPappLfaNvIysH-jVo 977