Trật tự thế giới từ năm 2001 đến năm 2020 (Tổng thuật)

TrËt tù thÕ giíi tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2012<br /> <br /> <br /> §ç ThÞ Th¶o(*)<br /> tæng thuËt<br /> <br /> <br /> <br /> S au ChiÕn tranh L¹nh, trËt tù thÕ<br /> giíi ë thÕ hai cùc (Liªn X« - Mü) bÞ<br /> h×nh thµnh trËt tù thÕ giíi míi, vÒ Vai<br /> trß cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong<br /> xu thÕ thiÕt lËp l¹i trËt tù thÕ giíi míi,<br /> tan vì, c¸c xu thÕ tËp hîp lùc l−îng míi<br /> n¶y sinh, h×nh thµnh côc diÖn quèc tÕ v.v... Cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c tham luËn<br /> “®a cùc - ®a cÊp ®é, ®a mµu s¾c”. Bøc tham gia Héi th¶o thµnh 5 nhãm vÊn ®Ò<br /> tranh ®ã cho thÊy, thÕ giíi ®ang trong lín sau.<br /> qu¸ tr×nh vËn ®éng qu¸ ®é sang mét 1. Mét sè lý thuyÕt vÒ trËt tù thÕ giíi vµ côc diÖn<br /> trËt tù thÕ giíi míi, v« cïng phøc t¹p. quèc tÕ; vÒ quyÒn lùc vµ c¹nh tranh quyÒn lùc<br /> Nh»m gãp phÇn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò trong quan hÖ quèc tÕ(*)<br /> trªn, ngµy 7/12/2012, ViÖn Quan hÖ<br /> Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mäi<br /> quèc tÕ thuéc Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh<br /> mÆt cña ®êi sèng x· héi, c¸c hÖ thèng<br /> chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh ®· tæ chøc<br /> quan hÖ quèc tÕ dÇn dÇn ®−îc h×nh<br /> Héi th¶o khoa häc víi chñ ®Ò “TrËt tù<br /> thÕ giíi tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2012”. thµnh trªn nh÷ng quy m« kh¸c nhau, tõ<br /> Héi th¶o ®· thu hót ®−îc 28 bµi viÕt cña khu vùc, liªn khu vùc råi më réng ra<br /> c¸c nhµ khoa häc tham gia. toµn thÕ giíi. C¸c chñ thÓ c¬ b¶n cña<br /> mçi hÖ thèng ngµy cµng trë nªn ®a<br /> Néi dung c¸c tham luËn t¹i Héi th¶o d¹ng. Mét sè b¸o c¸o ®· ®−a ra nh÷ng<br /> tËp trung lµm næi bËt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kh¸i niÖm c¬ b¶n gióp nhËn diÖn trËt tù<br /> trËt tù vµ côc diÖn thÕ giíi trong thêi<br /> thÕ giíi, khu vùc hoÆc ®¸nh gi¸ thùc lùc<br /> gian h¬n mét thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI,<br /> cña mét quèc gia cô thÓ.<br /> nh−: Lý thuyÕt vÒ trËt tù thÕ giíi vµ côc<br /> diÖn thÕ giíi, vÒ quyÒn lùc vµ c¹nh Trong tham luËn §Æc ®iÓm côc diÖn<br /> tranh quyÒn lùc trong quan hÖ quèc tÕ. thÕ giíi hiÖn nay vµ sù t¸c ®éng cña nã<br /> Côc diÖn míi trong quan hÖ gi÷a c¸c ®Õn ViÖt Nam, PGS.TS. Th¸i V¨n Long<br /> n−íc lín vµ t¸c ®éng cña nh÷ng sù c¹nh cho r»ng: TrËt tù thÕ giíi dïng ®Ó chØ<br /> tranh nµy ®èi víi ViÖt Nam. Côc diÖn kÕt cÊu vÒ lùc l−îng cña c¸c chñ thÓ<br /> quan hÖ quèc tÕ ë mét sè khu vùc, gi÷a quan hÖ quèc tÕ, lµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c<br /> c¸c c−êng quèc. TËp hîp lùc l−îng vµ chñ thÓ ®ã, nã ph¶n ¸nh vµ x¸c ®Þnh vai<br /> t−¬ng quan lùc l−îng trªn thÕ giíi.<br /> Ngoµi ra, mét sè tham luËn cßn ®Ò cËp (*)<br /> ThS., ViÖn quan hÖ quèc tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ<br /> nh÷ng vÊn ®Ò vÒ CNTB trong qu¸ tr×nh – Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2013<br /> <br /> <br /> trß, vÞ trÝ cña c¸c quèc gia trong quan hÖ niÖm TrËt tù thÕ giíi. T¸c gi¶ cho r»ng:<br /> quèc tÕ theo mét chuÈn mùc nhÊt ®Þnh TrËt tù thÕ giíi ®−îc x¸c lËp b»ng c¸c<br /> ®−îc céng ®ång quèc tÕ thõa nhËn mét hiÖp ®Þnh, quy −íc, luËt lÖ quèc tÕ chung<br /> c¸ch tù gi¸c hoÆc b¾t buéc. TrËt tù thÕ nhÊt cho c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ, qu©n<br /> giíi cã kÕt cÊu æn ®Þnh víi c¬ chÕ t¸c sù, kinh tÕ, ngo¹i giao trªn tr−êng quèc<br /> ®éng gi÷a c¸c chñ thÓ vµ nguyªn t¾c vËn tÕ. Sù x¸c lËp ®ã cã thÓ th«ng qua con<br /> hµnh ho¹t ®éng quèc tÕ trong mét giai ®−êng b¹o lùc hoÆc kh«ng b¹o lùc, sö<br /> ®o¹n lÞch sö t−¬ng ®èi dµi. Cßn Côc diÖn dông søc m¹nh qu©n sù hoÆc tháa hiÖp<br /> quèc tÕ ph¶n ¸nh toµn bé t×nh h×nh quèc vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ. V× vËy, trËt tù thÕ<br /> tÕ ®−îc biÓu hiÖn theo "l¸t c¾t" cô thÓ vÒ giíi th−êng ph¶n ¸nh t−¬ng quan lùc<br /> thêi gian víi c¸c mèi liªn hÖ, t¸c ®éng l−îng gi÷a c¸c quèc gia vµ hÖ thèng nhµ<br /> qua l¹i vµ t−¬ng quan so s¸nh lùc l−îng n−íc; gi÷a c¸c giai cÊp c¬ b¶n vµ lùc<br /> gi÷a c¸c chñ thÓ cña ®êi sèng quan hÖ l−îng chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù chñ<br /> quèc tÕ, trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. yÕu; gi÷a c¸c tæ chøc, c¸c phong trµo<br /> Nãi c¸ch kh¸c, Côc diÖn quèc tÕ lµ t×nh chÝnh yÕu cã ¶nh h−ëng ®Õn céng ®ång<br /> h×nh thÕ giíi vµ c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ quèc tÕ.<br /> ®−îc biÓu hiÖn trong mét giai ®o¹n lÞch Tham luËn QuyÒn lùc vµ c¹nh tranh<br /> sö nhÊt ®Þnh. Côc diÖn quèc tÕ mang quyÒn lùc trong quan hÖ quèc tÕ - Mét sè<br /> tÝnh ®éng, kÕt cÊu th−êng xuyªn biÕn ®æi. vÊn ®Ò lý thuyÕt cña PGS.TS. Hµ Mü<br /> ë mét sè giai ®o¹n lÞch sö, sù vËn H−¬ng ®· ®−a ra mét sè kh¸i niÖm,<br /> ®éng cña thÕ giíi kh«ng ®−îc biÓu hiÖn nh−: “QuyÒn lùc lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c<br /> ra trong mét trËt tù cô thÓ mµ ®−îc chñ thÓ hµnh ®éng cña ®êi sèng x· héi,<br /> nhËn biÕt trong nh÷ng côc diÖn kh¸c trong ®ã chñ thÓ nµy cã thÓ chi phèi<br /> hoÆc buéc chñ thÓ kh¸c ph¶i phôc tïng<br /> nhau, tïy thuéc vµo t−¬ng quan lùc<br /> ý chÝ cña m×nh nhê cã søc m¹nh, vÞ thÕ<br /> l−îng trªn thÕ giíi. V× vËy, TrËt tù thÕ<br /> nµo ®ã trong quan hÖ x· héi”. “QuyÒn<br /> giíi vµ Côc diÖn quèc tÕ cã quan hÖ g¾n<br /> lùc chÝnh trÞ lµ quyÒn lùc cña mét giai<br /> bã víi nhau, ®Òu cïng ph¶n ¸nh sù<br /> cÊp hay liªn minh giai cÊp ®Ó thùc hiÖn<br /> ph©n bè vµ t−¬ng quan so s¸nh lùc<br /> sù thèng trÞ chÝnh trÞ trªn c¬ së thùc<br /> l−îng gi÷a c¸c chñ thÓ quèc tÕ. Tuy<br /> hiÖn chøc n¨ng c«ng quyÒn, c¬ b¶n b»ng<br /> nhiªn, TrËt tù thÕ giíi nhÊn m¹nh sù<br /> quyÒn lùc nhµ n−íc, lµ n¨ng lùc ¸p ®Æt<br /> thÓ hiÖn nh÷ng chuÈn mùc, kÕt cÊu lùc<br /> vµ thùc thi c¸c gi¶i ph¸p ph©n bæ gi¸ trÞ<br /> l−îng ®−îc h×nh thµnh, æn ®Þnh mµ céng<br /> x· héi cã lîi cho giai cÊp m×nh vµ ®¶m<br /> ®ång thÕ giíi thõa nhËn mét c¸ch tù<br /> b¶o møc ®é nhÊt ®Þnh sù c«ng b»ng x·<br /> gi¸c hoÆc b¾t buéc; cßn Côc diÖn quèc tÕ<br /> héi”. “Søc m¹nh tæng hîp quèc gia lµ<br /> ph¶n ¸nh t×nh h×nh thÕ giíi trong ®ã cã<br /> toµn bé thùc lùc b¶o ®¶m sù tån t¹i,<br /> trËt tù thÕ giíi lu«n vËn ®éng vµ biÕn<br /> ph¸t triÓn vµ n©ng cao vÞ thÕ cña mét<br /> ®æi. Hai kh¸i niÖm nµy kh«ng thÓ thay<br /> quèc gia trong quan hÖ quèc tÕ, bao gåm<br /> thÕ cho nhau. c¸c nh©n tè vËt chÊt (phÇn cøng nh− tµi<br /> Tham luËn Côc diÖn quan hÖ quèc tÕ nguyªn, d©n sè, kinh tÕ, qu©n sù), c¸c<br /> gi÷a c¸c c−êng quèc tõ sau khñng ho¶ng nh©n tè tinh thÇn (phÇn mÒm nh− chÊt<br /> tµi chÝnh toµn cÇu n¨m 2008 cña ThS. l−îng chÝnh phñ, thÓ chÕ chÝnh trÞ)”.<br /> Phan ThÞ Thu H»ng còng ®Ò cËp kh¸i Søc m¹nh cøng hay quyÒn lùc cøng<br /> TrËt tù thÕ giíi… 23<br /> <br /> (hard power) lµ thuËt ng÷ ®−îc dïng ®éng cña c¹nh tranh chiÕn l−îc gi÷a c¸c<br /> trong lý luËn quan hÖ quèc tÕ ®Ó m« t¶ n−íc lín ë §«ng Nam ¸ cña PGS.TS<br /> t¸c ®éng cña søc m¹nh qu©n sù vµ kinh NguyÔn Hoµng Gi¸p; Gia t¨ng c¹nh<br /> tÕ dïng ®Ó chèng l¹i hµnh vi hoÆc lîi Ých tranh chiÕn l−îc Mü - Trung, Trung -<br /> cña c¸c thùc thÓ chÝnh trÞ kh¸c. Søc NhËt vµ vÞ thÕ cña Nga, Ên §é, EU,<br /> m¹nh cøng cña mét quèc gia bao gåm Australia, Hµn Quèc, ASEAN trong bµn<br /> tiÒm lùc kinh tÕ, qu©n sù, khoa häc - kü cê ®Þa chÝnh trÞ §«ng ¸ thËp niªn ®Çu<br /> thuËt vµ nguån tµi nguyªn c¬ b¶n. Søc thÕ kû XXI cña TS. ThiÕu t−íng Hoµng<br /> m¹nh tiÒm tµng ®−îc x©y dùng trªn c¬ V¨n §ång; C¹nh tranh chiÕn l−îc Nga -<br /> së ®é lín cña d©n c− vµ møc ®é ph¸t Mü t¹i §«ng Nam ¸ ®Çu thÕ kû XXI cña<br /> triÓn kinh tÕ. Hai yÕu tè nµy lµ hai trô ThS. NguyÔn ThÞ Tó Hoa; Sù c¹nh<br /> cét cña søc m¹nh qu©n sù. Cßn søc tranh cña c¸c n−íc lín ë khu vùc ch©u ¸<br /> m¹nh thùc tÕ cña mét n−íc th«ng - Th¸i B×nh D−¬ng hai thËp niªn ®Çu<br /> th−êng lµ søc m¹nh qu©n sù, chñ yÕu thÕ kû XXI: thùc tr¹ng vµ triÓn väng cña<br /> dùa vµo lôc qu©n, víi sù hç trî trùc tiÕp häc viªn cao häc Vò §øc Tho; Nh÷ng nç<br /> cña h¶i qu©n vµ kh«ng qu©n n−íc ®ã. lùc cña Nga nh»m t¨ng c−êng vai trß<br /> Søc m¹nh mÒm (soft power) lµ thuËt c−êng quèc trong quan hÖ quèc tÕ cña<br /> ng÷ dïng ®Ó chØ t¸c ®éng t¨ng c−êng PGS.TS. Phan V¨n R©n; v.v... cho thÊy:<br /> søc m¹nh nhê ý thøc hÖ, ho¹t ®éng Trong h¬n mét thËp niªn ®Çu thÕ kû<br /> ngo¹i giao, truyÒn thèng lÞch sö vµ b¶n XXI, c¸c c−êng quèc ®· c¬ b¶n hoµn<br /> s¾c v¨n hãa cña quèc gia. N¨m 1990, thµnh qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chiÕn l−îc.<br /> lÇn ®Çu tiªn trong quan hÖ quèc tÕ, kh¸i §Þa vÞ vµ vai trß cña mét sè n−íc lín,<br /> niÖm “søc m¹nh mÒm” hoÆc “quyÒn lùc ®Æc biÖt lµ Mü vµ Trung Quèc, ®· ®−îc<br /> mÒm” ®−îc biÕt ®Õn bªn c¹nh kh¸i niÖm x¸c ®Þnh. Mçi n−íc lín ®Òu t×m c¸ch x¸c<br /> “søc m¹nh cøng”. Ngµy nay, thÕ giíi lËp vÞ trÝ vµ c¶i thiÖn, n©ng cao vai trß<br /> nh¾c nhiÒu ®Õn søc m¹nh mÒm cïng víi cña m×nh trong quan hÖ quèc tÕ. Qu¸<br /> tÇm quan träng cña nã. Trong lÞch sö tr×nh nµy chøa ®ùng nh÷ng b−íc th¨ng<br /> quan hÖ quèc tÕ, C¹nh tranh quyÒn lùc trÇm nhÊt ®Þnh. C¸c c−êng quèc ®Òu<br /> ®−îc hiÓu lµ h×nh th¸i ®èi kh¸ng (trùc ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh mét c¸ch<br /> tiÕp hay gi¸n tiÕp) gi÷a hai (hoÆc nhiÒu) toµn diÖn chiÕn l−îc quèc gia vµ chÝnh<br /> chñ thÓ nh»m tranh giµnh ¶nh h−ëng s¸ch ®èi ngo¹i nh»m t×m kiÕm mét vÞ<br /> ®èi víi mét (mét sè) chñ thÓ kh¸c th«ng thÕ míi trong thÕ giíi ®a cùc. Nh×n<br /> qua viÖc t¸c ®éng hoÆc Ðp buéc chñ thÓ chung, côc diÖn míi trong quan hÖ gi÷a<br /> ®ã phôc tïng ý chÝ cña m×nh. c¸c n−íc lín thÓ hiÖn ë ba ®Æc ®iÓm lín<br /> 2. §Æc ®iÓm cña côc diÖn míi trong quan hÖ gi÷a sau ®©y:<br /> c¸c n−íc lín vµ nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi ViÖt Nam Thø nhÊt, ®ã lµ qu¸ tr×nh s¾p xÕp<br /> Mét sè b¸o c¸o: Côc diÖn quan hÖ l¹i t−¬ng quan lùc l−îng ®ang diÔn ra<br /> quèc tÕ khu vùc Trung §«ng tõ sau biÕn trªn ph¹m vi toµn cÇu. Mü tuy vÉn gi÷<br /> ®éng "Mïa xu©n Arab" ®Õn nay cña ®−îc vÞ thÕ hµng ®Çu nh−ng ®· vµ ®ang<br /> ThS. §ç ThÞ Th¶o; Côc diÖn quan hÖ cã sù suy gi¶m t−¬ng ®èi so víi c¸c<br /> quèc tÕ gi÷a c¸c c−êng quèc tõ sau c−êng quèc kh¸c. Trong khi ®ã, sù trçi<br /> khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu n¨m dËy cña c¸c n−íc míi næi ®ang c¹nh<br /> 2008 cña ThS. Phan ThÞ Thu H»ng; T¸c tranh ngµy cµng gay g¾t víi Mü. Tuy<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2013<br /> <br /> <br /> nhiªn nh÷ng n−íc nµy ®Òu tr¸nh thÕ ®èi ®ang dÇn râ nÐt mét thÕ qu©n b×nh theo<br /> ®Çu víi Mü. C¸c bªn ®Òu lùa chän kiÓu ®a gi¸c, nhiÒu cùc.<br /> ph−¬ng thøc võa hîp t¸c, võa c¹nh Theo PGS.TS Th¸i V¨n Long, tõ ®Æc<br /> tranh, kiÒm chÕ lÉn nhau, cïng tån t¹i ®iÓm cña côc diÖn míi trong quan hÖ<br /> hßa b×nh. Xu thÕ nµy ®−îc dù b¸o sÏ cßn gi÷a c¸c n−íc lín hiÖn nay ®· cã nh÷ng<br /> duy tr× l©u dµi, bëi tr−íc m¾t ch−a thÓ cã t¸c ®éng ®èi víi ViÖt Nam ®−îc Héi<br /> nh÷ng thay ®æi ®ét biÕn, v−ît tréi ®Ó tiÕn th¶o t¸n ®ång nh− sau:<br /> tíi thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi. Mét lµ, trong cuéc ch¹y ®ua khèc<br /> Thø hai, quan hÖ gi÷a c¸c n−íc lín liÖt, ®Ó t¨ng søc m¹nh tæng hîp, tÊt c¶<br /> diÔn biÕn theo h−íng æn ®Þnh víi c¸c quèc gia ®Òu dµnh −u tiªn cao cho<br /> ph−¬ng thøc võa ®Êu tranh võa hîp t¸c ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ, ®i liÒn<br /> ngµy cµng râ nÐt. C¸c m©u thuÉn dï víi ®ã lµ n©ng cao chÊt l−îng nguån<br /> gay g¾t nh−ng kh«ng dÉn tíi xung ®ét, nh©n lùc. §iÒu nµy ®Æt ViÖt Nam tr−íc<br /> tan vì quan hÖ mµ cuèi cïng ®Òu ®i tíi nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t h¬n, nguy c¬<br /> nh÷ng dµn xÕp, tháa thuËn, duy tr× æn tôt hËu xa h¬n nÕu kh«ng kÞp thêi cã<br /> ®Þnh vµ ngµy cµng ®−îc n©ng cÊp c¸c nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp trong chiÕn<br /> mèi quan hÖ. l−îc ph¸t triÓn.<br /> Thø ba, trong c¸c mèi quan hÖ gi÷a Hai lµ, nhu cÇu vÒ nguyªn nhiªn<br /> c¸c n−íc lín víi nhau th× quan hÖ Mü - liÖu, nhÊt lµ vÒ dÇu khÝ cho nh÷ng cuéc<br /> Trung ®−îc xÕp vÞ trÝ quan träng hµng ch¹y ®ua nãi trªn ngµy cµng lín. ViÖt<br /> ®Çu; quan hÖ Mü - NhËt ë vÞ trÝ thø hai. Nam n»m trong khu vùc giµu tiÒm n¨ng<br /> Cßn quan hÖ Mü - Nga vµ Nga - Trung thiªn nhiªn (biÓn vµ rõng), nhÊt lµ cã<br /> cã vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng quèc tr÷ l−îng dÇu khÝ t−¬ng ®èi lín, do ®ã<br /> tÕ; quan hÖ Trung - NhËt cã vÞ trÝ quan ®−îc rÊt nhiÒu quèc gia quan t©m. MÆt<br /> träng vµ ¶nh h−ëng lín ë khu vùc §«ng kh¸c, nhu cÇu n¨ng l−îng cho môc tiªu<br /> ¸ vµ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng, v.v...… ph¸t triÓn cña chÝnh ViÖt Nam còng<br /> Dï nh×n nhËn nh÷ng thay ®æi cña ngµy mét t¨ng, v× vËy, ngo¹i giao n¨ng<br /> c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c n−íc lín ë gãc l−îng cÇn trë thµnh mét nhiÖm vô quan<br /> ®é nµo còng ®Òu cã thÓ dÔ dµng nhËn träng. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cßn cã thÕ<br /> thÊy, c¸c n−íc nµy ®ang ngµy cµng phô m¹nh vÒ l−¬ng thùc, trong khi lÜnh vùc<br /> thuéc vµo nhau nhiÒu h¬n, tËp hîp lùc nµy ®ang trë thµnh mét ®iÓm nãng<br /> l−îng cña c¸c c−êng quèc ®ang cã nh÷ng trong quan hÖ quèc tÕ, cho nªn ®Çu t−<br /> biÕn chuyÓn hÕt søc phøc t¹p. Tuy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp kh«ng chØ nh»m<br /> nhiªn, b¶n chÊt mèi quan hÖ hîp t¸c - ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc trong n−íc<br /> kiÒm chÕ cña c¸c n−íc nµy ®−îc ®Þnh mµ cßn lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong quan<br /> h×nh tõ sau ChiÕn tranh L¹nh cho ®Õn hÖ quèc tÕ.<br /> nay vÉn ch−a thÓ thay ®æi hoµn toµn, sù Ba lµ, ViÖt Nam n»m trong khu vùc<br /> ®iÒu chØnh nh÷ng chÝnh s¸ch hiÖn nay §«ng Nam ¸ nãi riªng, trong ch©u ¸ -<br /> míi chØ lµ h×nh thøc. V× vËy, ch−a ®ñ lùc Th¸i B×nh D−¬ng nãi chung - lµ khu vùc<br /> ®Ó t¹o ra mét côc diÖn thÕ giíi G2 (Mü - ®ang ®−îc ®¸nh gi¸ vÒ sù ph¸t triÓn<br /> Trung Quèc) nh− mét sè nhµ ph©n tÝch n¨ng ®éng, lµ "®éng lùc" ph¸t triÓn cña<br /> dù b¸o, mµ côc diÖn thÕ giíi hiÖn nay thÕ giíi, ®−îc tÊt c¶ c¸c n−íc lín quan<br /> TrËt tù thÕ giíi… 25<br /> <br /> t©m, do ®ã chÞu t¸c ®éng cña sù tranh tranh, kiÒm chÕ, t¹o nªn thÕ ®an xen,<br /> giµnh ¶nh h−ëng phøc t¹p gi÷a c¸c n−íc tïy thuéc lÉn nhau vÒ lîi Ých, vµ ®Òu cè<br /> lín vÒ mäi mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh g¾ng h¹n chÕ nguy c¬ xung ®ét vò<br /> tÕ, v.v... §iÒu nµy ®ßi hái ViÖt Nam lu«n trang. H¬n n÷a, mÆc dï c¹nh tranh gay<br /> ph¶i cã nh÷ng kÕ s¸ch ngo¹i giao mÒm g¾t nh−ng kh«ng dÉn ®Õn ®èi ®Çu triÖt<br /> dÎo, linh ho¹t, phï hîp. tiªu nhau, mµ tho¶ hiÖp cïng tån t¹i ë<br /> thÕ win - win, cïng th¾ng.<br /> 3. Nh÷ng t¸c ®éng ®Õn sù vËn ®éng cña Côc diÖn<br /> thÕ giíi tõ nay ®Õn n¨m 2020 Thø ba, kh¶ n¨ng trËt tù thÕ giíi<br /> "hai cùc míi" ch−a xuÊt hiÖn. Xu h−íng<br /> NhiÒu b¸o c¸o vµ tham luËn ®· nªu<br /> ®a cùc ®ang h×nh thµnh nh−ng ch−a râ<br /> ra s¸u vÊn ®Ò míi næi lªn, t¸c ®éng ®Õn<br /> nÐt. §¸ng chó ý lµ hiÖn nay chñ nghÜa<br /> xu h−íng vËn ®éng côc diÖn thÕ giíi tõ<br /> d©n téc ®ang trçi dËy m¹nh mÏ.<br /> nay ®Õn n¨m 2020 nh− sau:<br /> Thø t−, bªn c¹nh vai trß quan träng<br /> Thø nhÊt, bªn c¹nh vai trß chñ ®¹o<br /> cña Liªn hîp quèc, ngµy cµng xuÊt hiÖn<br /> cña c¸c n−íc lín, c¸c n−íc võa vµ nhá<br /> nhiÒu tæ chøc, nhiÒu diÔn ®µn ®a<br /> ngµy cµng v−¬n lªn kh¼ng ®Þnh vai trß,<br /> ph−¬ng, ë ph¹m vi khu vùc còng nh−<br /> vÞ trÝ cña m×nh trong viÖc tham gia<br /> ph¹m vi toµn cÇu, nh»m ®iÒu hßa lîi<br /> ho¹ch ®Þnh vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã<br /> Ých, gi¶i quyÕt xung ®ét, xö lý c¸c vÊn<br /> liªn quan ®Õn vËn mÖnh chung cña khu<br /> ®Ò chung cña nh©n lo¹i.<br /> vùc, thÕ giíi vµ nh©n lo¹i.<br /> Thø n¨m, thÕ giíi ®ang diÔn ra sù<br /> Thø hai, trong quan hÖ quèc tÕ, ®Ó dÞch chuyÓn vµ ph©n t¸n quyÒn lùc trªn<br /> ®¸nh gi¸ søc m¹nh cña mét quèc gia, ph¹m vi toµn cÇu: dÞch chuyÓn tõ ¢u -<br /> bªn c¹nh c¸c nh©n tè mang tÝnh truyÒn Mü sang c¸c n−íc míi næi; ph©n t¸n<br /> thèng lµ chÝnh trÞ, qu©n sù th× nh©n tè sang c¸c trung t©m quyÒn lùc ë c¸c ch©u<br /> kinh tÕ ngµy cµng béc lé râ nÐt vµ ®ãng lôc, khu vùc kh¸c (Trung §«ng - B¾c<br /> vai trß quan träng. HiÖn nay, VÒ chÝnh Phi, Trung ¸, §«ng ¸, Mü La-tinh, ch©u<br /> trÞ, ®i ®«i víi quyÒn lùc "cøng", quyÒn Phi, v.v...).<br /> lùc "mÒm" ngµy cµng trë thµnh ph−¬ng<br /> c¸ch phæ biÕn vµ cã nhiÒu t¸c dông. VÒ Thø s¸u, nh÷ng vÊn ®Ò an ninh phi<br /> qu©n sù, bªn c¹nh cuéc ch¹y ®ua vÒ søc truyÒn thèng, nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu cã<br /> c«ng ph¸, kh¶ n¨ng c¬ ®éng, ®ang næi liªn quan ®Õn vËn mÖnh sèng cßn cña<br /> lªn cuéc ch¹y ®ua vÒ kh¶ n¨ng ®iÒu nh©n lo¹i ngµy cµng ®ßi hái ph¶i ®−îc<br /> khiÓn b»ng c«ng nghÖ th«ng tin. VÒ gi¶i quyÕt cÊp b¸ch, song, kh«ng mét<br /> kh«ng gian, cïng víi ph¹m vi chñ quyÒn quèc gia nµo cã thÓ tù m×nh gi¶i quyÕt<br /> vÒ ®Êt liÒn vµ bÇu trêi, th× ®¹i d−¬ng vµ ®−îc, mµ ®ßi hái sù chung tay hîp t¸c<br /> vò trô ®ang trë thµnh ®Þa bµn tranh cña toµn thÓ nh©n lo¹i, cña tÊt c¶ c¸c<br /> giµnh gay g¾t. VÒ kinh tÕ, trong cuéc quèc gia cïng tham gia gi¶i quyÕt.<br /> ch¹y ®ua vÒ søc m¹nh tæng lùc, n−íc 4. C¸c xu thÕ vµ h×nh thøc cña liªn minh, liªn kÕt,<br /> nµo còng dµnh −u tiªn cao cho khoa häc tËp hîp lùc l−îng hiÖn nay<br /> - c«ng nghÖ, ®ång thêi chó träng nh©n<br /> C¸c tham luËn: Mét sè vÊn ®Ò vÒ tËp<br /> tè con ng−êi.<br /> hîp lùc l−îng trong quan hÖ quèc tÕ thêi<br /> C¸c n−íc võa hîp t¸c, võa c¹nh kú sau chiÕn tranh l¹nh cña TS. Mai<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2013<br /> <br /> <br /> Hoµi Anh. Vai trß cña c¸c n−íc ®ang - TËp hîp lùc l−îng dùa trªn c¬<br /> ph¸t triÓn trong cuéc ®Êu tranh thiÕt lËp së gÇn gòi vÒ ®Þa lý, lÞch sö, v¨n hãa,<br /> trËt tù thÕ giíi míi thËp niªn ®Çu thÕ kû t«n gi¸o, d©n téc. §©y lµ c¬ së cho viÖc<br /> XXI cña ThS. L−u TrÇn Toµn, v.v... ®· liªn kÕt, tËp hîp lùc l−îng theo khu vùc,<br /> tËp trung lµm râ: Trong lÞch sö quan hÖ tiÓu khu vùc. Sù ph¸t triÓn c¸c m« h×nh<br /> quèc tÕ truyÒn thèng còng nh− hiÖn ®¹i, liªn kÕt ë ph¹m vi kh«ng gian khu vùc<br /> quan hÖ gi÷a c¸c n−íc lín lu«n ®ãng vai ®ang thÓ hiÖn ®−îc coi lµ mét quy m«<br /> trß chi phèi c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ thÝch hîp ®èi víi viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh<br /> cïng qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ c¬ chÕ tÕ thÕ giíi. ViÖc liªn kÕt, tËp hîp lùc<br /> vËn hµnh cña trËt tù thÕ giíi, cña c¸c l−îng ë c¸c khu vùc hiÖn nay còng<br /> tËp hîp lùc l−îng quèc tÕ. C¸c n−íc võa mang tÝnh chÊt "më" h¬n, toµn diÖn vµ<br /> vµ nhá, dï muèn hay kh«ng, còng ph¶i ®a d¹ng vÒ h×nh th¸i vµ thµnh phÇn.<br /> l−u ý tíi ®éng th¸i cña c¸c n−íc lín ®Ó<br /> ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®èi - C¸c h×nh thøc cña liªn minh, liªn<br /> kÕt, tËp hîp lùc l−îng hiÖn nay: C¸c xu<br /> ngo¹i cña m×nh. Khu«n khæ chung trong<br /> thÕ liªn minh, liªn kÕt, tËp hîp lùc<br /> quan hÖ gi÷a c¸c n−íc lín tõ sau ChiÕn<br /> l−îng lµ do néi dung, tÝnh chÊt cña c¸c<br /> tranh L¹nh ®· ®−îc x¸c lËp, ®ã lµ hîp<br /> vÊn ®Ò quèc tÕ cÇn gi¶i quyÕt quy ®Þnh,<br /> t¸c vµ ®Êu tranh. MÆc dï xuÊt ph¸t tõ<br /> cßn h×nh thøc vµ ®é g¾n kÕt cña c¸c liªn<br /> nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau vµ ë nh÷ng<br /> kÕt, tËp hîp lùc l−îng l¹i do ®é chÝn<br /> møc ®é kh«ng gièng nhau, song, c¸c<br /> muåi cña viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ã<br /> n−íc ®Òu cÇn ®Õn nhau, v× vËy, ®Òu<br /> quy ®Þnh. §é chÝn muåi cµng cao th×<br /> muèn hîp t¸c víi nhau, thóc ®Èy nh÷ng<br /> h×nh thøc cµng chÆt chÏ, cßn khi ch−a cã<br /> mèi quan hÖ song ph−¬ng, ®a ph−¬ng,<br /> ®iÒu kiÖn hoÆc ch−a chÝn muåi th× ®é<br /> nh»m phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn vµ<br /> liªn kÕt cña c¸c tËp hîp th−êng láng lÎo.<br /> n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh. §ång thêi, c¸c<br /> Nh×n chung, hiÖn nay cã 3 h×nh thøc<br /> quèc gia ®Òu ®Êu tranh nh»m kiÒm chÕ<br /> liªn kÕt, tËp hîp lùc l−îng phæ biÕn lµ:<br /> lÉn nhau trong thêi kú qu¸ ®é tõ côc<br /> song ph−¬ng - khi cã hai chñ thÓ tham<br /> diÖn cò sang côc diÖn míi, kh«ng cã t×nh<br /> gia; ®a ph−¬ng - khi cã nhiÒu chñ thÓ<br /> tr¹ng ®èi ®Çu nh− trong thêi kú ChiÕn<br /> tham gia; toµn cÇu - khi tÊt c¶ hoÆc hÇu<br /> tranh L¹nh. C¸c xu thÕ tËp hîp lùc<br /> hÕt c¸c chñ thÓ quan hÖ quèc tÕ ®Òu<br /> l−îng chñ yÕu hiÖn nay lµ:<br /> tham gia. XÐt theo lÜnh vùc, c¸c h×nh<br /> - Xu thÕ tËp hîp lùc l−îng dùa thøc liªn kÕt, tËp hîp lùc l−îng bao<br /> trªn sù trïng hîp vÒ lîi Ých. §©y lµ xu gåm: liªn kÕt, tËp hîp vÒ kinh tÕ, vÒ<br /> thÕ mang tÝnh phæ biÕn vµ xuyªn suèt chÝnh trÞ, vÒ qu©n sù, v.v...<br /> trong quan hÖ quèc tÕ qua c¸c giai ®o¹n<br /> 5. Chñ nghÜa t− b¶n trong trËt tù thÕ giíi míi<br /> lÞch sö. NÐt míi cña xu thÕ nµy sau<br /> ChiÕn tranh L¹nh lµ cã sù tham gia C¸c tham luËn: Chñ nghÜa t− b¶n<br /> cña c¸c n−íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· hiÖn ®¹i trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh trËt<br /> héi kh¸c nhau trong c¸c tæ chøc, c¸c tù thÕ giíi hai thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI<br /> liªn kÕt nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña ThS. NguyÔn ThÞ Thu HiÒn. Côc<br /> quèc tÕ trªn c¬ së ®¶m b¶o lîi Ých cña diÖn quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c c−êng<br /> c¸c quèc gia. quèc tõ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn<br /> TrËt tù thÕ giíi… 27<br /> <br /> cÇu n¨m 2008 cña ThS. Phan ThÞ Thu giíi (WTO), Liªn Hîp Quèc (UN), v.v...,<br /> H»ng vµ mét sè b¸o c¸o kh¸c ®· cho thÊy: lµ rÊt lín. Mü ®ang tÝch cùc triÓn khai<br /> chÝnh s¸ch ¸p ®Æt, c−êng quyÒn. CNTB<br /> Chñ nghÜa t− b¶n toµn cÇu hãa ®−îc<br /> ®· cã nhiÒu chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch ®iÒu<br /> coi lµ giai ®o¹n míi cña CNTB ®éc<br /> chØnh vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, ®èi<br /> quyÒn quèc tÕ, nã cã nh÷ng c¸ch thøc<br /> néi, ®èi ngo¹i... ®Ó ph¸t triÓn, song nã<br /> tån t¹i vµ h×nh thøc thèng trÞ míi<br /> ®· vµ ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, phøc<br /> nh−ng kh«ng thay ®æi vÒ b¶n chÊt. Sau<br /> t¹p kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc. Nh÷ng<br /> sù kiÖn Liªn X« tan r·, hÖ thèng XHCN<br /> m©u thuÉn, khã kh¨n vÒ kinh tÕ, sù bÊt<br /> ë §«ng ¢u sôp ®æ, phong trµo céng s¶n<br /> æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ hµng lo¹t c¸c<br /> quèc tÕ tæn thÊt nÆng nÒ vµ l©m vµo<br /> vÊn ®Ò x· héi kh¸c khiÕn cho ®Þa vÞ lÞch<br /> tho¸i trµo, CNTB m¹nh lªn. C¸n c©n so<br /> sö cña CNTB ®ang bÞ lung lay.<br /> s¸nh lùc l−îng t¹m thêi nghiªng vÒ phÝa<br /> cã lîi cho CNTB.<br /> NhiÒu tham luËn kh¸c nh−: §Þnh<br /> HiÖn nay, CNTB lµ mét hÖ thèng x· h−íng chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam trong<br /> héi réng lín, bao gåm nhiÒu quèc gia quan hÖ víi c¸c n−íc lín, cña PGS.TS.<br /> ph¸t triÓn ë nh÷ng tr×nh ®é kh¸c nhau, TrÇn Kh¸nh. C¹nh tranh chiÕn l−îc<br /> cã vai trß, vÞ trÝ quèc tÕ kh¸c nhau: thÓ cña Mü t¹i khu vùc h¹ nguån s«ng<br /> hiÖn sù ®a d¹ng, phøc t¹p trong ®êi Mekong ®Çu thÕ kû XXI cña ThS. TrÞnh<br /> sèng quan hÖ quèc tÕ trªn ba lÜnh vùc: ThÞ Hoa. §èi s¸ch cña ASEAN tr−íc<br /> 1) kinh tÕ - th−¬ng m¹i; 2) chÝnh trÞ - t¸c ®éng c¹nh tranh chiÕn l−îc gi÷a c¸c<br /> qu©n sù; 3) khoa häc - c«ng nghÖ. Do n−íc lín ë §«ng Nam ¸ thËp niªn ®Çu<br /> tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc l−îng s¶n xuÊt thÕ kû XXI cña PGS.TS. NguyÔn ThÞ<br /> ph¸t triÓn cao cho nªn n¨ng suÊt, chÊt QuÕ. NÐt míi vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i<br /> l−îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña CNTB ®¹t ë cña Trung Quèc sau §¹i héi XVIII cña<br /> møc rÊt cao. Vai trß cña CNTB, ®Æc biÖt TS. TrÇn Thä Quang, v.v... lµ nh÷ng<br /> lµ Mü, T©y ¢u, NhËt B¶n, trong c¸c tæ vÊn ®Ò thêi sù quèc tÕ ®−îc ®Ò cËp<br /> chøc kinh tÕ - th−¬ng m¹i quèc tÕ nh− t−¬ng ®èi hÖ thèng, hÊp dÉn vµ h÷u Ých<br /> Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ®èi víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c<br /> thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn nghiªn cøu, gi¶ng d¹y lÜnh vùc quan hÖ<br /> ch©u ¸ (ADB), Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ quèc tÕ vµ nh÷ng ai quan t©m
<br />