TRIỆU CHỨNG HỌC BỘ MÁY TIÊU HÓA - PHẦN 4

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

VÀNG DA - MỤC TIÊU : 1. Nêu được phân loại và nguyên nhân vàng da 2. Biết cách khám bệnh nhân vàng da 3. Kể được và biện luận được các xét nghiệm cần làm trên bệnh nhân vàng da. 1. ĐẠI CƯƠNG : 2. ĐỊNH NGHĨA Vàng da là tình trạng nhuốm màu vàng ở mô (da, niêm, củng mạc mắt) do tăng Bilirubin máu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TRIỆU CHỨNG HỌC BỘ MÁY TIÊU HÓA - PHẦN 4

VAØNG DA ThS BS TRAÀN THÒ KHAÙNH TÖÔØNG BM NOÄI ÑHYK PHAÏM NGOÏC THAÏCH ÑOÁI TÖÔÏNG : Sinh vieân Y2, CT2 THÔØI GIAN : 1 tiết MUÏC TIEÂU : 1. Neâu ñöôïc phaân loaïi vaø nguyeân nhaân vaøng da 2. Bieát caùch khaùm beänh nhaân vaøng da 3. Keå ñöôïc vaø bieän luaän ñöôïc caùc xeùt nghieäm caàn laøm treân beänh nhaân vaøng da. 1. ÑAÏI CÖÔNG : 2. ÑÒNH NGHÓA Vaøng da laø tình traïng nhuoám maøu vaøng ôû moâ (da, nieâm, cuûng maïc maét) do taêng Bilirubin maùu. 3. CHUYEÅN HOÙA BILIRUBIN
 Hoàng caàu vôõ ra seõ taïo ra Heme, sau ñoù chuyeån thaønh Bilirubin giaùn tieáp (GT)(indirect) hay coøn goïi laø Bilirubin chöa keát hôïp (unconjugated). Bilirubin naøy tan trong môõ, khoâng tan trong nöôùc neân phaûi gaén vôùi albumin huyeát töông ñeå di chuyeån ñöôïc trong maùu.  Bilirubin GT ñöôïc ñöa vaøo teá baøo gan nhôø caùc protein Y vaø Z.  Trong teá baøo gan, Bilirubin GT seõ keát hôïp vôùi vôùi acid Glucuronic nhôø men Glucuronyl transferase thaønh Bilirubin tröïc tieáp (TT)( Direct) coù theå tan trong nöôùc.  Bilirubin TT ñöôïc tieát qua dòch maät, theo oáng maät ñoå vaøo taù traøng.  Taïi ruoät, vi khuaån ñöôøng ruoät seõ bieán ñoåi Bilirubin TT thaønh Urobilinogene, moät phaàn ñöôïc taùi haáp thu vaøo maùu theo chu trình ruoät gan sau ñoù thaûi ra nöôùc tieåu döôùi daïng Urobilin, phaàn lôùn Urobilinogene ñöôïc thaûi qua phaân döôùi daïng Stercobilin. 4. CÔ CHEÁ GAÂY VAØNG DA : 4.1 Taêng saûn xuaát Bilirubin GT : nhö taùn huyeát. 4.2 Gæam khaû naêng thu nhaän Bilirubin GT : nhö do bẩm sinh hay moät soá thuoác như rifamycin. 4.3 Gæam khaû naêng keát hôïp vôùi acid Glucuronicdo hoaït ñoäng cuûa men Glucuronyl transferase giaûm do bẩm sinh, nhiễm trùng huyết hay thuốc nhưchloramphenicol, pregnanediol . 4.4 Gæam baøi tieát Bilirubin TT ra tieåu quaûn maät nhö toån thöông teá baøo gan. 4.5 Taéc ngheõng ñöôøng maät gaây tăng chủ yếu Bilirubin TT. 5. PHAÂN LOAÏI VAØ NGUYEÂN NHAÂN VAØNG DA 5.1 Vaøng da tröôùc gan vôùi taêng Bilirubin GT öu theá  Taùn huyeát  Moät soá thuoác caûn trôû quaù trình thu nhaän Bilirubin GT vaøo gan nhö Rifampin, Probenecid, Ribavirin. 5.2 Vaøng da taïi gan : 5.2.1. Taêng Bilirubin GT öu theá  Moät soá thuoác laøm giaûm khaû naêng keát hôïp acid Glucuronic nhö chloramphenicol, prenanediol gaây taêng Bilrubin GT öu theá. 4.2.2 Taêng Bilirubin hoãn hôïp hay TT öu theá
 Vieâm gan sieâu vi caáp, maïn  Vieâm gan röôïu  Vieâm gan töï mieãn  Vieâm gan do thieáu maùu (ischemic hepatitis)  Toån thöông gan do ñoäc toá  Ung thö teá baøo gan  Xô gan  Vaøng da lieân quan ñeán thai kyø Khi teá gan bò toån thöông seõ aûnh höôûng ñeán khaû naêng keát hôïp vôùi acid Glucuronic vaø khaû naêng baøi tieát Bilirubin TT. Khaû naêng keát hôïp thöôøng baûo toàn hôn khaû naêng baøi tieát Bilirubin trong vieâm gan vaø xô gan. Taêng Bilirubin TT öu theá khi khi khaû naêng baøi tieát Bilirubin TT giaûm naëng hôn nhieàu so vôùi khaû naêng keát hôïp. 5.3 Vaøng da do taéc maät sau gan : Taêng Bilirubin TT öu theá  Taéc oáng maät chuû do soûi, u xaâm laán, nhieãm saùn laù gan  Ung thö ñöôøng maät  Cheøn eùp ñöôøng maät (ung thö ñaàu tuïy, vieâm tuïy)  Vieâm ñöôøng maät 5.4 Taêng Bilirubin maùu baåm sinh  Thieáu men Glucuronyl transferase (hoäi chöùng Gilbert, Crigler- Najjar) taêng chuû yeáu Bilirubin GT.  Hoäi chöùng Dubin-Johnson do roái loaïn baøi tieát maät taêng chuû yeáu Bilirubin TT. 6. TIEÁP CAÄN BEÄNH NHAÂN VAØNG DA 6.1 Beänh söû  Hoûi tieàn caên gia ñình veà beänh gan, vaøng da.  Hoûi tieàn caên söû duïng thuoác, uoáng röôïu, tieáp xuùc ñoäc chaát ñeå gôïi yù nguyeân nhaân.  Thôøi ñieåm phaùt hieän vaøng da, vaøng maét . Dieãn tieán vaøng da ra sao vaø caùc trieäu chöùng ñi keøm nhö ñau haï söôøn phaûi, soát, suït caân, phuø….  Hoûi beänh nhaân coù aên nhieàu carrot, caø chua, ñu ñuû, vì coù theå gaây vaøng da do laéng ñoïâng carotene. Moät soá thuoác cuõng coù theå
gaây vaøng da nhö Mepacrine, fluorescein nhöng khoâng taêng bilirubin. Tuy nhieân nhöõng tröôøng hôïp naøy khoâng gaây vaøng nieâm maïc vaø cuûng maïc.  Nöùôc tieåu coù saäm maøu khoâng? Vaøng da xuaát hieän ñoàng thôøi vôùi nöôùc tieåu saäm maøu gôïi yù ñeán beänh lyù gan maät, vaøng da khoâng keøm nöôùc tieåu saâm maøu gôïi yù taêng Bilirubin giaùn tieáp thöôøng gaëp trong taùn huyeát.  Hoûi maøu phaân, tính chaát phaân. Phaân nhaït maøu hay ñi caàu phaân môõ gôïi yù tình traïng taéc maät hoaøn toaøn. 6.2 Khaùm laâm saøng  Vaøng da do taêng Bilirubin coù nhieàu möùc ñoä khaùc nhau töø vaøng nheï ñeán vaøng saäm nhö ñoàng ñen.  Tröôøng hôïp vaøng da nheï phaûi quan saùt beänh nhaân döôùi aùnh saùng maët trôøi, chuù yù nhöõng vuøng da moûng nhö da maët, loøng baøn tay.  Khaùm cuûng maïc maét, xem nieâm maïc döôùi löôõi hay saøn mieäng coù nhuoäm maøu vaøng khoâng ? .  Quan saùt nöôùc tieåu coù maøu vaøng saäm hay khoâng? Laéc loï ñöïng nöôùc tieåu xem coù boït maøu vaøng hay khoâng ? (foam test), neáu boït maøu vaøng chöùng toû coù Bilirubin trong nöôùc tieåu.  Xem phaân coù baïc maøu khoâng?  Khaùm caùc cô quan khaùc nhö gan, laùch, tuùi maät... ñeå gôïi yù nguyeân nhaân. 6.3 Caän laâm saøng 6.3.1. Xeùt nghieäm sinh hoùa gan maät o BILIRUBIN maùu : o Bilirubin toaøn phaàn (TP )bình thöôøng 0,8-1,2 mg/dl, Bilirubin tröïc tieáp (TT) 0,2-0,4 mg/dl, Bilirubin giaùn tieáp (GT) 0,6-0,8 mg/dl. o Bilirubin TP >2,5mg/dl : phaùt hieän vaøng da ; 2-2,5mg/dl chöa thaáy roõ daáu hieäu vaøng da goïi laø vaøng da döôùi laâm saøng. o Tyû soá Bilirubin TT/ Bilirubin TP < 20% : taêng Bilirubin GT öu theá, thöôøng gaëp trong taùn huyeát, moät soá thuoác nhö rifampin...
> 50% : taêng Bilirubin TT öu theá gaëp trong vaøng da taïi gan hay sau gan. 20-50% : taêng Bilirubin hoãn hôïp thöôøng gaëp trong vaøng da taïi gan.  PHOSPHATASE KIEÀM (ALP) o Taêng trong öù maät, tuy nhieân coù theå taêng trong beänh xöông hay coù thai.  GGT: o Taêng trong öù maät. GGT, ALP cuøng taêng chöùng toû ALP taêng do beänh lyù gan maät.  MEN GAN : ALT, AST ñaùnh giaù tình traïng hoaïi töû teá baøo gan.  BILIRUBIN nieäu o Bilirubin xuaát hieän trong nöôùc tieåu khi taêng Bilirubin TT  STERCOBILIN trong phaân o Stercobilin trong phaân/ 24 giô ø: giaûm khi coù taéc maät. 6.3.2. Xeùt nghieäm hình aûnh : Giuùp tìm nguyeân nhaân vaøng da  Sieâu aâm gan maät  CT scan  MRI ñöôøng maät (MRCP)  Chuïp maät tuïy ngöôïc doøng qua noäi soi (ERCP). TAØI LIEÄU THAM KHAÛO  The hyperbilirubinemia. Harrison’s Principle of Medicin, 17 th edition, 2008. The McGraw-Hill company, Inc.  Jaudice. Harrison’s Principle of Medicin, 17 th edition, 2008. The McGraw-Hill company, Inc.  Steven D . Lidofsky. Jaundice. Gastrointestinal and Liver Disease, 7th edition 2002.