Trồng trọt bảo vệ thực vật

Chia sẻ: Le Thuy Duong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

251
lượt xem 89
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhằm hệ thống hoá, giới thiệu những thành tựu khoa học công nghệ nông nghiệp và phát triển nông thôn trong 20 năm đổi mới và phương hướng nghiên cứu ứng dụng đến năm 2010, tầm nhìn 2020, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã xuất bản bộ sách Khoa học công nghệ nông nghiệp và phát triển nông thôn 20 năm đổi mới gồm 7 tập. Tập 1 giới thiệu các công trình nghiên cứu về trồng trọt và bảo vệ thực vật...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Trồng trọt bảo vệ thực vật

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi TËp 1 Trång trät - B¶o vÖ thùc vËt nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005 3
Héi ®ång chØ ®¹o biªn so¹n 1. PGS. TS. Bïi B¸ Bæng Chñ tÞch 2. PGS. TS. NguyÔn V¨n Bé Uû viªn 3. GS. TSKH. TrÇn Duy Quý Uû viªn Ban biªn so¹n 1. GS. TSKH. TrÇn Duy Quý Tr−ëng ban 2. GS. TS. Ph¹m V¨n Biªn Uû viªn 3. GS. TS. Bïi ChÝ Böu Uû viªn 4. Th.S. NguyÔn Thiªn L−¬ng Uû viªn 5. TS. L· TuÊn NghÜa Uû viªn 6. TS. TrÞnh Kh¾c Quang Uû viªn 7. PGS. TS. T¹ Minh S¬n Uû viªn 8. GS. TS. Ng« H÷u T×nh Uû viªn 9. PGS. TS. NguyÔn V¨n TuÊt Uû viªn 4
Lêi nhµ xuÊt b¶n §¹i héi VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (n¨m 1986) ®· ®Ò ra nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr−¬ng, gi¶i ph¸p lín thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc ta. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, qu¸ tr×nh ®æi míi trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam diÔn ra t−¬ng ®èi sím. Dùa trªn c¬ së nghiªn cøu, tæng kÕt s¸ng kiÕn cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ngµy 13-1-1981, Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng ®· ban hµnh ChØ thÞ 100-CT/TW vÒ c«ng t¸c kho¸n trong n«ng nghiÖp. TiÕp ®ã, th¸ng 4-1988, Bé ChÝnh trÞ ®· ra NghÞ quyÕt 10 vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp. H¬n 20 n¨m qua, n«ng nghiÖp n−íc ta ®· cã b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo h−íng hiÖn ®¹i, tõng b−íc chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ g¾n víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt ®−îc mét c¸ch c¬ b¶n vÊn ®Ò l−¬ng thùc vµ xuÊt khÈu g¹o ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi; gãp phÇn quan träng trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm tµi nguyªn, quan t©m cã hiÖu qu¶ h¬n vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng... N«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã sù thay ®æi to lín, s©u s¾c vµ ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, ®ã lµ nhê cã ®−êng lèi ®æi míi do §¶ng ta khëi x−íng vµ l·nh ®¹o, sù nç lùc vµ s¸ng t¹o cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp, cña hµng triÖu hé n«ng d©n vµ sù ®ãng gãp cña ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp trong nghiªn cøu, tiÕp thu, truyÒn b¸ vµ øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tuy vËy, xÐt vÒ tæng thÓ, n¨ng suÊt chÊt l−îng, hiÖu qu¶ n«ng nghiÖp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ n«ng s¶n cßn thÊp, ®êi sèng cña n«ng d©n tuy ®−îc c¶i thiÖn nh−ng vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc øng dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt cßn chËm; tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt cã mÆt cßn l¹c hËu. Trong nh÷ng n¨m tíi, §¶ng ta cho r»ng khoa häc, c«ng nghÖ lµ kh©u ®ét ph¸ quan träng nhÊt ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. §Ó t¹o ra nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín vµ thùc hiÖn tõng b−íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, §¹i héi IX cña §¶ng ®· chØ râ, cÇn tËp trung søc ®Ó t¨ng n¨ng suÊt s¶n phÈm g¾n víi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c; võa tiÕp tôc b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia võa ®a d¹ng ho¸ vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i ®Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ thu ®−îc trªn mét hecta ®Êt n«ng, l©m nghiÖp, ®¸p øng tèt c¸c nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. CÇn ®iÒu chØnh quy ho¹ch, hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp hÖ thèng thuû lîi; chó träng ®iÖn khÝ ho¸, c¬ giíi ho¸ ë n«ng th«n, ¸p dông nhanh c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm n«ng, l©m, ng− nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vÒ kh©u gièng vµ ¸p dông c«ng nghÖ, sinh häc; n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n, tiÕn dÇn tíi mét nÒn n«ng nghiÖp an toµn theo tiªu chuÈn quèc tÕ. X©y dùng mét sè khu n«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao ®Ó cã s¶n phÈm chÊt l−îng cao vµ còng ®Ó lµm mÉu nh©n réng ra ®¹i trµ. Ph¸t huy lîi thÕ vÒ thuû s¶n t¹o thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän v−¬n lªn hµng ®Çu trong khu vùc. B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng, n©ng cao ®é che phñ cña rõng, n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm rõng... Nh»m hÖ thèng, giíi thiÖu nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng 5
nghiÖp trong 20 n¨m ®æi míi vµ ph−¬ng h−íng nghiªn cøu øng dông ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n 2020, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia phèi hîp víi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tæ chøc biªn so¹n vµ xuÊt b¶n bé s¸ch: Khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi, gåm 7 tËp: TËp 1: Trång trät - B¶o vÖ thùc vËt TËp 2: Ch¨n nu«i - Thó y TËp 3: §Êt - Ph©n bãn TËp 4: C¬ ®iÖn n«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ sau thu ho¹ch TËp 5: L©m nghiÖp TËp 6: Thuû lîi TËp 7: Kinh tÕ - ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Nhµ xuÊt b¶n xin giíi thiÖu TËp 1: Trång trät - B¶o vÖ thùc vËt cña bé s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 5 n¨m 2005 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 6
Môc lôc - KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong 20 n¨m ®æi míi GS. TSKH. TrÇn Duy Quý 9 - KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ chän t¹o gièng c©y trång giai ®o¹n 1986 - 2005 GS. TS. Bïi ChÝ Böu, TS. Ph¹m §ång Qu¶ng, ThS. NguyÔn Thiªn L−¬ng, TS. TrÞnh Kh¾c Quang 40 - KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn lóa lai ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1992 - 2004 PGS. TS. NguyÔn TrÝ Hoµn 57 - KÕt qu¶ ®iÒu tra gièng c©y trång trªn c¶ n−íc hai n¨m 2003 - 2004 TS. Ph¹m §ång Qu¶ng, TS. Lª Quý T−êng, ThS. NguyÔn Quèc Lý vµ céng t¸c viªn 70 - KÕt qu¶ øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt míi vÒ gièng c©y trång trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ë ®ång b»ng s«ng Hång PGS. TS. NguyÔn TÊn Hinh vµ céng t¸c viªn 84 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng ng« GS. TS. Ng« H÷u T×nh 95 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng ®Ëu ®ç 1985 - 2005 vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn 2006 - 2010 GS. TSKH. VS. TrÇn §×nh Long, TS. NguyÔn ThÞ Chinh 102 - KÕt qu¶ nghiªn cøu chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng rau, ph−¬ng h−íng nghiªn cøu giai ®o¹n 2006 - 2010 PGS. TS. TrÇn Kh¾c Thi 114 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng c©y ¨n qu¶ ë miÒn B¾c ViÖt Nam PGS. TS. Vò M¹nh H¶i vµ céng sù 120 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng ®iÒu vµ hå tiªu GS. TS. Ph¹m V¨n Biªn, ThS.NguyÔn Thanh B×nh, KS. NguyÔn Th¸i Häc, KS. Ph¹m V¨n §Èu, TS. NguyÔn T¨ng T«n, TS. T«n N÷ TuÊn Nam, TS. NguyÔn B×nh Ph−¬ng vµ céng t¸c viªn 130 - KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë miÒn Nam ®Õn n¨m 2010 ThS. Ph¹m Ngäc LiÔu, ThS. TrÇn ThÞ Oanh YÕn, TS. NguyÔn Minh Ch©u vµ céng t¸c viªn 146 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng chÌ TS. §ç V¨n Ngäc 158 - KÕt qu¶ chän t¹o vµ ph¸t triÓn gièng d©u, gièng t»m giai ®o¹n 1985 - 2004 TS. §Æng §×nh §µn vµ céng t¸c viªn 173 - KÕt qu¶ chän t¹o gièng cao su t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1984 - 2004 vµ ph−¬ng h−íng 2005 - 2010 TS. TrÇn ThÞ Thuý Hoa, ThS. L¹i V¨n L©m, ThS. Lª MËu Tóy, ThS. Ph¹m H¶i D−¬ng, ThS. Vò V¨n Tr−êng, GS. Ng« V¨n Hoµng 182 - B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu gièng mÝa næi bËt trong thêi kú ®æi míi TS. §ç Ngäc DiÖp 200 - KÕt qu¶ nghiªn cøu b¶o vÖ thùc vËt phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thêi kú ®æi míi (1986-2005) vµ ®Þnh h−íng ®Õn 2010 209 PGS. TS. NguyÔn V¨n TuÊt 7
- Ph©n lËp, tuyÓn chän chñng lo¹i Bacillus cho s¶n xuÊt ph©n bãn vi sinh vËt chøc n¨ng CN. NguyÔn Thu Hµ, TS. Ph¹m V¨n To¶n, TS. NguyÔn Ngäc Quyªn, KS. Ng« H¶i YÕn, §inh Duy Kh¸ng 226 - Nghiªn cøu øng dông Sarcarocystic Singaporensis lµm t¸c nh©n phßng trõ chuét t¹i ViÖt Nam TS. Ph¹m V¨n To¶n, ThS. Lª Thanh Thñy, CN. L−¬ng H÷u Thµnh, KS. §µo V¨n Th«ng 234 - Nghiªn cøu di truyÒn miÔn dÞch phôc vô chän t¹o gièng c©y trång chèng chÞu s©u bÖnh PGS. TS. N.guyÔn V¨n ViÕt, PGS.TS. NguyÔn Xu©n Hång, TS. NguyÔn ThÞ B×nh, TS. T¹ Kim BÝnh, ThS. NguyÔn ThÞ YÕn, ThS. NguyÔn Huy Chung, TS. §inh ThÞ Thanh, KS. NguyÔn ThÞ G¸i, KS. §Æng ThÞ Ph−¬ng Lan 242 - Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t bÖnh hÐo xanh vi khuÈn cña ph©n bãn vi sinh vËt ®a chñng, chøc n¨ng TS. Ph¹m V¨n To¶n vµ céng t¸c viªn 255 - Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tæng hîp bÖnh Phytophthora trªn c©y sÇu riªng ë ViÖt Nam KS. Mai V¨n TrÞ, KS. Huúnh V¨n Thµnh, KS. Huúnh V¨n TÊn, KS. Lª Ngäc B×nh, KS. NguyÔn ThÞ Thóy B×nh, TS. NguyÔn Minh Ch©u 270 - Nghiªn cøu ®éc tÝnh cña hai quÇn thÓ rÇy n©u (Nilaprvata Lugens Stal) ë Hµ Néi vµ TiÒn Giang PGS. TS. NguyÔn V¨n §Ünh, TS. TrÇn ThÞ Liªn 289 - Nghiªn cøu vµ sö dông chÊt dÉn dô phßng trõ s©u h¹i c©y trång n«ng nghiÖp TS. Lª V¨n TrÞnh, PGS. TS. NguyÔn V¨n TuÊt, GS. TS. Zhang Zhongning, KS. Vò ThÞ Sö, KS. NguyÔn ThÞ Nguyªn 299 - Ph©n bè, ®Æc ®iÓm g©y bÖnh c¸c chñng vi khuÈn b¹c l¸ lóa vµ ph¸t hiÖn nguån gen kh¸ng b»ng kü thuËt PCR TS. Phan H÷u T«n 311 - Nghiªn cøu vµ øng dông c«ng nghÖ sinh häc phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong 20 n¨m ®æi míi GS. TSKH. TrÇn Duy Quý 326 - C«ng nghÖ tÕ bµo vµ Bioreactor trong c¶i thiÖn gièng c©y trång PGS. TS. §ç N¨ng VÞnh 341 - Ph¸t triÓn vµ øng dông kü thuËt ®¬n béi trong chän t¹o gièng ng« −u thÕ lai PGS. TS. Lª Huy Hµm, ThS. NguyÔn ThÞ Kh¸nh V©n, 352 CN. L−u Mü Dung, KS. Lª Thu VÒ, PGS. TS. §ç N¨ng VÞnh - KÕt qu¶ nghiªn cøu c«ng nghÖ sinh häc trong chän gièng lóa lai thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña ViÖt Nam 367 TS. Ph¹m Ngäc L−¬ng vµ céng sù - øng dông c¸c ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ sinh häc vÒ t¹o gièng, t¹o c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i nÊm ¨n, nÊm d−îc liÖu phôc vô nhu cÇu néi tiªu vµ xuÊt khÈu 382 GS. TS. NguyÔn H÷u §èng, CN. §inh Xu©n Linh - C©y trång biÕn ®æi gen vµ vÊn ®Ò an toµn sinh häc ë ViÖt Nam PGS. TS. Vò §øc Quang, ThS. L−u ThÞ Ngäc HuyÒn, GS. TSKH. TrÇn Duy Quý 391 - KÕt qu¶ nghiªn cøu, triÓn khai c©y trång biÕn ®æi gen trªn toµn cÇu vµ trong n−íc 10 n¨m qua TS. §Æng Träng L−¬ng 397 - Nghiªn cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ nh©n nhanh In-Vitro c¸c gièng hoa Lilium SPP ThS. Hµ ThÞ Thóy, PGS. TS. §ç N¨ng VÞnh, CN. D−¬ng Minh Nga, GS. TSKH. TrÇn Duy Quý 405 - Chän gièng ph©n tö vµ øng dông trong chän t¹o c¸c gièng lóa kh¸ng bÖnh ®¹o «n TS. L· TuÊn NghÜa, ThS. NguyÔn B¸ Ngäc, ThS. TrÇn Duy D−¬ng, PGS. TS. Vò §øc Quang, GS. TSKH. TrÇn Duy Quý 419 - C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu míi vÒ chuyÓn n¹p gen ë lóa vµ chiÕn l−îc t¹o c©y biÕn ®æi gen "s¹ch" 429 TS. TrÇn ThÞ Cóc Hoµ 8
KÕT QU¶ NGHI£N CøU KHOA HäC C¤NG NGHÖ PHôC Vô S¶N XUÊT N¤NG NGHIÖP TRONG 20 N¡M §æI MíI GS.TSKH. TrÇn Duy Quý1 Summary Review of the obtained achievements druing 20 years “Doi Moi”, we could recognize that the agricultural science and technology of Vietnam have been much contributed to GDP increase. Over past 20 years, the agricultural increase counted in the average of from 4 to 5%, while the whole average increase was 6 to 8%. The agricultural science and technology with “Doi Moi” policies of Vietnamese communist party and government, these have been playing an important role in sustainably agricultural development that aim at the national food security, new job creation, income increase and exports, they have been also much contribuing to the governmental program in reducing hungry and poor as well as national security. The agricultural science and technology have been contributed to increasing the Vietnamese agriculture role in the world and to joint in the world marketing. Recently, the agricultural science and technology have the significant contributions (25% - 30%), if comparing with the regional countries, it only after China and Thailand. However, we are facing some limitations in the development of the agricultural science and technology and we need to have good resolution such as: the investment for agricultural science and technology should be more concentrated and in system, promotion in training researchers, the good policies in management of research project, incentive policies in employment of manpower and investment in the agricultural science and technology. If the above mentioned barries are removed, the agricultural science and technology of Vietnam will rapidly develop and more effectively contribute to the societal and economical development of Vietnam. 1. §Æt vÊn ®Ò Trong 20 n¨m qua (1986-2005), nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc. Tõ mét n−íc ®ãi nghÌo hµng n¨m ph¶i nhËp khÈu l−¬ng thùc h¬n triÖu tÊn, trë thµnh mét n−íc kh«ng chØ b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc cho h¬n 80 triÖu d©n mµ cßn tham gia xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 thÕ giíi sau Th¸i Lan (Mçi n¨m xuÊt khÈu tõ 3,5 - 4 triÖu tÊn). MÆc dï thiªn tai, lôt léi, h¹n h¸n, dÞch bÖnh... ®· g©y nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ vµ ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, song n«ng nghiÖp ViÖt Nam vÉn ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tÝch to ___________________ 1. ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp. 9
lín, duy tr× ®−îc møc t¨ng tr−ëng 4-5%, gãp phÇn gi÷ møc t¨ng GDP hµng n¨m tõ 6-8% vµ cã vÞ trÝ quan träng trªn b¶n ®å n«ng nghiÖp thÕ giíi víi nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh−: lóa, cµ phª, h¹t tiªu, chÌ, cao su, ®iÒu... §êi sèng n«ng d©n ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín nh− vËy tr−íc hÕt lµ do ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng cïng víi sù nç lùc v−ît bËc cña toµn d©n. Kho¸n 10 vµ ChØ thÞ 100 cña Bé ChÝnh trÞ lµ chÝnh s¸ch ®æi míi ®Çu tiªn cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm ®ét ph¸ nÒn kinh tÕ n−íc ta, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, chÊm døt n¹n ¨n ®ong vµ nhËp khÈu l−¬ng thùc trong 20 n¨m (tõ 1970-1989). Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ æn ®Þnh cña n−íc ta lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch, t¨ng c−êng ®Çu t− nghiªn cøu vµ sö dông cã hiÖu qu¶ khoa häc c«ng nghÖ lµ nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt. Nhê nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ, s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn vµ mang tÝnh ®ét biÕn, t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngµy cµng cao cña hµng ho¸ n«ng s¶n ViÖt Nam. Theo ®¸nh gi¸, khoa häc c«ng nghÖ ë ViÖt Nam 5 n¨m gÇn ®©y ®ãng gãp kho¶ng 30% trong gi¸ trÞ t¨ng tr−ëng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhËn thøc ®−îc xu thÕ nµy, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta coi träng ®Çu t− vµ ®Ò xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch míi cho khoa häc c«ng nghÖ. Nh÷ng chñ tr−¬ng nµy ®−îc thÓ hiÖn ë nhiÒu nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ ChÝnh phñ nh− NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung −¬ng 2 kho¸ VIII, KÕt luËn cña Héi nghÞ Trung −¬ng 6 kho¸ IX, ban hµnh LuËt khoa häc c«ng nghÖ, NghÞ quyÕt 18/CP ngµy 11-3-1994 vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010... Nhê vËy, ngµnh n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ®· cã mét tiÒm lùc khoa häc c«ng nghÖ ®¸ng kÓ víi hµng chôc viÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh, nhiÒu tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ hµng chôc ngµn c¸n bé nghiªn cøu cã tr×nh ®é t−¬ng ®−¬ng víi c¸c n−íc trong khu vùc. ChÝnh lùc l−îng nµy ®· gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng thay ®æi quan träng cña n«ng nghiÖp n−íc nhµ trong thêi kú ®æi míi. 20 n¨m qua, khoa häc c«ng nghÖ ®· lµ søc m¹nh then chèt thóc ®Èy n«ng, l©m nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn v−ît bËc, toµn diÖn trªn c¸c lÜnh vùc. Tuy nhiªn, ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c hiÖu qu¶ cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña n−íc ta, trong ®ã cã n«ng nghiÖp, lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã, cßn cã mét sè quan ®iÓm kh¸c nhau. Trong b¸o c¸o nµy, chóng t«i ®−a ra nh÷ng sè liÖu kh¸ cô thÓ tõ nh÷ng b¸o c¸o chÝnh thøc cña Nhµ n−íc, c¸c bé ngµnh vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng sè liÖu nghiªn cøu khoa häc cña c¸c viÖn, c¸c tr−êng ®Ó gióp nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®ãng gãp thùc sù cña khoa häc c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam 20 n¨m ®æi míi. N«ng nghiÖp lµ mét lÜnh vùc rÊt réng lín, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau. B¸o c¸o nµy chØ tËp trung vµo lÜnh vùc trång trät, b¶o vÖ thùc vËt vµ sö dông nguån tµi nguyªn ®Êt. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, khoa häc c«ng nghÖ víi träng t©m lµ c«ng t¸c chän t¹o gièng ®· cã ®ãng gãp chñ lùc cho chiÕn l−îc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. 10
2. Nh÷ng kÕt qu¶ næi bËt trong nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ trong thêi kú ®æi míi tõ 1986-2005 2.1. C¸c nghiªn cøu c¬ b¶n trong lÜnh vùc trång trät, b¶o vÖ thùc vËt vµ ®Êt-ph©n bãn 2.1.1. Nghiªn cøu c¬ b¶n trong lÜnh vùc trång trät Trång trät lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc quan träng nhÊt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do ®ã, Nhµ n−íc ta ®· tËp trung nhiÒu cho nh÷ng nghiªn cøu nµy. NhiÒu tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu trong vµ ngoµi ngµnh ®· tËp trung gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò næi bËt sau ®©y. 1. Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm di truyÒn vµ c¸c ®Æc tÝnh n«ng sinh häc cña c¸c gièng lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, s¾n, khoai lang, rau, c©y ¨n qu¶, chÌ, cµ phª, tiªu, ®iÒu tõ c¸c gièng ®Þa ph−¬ng vµ nhËp néi ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu s©u bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr−êng. + §· nghiªn cøu x¸c ®Þnh ®−îc b¶n chÊt di truyÒn mét sè tÝnh tr¹ng ë lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, s¾n, chÌ, cam quýt, cµ phª, tiªu, ®iÒu…nh− c¸c tÝnh tr¹ng chÝn sím, n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt, chèng chÞu s©u bÖnh. + §· x¸c ®Þnh ®−îc b¶n ®å nhiÔm s¾c thÓ cña mét sè lo¹i c©y trång nh− lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, d©u t»m, cam quýt, bÇu bÝ. + §· x¸c lËp ®−îc quy luËt di truyÒn vµ ®ét biÕn, b¶n chÊt di truyÒn cña mét sè ®ét biÕn cã lîi nh−: chÝn sím, n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt, chèng ®æ… ë c¸c c©y trång lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c ®Ó phôc vô c«ng t¸c chän t¹o gièng. 2. §· nghiªn cøu c¬ së sinh lý, sinh ho¸ ruéng lóa cã n¨ng suÊt cao ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµm t¨ng n¨ng suÊt lóa. 3. TiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ c«ng nghÖ sinh häc mét sè gièng c©y trång. - §· nghiªn cøu b¶n chÊt di truyÒn cña mét sè dßng bÊt dôc ®ùc CMS, TGMS ë lóa, dßng CMS ë ng«, c¸c dßng bè mÑ, c¸c dßng phôc håi, c¸c dßng cã gen t−¬ng hîp réng ®Ó phôc vô cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt lóa lai 3 dßng vµ 2 dßng, vµ ng« lai ë n−íc ta. + §· x¸c ®Þnh ®−îc b¶n ®å liªn kÕt c¸c chØ thÞ ph©n tö víi 2 gen bÊt dôc ®ùc nh©n mÉn c¶m víi nhiÖt ®é lµ TGMS-2 (n»m trªn nhiÔm s¾c thÓ sè 2) vµ TGMS-6 (n»m trªn nhiÔm s¾c thÓ sè 6) trong tæng sè 6 gen TGMS mµ thÕ giíi ph¸t hiÖn ra (ViÖt Nam 2, Trung Quèc 2, Ên §é (IRRI) 1, NhËt B¶n 1). §©y lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu xuÊt s¾c trong lÜnh vùc nghiªn cøu c¬ b¶n phôc vô c«ng nghÖ lóa lai ë n−íc ta. + §· t×m ra ®−îc h¬n 150 chØ thÞ ph©n tö liªn kÕt víi c¸c gen kh¸ng ®¹o «n, b¹c l¸, rÇy n©u, chua mÆn, h¹n óng, chÞu l¹nh, gen quy ®Þnh chÊt l−îng nh− hµm l−îng Amiloze, vitamin A, mïi th¬m ë lóa vµ sö dông thµnh th¹o h¬n 1000 chØ thÞ ph©n tö ë lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, ®Ëu Hµ Lan ®Ó phôc vô cho viÖc x¸c lËp b¶n ®å gen ë nh÷ng c©y trång nµy. + §· ph©n lËp vµ m« t¶ ®−îc ®Æc tÝnh cña gen m· ho¸ Enzym Helicase më xo¾n ADN. §©y lµ mét enzym ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh trao ®æi ADN ®−îc sö dông vµo c«ng nghÖ t¹o ra c¸c gièng kh¸ng c¸c Strees sinh häc vµ phi sinh häc nh− ®−a ®o¹n Protein ho¹t ho¸ POH45 cña enzym nµy vµo c©y thuèc l¸, lóa… nhê kü thuËt chuyÓn gen. §©y lµ mét h−íng rÊt míi cña quèc tÕ mµ c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam hîp t¸c vµ lµm chñ ®−îc c«ng nghÖ nµy. Gen 11
m· ho¸ cho enzym nµy ®−îc ®¨ng ký b¶n quyÒn cña ta nh− 2 gen tgms-2 vµ tgms-6 vµ gen quy ®Þnh mïi th¬m ë lóa cña ViÖt Nam. - §· n¾m v÷ng vµ hoµn thiÖn ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p chuyÓn gen quý vµo mét sè c©y trång nh−: b¾p c¶i, b¹ch ®µn, lóa, ng«, hoa cóc, b«ng b»ng ph−¬ng ph¸p xung ®iÖn, sóng b¾n gen vµ qua vi khuÈn (Agrobacterium Tumefaciens) - §· nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn ®−îc c¸c c«ng nghÖ nu«i cÊy m« tÕ bµo, nu«i cÊy bao phÊn, no·n cña mét sè lo¹i c©y trång quan träng nh− lóa, ng«, rau, hoa, c©y c«ng nghiÖp, c©y võng (hoa lan, cóc, ®ång tiÒn, lily, cÈm ch−íng, b¹ch ®µn, h«ng, tÕch…) 2.1.2. Nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n trong lÜnh vùc b¶o vÖ thùc vËt 1. §· ph©n lËp vµ ®¸nh gi¸ ®−îc hµng ngh×n chñng vi sinh vËt, nÊm, x¹ khuÈn, t¶o, c«n trïng cã lîi vµ 16 lo¹i c©y kh¸c nhau ®Ó sö dông vµo viÖc chän t¹o c¸c vi sinh vËt cã ho¹t tÝnh sinh häc cao phôc vô cho b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn n«ng s¶n, ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt sinh häc. 2. §· tiÕn hµnh ®iÒu tra c¬ b¶n t×nh h×nh s©u bÖnh, dÞch h¹i ë trªn c¸c vïng sinh th¸i trong c¶ n−íc, trªn nhiÒu lo¹i ®èi víi tõng c©y trång lµm c¬ së lý luËn v÷ng ch¾c cho c«ng t¸c IPM (phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp) gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thiÖt h¹i do s©u bÖnh g©y ra. 3. §· nghiªn cøu c¬ chÕ t−¬ng t¸c gi÷a ký sinh vµ ký chñ mét sè lo¹i bÖnh h¹i chÝnh ë c©y trång ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng trõ h÷u hiÖu. 4. §· nghiªn cøu vµ sö dông thµnh th¹o c¸c kü thuËt cña sinh häc ph©n tö nh− PCR, KIT chuÈn ®o¸n, ELISA… ®Ó chuÈn ®o¸n chÝnh x¸c mét sè lo¹i s©u bÖnh vµ d− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt cã trong n«ng s¶n tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. 2.1.3. Trong lÜnh vùc nghiªn cøu ®Êt- ph©n bãn 1. §· tiÕp nhËn vµ øng dông mét c¸ch cã kÕt qu¶ trong ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i ®Êt theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng cña FAO-UNESCO- WRB; ®· kiÓm tra, phóc tra chØnh lý b¶n ®å ®Êt tØ lÖ 1/50.000 – 1/100.000 cho mét sè tØnh thµnh trong c¶ n−íc vµ phôc vô cho c¶ mét sè dù ¸n quèc tÕ vÒ n«ng nghiÖp ë n−íc ta. 2. TiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ vïng sinh th¸i ®Êt vµ thµnh phÇn kho¸ng, thµnh phÇn c¬ giíi cña c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau phôc vô cho viÖc ph©n lo¹i, ®Þnh h−íng sö dông vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó c¶i t¹o vµ n©ng cao ®é ph× cña ®Êt. 3.TiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh ®−îc c¸c vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp, c¸c tiÓu vïng ë duyªn h¶i miÒn Trung, T©y Nguyªn, trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c…C¸c lîi thÕ vµ nh÷ng bÊt lîi cña c¸c vïng ®Ó gióp cho viÖc quy ho¹ch vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång thÝch hîp nhÊt, nh»m ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña tõng vïng, tõng miÒn, h¹n chÕ sù bÊt lîi do ®iÒu kiÖn sinh th¸i g©y nªn. 4. §· nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p cña kü thuËt h¹t nh©n ®Ó nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc ®Êt, nhu cÇu dinh d−ìng cña c©y trång, ®Æc biÖt lµ kali vµ photpho tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó sö dông hiÖu qu¶ ph©n bãn. 5. §· nghiªn cøu vµ b−íc ®Çu x©y dùng ®−îc tiªu chuÈn chÊt l−îng m«i tr−êng ®Êt cho mét sè nhãm ®Êt ë n−íc ta. 12
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh hÖ thèng nghiªn cøu c¬ b¶n trong lÜnh vùc trång trät vµ b¶o vÖ thùc vËt, nghiªn cøu vÒ ®Êt, ph©n bãn cña n−íc ta ®· tiÕp cËn ®−îc víi mét sè h−íng míi cña thÕ giíi. Chóng ta ®· ®¹t ®−îc møc ®é trung b×nh ë c¸c n−íc trong khu vùc... Mét sè nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ c«ng nghÖ sinh häc, ph©n bãn sinh häc, nghiªn cøu vµ sö dông hîp lý ®Êt ®ai ta còng ngang b»ng víi c¸c n−íc tiªn tiÕn trong khu vùc nh− Malaixia, Th¸i Lan, Ên §é. 2.2. øng dông c¸c khoa häc c«ng nghÖ vµo c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång, sö dông ph©n bãn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, n©ng cao chÊt l−îng cña s¶n phÈm 2.2.1.Nh÷ng øng dông nghiªn cøu vµ kÕt qu¶ næi bËt trong c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång 1. ¸p dông nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu c¬ b¶n vµo c«ng t¸c chän t¹o c¸c gièng c©y l−¬ng thùc Sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c ®Æc tÝnh di truyÒn, c¸c ®Æc ®iÓm n«ng sinh häc th«ng qua c¸c nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ nguån gen c©y trång, c¸c nhµ khoa häc ®· tiÕn hµnh lai t¹o, g©y ®ét biÕn, chän läc, ®· t¹o ra hµng lo¹t c¸c gièng b«ng, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c… cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu s©u bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña m«i tr−êng (ThÝ dô gièng lóa: DT10, 11, 13, 33, 16, 22, 122, 21…cña ViÖn Di truyÒn n«ng nghiÖp. Gièng X14, X21, Xi 23, V14, C180, CN2… cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c gièng CR-203, C70, C71, TK90… cña ViÖn B¶o vÖ thùc vËt, c¸c gièng lóa N28, C15, U17, 20, CH33, P4,6, CH5, MT163 cña ViÖn C©y l−¬ng thùc vµ c©y thùc phÈm). C¸c gièng lóa OMCS 2000, OM 1490, OM576, OM2517,OM3424, IR65610… cña ViÖn Lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c¸c gièng VND95-19, 95-20, VNN97-6, V86, IR-641, 1320… cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam. C¸c gièng ng« lai vµ thô phÊn tù do MSB49, TSB2, 1, Q2, LVN5,10, 11,17,20, 23 cña ViÖn Nghiªn cøu Ng« vµ mét vµi gièng ng« cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam nh−: VN-25-99,VN98-1, …….. 2. ¸p dông vµo c«ng t¸c chän t¹o c¸c gièng c©y l¹c, ®Ëu t−¬ng, s¾n, khoai t©y, khoai lang… Khi ¸p dông nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu c¬ b¶n ®· nªu ë trªn, mét sè viÖn ®· chän t¹o ®−îc tõ c¸c tËp ®oµn gièng ®Þa ph−¬ng vµ nhËp néi b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p g©y ®ét biÕn kÕt hîp víi lai t¹o, chän läc ph¶ hÖ… nh−: c¸c gièng ®Ëu t−¬ng DT83, DT84, DT89, DT90, DT96, DT2000 cña ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp, c¸c gièng AK06, §T12, AK03, VX92,93, DT80, AK05 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c gièng ®Ëu t−¬ng: M163, DT42, D140 cña tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, c¸c gièng §T92, TL57, §T96-02, §98-04 cña ViÖn C©y l−¬ng thùc vµ c©y thùc phÈm. C¸c gièng ®Ëu t−¬ng: HL92, c¸c gièng l¹c: V79, L05, MD7, L16, L08, L12 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam. C¸c gièng: VD1,2 cña ViÖn nghiªn cøu C©y cã dÇu. C¸c gièng: HL25 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, gièng LVT cña ViÖn Ng«, DT322 cña ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp, s¾n lai cña tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I…, c¸c gièng khoai t©y KT2, KT3, VT2, Hång Hµ 2, Hång Hµ 7…cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, gièng P3 cña ViÖn C©y l−¬ng thùc vµ c©y thùc phÈm, gièng Lipsin cña Trung t©m Kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng, gièng s¾n: KM94 cña viÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp miÒn Nam, KM60 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp III. 13
- C¸c gièng khoai lang: D8, D59, K4, KL5, KB1 cña viÖn C©y L−¬ng thùc vµ c©y thùc phÈm, gièng K51, VX37, HL4 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam. 3. ¸p dông vµo c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y rau, hoa Tõ n¨m 1987-2004 c¸c viÖn, tr−êng ®· t¹o ra ®−îc 14 gièng cµ chua do lai t¹o ®ét biÕn vµ chän läc trong tËp ®oµn nhËp néi, cô thÓ: c¸c gièng cµ chua sè 7, sè 214, cµ chua Hoµng Lan, cµ chua lai sè 1, C95 lµ cña ViÖn C©y l−¬ng thùc, c©y thùc phÈm, c¸c gièng cµ chua SB2, 3 cña ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp, c¸c gièng: PT18, VR2 cña ViÖn nghiªn cøu Rau qu¶, c¸c gièng MV1, HT7 cña tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I vµ mét sè gièng nhËp néi t¹o ra tõ C«ng ty Gièng rau hoa qu¶ Hµ Néi, gièng P75, HP5… mét sè gièng d−a hÊu, rau ¨n l¸, ¨n h¹t, d−a chuét… còng ®−îc ViÖn Nghiªn cøu Rau qu¶, ViÖn C©y l−¬ng thùc - c©y thùc phÈm, ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ miÒn Nam t¹o ra gãp phÇn lµm phong phó thªm tËp ®oµn gièng rau t−¬i ë n−íc ta. §Æc biÖt trong thêi gian qua, ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp vµ ViÖn Rau qu¶ ®· hîp t¸c chÆt chÏ trong nghiªn cøu nhËp néi c¸c gièng hoa, tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm vµ nh©n gièng ®· ®−a ra h¬n 10 gièng hoa cho s¶n xuÊt nh− c¸c gièng hoa cóc, lay¬n, hång, cÈm ch−íng, lan Hå ®iÖp, ®Þa lan… 4. ¸p dông vµo chän t¹o gièng c¸c c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp. - C©y ¨n qu¶ ®· chän t¹o ra ®−îc 5 gièng xoµi (CT1, Hoµ Léc, xoµi c¸t 6, Hoµ Léc, xoµi c¸t chu CD) cña ViÖn C©y ¨n qu¶ miÒn Nam, xoµi GL1, 2. SÇu riªng 5 gièng, trong ®ã cã 4 gièng t¹o ra tõ ViÖn C©y ¨n qu¶ miÒn Nam, 1 gièng do ViÖn Nghiªn cøu c©y cµ phª T©y Nguyªn. Hai gièng ch«m ch«m (ViÖn C©y ¨n qu¶ miÒn Nam) tuyÓn chän ®−îc 5 gièng nh·n v¶i ®Þa ph−¬ng vµ nhËp néi gåm nh·n lång c¬m vµng, nh·n tiªn l¸ bÇu (ViÖn C©y ¨n qu¶ miÒn Nam), v¶i ®Çu dßng Thanh Hµ, nh·n lång H−ng Yªn do ViÖn Nghiªn cøu Rau qu¶ phèi hîp víi c¸c ®Þa ph−¬ng, 2 gièng døa Cayen ch©n méng vµ Cayen Trung Quèc- ViÖn Nghiªn cøu Rau qu¶… Tõ n¨m 1986-2004, ViÖn Nghiªn cøu b«ng ®· chän t¹o ®−îc 9 gièng b«ng thuÇn vµ b«ng lai cã n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng sîi kh¸ nh− TH2, NCU9, TM1, AK235, BL18, VN15, VN35, VN01-2…. Tõ n¨m 1993-2004, ViÖn Nghiªn cøu cao su ®· t¹o ra vµ nh©n 14 gièng cao su nh−: PB235, GT1, RRIM600, PB311, PB255, RRIC110, PB260, LH82/156, LH82/182…gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt cao su cña n−íc ta vµ duy tr× møc ®é xuÊt khÈu trong vµi n¨m gÇn ®©y. Hµng lo¹t c¸c c©y ®Çu dßng cña mét sè gièng ®iÒu ë miÒn Nam vµ c¸c quy tr×nh ghÐp ®iÒu, c¶i t¹o v−ên t¹p c©y ®iÒu ®−îc ViÖn Khoa häc kü thuËt miÒn Nam vµ Trung t©m duyªn h¶i Nam Trung Bé, ViÖn Khoa häc kü thuËt ViÖt Nam tiÕn hµnh lµ nh÷ng ®ãng gãp xuÊt s¾c gióp ngµnh ®iÒu ph¸t triÓn v−ît bËc trong nh÷ng n¨m qua, xuÊt khÈu h¹t ®iÒu ®¹t h¬n 500 triÖu ®« la. - øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ c«ng nghÖ sinh häc gièng c©y trång, c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· chän t¹o ®−îc mét sè cÆp bè mÑ, mét sè dßng bÊt dôc ®ùc CMS, TGMS cña ViÖt Nam ®Ó phôc vô cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt lóa lai 2,3 dßng ë ViÖt Nam. Cô thÓ, ®· hoµn thiÖn ®−îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¸c tæ hîp lóa lai Trung Quèc trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam nh− tæ hîp B¾c −u 64, B¾c −u 903, D.527, t¹o ra ®−îc c¸c tæ hîp lóa lai 2 dßng, 3 dßng cña ViÖt Nam nh−: VL20, HYT82, HYT57, TGMSVN-1 D212. 14
- C¸c quy tr×nh nh©n gièng A,B,R, TGMS cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc, IRRI t¹o ra ®−îc nhiÒu quy tr×nh s¶n xuÊt h¹t ng« lai ë ViÖt Nam nh− ng« lai (gièng lai gi÷a c¸c dßng thuÇn – Conventional Hybrid). - Lai ®¬n A x B nh− c¸c gièng lai LVN10, LVN20, LVN23, LVN25. Lai ®¬n c¶i tiÕn (A xA’) x B vµ (A xA’) x (B x B’) lµ c¸c cÆp dßng chi lóa nh− LVN4. - Lai ba (A xA’) x C nh− LVN17 nh− Pacific60. - Lai ba c¶i tiÕn (A xA’) x (C x C’) nh− LVN33, LVN34... - Lai kÐp: (A xA’) x (C x D) nh− LVN5, LVN12..... 2.2.2. øng dông nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu cña c«ng nghÖ tÕ bµo Hoµn thiÖn ®−îc nhiÒu quy tr×nh nh©n gièng c©y s¹ch bÖnh ë rau, hoa lan, cóc, cÈm ch−íng, ly ly, khoai t©y, c©y c«ng nghiÖp, chÌ, mÝa ®−êng, cµ phª, chuèi, døa, c©y ¨n qu¶ nh−: cam, quýt s¹ch bÖnh, kÕt hîp víi vi ghÐp, c©y l©m nghiÖp nh− b¹ch ®µn, keo lai, h«ng, tÕch,.. c©y thuèc nh− trinh n÷, s©m ngäc linh, sa nh©n, kawa,... nh÷ng quy tr×nh nµy ®· s¶n xuÊt ra hµng chôc triÖu c©y/n¨m , cung cÊp cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt trong c¶ n−íc. T¹o ra ®−îc hµng tr¨m dßng thuÇn tõ nu«i cÊy bao phÊn, lóa, ng« ®Ó phôc vô cho c«ng nghÖ s¶n xuÊt lóa lai, ng« lai. ViÖn C«ng nghÖ sinh häc ®· t¹o ®−îc gièng lóa DR-2 b»ng c«ng nghÖ nu«i cÊy m« tÕ bµo. 2.2.3. øng dông nh÷ng kÕt qu¶ cña c«ng nghÖ gen X¸c lËp ®−îc b¶n ®å ph©n tö c¸c gen kh¸ng s©u, bÖnh ®¹o «n, b¹c l¸, rÇy n©u, chÞu h¹n, chÞu mÆn ë c¸c gièng lóa: chiªm bÇu, chiªm cót, t¸m th¬m, nÕp hoa vµng... lµ nh÷ng gièng b¶n ®Þa cña ViÖt Nam ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c chän t¹o gièng lóa cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, chèng chÞu s©u bÖnh nhê kü thuËt quy tô c¸c gen quý vµo c©y trång. - Chóng ta ®· b−íc ®Çu thu thËp ®−îc nh÷ng c©y chuyÓn gen ë b«ng, lóa, ®u ®ñ, b¹ch ®µn, b¾p c¶i, hoa cóc, ng« kh¸ng s©u, provitamin A ë lóa.... HiÖn ®−îc l−u gi÷ trong phßng thÝ nghiÖm vµ thö nghiÖm ë nhµ kÝnh. Ta tù thiÕt kÕ ®−îc mét sè vÐct¬ g¾n kÕt víi c¸c gen mong muèn ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c chuyÓn gen. - §· x¸c lËp ®−îc mét sè gen quý hiÕm ë mét sè c©y trång nh− lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, v¶i, nh·n.... ®Ó phôc vô c«ng t¸c b¶o tån vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån gen b¶n ®Þa cña n−íc ta. §Æc biÖt, nhê cã c¸c nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ c¬ së sinh lý, hãa sinh ruéng lóa cã n¨ng suÊt cao, c¸c nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng c©y trång, vÒ gièng c©y trång, vÒ quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt vµ c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau, vÒ b¶o vÖ thùc vËt mµ c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· vËn dông ®−îc nh÷ng thµnh tùu cña c¸c n−íc trong khu vùc ®Ó chuyÓn vô lóa chiªm thµnh vô lóa xu©n, chuyÓn tõ xu©n sím thµnh xu©n chÝnh vô (80-90%) diÖn tÝch vµ thêi kú 1985-1990 sang xu©n sím (5- 10%) vµ 70-80% lµ xu©n muén v× chóng ta t¹o ra ®−îc nhiÒu gièng lóa cã n¨ng suÊt kh¸ cao, ng¾n ngµy, chÞu ®−îc th©m canh cao. - T¹o ra ®−îc nhiÒu lo¹i c©y trång nh− ®Ëu t−¬ng, khoai t©y, rau, hoa qu¶, phï hîp víi vô ®«ng, ®−a vô ®«ng thµnh vô s¶n xuÊt chÝnh ë ®ång b»ng s«ng Hång t¨ng thu nhËp cho ng−êi lao ®éng vµ n©ng cao ®−îc hiÖu qu¶ sö dông ®Êt tõ 1,5 ®Õn 2,8 lÇn. 15
- T¹o ra ®−îc vô hÌ thu ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, duyªn h¶i miÒn Trung ®Ó tr¸nh ®−îc lôt b·o, gãp phÇn t¨ng s¶n l−îng l−¬ng thùc. Kü thuËt 3 gi¶m, 3 t¨ng ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ¸p dông cho c¸c vïng s¹ lóa ®· lµm thay ®æi tËp qu¸n s¶n xuÊt lóa ë vïng nµy vµ n©ng cao ®−îc hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt lóa, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu vµo vµ gi¶m chi phÝ, gãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh cña lóa g¹o n−íc ta trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. - C¸c kü thuËt trång l¹c, rau, khoai t©y che phñ nil«ng ®· tiÕt kiÖm ®−îc thuèc phßng trõ s©u bÖnh vµ c«ng ch¨m bãn, diÖt cá n©ng cao n¨ng suÊt cña nh÷ng c©y trång nµy tõ 15-20% - Kü thuËt gieo m¹ dÇy xóc trªn nÒn ®Êt cøng ®èi víi lóa xu©n muén, kü thuËt trång ®Ëu t−¬ng trªn nÒn ruéng lóa −ít ®· bõa r¹ lµ mét kü thuËt kh¸ míi mÎ më ra triÓn väng ph¸t triÓn nhanh ®Ëu t−¬ng ®«ng lªn ®Õn 500.000ha vµo nh÷ng n¨m tíi. - C¸c kü thuËt bãn ph©n dói s©u vµo gèc lóa ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn t¨ng n¨ng suÊt tõ 10-15% 2.2.4. øng dông c«ng nghÖ vi sinh ®· t¹o ra ®−îc nhiÒu lo¹i nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu phôc vô néi tiªu vµ xuÊt khÈu Hoµn thiÖn ®−îc nhiÒu quy tr×nh nu«i nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu trªn c¸c gi¸ thÓ kh¸c nhau nh− r¬m r¹, mïn c−a, b«ng phÕ th¶i, b· mÝa, vá cµ phª n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp , t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n. - T¹o ra ®−îc nhiÒu chñng vi sinh vËt cã ho¹t tÝnh cao ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i ph©n bãn h÷u c¬ vi sinh ®a chøc n¨ng, c¸c lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ngµnh n«ng nghiÖp , nhÊt lµ c¸c chÕ phÈm vi sinh vµ c«ng nghÖ sinh häc phôc vô b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. Nh÷ng kÕt qu¶ næi bËt trong nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ vµo viÖc phßng trõ s©u bÖnh vµ qu¶n lý bÖnh h¹i tæng hîp ®−îc dùa trªn c¬ së nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n mµ c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr−êng ®¹i häc ®· tiÕn hµnh trong nh÷ng n¨m qua. ViÖn B¶o vÖ thùc vËt còng nh− Côc B¶o vÖ thùc vËt lµ nh÷ng c¬ quan ®Çu ngµnh vÒ lÜnh vùc nµy. Trong 20 n¨m ®æi míi, ngoµi nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu c¬ b¶n, c¸c tæ chøc nµy ®· tÝch cùc tham gia vµo c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång kh¸ng s©u bÖnh, tham gia ®¸nh gi¸ c¸c gièng kh¸ng s©u bÖnh b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm ë trong phßng vµ ngoµi ®ång ruéng, ®Æc biÖt lµ tuyÓn chän ®−îc 16 loµi c©y cã hµm l−îng Alcaloit g©y ®éc h¹i ®èi víi s©u, rÖp, èc b−¬u vµng, bä xÝt, nhÖn,… S−u tËp ®−îc tËp ®oµn c¸c vi sinh vËt h¬n 1.000 chñng gåm vi khuÈn, x¹ khuÈn, nÊm mèc, t¶o ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt. §· s¶n xuÊt ®−îc 9 chÕ phÈm ®−îc ®−a vµo danh môc thuèc b¶o vÖ thùc vËt ë ViÖt Nam. Hoµn thiÖn ®−îc 13 quy tr×nh c«ng nghÖ vµ x©y dùng ®−îc 8 pilot s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm sinh häc nh− NPV, NPO, B®, Bt ®Ó trõ s©u h¹i trªn c¸c lo¹i c©y trång, c¸c chÕ phÈm gåm Tridenia, Beauveia, Matanhitium, Biostar, Monosrtatin... ®Ó trõ c¸c lo¹i bÖnh do nÊm, vi khuÈn vµ mét sè lo¹i s©u h¹i trªn c©y c«ng nghiÖp, rau, hoa, qu¶. §· s¶n xuÊt ®−îc hµng chôc tÊn chÕ phÈm c¸c lo¹i phôc vô cho s¶n xuÊt. §Æc biÖt lµ øng dông réng r·i nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ó ®−a ra quy t¾c qu¶n lý dÞch h¹i IPM vµ ®· trë thµnh 16
mét phong trµo s©u réng trong c¶ n−íc... ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.3. Nh÷ng kÕt qu¶ øng dông míi nhÊt trong lÜnh vùc nghiªn cøu ®Êt vµ ph©n bãn Trªn c¬ së nh÷ng t− liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n vµ nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, vÒ nhu cÇu dinh d−ìng cña c©y trång, vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ cña c¸c chÊt dinh d−ìng trong c©y, c¸c nhµ khoa häc cña c¸c ViÖn Thæ nh−ìng N«ng ho¸, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp, vµ mét sè tr−êng ®¹i häc ®· quy ho¹ch ®−îc nh÷ng vïng kinh tÕ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp trong c¶ n−íc. §−a ra ®−îc nh÷ng biÓu ®å ®Êt ®ai, thæ nh−ìng n«ng ho¸ cho hÇu hÕt c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång, s«ng Cöu Long, T©y Nguyªn vµ c¸c tØnh trung du miÒn nói phÝa B¾c. - §−a ra ®−îc c¬ së khoa häc ®Ó kiÓm chøng vµ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m ®−îc hiÖn t−îng xãi mßn ®Êt (cßn 40 - 60%), n¨ng suÊt c©y trång t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ lóa - tíi 12%-25%. - §· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ dinh d−ìng c©y trång ®Ó sö dông ph©n bãn cã hiÖu qu¶, khuyÕn c¸o cho n«ng d©n sö dông ph©n l©n bãn cho cµ phª lµm t¨ng n¨ng suÊt tõ 15 - 20%. - Ph¸t hiÖn kali lµ yÕu tè h¹n chÕ ®èi víi c©y trång trªn nhiÒu lo¹i ®Êt, ®Æc biÖt lµ c¸c gièng lóa lai. KÕt qu¶ nµy cho phÐp ®−a ra mét tiÕn bé kü thuËt h¬n, c©n ®èi N.P.K, lµm t¨ng n¨ng suÊt lóa tõ 0,6 - 1,2 tÊn/ha; cµ phª vèi t¨ng tõ 2 - 3 tÊn nh©n/ha lªn ®Õn 4 - 5 tÊn nh©n /ha. - Nghiªn cøu ®Êt ®Ó x©y dùng s¬ ®å sö dông ph©n bãn hîp lý gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång tõ 10 -15% so víi c¸ch bãn th«ng th−êng . - Nghiªn cøu vµ x©y dùng ®−îc chiÕn l−îc kiÓm so¸t vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhiÒu lo¹i ph©n bãn, nªu ®−îc nhu cÇu ph©n bãn vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ ph©n bãn ë ViÖt Nam. Dù th¶o ®−îc nhiÒu quy chÕ liªn quan ®Õn ph©n bãn. Tãm l¹i, khoa häc c«ng nghÖ vÒ c©y trång, ®Êt vµ ph©n bãn ë ViÖt Nam trong 20 n¨m qua ®· ®ãng gãp nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ trong chän t¹o ®−îc nhiÒu lo¹i gièng c©y trång cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu s©u bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña m«i tr−êng, vÒ quy ho¹ch c¶i t¹o ®Êt, sö dông ph©n bãn hîp lý nh»m t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, b¶o vÖ ®−îc m«i tr−êng vµ gi÷ ®−îc ®é ph× cña ®Êt, phôc vô ®¾c lùc cho chiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, gi¶m t¸c h¹i cña viÖc sö dông ph©n bãn ho¸ häc kh«ng c©n ®èi, lµm « nhiÔm m«i tr−êng n«ng nghiÖp, vµ gi¶m chi phÝ nhËp ph©n ho¸ häc vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt, gãp phÇn ®−a n«ng nghiÖp cña n−íc ta t¨ng tr−ëng æn ®Þnh. 3. HiÖu qu¶ cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta KÕt qu¶ chän c¸c gièng c©y trång n«ng nghiÖp BÊt cø mét quèc gia nµo, muèn cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Òu ph¶i ch¨m lo gi÷ g×n b¶o tån vµ khai th¸c hîp lý nguån tµi nguyªn di truyÒn thùc vËt quý gi¸ cña n−íc ®ã. §ã chÝnh lµ tµi s¶n v« gi¸ cña mçi quèc gia vµ cña c¶ nh©n lo¹i. NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng ®ã, §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· giao cho c¸c Bé cã liªn quan tËp trung ®Çu t− gi÷ g×n c¸c nguån gen c©y trång n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®éng vËt vµ vi sinh vËt... ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång, vËt nu«i vµ phôc vô cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ë n−íc ta. 17
HiÖn t¹i, chóng ta ®ang b¶o tån 12.500 mÉu gièng cña 115 loµi c©y trång t¹i ng©n hµng gen, trong ®ã ng©n hµng gen h¹t gièng lµ 10.700 gièng cña 83 lo¹i c©y trång cã h¹t, ng©n hµng gen ®ång ruéng cña 1.800 gièng cña 32 lo¹i c©y trång sinh s¶n v« tÝnh, ng©n hµng invitro 102 gièng khoai m«n, khoai sä, h¬n 23 lo¹i c©y l©m nghiÖp quý hiÕm, 300 loµi c©y thuèc quý.... ë c¸c v−ên b¶o tån quèc gia, 51 loµi ®éng vËt quý hiÕm b¶n ®Þa cña ViÖt Nam ®ang ®−îc b¶o tån t¹i c¸c v−ên quèc gia vµ c¸c b¶o tµng cña c¸c viÖn chuyªn ngµnh. §Êy lµ ch−a kÓ h¬n 5.000 gièng cña 50 loµi c©y trång n«ng nghiÖp, 51 gièng vËt nu«i quý hiÕm, ®¸nh gi¸ vµ b¶o tån ®−îc 2.181 mÉu AND cña 39 gièng gia sóc gia cÇm ë ViÖt Nam ®ang ®−îc l−u gi÷ t¹i c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr−êng ®¹i häc… H¬n 10.000 mÉu gièng vi sinh vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i B¶o tµng Vi sinh vËt - §¹i häc quèc gia Hµ Néi. C¸c nguån gen quý hiÕm vµ ®a d¹ng nµy ®ang ®−îc m« t¶, ®¸nh gi¸ c¸c ®Æc tÝnh sinh häc n«ng nghiÖp quý ®Ó phôc vô cho viÖc b¶o tån, khai th¸c vµ sö dông vµo c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc chän t¹o gièng c©y trång, vËt nu«i vµ vi sinh vËt ë n−íc ta. MÆc dï chóng ta míi chØ khai th¸c rÊt Ýt (kho¶ng ≈ 1%) quü gen vµo c¸c môc ®Ých nghiªn cøu sinh häc vµ chän t¹o gièng, song nã v« cïng quan träng vµ lµ tµi s¶n v« gi¸ cña ®Êt n−íc. ChÝnh nhê nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi trong ®Çu t− nghiªn cøu khoa häc mµ c¸c c¸n bé khoa häc cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ c¸c nhµ khoa häc cã liªn quan ë c¸c bé ngµnh kh¸c nhau ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ chän t¹o gièng c¸c c©y trång vµ ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ hÕt søc rùc rì. Tõ n¨m 1977 ®Õn 2004, chóng ta ®· t¹o ra ®−îc 358 gièng c©y trång thuéc 35 loµi c©y kh¸c nhau, trong ®ã: lóa 156 gièng, ng« 47 gièng, ®Ëu t−¬ng 22 gièng, l¹c 14 gièng, cµ chua 16 gièng b«ng 9 gièng, cµ phª 14 gièng cßn l¹i tõ 1-9 gièng ®èi víi mçi loµi c©y trång (xem b¶ng 1). B¶ng 1. Danh môc gièng c©y trång ®−îc c«ng nhËn chÝnh thøc (1977 - 2004) Sè TT Tªn loµi Sè gièng 1. Lóa 156 2. Ng« 47 3. Khoai lang 9 4. Khoai t©y 8 5. Khoai sä 1 6. Gièng s¾n 2 7. §Ëu t−¬ng 22 8. L¹c 14 9. §Ëu xanh 7 10. Võng 1 11. Cµ chua 14 12. C¶i b¾p 3 13. C¶i ¨n l¸ 2 14. C¶i cñ 2 15. D−a hÊu 3 18
16. D−a chuét 3 17. §Ëu c«ve leo 1 18. §Ëu Hµ Lan 2 19. ít 1 20. Xoµi 5 21. SÇu riªng 5 22. Ch«m ch«m 2 23. Nh·n 5 24. Cam quýt 2 25. B−ëi 4 26. Gièng døa 2 27. æi 1 28. B«ng 9 29. Cao su 14 30. Cµ phª 14 31. ChÌ 1 32. Gièng d©u 1 33. Gièng mÝa 2 34. Gièng hoa 2 35. Cá ngät 1 Tæng sè 35 358 Giai ®o¹n tr−íc ®æi míi, 1977-1985, chóng ta chØ t¹o ra ®−îc cã 12 gièng c©y trång.Trong ®ã, lóa 8 gièng, ng« 4 gièng cßn l¹i tÊt c¶ c¸c c©y kh¸c ®Òu kh«ng cã. Trong gÇn 20 n¨m ®æi míi, tõ 1986-2004, chóng ta ®· t¹o ®−îc 346 gièng thuéc 35 loµi c©y trång kh¸c nhau, trong ®ã: lóa 149 gièng, ng« 44 gièng, ®Ëu t−¬ng 19 gièng, l¹c 14 gièng, khoai lang 9 gièng, khoai t©y 8 gièng, cao su 14 gièng, nh·n 5 gièng, cµ phª 4 gièng, sÇu riªng 5 gièng… Trong giai ®o¹n 10 n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi (1984-1994) chóng ta t¹o ra ®−îc 125 gièng c¸c lo¹i, trung b×nh mçi n¨m 12,5 gièng, 10 n¨m tiÕp theo (1995-2005) chóng ta t¹o ra ®−îc 230 gièng, b×nh qu©n mçi n¨m t¹o ®−îc 23 gièng. Cã thÓ nãi, sau 2 thËp niªn ®æi míi, c¸c nghiªn cøu khoa häc phôc vô c«ng t¸c chän t¹o gièng c©y trång ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt to lín, t¹o ®µ cho n«ng nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn bÒn v÷ng, gãp phÇn b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ liªn tôc t¨ng tr−ëng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. §ã lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc cïng víi sù ®Çu t− ®óng vµ cã träng ®iÓm cña Nhµ n−íc. §iÒu nµy cßn ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt trong b¶ng 2,3,4 vµ b¶ng 5 (møc ®é t¨ng n¨ng suÊt vµ tæng s¶n l−îng mét sè c©y trång chÝnh cña ViÖt Nam so víi c¸c n−íc trong nh÷ng n¨m tõ 1990-2004). 19
B¶ng 2. DiÔn biÕn diÖn tÝch gieo trång, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng lóa (1994 - 2004) N¨m Lóa c¶ n¨m DiÖn tÝch N¨ng suÊt S¶n l−îng 1990 6.042,8 31,8 19.225,1 1991 6.302,8 31,1 19.621,9 1992 6.475,3 33,3 21.590,4 1993 6.559,4 34,8 22.836,5 1994 6.598,6 35,7 23.528,2 1995 6.765,6 36,9 24.963,6 1996 7.003,8 37,7 26.396,6 1997 7,099,7 38,8 27.523,9 1998 7.362,7 39,6 29.145,5 1999 7.648,1 41,0 31.393,8 2000 7.655,4 42,4 32.529,4 2001 7.492,7 42,9 32.108,4 2002 7.504,3 45,9 34.447,2 2003 7.449,3 46,3 34.518,6 2004 7.328,0 48,6 35.700,1 B¶ng 3. DiÔn biÕn diÖn tÝch gieo trång, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng ng« (1995-2004) N¨m DiÖn tÝch N¨ng suÊt Tæng s¶n l−îng 1.000 ha T¹/ha 1.000 tÊn 1995 556,8 21,4 1.177,2 1996 615,0 25,0 1.536,0 1997 662,9 24,9 1.650,0 1998 649,7 24,8 1.612,0 1999 691,0 25,3 1.753,0 2000 730,0 27,3 2.005,0 2001 729,5 29,6 2.161,7 20
2002 816,0 30,8 2.511,2 2003 909,0 32,2 2.933,7 2004 1.008,0 34,2 3.420,0 Møc ®é t¨ng so víi 181 159,8 290,52 1995 (%) N¨ng suÊt ng« trong vßng 10 n¨m qua t¨ng 1,5 lÇn lµ do ¸p dông c¸c thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ. §ã lµ c¸c gièng ng« lai cã n¨ng suÊt cao, kü thuËt trång, ch¨m sãc, t−íi tiªu vµ b¶o vÖ thùc vËt… Do ®ã tæng s¶n l−îng ng« tõ n¨m 1995-2004 t¨ng gÇn 3 lÇn. §ã lµ nh÷ng ®ãng gãp rÊt to lín cña khoa häc c«ng nghÖ. NÕu ®i s©u vµo tÝnh to¸n sù ®ãng gãp cô thÓ h¬n cña khoa häc c«ng nghÖ trong lÜnh vùc c©y ng« th× cµng kh¼ng ®Þnh kÕt luËn vµ nh÷ng nhËn xÐt ë trªn. B¶ng 4. N¨ng suÊt lóa cña mét sè n−íc §¬n vÞ tÝnh: t¹/ha N¨m TT N−íc 1996 1977 1998 1999 2000 ThÕ giíi 37.9 38.2 38.0 38.7 38.6 Trong ®ã: 1 Mü 68,6 66,1 63,5 65,8 69,6 2 NhËt B¶n 65,4 64,2 62,2 64,1 65,3 3 Trung Quèc 62,1 63,1 63,5 63,3 62,4 4 Ind«nªxia 44,2 44,3 42,0 42,5 44,3 5 ViÖt Nam 37,7 38,8 39,6 41,0 42,4 6 Mianma 32,2 30,0 31,3 34,3 33,3 7 Philippin 29,6 29,3 27,0 28,9 32,1 8 Ên §é 28,2 29,1 28,9 29,7 30,3 9 Braxin 25,5 26,0 25,2 30,7 30,1 10 B¨ngladet 28,1 27,7 28,4 28,5 28,5 11 Th¸i Lan 24,1 23,5 22,8 23,3 23,4 DÉn liÖu ë b¶ng 2,3 vµ 4 cho thÊy rÊt râ rµng, tõ n¨m 1990-2004, n¨ng suÊt lóa vµ ng«, hai c©y l−¬ng thùc chñ yÕu cña ViÖt Nam, t¨ng liªn tôc. NÕu n¨m 1990, n¨ng suÊt b×nh qu©n cña n−íc ta ®¹t 31 t¹/ha th× ®Õn n¨m 2000 ®¹t 42,4 t¹ vµ ®Õn n¨m 2004 ®¹t 48,6 t¹ cao h¬n mét sè n−íc trong khu vùc vµ n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n cña ThÕ giíi (xem chi tiÕt b¶ng 4, 5). Cô thÓ n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam diÔn biÕn tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 t−¬ng øng lµ 37,7 t¹/ha; 38,8 t¹; 39;6 t¹; 41,0 t¹; 42,4 t¹. Trong khi ®ã cña thÕ giíi t−¬ng øng lµ 37,9 t¹; 38,2 t¹; 38,0 t¹; 38,7 t¹ vµ 38,6 t¹. Cña Phillipin t−¬ng øng lµ: 29,6; 29,3; 27,0; 28,9; 38,1. Cña Ên §é t−¬ng øng lµ: 28,2; 29,1; 28,9; 29,7; 30,3. Cña Th¸i Lan lµ: 24,4; 23,5; 22,8; 23,3; 23,4. Cßn ë mét sè n−íc 21
ph¸t triÓn t−¬ng øng lµ: Mü: 68,6; 66,1; 63,5; 65,8; 69,6. NhËt B¶n: 65,4; 64,2; 62,2; 64,1; 65,3. Trung Quèc: 62,1; 63,1; 63,5; 63,3; 62,4. Qua b¶ng sè liÖu nµy, ta thÊy ®èi víi c¸c n−íc ph¸t triÓn viÖc ®Çu t− vµo n«ng nghiÖp lµ rÊt lín trong ®ã cã s¶n xuÊt l−¬ng thùc lóa, ng«, møc ®Çu t− gÊp kho¶ng 20-25 lÇn cña ViÖt Nam nªn n¨ng suÊt rÊt cao vµ æn ®Þnh, nh−ng n¨ng suÊt nµy còng kh«ng t¨ng ®−îc trong suèt 5 n¨m qua, n¨ng suÊt vÉn kh«ng v−ît 70 t¹/ha. §Æc biÖt ë Trung Quèc, lµ n−íc cã nghÒ trång lóa tõ l©u ®êi, n¨ng suÊt lóa còng rÊt cao vµ æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m vµ ®· ®¹t tíi ng−ìng nÕu kh«ng më réng c¸c tæ hîp lóa lai míi nhÊt lµ lóa lai hai dßng th× n¨ng suÊt lóa cña Trung Quèc vÉn xoay quanh 63 t¹/ha. Møc ®é ®Çu t− cho nghiªn cøu chän t¹o gièng c©y trång cña Trung Quèc trung b×nh gÊp 3-4 lÇn møc ®Çu t− cña ViÖt Nam. Trung b×nh mét ®Ò tµi nghiªn cøu chän t¹o gièng lóa, ng« cña Trung Quèc ®¹t kho¶ng 1.500.000 ®Õn 2.000.000 nh©n d©n tÖ (tõ 3 ®Õn 4 tØ ®ång ViÖt Nam), trong khi ®ã cña ViÖt Nam ®¹t kho¶ng 300-1.000 triÖu/1 ®Ò tµi chän t¹o gièng. Mét vµi n¨m gÇn ®©y, Nhµ n−íc ®· ®Çu t− kh¸ m¹nh cho ch−¬ng tr×nh gièng c©y trång, vËt nu«i, song so víi c¸c n−íc trong khu vùc ta cßn kÐm rÊt xa. Trë l¹i vÊn ®Ò nµy, cÇn ph©n tÝch hiÖu qu¶ ®Çu t− khoa häc c«ng nghÖ cña chóng ta thªm mét chót ®Ó so s¸nh víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc. Tõ kÕt qu¶ b¶ng 4, ta thÊy rÊt râ c¸c n−íc nh− Philippin, Myanma, Ên §é, Th¸i Lan, Braxin, B¨ngla®Ðt… ®Òu thua kÐm n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam, mÆc dï møc ®é ®Çu t− vµo nghiªn cøu chän t¹o gièng lóa, ng«…cña nh÷ng n−íc nµy v−ît ta 2-5 lÇn, riªng Th¸i Lan v−ît 5-8 lÇn, song n¨ng suÊt cña hä kh«ng v−ît n−íc ta. TÊt nhiªn cã c©u hái sÏ ®Æt ra hä cÇn g¹o chÊt l−îng ®Ó xuÊt khÈu, chø kh«ng cÇn chän t¹o gièng n¨ng suÊt cao. §iÒu ®ã kh«ng ®óng. Lóa g¹o cña Mü vµ NhËt B¶n còng cã chÊt l−îng rÊt cao mµ n¨ng suÊt ë hai n−íc nµy vÉn ®¹t trªn 60 t¹/ha. §−a ra nh÷ng sè liÖu vµ ph©n tÝch nh− vËy ®Ó thÊy r»ng khoa häc n«ng nghiÖp nãi chung vµ khoa häc nghiªn cøu chän t¹o gièng cña ViÖt Nam kh«ng thua kÐm g× c¸c n−íc trong khu vùc mµ cßn cã phÇn tréi h¬n. Ta chØ thua kÐm Trung Quèc vµ mét sè n−íc ph¸t triÓn. Mét sè thÝ dô kh¸c, Philippin lµ n−íc cã ViÖn Lóa quèc tÕ IRRI ®ãng t¹i ®ã, song c¸c nghiªn cøu vÒ lóa vµ c¸c tiÕn bé kü thuËt canh t¸c, s¶n xuÊt h¹t gièng cña hä cßn thua ViÖt Nam, mÆc dï møc ®Çu t− cho n«ng nghiÖp h¬n n−íc ta. Philippin hµng n¨m vÉn ph¶i nhËp tõ 300 ®Õn 700.000 tÊn g¹o ë c¸c n−íc trong ®ã cã ViÖt Nam. §Ó minh häa cô thÓ h¬n n÷a nh÷ng ®ãng gãp cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi n«ng nghiÖp mµ cô thÓ lµ lÜnh vùc s¶n xuÊt l−¬ng thùc, xin trÝch dÉn ra ®©y mét sè thÝ dô cô thÓ tõ nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra míi nhÊt cña Bé N«ng nghÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ tõ mét sè viÖn nghiªn cøu. Theo b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, n¨m 2004, c¬ cÊu n«ng nghiÖp cã b−íc chuyÓn ®æi theo h−íng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ cã nhu cÇu cña thÞ tr−êng, cã gi¸ trÞ vµ hiÖu qu¶. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë sè liÖu B¶ng 2, 3, 4 vµ 5. Qua dÉn liÖu ë nh÷ng b¶ng nµy, chóng ta thÊy diÖn tÝch gieo trång lóa liªn tôc gi¶m, nhÊt lµ tõ n¨m 2000- 2004 ®Ó chuyÓn sang nu«i trång thuû s¶n vµ c¸c c©y cã gi¸ trÞ h¬n, s¶n xuÊt lóa ®· ®i vµo n©ng cao chÊt l−îng, hiÖu qu¶ g¾n víi yªu cÇu thÞ tr−êng. DiÖn tÝch lóa gi¶m ®¸ng kÓ nh−ng n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng t¨ng, an ninh l−¬ng thùc vÉn ®−îc b¶o ®¶m. 22