Trực khuẩn gram âm không lên men đường trong các bệnh nhiễm khuẩn và sự đề kháng kháng sinh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> TRỰC KHUẨN GRAM ÂM KHÔNG LÊN MEN ĐƯỜNG<br /> TRONG CÁC BỆNH NHIỄM KHUẨN VÀ SỰ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH<br /> Nguyễn Thanh Bảo*, Lê Thị Ánh Phúc Nhi*, Võ Thị Tuyết Nga*, Đỗ Thị Diệu Linh*, Đặng Thanh Bình*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Trực khuẩn Gram âm không lên men là tác nhân quan trọng trong nhiễm khuẩn bệnh viện những<br /> năm gần đây. Yêu cầu về tỷ lệ nhiễm và tình hình đề kháng kháng sinh của nhóm vi khuẩn này tại bệnh viện Đại<br /> học Y Dược TP. Hồ Chí Minh được đặt ra.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn và tỷ lệ đề kháng do trực khuẩn Gram âm không lên men.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Chủng trực khuẩn Gram âm không lên men phân lập được tại<br /> bệnh viện Đại học Y Dược TP. HCM từ 6/2015 đến 6/2017. Nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Kết quả: có 1562 chủng trực khuẩn Gram âm không lên men được đưa vào nghiên cứu. Tỷ lệ phân lập là<br /> 12,1%. Vi khuẩn P. aeruginosa chiếm 36,49% (n=570), A. baumannii chiếm 26,24% (n=410), B. cepacia chiếm<br /> 14,79% (n=231), S. maltophilia chiếm 7,92% (n=124), các vi khuẩn khác chiếm tỷ lệ rất thấp. Nhóm vi khuẩn này<br /> thường gặp ở bệnh nhân lớn tuổi (59,8%), bệnh nhân bị nhiễm khuẩn bệnh viện (86,88%), có tỷ lệ phân lập nhiều<br /> nhất trong bệnh phẩm đàm (55,69%) và máu (28,93%). Chủng P.aeruginosa đề kháng cao với nhóm Quinolone<br /> và Carbapenem (trên 50%), kháng Ceftazidime, Cefoperazone/sulbactam khoảng 30% nhưng còn nhạy cảm cao<br /> với Piperacillin/tazobactam, Colistin (kháng dưới 10%). Chủng A. baumannii đề kháng cao các kháng sinh nhóm<br /> Cephalosporine thế hệ ba, nhóm Quinolone, Cabarpenem, Aminoglycoside (kháng trên 70%) chỉ còn nhạy cảm<br /> với Colistin, Cefoperazone/sulbactam (kháng dưới 10%).<br /> Kết luận: Nhóm trực khuẩn Gram âm không lên men đường ngày càng đóng vai trò quan trọng trong<br /> nhiễm khuẩn bệnh viện. A. baumannii là tác nhân chính trong viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy<br /> với tỷ lệ đề kháng rất cao với hầu hết các nhóm kháng sinh, chỉ còn nhạy cảm với Cefoperazone/sulbactam và<br /> Colistin. P.aeruginosa đề kháng cao với nhóm Quinolone và Carbapenem nhưng còn nhạy cảm cao với<br /> Piperacillin/tazobactam và Colistin.<br /> Từ khóa: Trực khuẩn Gram âm không lên men, đề kháng kháng sinh.<br /> ABSTRACT<br /> NONFERMENTATIVE GRAM-NEGATIVE BACILLI IN INFECTIOUS DISEASE<br /> AND THEIR ANTIBIOTIC RESISTANCE<br /> Nguyen Thanh Bao, Le Thi Anh Phuc Nhi, Vo Thi Tuyet Nga, Do Thi Dieu Linh, Dang Thanh Binh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 2- 2018: 149 - 154<br /> <br /> Background: Nonfermentative gram-negative bacilli have emerged as a major cause of nosocomial<br /> infections. This study was undertaken to know the prevalence of nonfermenters isolated at University<br /> Medical Center HCMC.<br /> Objective: To determine the prevalence of nonfermenters isolated from different clinical samples and their<br /> susceptibility profile.<br /> Method: All nonfermentative gram-negative bacilli were isolated from all kinds of samples at University<br /> Medical Center HCMC from 6/2015 to 6/2017. Descriptive cross-sectional study.<br /> <br /> *Đại học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Lê Thị Ánh Phúc Nhi ĐT: 0938077642 Email: lethianhphucnhi2909@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 149<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> Results: 1562 nonfermentative gram-negative bacilli were included in our study. The prevalence of<br /> nonfermenters was 12.1%. They were P. aeruginosa (36.49%), A. baumannii (26.24%), B. cepacia (14.79%), S.<br /> maltophilia (7.92%) and others nonfermenters with low percentage. Nonfermenters are more common in older<br /> patients (59.8%), nosocomial infections (86.88%), with the highest isolated prevalence in sputum (55.69%) and<br /> blood (28.93%). P. aeruginosa showed high resistance to Fluoroquinolones and Cabarpenem (above 40%),<br /> Ceftazidime and Cefoperazone/sulbactam (about 30%), high sensitivity with Piperacillin/tazobactam (resistance<br /> 9.57%) and Colistin (resistance 1.43%). A. baumannii showed high resistance to Cephalosporine,<br /> Fluoroquinolones, Cabarpenem, Aminoglycoside (above 70%); only sensitivity with Colistin, Cefoperazone /<br /> sulbactam (resistance below 10%).<br /> Conclusions: Nonfermentative gram-negative bacilli have emerged as a major cause of nosocomial<br /> infections. A. baumannii is the main agent causing nosocomial infections, ventilator-associated pneumonia<br /> with very high resistance to most antibiotic groups. P. aeruginosa showed sensitivity with<br /> Piperacillin/tazobactam and Colistin.<br /> Keywords: nonfermentative gram-negative bacilli, antibiotic resistance.<br /> MỞ ĐẦU Xác định tỷ lệ đề kháng kháng sinh của các<br /> chủng trực khuẩn Gram âm không lên men<br /> Trực khuẩn Gram âm không lên men là<br /> thường gặp.<br /> nhóm vi khuẩn không thể sử dụng glucose như<br /> là nguồn năng lượng hoặc chỉ có thể phân hủy ĐỐITƯỢNG–PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> carbohydrate qua quá trình oxy hóa hơn là quá Thiết kế nghiên cứu<br /> trình lên men. Chúng sống hoại sinh khắp nơi<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện tại<br /> trong tự nhiên đặc biệt trong đất và nước. Trước<br /> bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh từ<br /> kia, người ta cho rằng độc lực của chúng thấp và<br /> tháng 6/2015 đến tháng 6/2017.<br /> thường từ nhiễm khuẩn cộng đồng nên không<br /> nặng và còn nhạy cảm với nhiều kháng sinh Đối tượng nghiên cứu<br /> thông thường. Song ngày nay, một khi nó trở Tất cả chủng trực khuẩn Gram âm không lên<br /> thành vi khuẩn thường trú trong môi trường men phân lập được từ tất cả các loại bệnh phẩm.<br /> bệnh viện và xâm nhập vào cơ thể người bệnh Phương pháp nghiên cứu<br /> hoặc nhân viên y tế, chúng trở nên có độc lực cao Nuôi cấy, phân lập vi khuẩn trên môi trường<br /> và kháng với hầu hết với các loại kháng sinh Eosin Methylen Blue, Blood agar.<br /> điều trị. Các nghiên cứu trên thế giới và tại Việt<br /> Định danh vi khuẩn trên các môi trường<br /> Nam đều cho thấy trực khuẩn Gram âm không<br /> sinh hóa theo hướng dẫn quy trình kỹ thuật<br /> lên men là tác nhân quan trọng gây nhiễm<br /> của Bộ Y Tế (2013) và bộ kít API 20NE của<br /> khuẩn bệnh viện kháng ở mức cao nhiều kháng<br /> Hãng Bio-Mérieux.<br /> sinh(2,3,4,7,8,9). Liệu tại bệnh viện Đại học Y Dược<br /> Làm kháng sinh đồ của chủng trực khuẩn<br /> TP. Hồ Chí Minh, tình hình nhiễm và đề kháng<br /> Gram âm không lên men phân lập được bằng<br /> kháng sinh của nhóm vi khuẩn này có xảy ra<br /> phương pháp Kirby-Bauer, sử dụng môi<br /> tương tự? Do đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> trường Mueller Hinton và đĩa giấy kháng sinh<br /> “Trực khuẩn Gram âm không lên men trong các<br /> của công ty Nam Khoa, đọc kết quả theo tiêu<br /> bệnh nhiễm khuẩn và sự đề kháng kháng sinh”<br /> chuẩn CLSI 2017.<br /> nhằm mục tiêu:<br /> Thu thập dữ liệu nghiên cứu và xử lý thống<br /> Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn do trực khuẩn<br /> kê bằng SPSS 16.0.<br /> Gram âm không lên men đường.<br /> <br /> <br /> <br /> 150 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Khảo sát mức độ đề kháng kháng sinh của A.baumannii<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Tình hình đề kháng kháng sinh của A.baumannii<br /> Khảo sát mức độ đề kháng kháng sinh của Pseudomonas aeruginosa<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Tình hình đề kháng kháng sinh của Pseudomonas aeruginosa<br /> Trong thời gian nghiên cứu từ tháng 6/2015 Bảng 1. Sự phân bố chủng trực khuẩn Gram âm<br /> đến tháng 6/2017 có 1562 chủng trực khuẩn không lên men theo giới<br /> Gram âm không lên men được phân lập, định Giới Tần số Tỷ lệ (%)<br /> danh và làm kháng sinh đồ, chúng tôi ghi nhận Nam 817 52,3<br /> P > 0,05<br /> các kết quả sau: Nữ 745 47,7<br /> Tổng 1562 100%<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 151<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> Bảng 2. Sự phân bố chủng trực khuẩn Gram âm Chủng vi khuẩn Số lượng Tỷ lệ (%)<br /> không lên men theo nhóm tuổi Trực khuẩn Gram âm không lên men 1562 12,1<br /> Vi khuẩn khác 109 0,84<br /> Nhóm tuổi Tần số Tỷ lệ (%)<br /> Tổng 12909 100<br /> Dưới hay bằng 15 tuổi 31 1,9%<br /> 16-40 tuổi 158 10,1%<br /> P < 0,05<br /> BÀN LUẬN<br /> 41-60 tuổi 438 28,2%<br /> Trên 60 tuổi 935 59,8%<br /> Trước đây, nhóm vi khuẩn không lên men<br /> Tổng 1562 100% thường không quan tâm nhiều vì ít gặp và<br /> Bảng 3. Sự phân bố chủng trực khuẩn Gram âm thường gây nhiễm khuẩn nhẹ. Nhưng ngày nay,<br /> không lên men theo bệnh phẩm nhóm vi khuẩn này thường trú trong môi trường<br /> Bệnh phẩm Đàm Máu Mủ, dịch Nước tiểu Tổng bệnh viện, chúng trở nên có độc lực cao và<br /> Số chủng 870 452 165 75 1562 kháng với hầu hết với các loại kháng sinh điều<br /> Tỷ lệ (%) 55,69% 28,93% 10,56% 4,82% 100 trị(9). Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy<br /> P