Trường đại học ở nước ta hiện nay và công tác thực hiện dân chủ: Phần 2

Chương II<br /> <br /> THựb TRẠNG THỰC HIỆN DÂN CHỦ<br /> ở CÁC TRƯỞNG ĐẠI HỌC NƯỚC TA HIỆN NAY NGUYÊN NHÂN VÀ NHỮNG VẤN ĐỂ ĐẶT RA<br /> <br /> I- THỰC TRẠNG THỰC HIỆN DÁN CHỦ<br /> ỏ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC NƯỚC TA HIỆN NAY<br /> <br /> 1. N hững th àn h tựu của quá trình thực h iện dân<br /> chủ ở các trường đại học nước ta h iện nay<br /> a)<br /> <br /> N h ữ n g chuyển biến tích cực trong nhận thức và thực<br /> <br /> thi dân chủ ở các trường đại học nước ta hiện nay<br /> B ắt đầu từ năm học 1989 - 1990, Bộ Giáo dục và Đào<br /> tạo đã p h át động cuộc vận động dân chủ trong nhà trường<br /> vối hai nội dung lón là dân chủ trong quản lý nhà trường<br /> và dân chủ trong quá trìn h đào tạo. Cuộc vận động này có<br /> ý nghĩa đặc biệt q u an trọng đối với giáo dục đại học và nó<br /> đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong các trường đại<br /> học, cao đẳng nước ta.<br /> Cuộc vận động này được đưa ra trong bối cảnh quốc<br /> tế và trong nưóc đang có những biến đổi phức tạp. Chủ nghĩa<br /> <br /> 87<br /> <br /> xã hội h iện thự c đã bộc lộ rõ n h ữ n g h ạ n chế, sai lầm của<br /> m ột mô h ìn h kém h iệu quả, đòi hỏi phải có nhữ ng cải<br /> cách, đổi mới. Công cuộc cải tổ ở Liên Xô và cải cách ở<br /> các nước xã hội chủ n g h ĩa Đông Âu m ắc p h ải n hiều sai<br /> lầm chủ q u an . C hủ n g h ĩa đê quốc và các th ê lực phản<br /> động quốc t ế p h á t động cái gọi là "dân chủ hóa"<br /> <br /> đ ố i VỚI<br /> <br /> các nước xã hội chủ n g h ĩa m à th ự c c h ấ t là thự c hiện<br /> chiến lược "diễn biến hòa bình" đối với các nước này. Họ<br /> tă n g cường các h o ạ t động chông p h á từ bên tro n g như<br /> kêu gọi đa nguyên, đa đảng; kích động và tà i trợ các lực<br /> lượng đôi lập biểu tìn h , lậ t đổ... gây n ên cuộc đảo chính<br /> ở R um ani, Ba Lan, p h á bỏ bức tường Béclin, làm ta n rã<br /> Liên Xô, n h ú n g ta y vào T ru n g Quốc với sự kiện Thiên<br /> An Môn (1989)...<br /> Là m ột nước nằm trong hệ thông các nước xã hội chủ<br /> nghĩa, nước ta cũng lâm vào tìn h trạ n g k h ủ n g hoảng<br /> kinh tê - xã hội sâu sắc. Các th ế lực th ù địch trong và<br /> ngoài nưốc cũng tìm mọi cách thực hiện chiến lược "diễn<br /> biến hòa bình" để chông phá cách m ạng vối nhữ ng thủ<br /> đoạn kêu gọi đa nguyên, đa đảng, kích động bạo loạn...<br /> Sau 5 năm đổi mới (1986 - 1990) n ền k in h tế nước ta đã<br /> dần khắc phục được nhữ ng yếu kém và có nhữ ng bước<br /> p h á t triển.<br /> N hững biến đổi của tìn h h ìn h tro n g nước và quốc tế<br /> có ản h hưởng sâu sắc đến các trường đại học nước ta. đòi<br /> hỏi phải có nhữ ng đổi mới căn b ản tro n g quản lý và đào<br /> tạo và tro n g công tác học sinh, sin h viên. N hững yêu cẩu<br /> về dân chủ tro n g n h à trường cũng được đ ặ t ra. Cơ chế<br /> 88<br /> <br /> q u ả n lý tậ p tru n g , q u an liêu tro n g các trường đại học đã<br /> gây n ên n h ữ n g b ấ t b ình tro n g cán bộ, giảng viên, sinh<br /> viên. Việc đòi hỏi d ân chủ tự p h át, th iế u định hướng đã<br /> gây n ên n h ữ n g lộn xộn ở m ột sô' trường. T ình trạ n g m ất<br /> d ân chủ, độc đoán chuyên quyền và d ân chủ quá trớ n đến<br /> mức vi phạm nội quy, quy ch ế của n h à trường và pháp<br /> lu ậ t của n h à nước đã x u ấ t h iện ở n h iều trường với nhữ ng<br /> mức độ k h ác n h a u . Cuộc v ậ n động d â n chủ n ăm 1989<br /> đ ã từ n g bước đem lạ i cho các trư ờ n g đ ại học b ầ u không<br /> k h í mới, m ột sức sống mói để củng cố và p h á t triển . Q ua<br /> 25 năm thự c h iện d ân chủ tro n g các n h à trường, r ấ t<br /> n h iều các văn b ả n về d ân chủ đã được triể n khai, nhiều<br /> h o ạt động có tín h c h ấ t d ân chủ đã được thự c hiện, tuy<br /> nhiên, n h iều người không còn nhớ hoặc không b iết về<br /> cuộc vận động này. T rả lời cho câu hỏi: Ô ng (bà) có biết<br /> về cuộc vận động d ân ch ủ do n g àn h giáo dục và đào tạo<br /> p h á t động năm 1989 h ay không? Chỉ có 241/500 cán bộ,<br /> giảng viên k h ẳ n g định là biết, chiếm 48,2%; còn lại<br /> 51,8% tr ả lòi là không b iế t hoặc không tr ả lòi. K ết quả<br /> này không nói lên rằn g , cuộc v ận động đó ít có ý nghĩa<br /> h ay mức độ q u a n tâ m của cán bộ, giảng viên đại học về<br /> vấn để này th ấp , m à chủ yếu là do n h iều cán bộ được hỏi<br /> ở thời điểm đó chưa công tác tro n g các trường đại học (đối<br /> tượng cán bộ được khảo s á t tuổi dưối 40 chiếm 50,8%).<br /> C ũng ch ín h vì lý do này m à k h i trả lời câu hỏi: Có nhữ ng<br /> biểu h iện d ân chủ nào tro n g các trường đại học nước ta ở<br /> thời điểm có cuộc v ận động trên ? Có tới 41% tr ả lời là<br /> không b iết hoặc không trả lời; có 27,8% trả lòi không rõ<br /> 89<br /> <br /> ràng, cho là có biểu h iện đòi d ân chủ như n g không chỉ ra<br /> được h ìn h thức cụ th ể là gì; chỉ có 10,4% cho rầ n g có hiện<br /> tượng bãi khóa, biểu tìn h và 21,8% cho rằ n g có các khiếu<br /> kiện d ân chủ.<br /> Trong thực tế, cuối nhữ ng năm 80, đầu nhữ ng nãm 90<br /> của th ế kỷ XX, ở các trường đại học nước ta đã x u ất hiện<br /> nhiều hiện tượng nhạy cảm liên quan đến vấn để dân chủ.<br /> Do những khó k h ăn của cuộc sống b ắt nguồn từ sự khủng<br /> hoảng kinh tế, do chưa có chính sách ưu đãi n h à giáo nên<br /> nhiều giáo viên, giảng viên đã bỏ nghê để tìm phương thức<br /> kiếm sống mới; một bộ p h ận trí thức, trong đó có cả giảng<br /> viên đại học tỏ ra b ấ t bình với chê độ, đ án h m ất lập trường<br /> chính trị, có khi đi đến p h ản bội Tổ quốíc. Chê độ bổ nhiệm<br /> cán bộ lãnh đạo áp đ ặ t từ trê n xuống nhiều khi m ang tính<br /> chủ quan hoặc không ph ù hợp nên dẫn đến sự chuyên<br /> quyển, độc đoán, m ất dân chủ ở nhiều trường đại học, từ<br /> đó làm nảy sinh tìn h trạ n g m ấ t đoàn k ết kéo dài. Khi tiến<br /> h àn h thực hiện dân chủ tro n g n h à trường nhưng chưa có<br /> cơ chê rõ ràn g th ì lại nảy sinh tìn h trạ n g dân chủ hình<br /> thức hoặc dân chủ tùy tiện. N hiều khi, để th ể hiện cái gọi<br /> là "dân chủ", người ta lại lôi kéo bè phái để lấy số đông áp<br /> đ ặt cho sô ít theo nguyên tắc "thiểu sô phục tù n g đa sô",<br /> th iêu bàn bạc dân chủ, b ấ t chấp cả chân lý làm cho dân<br /> chủ chỉ còn là h ình thức. M ột sô trường hợp khác lại lợi<br /> dụng dân chủ để th ể hiện những quan điểm tùy tiện của<br /> m ình, đi ngược lại q u an điểm, đường lối của Đảng, vi<br /> phạm quy chê chuyên môn, vi phạm pháp lu ật của Nhà<br /> nước; người được hưởng d ân chủ lại chỉ quan tâm đến lợi<br /> 90<br /> <br /> ích m à bỏ qua trách nhiệm của m ình. Đây là những hiện<br /> tượng k h á phổ biến trong xã hội nói chung và các trưồng<br /> đại học nói riêng.<br /> Giới sin h viên là đội ngũ th a n h niên ưu tú trong xã<br /> hội vì họ là bộ p h ậ n th a n h niên có trìn h độ học vấn cao,<br /> thông m inh và n ăn g động. Tuy nhiên, họ thường chịu<br /> ản h hưởng tự p h á t bởi nhữ ng biến đổi xã hội, n h ấ t là "cái<br /> mối lạ", kể cả cái tiêu cực. Đ ây là lứa tuổi n hạy cảm, dễ<br /> dao động, th ích cái lạ nên dễ bị kích động. N ếu không<br /> biết ngăn ch ặn kịp thòi có th ể gây nên nhữ ng p h ản ứng<br /> dây chuyển nguy hiểm . Trong giới sinh viên nước ta ở<br /> thời kỳ n ày cũng đã x u ấ t hiện m ột số hiện tượng tiêu cực<br /> liên q u an đến v ấn đề d ân chủ. K hi đó, hoạt động đoàn và<br /> phong trà o th a n h n iên bị k h ủ n g hoảng ở h àn g loạt các<br /> đơn vị, địa phương, có nơi không tổ chức được đại hội<br /> đoàn các cấp vì đoàn viên bỏ sin h hoạt. Trong các trường<br /> đại học, tu y h o ạt động đoàn vẫn được duy trì như ng nặng<br /> về h ìn h thức, th iế u nội dung th iế t thực, hiệu quả thấp.<br /> N hiều đoàn viên, sin h viên dao động về lập trường, tư<br /> tưởng nên không chịu rèn luyện, học tập. Cá biệt, đã<br /> x u ất hiện m ột sô" biểu h iện p h ản ứng tập th ể để gây sức<br /> ép nhằm giải q uyết n h ữ n g m âu th u ẫ n nảy sinh như bỏ<br /> ăn tập thể, bỏ giò tập thể, tậ p tru n g la h ét gây lộn xộn,<br /> phá hủy tà i sản chung và riêng... N hững p h ản ứng tiêu<br /> cực này, nếu bị các th ế lực th ù địch lợi dụng, kích động,<br /> có th ể gây nên nh ữ n g vụ bạo loạn nguy hiểm .<br /> Q uá trìn h đổi mới ở nước ta nói chung và đổi mối giáo<br /> dục đại học nói riêng, tuy còn n hiều h ạn chế nhưng đã đạt<br /> 91<br /> <br />