Từ điển tra cứu tiếng Nga ở Thư viện Khoa học xã hội

tõ ®iÓn tra cøu tiÕng Nga<br /> Nga<br /> ë th− viÖn khoa häc x héi<br /> <br /> §µo Duy T©n(*)<br /> <br /> <br /> 1. S¸ch tõ ®iÓn tra cøu tiÕng Nga - Tõ ®iÓn vÒ tiÕng Nga, gåm tõ ®iÓn<br /> Dßng tõ ®iÓn tra cøu trong m¶ng tiÕng Nga, tõ ®iÓn gi¶i nghÜa tiÕng Nga,<br /> s¸ch tiÕng Nga cña Th− viÖn Khoa häc tõ ®iÓn chÝnh t¶ tiÕng Nga, tõ ®iÓn<br /> x· héi (Th− viÖn), ViÖn Th«ng tin thuËt ng÷ n−íc ngoµi trong tiÕng Nga…<br /> KHXH cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ - C¸c lo¹i tõ ®iÓn kh¸c, nh− tõ ®iÓn<br /> thèng s¸ch b¸o khoa häc vµ ®êi sèng danh nh©n, tõ ®iÓn tªn riªng, tõ ®iÓn tõ<br /> khoa häc. C¸c bé tõ ®iÓn tra cøu tuy chuÈn, tõ ®iÓn tõ khãa…(*)<br /> khèi l−îng kh«ng nhiÒu nh−ng l¹i cã gi¸ C¸c lo¹i tõ ®iÓn trªn ®· ®−îc Th−<br /> trÞ khoa häc vµ thùc tiÔn. Chóng gióp viÖn tuyÓn chän vµ bæ sung trong h¬n<br /> cho ng−êi dïng cã thÓ tra cøu mét tõ, nöa thÕ kû qua. Mét phÇn cña c¸c bé tõ<br /> mét thuËt ng÷, mét kh¸i niÖm, mét sù ®iÓn tra cøu ®ang ®−îc tr−ng bµy vµ<br /> kiÖn, mét ®Þa danh, mét nh©n vËt… hay phôc vô b¹n ®äc t¹i Phßng Tra cøu-<br /> c¸c ®Þnh nghÜa, c¸ch ph¸t ©m, c¸ch viÕt, Tr−ng bµy s¸ch míi. §©y lµ nh÷ng bé tõ<br /> c¸ch sö dông, nguån gèc tõ… víi néi ®iÓn tra cøu h¹t nh©n cã dung l−îng<br /> dung ng¾n gän, sóc tÝch, chuÈn mùc, dÔ th«ng tin lín, cã tÝnh chuÈn mùc vµ<br /> hiÓu. ®−îc c«ng nhËn trong mét ph¹m vi nµo<br /> Theo thèng kª s¬ bé, trong kho s¸ch ®ã.<br /> tiÕng Nga cã kho¶ng trªn d−íi 223 tªn C¸c bé tõ ®iÓn ®Çu tiªn nhËp vµo<br /> bé tõ ®iÓn tra cøu c¸c lo¹i vµ ®−îc ph©n Th− viÖn theo yÕu tè n¨m xuÊt b¶n lµ<br /> chia ®Òu cho c¸c chuyªn ngµnh khoa häc vµo c¸c n¨m 1947, 1953, 1956, 1957,<br /> x· héi vµ nh©n v¨n. §ã lµ c¸c lo¹i tõ 1958, 1959. Bé Tõ ®iÓn gi¶i nghÜa tiÕng<br /> ®iÓn : Nga (Tol'kovoj slovar' russkogo jazyka.<br /> - B¸ch khoa toµn th−, bao gåm b¸ch V dvukh tomakh. M.: Sov.<br /> khoa toµn th− tæng hîp, b¸ch khoa toµn Enciklopedija, 1947) xuÊt b¶n n¨m 1947<br /> th− chuyªn ngµnh, tõ ®iÓn b¸ch khoa. lµ bé s¸ch cã n¨m xuÊt b¶n sím nhÊt cã<br /> ë Th− viÖn. Sau ®ã lµ c¸c bé Tõ ®iÓn<br /> - Tõ ®iÓn song ng÷ vµ tõ ®iÓn song<br /> tiÕng Nga xuÊt b¶n n¨m 1953, Tõ ®iÓn<br /> ng÷ chuyªn ngµnh.<br /> tiÕng Ph¸p cæ, 1956, Tõ ®iÓn chÝnh trÞ,<br /> - Tõ ®iÓn gi¶i nghÜa tæng hîp vµ tõ<br /> ®iÓn gi¶i nghÜa chuyªn ngµnh. (*)<br /> NCVC, ViÖn Th«ng tin KHXH<br /> 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi. sè 7, 2008<br /> <br /> 1958. Trong thêi kú nµy cã duy nhÊt 1998, 184tr. (Almanach ch©u ¢u 1997.<br /> mét bé Niªn gi¸m b¸ch khoa toµn th− LÞch sö. TruyÒn thèng. V¨n hãa). Ngoµi<br /> X« ViÕt xuÊt b¶n n¨m 1957 (Ezhegodnik ra, c¸c lÜnh vùc khoa häc kh¸c còng cã<br /> sovetskoj enciklopedii, 1957. M.: Sov. c«ng tr×nh tra cøu t−¬ng tù. Tõ thùc tÕ<br /> Enciklopedija, 1957, 648tr.). trªn cho ta thÊy tÝnh ®a d¹ng hãa c¸c<br /> lo¹i h×nh tõ ®iÓn tra cøu, kh«ng chØ ®¬n<br /> Nh− vËy, trong nh÷ng n¨m 50 cña<br /> thuÇn gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm, thuËt<br /> thÕ kû tr−íc trong kho s¸ch tiÕng Nga<br /> ng÷, ®èi chiÕu…, mµ cßn ®i s©u h¬n, cô<br /> chØ cã bé 6 tõ ®iÓn c¸c lo¹i. S¸ch tõ ®iÓn<br /> thÓ h¬n vÒ tõng vÊn ®Ò, tõng sù kiÖn,<br /> tra cøu xuÊt hiÖn nhiÒu vµo gi÷a nh÷ng<br /> tõng con ng−êi vµ tõng t¸c phÈm.<br /> n¨m 1960 víi nhiÒu lo¹i tõ ®iÓn cã gi¸<br /> trÞ th«ng tin vµ tra cøu, ®Æc biÖt lµ c¸c Qua t×m hiÓu dßng tµi liÖu tõ ®iÓn<br /> b¸ch khoa toµn th− tæng hîp vµ b¸ch tra cøu tiÕng Nga, chóng t«i cã mét c¶m<br /> khoa toµn th− chuyªn ngµnh, c¸c tõ nhËn r»ng, nhiÒu lÜnh vùc KHXH ®ang<br /> ®iÓn song ng÷, tõ ®iÓn chuyªn ngµnh cã xu h−íng tõ ®iÓn hãa hay cô thÓ h¬n<br /> khoa häc vµ tõ ®iÓn tra cøu tiÕng Nga… lµ b¸ch khoa toµn th− hãa. C¸c bé s¸ch<br /> S¸ch tõ ®iÓn tra cøu thuéc c¸c nµy ®· ®Èy lo¹i h×nh tõ ®iÓn tra cøu lªn<br /> chuyªn ngµnh: chÝnh trÞ häc, triÕt häc, khu vùc cña sù gi¸p ranh gi÷a c«ng<br /> x· héi häc, v¨n häc-nghÖ thuËt, ng«n tr×nh nghiªn cøu vµ tõ ®iÓn b¸ch khoa<br /> ng÷ häc, luËt häc, kinh tÕ häc, c¸c khoa toµn th−. Cho nªn lµm cho chóng ta ®«i<br /> häc lÞch sö, qu©n sù häc, ©m nh¹c, kiÕn khi dÔ bÞ nhÇm lÉn vÒ lo¹i h×nh s¸ch<br /> tróc, gi¸o dôc häc… b¸o: nghiªn cøu hay tra cøu. ThÝ dô nh−<br /> bé s¸ch: Pejzazh. Russkaja zhivopis'.<br /> XÐt vÒ lo¹i h×nh th× tõ ®iÓn song ng÷<br /> M.: Belyj gorod, 2000, 631tr. (Phong<br /> chiÕm mét l−îng v−ît tréi so víi c¸c lo¹i<br /> c¶nh, Héi häa Nga). §©y lµ cuèn s¸ch<br /> tõ ®iÓn kh¸c nh− b¸ch khoa toµn th−, tõ<br /> thuéc lo¹i tõ ®iÓn tra cøu vÒ c¸c bøc<br /> ®iÓn chuyªn ngµnh.<br /> tranh phong c¶nh trong nÒn héi häa<br /> XÐt vÒ thêi gian xuÊt b¶n, th× ®¹i bé Nga. Trong mçi bøc tranh cã giíi thiÖu<br /> phËn c¸c tõ ®iÓn tra cøu xuÊt b¶n nhiÒu t¸c gi¶ vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¸c cña t¸c<br /> nhÊt vµo nh÷ng n¨m 1960, 1970 vµ ®Õn gi¶, néi dung tranh, nh÷ng gi¸ trÞ vµ vÞ<br /> ®Çu nh÷ng n¨m 1980. Nh÷ng n¨m gÇn trÝ cña nã trong nÒn héi häa Nga vµ thÕ<br /> ®©y sè tõ ®iÓn tiÕng Nga ®−îc nhËp vµo giíi… NÕu ta chØ ®äc tªn s¸ch mµ kh«ng<br /> kh«ng ®¸ng kÓ vµ lo¹i h×nh còng rÊt khã xem néi dung bªn trong th× ta sÏ nhÇm<br /> ph©n biÖt, nã võa lµ c«ng tr×nh tõ ®iÓn, lÉn víi c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ nÒn héi<br /> võa lµ tõ ®iÓn tra cøu néi dung th«ng häa Nga vµ kh«ng cho nã lµ s¸ch tra<br /> tin cã chiÒu s©u. ThÝ dô nh− bé s¸ch cña cøu. Mét vÝ dô kh¸c lµ cuèn: Rossija<br /> Kovalevskij M. N. Sovremenye sociologi. velikaja sud'ba. M.: Belyj gorod, 2003,<br /> V dvukh tomakh. M.: Sankt Peterburg, 704tr. §©y còng lµ cuèn s¸ch tra cøu néi<br /> Aletecja, 1997 (C¸c nhµ x· héi häc dung s©u vÒ c¸c bøc tranh næi tiÕng cña<br /> ®−¬ng ®¹i). Filosofy dvadcatogo veka. c¸c häa sÜ Nga. C¸c bµi giíi thiÖu vÒ<br /> M.: Iskusstvo XXI vek, 2004, 367tr. (C¸c tõng bøc tranh nh− mét bµi viÕt, gióp<br /> nhµ triÕt häc thÕ kû XX), hay nh− c¸c bé cho ta cã thÓ tra cøu vµ t×m hiÓu vÒ<br /> s¸ch: Evropejskij al'manakh. 1997. tõng bøc tranh, chØ ra n¬i tµng tr÷. Cßn<br /> Istorija. Tradicii. Kul'tura. M.: Nauka, bé s¸ch: Illjustrirovannyj slovar'<br /> Tõ ®iÓn tra cøu... 47<br /> <br /> russkogo iskusstva. M. Belyj gorod, bé s¸ch quý vµ ch−a thÓ thay thÕ (1,<br /> 2001, 552tr.. (Tõ ®iÓn tranh minh häa tr.39).<br /> trong nghÖ thuËt Nga) th× l¹i ghi râ lµ Trªn ®©y, chóng t«i ®−a ra mét sè<br /> tõ ®iÓn, vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n<br /> nhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ dßng tõ ®iÓn tra<br /> kh«ng kh¸c g× nhiÒu so víi hai bé s¸ch<br /> cøu trong m¶ng tµi liÖu tiÕng Nga cña<br /> trªn.<br /> Th− viÖn.<br /> Tõ nh÷ng vÝ dô trªn cho thÊy ®· trë 2. B¸ch khoa toµn th−<br /> l¹i xu h−íng håi cè c¸c nguån t− liÖu vÒ<br /> C¸c bé b¸ch khoa toµn th− chuyªn<br /> mét lÜnh vùc khoa häc nµo ®ã vµ biªn<br /> ngµnh ®ang l−u tr÷ vµ phôc vô ë Th−<br /> so¹n nã thµnh c¸c bé s¸ch tra cøu víi<br /> viÖn bao gåm:<br /> nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau. §©y lµ mét<br /> trong nh÷ng tiÖn Ých gióp cho ng−êi - B¸ch khoa toµn th− triÕt häc, 4 tËp,<br /> dïng tin cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n xuÊt b¶n tõ n¨m 1960-1978.<br /> vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ mét vÊn ®Ò trong mét - B¸ch khoa toµn th− thÕ giíi triÕt<br /> kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh. Lo¹i häc, xuÊt b¶n n¨m 2001 dµy 1312tr.<br /> tõ ®iÓn võa mang tÝnh chÊt c«ng tr×nh - B¸ch khoa toµn th− triÕt häc míi<br /> nghiªn cøu, võa mang ®Æc tr−ng tõ ®iÓn gåm 4 tËp, xuÊt b¶n n¨m 2000.<br /> tra cøu vµ th−êng thÊy trong c¸c lÜnh<br /> vùc triÕt häc, v¨n häc, nghÖ thuËt, kiÕn - B¸ch khoa toµn th− kinh tÕ, 4 tËp,<br /> xuÊt b¶n n¨m 1972. Bé B¸ch khoa toµn<br /> tróc vµ v¨n hãa… Næi tiÕng nhÊt trong<br /> nh÷ng bé s¸ch theo cÊu tróc trªn lµ Tõ th− kinh tÕ xuÊt b¶n lÇn ®Çu vµo c¸c<br /> n¨m 1962 – 1965, gåm 3 tËp.<br /> ®iÓn ng«n ng÷ v¨n häc Nga hiÖn ®¹i<br /> gåm 17 tËp, ®−îc xuÊt b¶n vµo gi÷a - B¸ch khoa toµn th− v¨n häc, xuÊt<br /> nh÷ng n¨m 1960 cña thÕ kû tr−íc b¶n lÇn thø nhÊt, gåm 10 tËp, vµo c¸c<br /> (Slovar' sovremennogo russkogo n¨m 1929-1939, vµ tíi n¨m 1965 xuÊt<br /> literaturnogo jazyka. M.: Nauka, 1965. b¶n b¶n rót gän, gåm 4 tËp (Kratkaja<br /> C«ng tr×nh tõ ®iÓn nµy lµ mét bøc tranh literaturnaja enciklopedija. M.: Sov.<br /> toµn c¶nh vÒ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña Enciklopedija, 1965).<br /> v¨n häc Nga, vÒ mét nÒn v¨n hãa næi - B¸ch khoa toµn th− lÞch sö Liªn<br /> tiÕng Nga, vÒ c¸c tr−êng ph¸i v¨n häc X«, gåm 16 tËp, xuÊt b¶n tõ n¨m 1961<br /> Nga. Ng−êi ®äc cã thÓ c¶m nhËn ®−îc ®Õn n¨m 1965 (Sovetskaja<br /> h¬i thë cña tõng t¸c phÈm v¨n häc, istoricheskaja enciklopedija. V 16-kh<br /> nh÷ng nÐt tinh tóy nhÊt cña tõng t¸c tomakh. M.: Sov. Enciklopedija, 1961-<br /> phÈm trong dßng v¨n häc Nga. Vµ lµ 1965)<br /> mét bøc tranh x· héi hoµn chØnh theo<br /> - B¸ch khoa toµn th− qu©n sù Liªn<br /> kh«ng gian vµ thêi gian diÔn ®¹t tinh<br /> X«, gåm 8 tËp, xuÊt b¶n n¨m 1976<br /> thÇn cña c¶ d©n téc, cña mét thêi ®¹i.<br /> (Sovetskaja voennaja enciklopedija. V 8-<br /> Sau khi xuÊt b¶n bé tõ ®iÓn, c¸c nhµ<br /> i tomakh. M.: Voenizdat, 1976).<br /> phª b×nh v¨n häc chØ cã nh÷ng lêi b×nh<br /> tèt ®Ñp vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña nã - B¸ch khoa toµn th− nghÖ thuËt thÕ<br /> trong hÖ thèng s¸ch tõ ®iÓn ë Liªn X« giíi (Enciklopedija mirnogo iskusstva.<br /> tr−íc ®©y vµ cho ®Õn hiÖn nay nã vÉn lµ M.: Belyj gorod, 2001, 337tr.)<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi. sè 7, 2008<br /> <br /> Vµ cßn mét sè bé b¸ch khoa toµn Hµng lo¹t c¸c bé b¸ch khoa toµn th−<br /> th− kh¸c chóng t«i kh«ng giíi thiÖu chuyªn ngµnh kh«ng cã trong kho s¸ch<br /> trong bµi viÕt nµy. cña Th− viÖn nh− :<br /> - B¸ch khoa toµn th− s− ph¹m (4<br /> Bªn c¹nh c¸c bé b¸ch khoa toµn th−<br /> tËp, xuÊt b¶n tõ n¨m 1964-1968).<br /> cßn cã mét sè lo¹i Tõ ®iÓn b¸ch khoa.<br /> Tõ ®iÓn b¸ch khoa lµ s¸ch c«ng cô ®Ó - B¸ch khoa toµn th− ®Þa lý (5 tËp,<br /> tra cøu, tham kh¶o, cung cÊp nh÷ng xuÊt b¶n tõ n¨m 1960-1966).<br /> th«ng tin c¬ b¶n mµ loµi ng−êi tÝch lòy<br /> - B¸ch khoa toµn th− s©n khÊu (5<br /> ®−îc trong qu¸ tr×nh lÞch sö, vÒ ®èi<br /> tËp, xuÊt b¶n tõ n¨m 1961-1967).<br /> t−îng, kh¸i niÖm, sù vËt, nh©n vËt… Tõ<br /> ®iÓn b¸ch khoa toµn th− Nga gåm 2 tËp, - B¸ch khoa toµn th− ©m nh¹c (5<br /> xuÊt b¶n n¨m 2000 (Russkij tËp, xuÊt b¶n tõ n¨m 1973-1978).<br /> enciklopedicheskij slovar'. M.: Bol’shaja - B¸ch khoa toµn th− nghÖ thuËt c¸c<br /> russkaja enciklopedija 2000). n−íc vµ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi (5 tËp,<br /> - Tõ ®iÓn b¸ch khoa tri thøc ph¸p xuÊt b¶n tõ n¨m 1962-1978).<br /> luËt (Enciklopedija slovar' pravovykh - B¸ch khoa toµn th− c¸ch m¹ng x·<br /> znanij. M.: Sov. Enciklopedija, 1-1965, héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i (xuÊt<br /> 512tr.). b¶n n¨m 1977).<br /> <br /> - §¹i tõ ®iÓn b¸ch khoa nghÖ thuËt - B¸ch khoa toµn th− lÞch sö<br /> (Bol'shoj enciklopedicheskij slovar' Ukraina (16 tËp, xuÊt b¶n tõ n¨m 1962<br /> iskusstva. M.: Vnesigma Asija, 2001, – 1972).<br /> 688tr.) - B¸ch khoa toµn th− lÞch sö nghÖ<br /> thuËt Ukraina (7 tËp, xuÊt b¶n vµo c¸c<br /> - Tõ ®iÓn b¸ch khoa ©m nh¹c<br /> n¨m 1966-1968).<br /> (Enciklopedija muzykalnyj slovar'. M.:<br /> Sov. Enciklopedija, 1966, 632tr.) Nh− vËy, vÒ m¶ng s¸ch b¸ch khoa<br /> toµn th− Th− viÖn ®· cã nh÷ng bé s¸ch<br /> Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu t×m rÊt c¬ b¶n, cã gi¸ trÞ khoa häc, v¨n hãa<br /> hiÓu kho s¸ch tiÕng Nga cña Th− viÖn, vµ nghÖ thuËt. Chóng lµ thµnh tè kh«ng<br /> chóng t«i thÊy trong kho cßn thiÕu v¾ng thÓ thiÕu ®−îc trong c¬ cÊu x· héi cña<br /> nhiÒu bé b¸ch khoa toµn th− quý, nh− khoa häc. Song, bªn c¹nh ®ã, nhiÒu bé<br /> bé B¸ch khoa toµn th− thiÕu nhi (12 tËp, b¸ch khoa toµn th− chuyªn ngµnh quý<br /> xuÊt b¶n tõ n¨m 1971-1978), vµ c¸c bé Th− viÖn ch−a t¹o lËp vµ víi tíi ®−îc.<br /> b¸ch khoa toµn th− xuÊt b¶n ë c¸c n−íc 3. Tõ ®iÓn<br /> Céng hßa Liªn bang (cò), nh− bé B¸ch<br /> khoa toµn th− Ukraina (17 tËp, xuÊt §©y lµ m¶ng tµi liÖu tõ ®iÓn tra cøu<br /> b¶n tõ n¨m 1959-1965), bé B¸ch khoa cã sè l−îng nhiÒu nhÊt, d−íi ®©y chóng<br /> toµn th− Belorussia (12 tËp, xuÊt b¶n tõ t«i sÏ xem xÐt mét sè lo¹i tõ ®iÓn cã tÝnh<br /> n¨m 1969-1975). Ngoµi ra, cßn nhiÒu bé phæ biÕn trong kho s¸ch tiÕng Nga.<br /> b¸ch khoa toµn th− ë c¸c n−íc céng hßa Tõ ®iÓn song ng÷ lµ tõ ®iÓn hai thø<br /> kh¸c ®−îc xuÊt b¶n b»ng c¸c ng«n ng÷ tiÕng, ®−îc c¸c nhµ khoa häc Liªn X«<br /> d©n téc. (cò) biªn so¹n vµ xuÊt b¶n nhiÒu nhÊt<br /> Tõ ®iÓn tra cøu... 49<br /> <br /> vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1960 ®Õn cuèi - Tõ ®iÓn Italia–Nga;<br /> nh÷ng n¨m 1970. C¸c bé tõ ®iÓn song<br /> - Tõ ®iÓn T©y Ban Nha-Nga;<br /> ng÷ ®ang tr−ng bµy vµ phôc vô b¹n ®äc<br /> t¹i Phßng Tra cøu-Tr−ng bµy s¸ch míi - Tõ ®iÓn Nga-Ph¸p, Ph¸p-Nga;<br /> cña Th− viÖn ®Òu lµ nh÷ng ng«n ng÷ - Tõ ®iÓn Kh¬me- Nga;<br /> th«ng dông trªn thÕ giíi, tuy nhiªn<br /> còng kh«ng Ýt bé tõ ®iÓn hai thø tiÕng Ýt - Tõ ®iÓn Nga-ViÖt vµ ViÖt-Nga (3<br /> ng−êi biÕt. Khèi l−îng tõ trong mçi tõ tËp).<br /> ®iÓn ®Òu rÊt lín, kh«ng chØ bao gåm c¸c Vµ cßn nhiÒu bé tõ ®iÓn song ng÷<br /> tõ hiÖn ®¹i, mµ c¶ nh÷ng tõ cæ. NÐt ®Æc kh¸c, nh− tõ ®iÓn Rumania-Nga, M«ng<br /> tr−ng chung cña c¸c bé tõ ®iÓn lµ t¸i Cæ-Nga, Bå §µo Nha-Nga… hoÆc c¸c bé<br /> b¶n nhiÒu lÇn, cã söa chØnh vµ bæ sung tõ ®iÓn hai thø tiÕng Ýt ng−êi sö dông<br /> thªm c¸c tõ míi. Nh×n trªn b×nh diÖn nh−: Nga-Estonia; Nga-Bashkia; Nga-<br /> chung cña m¶ng tõ ®iÓn, th× tõ ®iÓn Tibet. Ngoµi ra cßn cã lo¹i tõ ®iÓn ba<br /> song ng÷ lµ t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ nhÊt, ®Æc thø tiÕng, nh−ng ®Òu lµ nh÷ng ng«n<br /> biÖt c¸c ng«n ng÷ mµ c¸c nhµ khoa häc ng÷ th«ng dông nh− Anh-Ph¸p-Nga.<br /> ViÖt Nam th−êng xuyªn sö dông. C¸c tõ<br /> ®iÓn song ng÷ kh«ng chØ lµm chøc n¨ng Tõ ®iÓn thuËt ng÷ chuyªn ngµnh<br /> cung cÊp mét sè kiÕn thøc cÇn thiÕt ®èi khoa häc gåm c¸c lo¹i tõ ®iÓn gi¶i nghÜa<br /> víi tõng ®¬n vÞ tõ, c¸c thuËt ng÷, c¸c tõ c¸c thuËt ng÷ chuyªn ngµnh khoa häc<br /> ch−a biÕt hoÆc ch−a hiÓu hÕt ý nghÜa, vµ tõ ®iÓn song ng÷ chuyªn ngµnh. Bé<br /> mµ cßn lµ c«ng cô häc tËp, gi¶ng d¹y s¸ch tõ ®iÓn chuyªn ngµnh ®Çu tiªn<br /> ngo¹i ng÷, giao l−u v¨n hãa vµ khoa häc b»ng tiÕng Nga cã ë Th− viÖn KHXH lµ<br /> gi÷a c¸c quèc gia. Tõ ®iÓn chÝnh trÞ, xuÊt b¶n n¨m 1958<br /> (Politicheskij slovar'. M.: Politizdat,<br /> H¬n nöa thÕ kû x©y dùng vµ ph¸t 1958. 702tr.). §©y lµ cuèn tõ ®iÓn gi¶i<br /> triÓn, kÓ tõ khi tiÕp nhËn tõ Tr−êng nghÜa c¸c thuËt ng÷ chÝnh trÞ h×nh<br /> ViÔn §«ng B¸c cæ cña Ph¸p, Th− viÖn thµnh tr−íc nh÷ng n¨m 1950 vµ nhiÒu<br /> ®· tuyÓn chän vµ bæ sung nhiÒu bé tõ thuËt ng÷ ch−a bÞ l·o hãa.<br /> ®iÓn song ng÷ dßng s¸ch tiÕng Nga.<br /> Tõ ®iÓn thuËt ng÷ chuyªn ngµnh<br /> Chóng ta cã thÓ liÖt kª mét sè bé tõ ®iÓn<br /> khoa häc trong kho t− liÖu tiÕng Nga<br /> ®ang tr−ng bµy t¹i Phßng Tra cøu-<br /> thuéc hÇu hÕt c¸c bé m«n khoa häc nh−:<br /> Tr−ng bµy s¸ch míi ®Ó minh häa cho<br /> nh÷ng nhËn xÐt trªn. §ã lµ: - Tõ ®iÓn chÝnh trÞ gi¶n yÕu (Kratkij<br /> - §¹i tõ ®iÓn Anh-Nga, Nga-Anh (3 politicheskij slovar'. M.: Politizdat,<br /> 1978, 415tr.).<br /> tËp);<br /> - §¹i tõ ®iÓn Trung-Nga vµ Nga- - §¹i tõ ®iÓn luËt häc (Bol'shoj<br /> Trung (4 tËp); juridicheskij slovar'. M.: Infra, 1999.<br /> 790tr.).<br /> - §¹i tõ ®iÓn §øc-Nga (2 tËp);<br /> - Tõ ®iÓn thùc hµnh kinh tÕ thÞ<br /> - §¹i tõ ®iÓn Nga-Ba Lan, Ba Lan-<br /> tr−êng (Novikov V. A. Slovar'<br /> Nga;<br /> prakticheskoj rynochnoj ekonomiki. M.:<br /> - §¹i tõ ®iÓn NhËt-Nga (2 tËp); Flinta, 1999, 375tr.).<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi. sè 7, 2008<br /> <br /> - Tõ ®iÓn kinh tÕ (Ekonomicheskij dµnh cho nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi häc<br /> slovar' M.: Prospekt, 2005, 624tr.). tËp, nghiªn cøu, gi¶ng d¹y tiÕng Nga vµ<br /> - Tõ ®iÓn kinh tÕ gi¶n yÕu (Kratkij dÞch thuËt tõ tiÕng Nga sang tiÕng kh¸c<br /> ekonomicheskij slovar'. M.: Politizdat, vµ ng−îc l¹i.<br /> 1989, 399tr.). Tõ ®iÓn tiÕng Nga bao gåm c¸c lo¹i :<br /> - Tõ ®iÓn ng«n ng÷ v¨n häc Nga Tõ ®iÓn tiÕng Nga (4 tËp); Tõ ®iÓn gi¶i<br /> hiÖn ®¹i (Slovar' sovremennogo nghÜa tiÕng Nga (2 tËp); Tõ ®iÓn thuËt<br /> russkogo literaturnogo jazyka. V 17-i ng÷ ng«n ng÷ häc; Tõ ®iÓn chÝnh t¶<br /> tomakh. M.: Nauka, 1965). tiÕng Nga; Tõ ®iÓn ®ång nghÜa; Tõ ®iÓn<br /> ®ång ©m kh¸c nghÜa; Tõ ®iÓn thµnh ng÷<br /> - Tõ ®iÓn triÕt häc gi¶n yÕu (Kratkij tiÕng Nga; Tõ ®iÓn tiÕng n−íc ngoµi; Tõ<br /> filosofskij slovar'. M.: Prospekt, 2005, ®iÓn tiÕng Nga thÕ kû XI-XVII (11 tËp);<br /> 496tr.). Tõ ®iÓn tiÕng Nga thÕ kû XVIII; Tõ ®iÓn<br /> - Tõ ®iÓn khoa häc nh©n v¨n ch÷ viÕt t¾t; Tõ ®iÓn tõ chuÈn tiÕng Nga;<br /> (Ramzevich N. K. Slovar' gumanitarija. Tõ ®iÓn tõ khãa tiÕng Nga v.v…<br /> M.: Bylina, 1998, 313tr.). Trªn ®©y, chóng t«i ®· ph¸c häa<br /> - Tõ ®iÓn tranh minh häa trong nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng chung cña m¶ng tõ<br /> nghÖ thuËt Nga (Illjustrirovannuj ®iÓn tra cøu trong dßng tµi liÖu tiÕng<br /> slovar' russkogo iskusstva. M.: Belyj Nga cña Th− viÖn KHXH. S¸ch tõ ®iÓn<br /> gorod, 2001, 552tr.). tra cøu rÊt ®a d¹ng, cã hµm l−îng th«ng<br /> Ngoµi ra, cßn cã c¸c lo¹i tõ ®iÓn tin cao, lu«n cËp nhËt, cã tÝnh hÖ thèng,<br /> chuyªn ngµnh vÒ gi¸o dôc häc, t©m lý tÝnh kh¸i qu¸t, tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh ®Çy<br /> häc, th«ng tin häc, kh¶o cæ häc, d©n téc ®ñ vµ ®é tin cËy. Tuy nhiªn, nhiÒu bé<br /> häc, ©m nh¹c, qu©n sù, thÓ dôc thÓ thao b¸ch khoa toµn th− tæng hîp còng nh−<br /> v.v… chuyªn ngµnh cßn thiÕu v¾ng vµ ch−a<br /> ®¸p øng ®−îc sù mong ®îi cña b¹n ®äc.<br /> M¶ng tõ ®iÓn song ng÷ chuyªn<br /> ngµnh khoa häc còng rÊt ®a d¹ng nh−<br /> tõ ®iÓn luËt häc Anh-Nga, tõ ®iÓn th«ng Tµi liÖu tham kh¶o<br /> tin khoa häc Nga-Anh; tõ ®iÓn kinh tÕ<br /> Nga-Anh… C¸c lo¹i tõ ®iÓn song ng÷ 1. §µo Duy T©n. Vèn tµi liÖu tiÕng Nga<br /> chuyªn ngµnh khoa häc sö dông mét sè t¹i Th− viÖn Khoa häc x· héi. T¹p<br /> lo¹i ng«n ng÷ th«ng dông vµ tiÕng Anh chÝ Th«ng tin KHXH, sè 8/2007.<br /> lµ chñ yÕu, cßn c¸c thø tiÕng kh¸c nh−<br /> 2. Mikhailov A. I. Osnovy nauchnoj<br /> Ph¸p, §øc, Trung, NhËt, Italia, T©y<br /> informacii. M.: Nauka, 1965, 256tr.<br /> Ban Nha Ýt thÊy cã trong kho s¸ch tiÕng<br /> Nga cña Th− viÖn. 3. NguyÔn Kim Th¶n. Tõ §«ng sang<br /> Tõ ®iÓn tiÕng Nga chiÕm mét vÞ trÝ T©y, tr−íc b−íc ngoÆt lÞch sö. Trong<br /> quan träng trong hÖ thèng tõ ®iÓn tra cuèn Almanach - Nh÷ng nÒn v¨n<br /> cøu cña Th− viÖn. §èi t−îng phôc vô minh thÕ giíi. H.: V¨n hãa-Th«ng<br /> cña lo¹i tõ ®iÓn nµy cã ph¹m vi réng, tin, 1996, 2048tr.<br /> kh«ng chØ dµnh cho ng−êi Nga cã tr×nh 4. Tõ ®iÓn tªn riªng thÕ giíi. H.: V¨n<br /> ®é häc vÊn cao vµ trung b×nh, mµ cßn hãa-Th«ng tin, 2000, 1734tr.<br />