TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ề ĐỘC LẬP DÂN TỘC GẮN LIỀN VỚI CHỦ NGHĨA XÃ HỘI, KẾT HỢP SỨC MẠNH DÂN TỘC VỚI SỨC MẠNH THỜI ĐẠI

Chia sẻ: Vu Manh Cuong | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

584
lượt xem 185
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quá trình hình thành tư tưởng yêu nước, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội của Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ề ĐỘC LẬP DÂN TỘC GẮN LIỀN VỚI CHỦ NGHĨA XÃ HỘI, KẾT HỢP SỨC MẠNH DÂN TỘC VỚI SỨC MẠNH THỜI ĐẠI

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ề ĐỘC LẬP DÂN TỘC GẮN LIỀN VỚI CHỦ NGHĨA XÃ HỘI, KẾT HỢP SỨC MẠNH DÂN TỘC VỚI SỨC MẠNH THỜI ĐẠI I. Quá trình hình thành tư tưởng yêu nước, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội của Hồ Chí Minh. 1. Vượt qua tư tưởng yêu nước, độc lập dân tộc theo lập trường phong kiến, tư sản. - Ra đi tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã nhận thấy sự bất cập của tư tưởng yêu nước trong khuôn khổ ý thức hệ phong kiến: “trung quân, ái quốc”, chống Pháp giúp vua (cần vương), để đi đến quan niệm mới: dân là dân nước, nước là nước dân. - Hồ Chí Minh đã sớm nhận thức được nguyên nhân hất bại của chủ trương cứu nước dựa vào sự giúp đỡ của Trung Quốc, Nhật Bản, những nước “cùng máu đỏ da vàng”, do Phan bội Châu và các chí sĩ yêu nước trong “Phong trào Đông Du” tiến hành. Đầu thế kỷ XX, Hồ Chí Minh đã tiếp cận với tư tưởng dân chủ tư sản của Trung Quốc trong Cách mạng Tân Hợi (năm 1911), tập trung ở chủ nghĩa Tam dân (dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc) của Tôn Trung Sơn. Người đã rất kính trọng Tôn Dật Tiên, sau này người đã chắt lọc những nhân tố hợp lý, những quan điểm tiến bộ của Tôn Trung Sơn. Nhưng qua việc quyết định ra đi tìm đường cứu nước bằng cách đến nước Pháp, đến phương Tây, cái nôi của chủ nghĩa tư bản, chứng tỏ Người chưa tin vào tư tưởng yêu nước và con đường cứu nước đó. 2. Bước ngoặt lớn khi Hồ Chí Minh đọc sơ th ảo lần th ứ nh ất nh ững Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của V.I.Lê. Từ đây Người nhận thức được sâu sắc vấn đề cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới được mở ra sau thắng lợi Cách mạng Tháng Mười: thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Do đó, cách mạng giải phóng dân tộc phải đặt trong quỹ đạo của cách mạng vô sản. Người đã chỉ ra: muốn cứu nước và giải phóng dân tộc phải tiến hành cách mạng vô sản. Hồ Chí Minh đã tìm thấy con đường duy nhất đúng đắn để cứu nước, cứu dân. Đó là con đường cách mạng vô sản, giải phóng dân tộc gắn với giải phóng giai cấp, độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩ xã hội, giai cấp vô sản phải nắm lấy ngọn cờ giải phóng dân tộc, gắn cách mạng dân tộc từng bước với phong trào cách mạng vô sản thế giới....
3. Từ “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản” đến độc lập dân tộc gắn li ền v ới ch ủ nghĩa xã hội. - Nghiên cứu Cương lĩnh dân tộc của V.I.Lênin: bình đẳng, tự quyết, đoàn kết giai cấp công nhân các dân tộc, Hồ Chí Minh đã tìm thấy con đường cứu nước đúng đắn nhất là dựa trên lập trường cách mạng vô sản. Sau khi cách mạng giải phóng dân tộc thắng lợi, phải tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. - Độc lập dân tộc đòi hỏi trước hết phải bảo đảm cho dân tộc đó quyền tự quyết dân tộc, quyền lựa chọn chế độ chính trị, lựa chọn con đường và mô hình phát triển độc lập cả về chính trị, kinh tế, văn hóa. - Độc lập dân tộc phải thực sự bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân; nhân dân có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc; con người được phát triển toàn diện, có năng lực làm chủ. - Độc lập dân tộc đói hỏi phải xóa bỏ tình trạng áp bức, bóc lột, nô dịch của dân tộc này với dân tộc khác về kinh tế, chính trị và tinh thần. - Sự trao đổi, hợp tác kinh tế, văn hóa giữa các nước dựa trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền của nhau, bình đẳng và cùng có lợi, vì một thế giới không có chiến tranh, không có sự hoành hành cái ác, của những sự tàn bạo và bất công, bảo đảm cho con người sống trong an ninh và hạnh phúc. Như vậy, theo Hồ Chí Minh, để đảm bảo độc lập dân tộc thực sự phải tiến lên chủ nghĩa xã hội, đó là quy luật của thời đại, đáp ứng khát vọng gàn đời của nhân dân ta là độc lập, tự do, ấm no, hạnh phúc. II. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội. 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội. a. Cơ sở hình thành tư tưởng về chủ nghĩa xã hội của Hồ Chí Minh. - Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội có nguồn gốc sâu xa từ chủ nghĩa yêu nước, truyền thống nhân ái và tinh thần cộng đồng làng xã Việt Nam. Hồ Chí Minh đã từng biết đến tư tưởng xã hội chủ nghĩa sơ khai ở phương đông qua “thuyết đại đồng” của Nho giáo... Sau khi ra nước ngoài khảo sát các cuộc cách mạng thế giới, Hồ Chí Minh đã tìm thấy trong chủ nghĩa Mác – Lênin lý tưởng về một xã hội nhân đạo trong đó “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện tự do cho tất cả mọi người”. Khi đến nước Nga, Người đã thấy “Chính sách kinh tế mới” của Lênin và
những thành tựu bước đầu của nhân dân Xô Viết trên con đường xây dựng một chế độ xã hội mới. Đó là những cơ sở lý luận và thực tiễn góp phần hình thành nên t ư t ưởng H ồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội Việt Nam. - Hồ Chí Minh tiếp cận chủ nghĩa xã hội từ lập trường yêu n ước và khát vọng giải phóng dân tộc. Người đã tìm thấy trong học thuyết khoa học và cách m ạng c ủa Mác con đường chân chính để giải phóng dân tộc, giải phóng xã h ội và gi ải phóng loài người. Người đã viết: “... chỉ có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và giai cấp công nhân toàn thế gíơi”. - Hồ Chí Minh tiếp cận chủ nghĩa xã hội từ phương diện đạo đức. Theo Hồ Chí Minh “Không có chế độ nào tôn trọng con người, chú ý xem xét những lợi ích cá nhân đúng đắn và bảo đảm cho nó được thỏa mãn bằng chế độ xã hội ch ủ nghĩa” . Từ đó, Người tin tưởng cổ vũ “Có gì sung sướng vẻ vang hơn là trau dồi đạo đức cách mạng để góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã h ội và gi ải phóng loài người”( - Hồ Chí Minh tiếp cận chủ nghĩa xã hội từ truyền thống lịch sử, văn hóa và con người Việt Nam. Văn hóa Việt Nam lấy nhân nghĩa làm gốc, có truyền thống trọng dân, khoan dung, hòa mục để hòa đồng. Văn hóa Việt Nam là văn hóa trọng trí thức, hiến tài. Đối với Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội mang trong bản thân nó bản ch ất nhân văn và văn hóa; chủ nghĩa xã hội là giai đoạn phát tri ển cao h ơn ch ủ nghĩa t ư b ản v ề mặt văn hóa và giải phóng con người. b. Tư tưởng Hồ Chí Minh về những đặc trưng bản chất của chủ nghĩa xã hội. - Chủ nghĩa xã hội là một chế độ do nhân dân làm chủ, Nhà nước phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân để huy động được tính tích c ực và sáng t ạo c ủa nhân dân vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. - Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao, d ựa trên l ực l ượng s ản xu ất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu, nhằm không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, trước hết là nhân dân lao động. - Chủ nghĩa xã hội là một xã hội phát triển cao về văn hóa, đạo đức, trong đó người với người là bạn bè, là đồng chí, là anh em, con ng ười đ ược gi ải phóng kh ỏi áp bức, bóc lột, có cuộc sống vật chất và tinh thần phong phú, đ ược t ạo đi ều ki ện đ ể phát triển hết mọi khả năng sẵn có của mình.
- Chủ nghĩa xã hội là một xã hội công bằng và hợp lý: làm nhi ều h ưởng nhi ều, làm ít hưởng ít, không làm thì không được hưởng; các dân tộc đều bình đẳng, miền núi được giúp đỡ để tiến kịp miền xuôi. - Chủ nghĩa xã hội là công trình tập thể của nhân dân, do nhân dân t ự xây d ựng lấy dưới sự lãnh đạo của Đảng. c. Về động lực xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hệ thống động lực của chủ nghĩa xã hội trong tư tưởng Hồ Chí Minh rất phong phú, trong đó bao trùm lên tất cả là độg lực con người, trên c ả hai bình di ện: cộng đồng và cá nhân. - Phát huy sức mạnh đoàn kêt của cộng đồng dân tộc - động l ực ch ủ yếu đ ể phát triển đất nước. - Phát huy sức mạnh của con người được giải phóng, được làm chủ. Đ ể phát huy sức mạnh này phải tác động vào nhu cầu và lợi ích của con người; phát huy đ ộng lực chính trị, tinh thần, đạo đức, truyền thống, quyền làm chủ c ủa ng ười lao đ ộng, thực hiện công bằng xã hội... - Khắc phục các trở lực kìm hãm sự phát triển của chủ nghĩa xã hội. + Phải đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, căn bệnh đẻ ra trăm th ứ bệnh nguy hiểm. Người nhấn mạnh: “Chủ nghĩa cá nhân là kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội. Người cách mạng phải tiêu diệt nó”. + Phải đấu tranh chống tham ô, lãng phí, quan liêu, “bạn đồng minh của thực dân phong kiến”, vì “Nó làm hỏng tinh thần trong sạch và ý chí khắc khổ c ủa cán b ộ ta. Nó phá hoại đạo đức cách mạng của ta là cần, kiệm, liêm, chính”. + Phải chống chủ quan, bảo thủ, giáo đi ều, lười bi ếng không ch ịu h ọc t ập cái mới,.... Đó là những trở lực đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường quá độ lên ch ủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. - Trước hết, Hồ Chí Minh đã lưu ý chúng ta c ần nhận th ức rõ tính quy lu ật chung và đặc điểm lịch sử cụ thể của mỗi nước khi bước vào xây dựng chủ nghĩa xã hội: “Tùy hoàn cảnh, mà các dân tộc phát triển theo con đường khác nhau... Có nước thì đi thẳng lên con đường chủ nghĩa xã hội,... có nước thì phải kinh qua ch ế đ ộ dân chủ mới, rồi tiến lên chủ nghĩa xã hội” . Hồ Chí Minh đã chỉ ra hai phương thức quá độ chủ yếu: phương thức quá độ trực tiếp (từ chủ nghĩa tư bản phát tri ển lên ch ủ
nghĩa xã hội) và phương thức quá độ gián tiếp (từ nghèo nàn, lạc h ậu, ti ền t ư b ản ch ủ nghĩa, qua dân chủ nhân dân đi lên chủ nghĩa xã hội). - Hồ Chí Minh đã chỉ ra những đặc điểm và mâu thuẫn của th ời kỳ quá đ ộ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, nhưng bao trùm, “to nhất” là đặc điểm “từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không phải kinh qua giai đạon phát triển tư bản chủ nghĩa”. - Về độ dài và thời kỳ quá độ, Người nói “Xây dựng chủ nghĩa xã hội là một cuộc đấu tranh cách mạng phức tạp, gian khổ và lâu dài”. - Về nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ, Người chỉ rõ: “...phải xây dựng nền tảng vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội..., có công nghiệp và nông nghiệp hiện đại, có văn hóa và khoa học tiên tiến. Trong quá trình cách mạng xã hội ch ủ nghĩa, chúng ta phải cải tạo nền kinh tế cũ và xây dựng nền kinh tế m ới, mà xây d ựng là nhiệm vụ chủ chốt và lâu dài”. - Về những nhân tố bảo đảm thực hiện thắng lợi chủ nghĩa xã h ội ở Vi ệt Nam, Hồ Chí Minh chỉ rõ phải: + Giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng. + Nâng cao vai trò quản lý của Nhà nước. + Phát huy tính tích cực, chủ động của các tổ chức chính trị - xã hội. + Xây dựng đội ngũ cán bộ đủ đức và tài, đáp ứng yêu c ầu c ủa sự nghi ệp cách mạng xã hội chủ nghĩa. - Về bước đi của thời kỳ quá độ, Người đã chỉ rõ: “Ta xây dựng chủ nghĩa xã hội từ hai bàn tay trắng đi lên thì khó khăn còn nhiều và lâu dài” . “phải làm dần dần”, “không thể một sớm, một chiều”, “ai nói dễ là chủ quan và sẽ thất bại”. Tư tưởng chủ đạo của Hồ Chí Minh về bước đi của thời kỳ quá độ ở Việt Nam là phải qua nhiều bước, “bước ngắn, bước dài, tùy theo hoàn c ảnh”, nhưng “ch ớ ham làm mau, ham rầm rộ... đi bước vững chắc bước ấy, cứ tiến dần dần”. - Về phương pháp, biện pháp, cách thức tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Người luôn luôn nhắc nhở phải nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, chống giáo điều, rập khuôn kinh nghiệm nước ngoài, phải suy nghĩ tìm tòi, sáng t ạo ra cách làm phù hợp với thực tiễn Việt Nam. II. Tư tưởng Hồ Chí Minh về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. 1. Bối cảnh thời đại và sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh v ề k ết h ợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
a. Bối cảnh thời đại. - Đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản từ giai đoạn tự do cạnh tranh đã chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, làm nảy sinh một trong những mâu thu ẫn c ơ b ản của thời đại: mâu thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc với các dân tộc thuộc địa. - Thắng lợi của cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 và sự ra đời của Nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới tạo ra mâi thuẫn cơ bản mới của thời đại: gi ữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội và mở đầu cho thời đại m ới, thời đại quá đ ộ t ừ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. - Sự phát triển không đều của chủ nghĩa đế quốc đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa các nước đế quốc, bùng nổ các cuộc chiến tranh đế quốc. - Chủ nghĩa tư bản tăng cường bóc lột giai c ấp công nhân và nhân dân chính quốc, làm cho mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản ngày càng tăng lên trên thế giới. - Sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật đã tạo ra nh ững b ước phát triển mới trong sự nghiệp phát triển của kinh tế, chính trị, xã h ội, đặt ra nhi ều v ấn đ ề mới trong quan hệ quốc tế. Nói về khoa học kỹ thuật, từ năm 1951 Hồ Chí Minh đã nói “Năm mươi năm vừa qua có những biến đổi mau chóng h ơn và quan tr ọng h ợn nhiều thế kỷ trước cộng lại về khoa học kỹ thuật”. b. Quá trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại. - Điểm xuất phát để ra đi tìm đường cứu nước của Hồ Chí Minh là nhận th ức rõ và có niềm tin mạnh liệt vào sức mạnh của dân tộc. Đó là sức mạnh của ch ủ nghĩa yêu nước; tinh thần đoàn kết; ý chí độc lập, tự lực, tư cường, truyền th ống đấu tranh anh dũng, bất khuất cho độc lập, tự do. + Hồ Chí Minh là người đã nói công khai về chủ nghĩa dân t ộc. Người vi ết “Chủ nghĩa dân tộc là động lực lớn của đất nước. Chính nó đã gây nên cu ộc n ổi d ậy chống thuế năm 1908, nó dạy cho những người culi biết phản đối... Cũng ch ủ nghĩa dân tộc đã luôn luôn thúc đẩy các nhà buôn An Nam cạnh tranh với người Pháp và người Trung Quốc; nó đã thúc giục thanh niên bãi khóa làm cho những nhà cách m ạng trốn sang Nhật bản và làm vua Duy Tân mưu tính khởi nghĩa năm 1971”. + Chủ nghĩa dân tộc của Hồ Chí Minh là chủ nghĩa yêu n ước và tinh th ần dân tộc chân chính của nhân dân ta, đồng thời cũng là của nhân dân các n ước thuộc địa đ ấu tranh với chủ nghĩa thực dân giảnh độc lập, tự do cho dân tộc. - Nhận thức của Hồ Chí Minh về sức mạnh của thời đại được hình thành t ừng bước, thông qua hoạt động thực tiễn và được tổng kết thành lý luận.
+ Ra đi tìm đường cứu nước với thân phận người lao động, Hồ Chí Minh đã phát hiện ra mối tương đồng giữa các dân tộc bị áp bức: “Dù màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống người bóc lột và giống người bị bóc lột”. Vì vậy từ rất sớm, người đã kêu gọi: “Vì nền hòa bình thế gi ới, vì t ự do và ấm no, nh ững người bị bóc lột thuộc mọi chủng tộc cần đoàn kết lại và chống bọn áp bức”. + Kảo sát chủ nghĩa đế quốc ngay tại sào huyệt của nó, Hồ Chí Minh đã phát hiện và chỉ ra rằng: “cả công nhân ở chính quốc lẫn binh lính ở thuộc địa,... họ đ ều là anh em cùng một giai cấp và khi tới lúc phải chi ến đấu, thì c ả hai bên đ ều ph ải cùng đánh bọn chủ chung của mình...” + Sau khi tiếp cận với Luận cương của V.I. Lênin, Hồ Chí Minh tìm thấy ở đó “một ánh sáng kỳ diệu nâng cao về chất tất cả những hiểu biết và tình cảm cách mạng mà Người hằng nung nấu”. Đó là bước chuyển lịch sử, từ người yêu nước thành người cộng sản, nâng cao nhận thức của Người về sức mạnh của thời đại: đó là sức mạnh của giai cấp vô sản, cách mạng vô sản, sức m ạnh k ết h ợp gi ữa ch ủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế vô sản, sức mạnh đoàn kết quốc tế. + Từ nhận thức trên, Hồ Chí Minh đi vào tổ chức và ho ạt đ ộng. Người thành lập Hội liên hiệp thuộc địa ở Pháp, viết báo Le Paria; tích c ực tham gia thành l ập H ội liên hiệp các dân tộc bị áp bức; sát cách chiến đấu cùng nh ững người c ộng s ản và nhân dân Trung Quốc, coi “giúp bạn là tự giúp mình”.... + Cùng với sự phát triển của lịch sử và thời đại, Hồ Chí Minh b ổ sung thêm sức mạnh của thời đại những nhân tố mới, đó là: sự hình thành và phát tri ển và sức mạnh đoàn kết trong hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới; là cuộc cách mạng khoa h ọc và công nghệ ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành một nhân tố m ới trong sức mạnh của thời đại. 2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh và kết h ợp sức mạnh dân t ộc v ới s ức mạnh của thời đại. a. Đặt cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam trong sự gắn bó cách mạng vô sản trên thế giới. - Gặp Luận cương của Lênin, theo Quốc tế II (Quốc tế c ộng sản), Hồ Chí Minh viết: “Công cuộc giải phóng các nước và của các dân tộc bị áp b ức là m ột b ộ phận khăng khít của cách mạng vô sản. Do đó mà trước hết nảy ra khả năng và sự cần thiết phải có liên minh chiến đấu chặt chẽ giữa các dân tộc thuộc địa với giai cấp vô sản của các n ước đế qu ốc đ ể thắng kẻ thù chung”. - Về cách mạng giải phóng dân tộc của Việt Nam, Hồ Chí Minh viết: “Cách mệnh An Nam cũng là một bộ phận trong cách mệnh thế giới. Ai làm cách m ệnh trong thế giới đều là đồng chí của dân An Nam cả”
+ Người đã kiến nghị với ban phương Đông quuốc tế Cộng sản: “Làm cho các dân tộc thuộc địa, từ trước đến nay vẫn cách biệt nhau, hiểu biết nhau h ơn và đoàn kết lại để đặt cơ sở cho một Liên minh phương Đông tương lai, khối liên minh này s ẽ là một trong những cái cánh của cách mạng vô sản”. b. Kết hợp chặt chẽ chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản. - Hồ Chí Minh nói: “Đảng lấy toàn bộ thực tiễn của mình để chứng minh rằng chủ nghĩa yêu nước triệt để không thể nào tách rời với chủ nghĩa quốc tế vô sản” . Người nhắc nhở: “Tinh thần yêu nước chân chính khác hẳn với tinh thần “vị quốc” của bọn đế quốc phản động. Nó là một bộ phận của tinh thần quốc tế. - Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống M ỹ, Ch ủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn giáo dục nhân dân ta phân biệt rõ sự khác nhau gi ữa b ọn th ực dân, đ ế qu ốc với nhân dân lao động, yêu công lý và hòa bình ở các nước đế quốc. - Kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Người vẫn yêu m ến và đề cao văn hóa Pháp, ca ngợi truyền thống đấu tranh cho đ ộc l ập t ự do c ủa nhân dân Mỹ. - Sau khi giành được độc lập, tiến lên chủ nghĩa xã hội, theo Hồ Chí Minh, n ội dung mới của kết hợp lòng yêu nước với tinh thần quốc tế là phải phát tri ển ch ủ nghĩa yêu nước truyền thống thành chủ nghĩa yêu nước xã h ội ch ủ nghĩa, k ết h ợp lòng yêu nước với yêu chủ nghĩa xã hội. - Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò đoàn kết quốc tế, đoàn kết gi ữa các nước xã hội chủ nghĩa. Người chăm lo bảo vệ sự đoàn kết thống nhất giữa các nước xã h ội chủ nghĩa, giữa các đảng cộng sản anh em. Khi trong phong trào có sự chia r ẽ, H ồ Chí Minh đã hoạt động không mệt mỏi để khôi phục sự đoàn kết quốc tế trên cơ sở những nguyên tắc của chủ nghĩa Mác – Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản. c. Giữ vững độc lập tự chủ, dựa vào sức mình là chính, tranh thủ sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa, sự ủng hộ của nhân loại tiến bộ, đồng thời không quên nghĩa vụ quốc tế cao cả của mình. - Trong mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, Hồ Chí Minh coi nguồn lực bên trong giữ vai trò quyết đ ịnh, ngu ồn l ực bên ngoài là quan trọng, nó chỉ phát huy sức mạnh thông qua nguồn lực bên trong. Ng ười nêu cao kh ẩu hiệu “tự lực cánh sinh, dựa vào sức mạnh là chính”; “muốn người ta giúp cho thì trước hết mình phải tự giúp lấy mình”; “Một dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân tộc khác giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập”. - Muốn tranh thủ sức mạnh của thời đại phải có đường lối đúng đ ắn, phát huy độc lập tự chủ, kết hợp chặt chẽ mục tiêu đấu tranh cho đ ộc l ập, th ống nh ất c ủa dân tộc mình với mục tiêu của thời đại: hòa bình đ ộc l ập dân t ộc, dân ch ủ và ch ủ nghĩa xã hội.
- Hồ Chí Minh đã thực hiện nhất quán đường lối độc lập tự chủ, vì vậy mà đã tranh thủ được sự giúp đỡ của cả Liên Xô và Trung Qu ốc, khi hai n ước có b ất đ ồng sâu sắc, góp phần vào sự hàn gắn sự rạn nứt trong phong trào cộng sản quốc tế. - Kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh còn là tích cực thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao c ả c ủa mình, “Phải coi cuộc đấu tranh của bạn cũng như cuộc đấu tranh của ta..., giúp bạn là tự giúp mình”. d. Mở rộng tối đa quan hệ hữu nghị, hợp tác, sẵn sàg làm bạn với tất cả các nước dân chủ. - Trên con đường đi tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã đặt n ền móng cho tình đoàn kết hữu nghị giữa nhân dân và cách m ạng Việt Nam v ới nhân dân và cách mạng thế giới. - Sau khi giành được độc lập, Người đã nhiều lần tuyên bố: “Chính sách ngo ại giao của Chính phủ thì chỉ có một điều tức là thân thi ện với tất c ả các n ước dân ch ủ trên thế giới để giữ gìn hòa bình”; “Thái độ nước Việt Nam đối với những nước Á châu là một thái độ anh em, đối với ngũ cường là một thái độ bạn bè ” - Đối với nước Pháp, Hồ Chí Minh tuyên bố: “Việt Nam sẵn sàng cộng tác thân thiện với nhân dân Pháp. Những người Pháp tư bản hay công nhân, th ương gia hay trí thức, nếu họ muốn thật thà cộng tác với Việt Nam thì sẽ đ ược nhân dân vi ệt Nam hoan nghênh họ như anh em bầu bạn - Với các nhà tư bản, Người nói: Bất kỳ nước nào (gồm cả nước Pháp) thật thà muốn đưa tư bản đến kinh doanh ở Việt Nam, với m ục đích làm l ợi cho c ả hai bên thì Việt Nam sẽ rất hoan nghênh, còn nếu mong đưa tư bản đến đ ể ràng bu ộc, áp ch ế Việt Nam thì Việt Nam cương quyết cự tuyệt. - Hồ Chí Minh đã dành ưu tiên cho m ối quan hệ với các n ước láng gi ềng g ần gũi trong khu vực, nhất là các nước Lào, Campuchia cùng nhau đoàn k ết ch ống k ẻ thù chung. - Đối với Trung Quốc, Hồ Chí Minh đã bằng những ho ạt đ ộng liên t ục, không mệt mỏi để xây đắp mối quan hệ “vừa là đồng chí, vừa là anh em”. - Hồ Chí Minh coi trọng thiết lập mối quan hệ hữu nghị với các nước trong khu vực và trên thế giới có chế độ chính trị khác nhau. Người đã đi thăm Ấn Độ, Mianma, Inđônêxia, nhiều nước khác nhau, góp phần xây dựng và phát triển sự đoàn kết các nước thuộc thế giới thứ ba, nâng cao uy tín, vị thế của nước ta trên trường quốc tế. Như vậy, từ chủ nghĩa yêu nước đến chủ nghĩa quốc tế, từ niềm tin vào sức mạnh của dân tộc đi đến nhận thức đầy đủ về sức mạnh c ủa thời đại, k ết h ợp s ức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, Hồ Chí Minh không ch ỉ là lãnh t ụ vĩ đ ại c ủa
nhân dân Việt Nam mà còn là chiến sĩ lỗi lạc trong phong trào c ộng sản qu ốc t ế, lãnh tụ của phong trào giải phóng dân tộc và danh nhân văn hóa thế giới.