Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo đôi điều góp bàn thêm

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± <br /> <br /> <br /> <br /> BÙI HӲU DѬӦC(*)<br /> <br /> TѬ TѬӢNG HӖ CHÍ MINH Vӄ TÔN GIÁO<br /> ĈÔI ĈIӄU GÓP BÀN THÊM<br /> Tóm t̷t: Bài vi͇t này góp bàn thêm v͉ t˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh ÿ͙i<br /> vͣi tôn giáo và công tác tôn giáo, trong ÿó nh̭n m̩nh ÿ͇n m͡t s͙<br /> n͡i dung tiêu bi͋u còn nguyên giá tr͓ trong giai ÿo̩n hi͏n nay nh˱:<br /> th͹c s͹ tôn tr͕ng quy͉n t͹ do tín ng˱ͩng tôn giáo cͯa nhân dân, t͹<br /> do tín ng˱ͩng tôn giáo g̷n li͉n vͣi ÿ͡c l̵p dân t͡c, cͯng c͙ kh͙i<br /> ÿ̩i ÿoàn k͇t toàn dân và ÿoàn k͇t tôn giáo, gi̫i quy͇t hͫp tình hͫp<br /> lý các v̭n ÿ͉ tôn giáo, nh̭n m̩nh s͹ t˱˯ng ÿ͛ng giͷa các tôn giáo<br /> và giͷa tôn giáo vͣi chͯ nghƭa xã h͡i, coi tr͕ng công tác v̵n ÿ͡ng<br /> chͱc s̷c và tín ÿ͛ tôn giáo, quan tâm chăm lo ÿͥi s͙ng v̵t ch̭t và<br /> ÿͥi s͙ng tinh th̯n cͯa ÿ͛ng bào tôn giáo, v.v…<br /> Tͳ khóa: T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh, tôn giáo, công tác tôn giáo, ÿoàn<br /> k͇t tôn giáo.<br /> Tѭ tѭӣng Hӗ Chí Minh vӅ tín ngѭӥng, tôn giáo là sӵ vұn dөng sáng<br /> tҥo quan ÿiӇm mácxít vӅ tín ngѭӥng, tôn giáo trong hoàn cҧnh xã hӝi<br /> ViӋt Nam nhҵm thӵc hiӋn thҳng lӧi mөc tiêu ÿҩt nѭӟc ÿӝc lұp, tôn giáo<br /> tӵ do, dân giàu, nѭӟc mҥnh, xã hӝi công bҵng, dân chӫ, văn minh. Tѭ<br /> tѭӣng này ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ nhұn thӭc rõ ÿһc ÿiӇm cӫa ViӋt<br /> Nam, mӝt quӕc gia ÿa dân tӝc, ÿa tôn giáo, các loҥi hình tín ngѭӥng tôn<br /> giáo tӗn tҥi hòa ÿӗng, ÿan xen, ҧnh hѭӣng lүn nhau. Theo Chӫ tӏch Hӗ<br /> Chí Minh, trong ÿҩu tranh dӵng nѭӟc và giӳ nѭӟc, dân tӝc ViӋt Nam ÿã<br /> tҥo nên hӋ giá trӏ truyӅn thӕng vô cùng quý báu, trong ÿó yêu nѭӟc là<br /> giá trӏ hàng ÿҫu. Nhұn thӭc sâu sҳc và thҩm nhuҫn truyӅn thӕng ҩy, Chӫ<br /> tӏch Hӗ Chí Minh ÿã nhҩn mҥnh và luôn nhҩt quán vӅ lұp trѭӡng ÿӕi<br /> vӟi tôn giáo:<br /> Thͱ nh̭t, tín ngѭӥng tôn giáo là quyӅn căn bҧn cӫa con ngѭӡi. Ngay<br /> sau ngày giành ÿӝc lұp, trong phiên hӑp ÿҫu tiên cӫa Chính phӫ, Hӗ Chӫ<br /> tӏch ÿã nói “tín ngѭӥng tӵ do, lѭѫng - giáo ÿoàn kӃt”.(1) Ngѭӡi khҷng<br /> ÿӏnh, lòng yêu nѭӟc và ÿӭc tin tôn giáo không có gì mâu thuүn, trái lҥi<br /> *<br /> <br /> . ThS., Vө Phұt giáo, Ban Tôn giáo Chính phӫ.<br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> <br /> <br /> còn gҳn bó chһt chӁ vӟi nhau. Trong mӝt bӭc thѭ gӱi ÿӗng bào Công<br /> giáo nhân LӉ Giáng sinh, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã viӃt: “Thѭӧng ÿӃ và<br /> Tә quӕc muôn năm”.(2) Mӝt ngѭӡi dù theo tôn giáo nào thì trѭӟc hӃt vүn<br /> phҧi là mӝt công dân có nghƭa vө vӟi dân tӝc, vӟi ÿҩt nѭӟc.<br /> Nhѭ vұy, ÿһc ÿiӇm văn hóa dân tӝc nói chung, truyӅn thӕng yêu nѭӟc<br /> nói riêng và sӵ tôn trӑng ÿӕi vӟi niӅm tin tôn giáo là cѫ sӣ cӫa tѭ tѭӣng<br /> Hӗ Chí Minh vӅ tôn giáo. Tѭ tѭӣng ҩy ÿã thu phөc chӭc sҳc và tín ÿӗ các<br /> tôn giáo tin tѭӣng Hӗ Chӫ tӏch và mӝt lòng theo Ĉҧng. Ngay cҧ mӝt<br /> chính trӏ gia không cùng quan ÿiӇm nhѭ Jean Sainteny cNJng phҧi khâm<br /> phөc vӅ Ngѭӡi: “VӅ phҫn tôi, phҧi nói rҵng, chѭa bao giӡ tôi có cӟ ÿӇ<br /> nhұn thҩy nѫi các chѭѫng trình cӫa Cө Hӗ Chí Minh mӝt dҩu vӃt nào, dù<br /> rҩt nhӓ, cӫa sӵ công kích, ÿa nghi, hoһc chӃ giӉu ÿӕi vӟi mӝt tôn giáo<br /> nào bҩt kǤ”(3).<br /> Thͱ hai, tӵ do tín ngѭӥng tôn giáo phҧi gҳn liӅn vӟi ÿӝc lұp dân tӝc.<br /> Tӵ do tín ngѭӥng tôn giáo và ÿӝc lұp dân tӝc thӇ hiӋn rҩt rõ trong tѭ<br /> tѭӣng cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh. Ngay tӯ thӡi kǤ ÿҫu chӕng thӵc dân<br /> Pháp, Ngѭӡi ÿã nhұn ra nӃu ÿҩt nѭӟc không ÿѭӧc ÿӝc lұp thì nhân dân<br /> không ÿѭӧc tӵ do, trong ÿó có tӵ do tôn giáo. Vì thӃ, ÿӝc lұp dân tӝc và<br /> tӵ do cӫa Tә quӕc là nguyӋn vӑng thiӃt tha cӫa mӑi ngѭӡi dân ViӋt Nam,<br /> trong ÿó có ÿӗng bào các tôn giáo. Tháng 1/1946, khi thӵc dân Pháp lăm<br /> le quay lҥi xâm chiӃm nѭӟc ta, mӝt lҫn nӳa, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh khҷng<br /> ÿӏnh: “Nѭӟc không ÿѭӧc ÿӝc lұp, thì tôn giáo không ÿѭӧc tӵ do, nên<br /> chúng ta phҧi làm cho nѭӟc ÿӝc lұp ÿã”(4). Ĉһc biӋt là, trong cuӝc kháng<br /> chiӃn chӕng thӵc dân Pháp, Hӗ Chӫ tӏch còn tin tѭӣng Chúa sӁ phù hӝ<br /> nhân dân ViӋt Nam kháng chiӃn thҳng lӧi. Cө thӇ, Ngѭӡi viӃt: “Chúng ta<br /> toàn dân, giáo cNJng nhѭ lѭѫng, ÿoàn kӃt kháng chiӃn ÿӇ Tә quӕc ÿѭӧc<br /> ÿӝc lұp, tôn giáo ÿѭӧc tӵ do. Ĉӭc Chúa phù hӝ chúng ta, chúng ta chҳc<br /> thҳng lӧi”(5).<br /> Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn nhҩt quán tôn trӑng quyӅn tӵ do tín<br /> ngѭӥng tôn giáo cӫa ÿӗng bào, nhҩt là nhӳng ngѭӡi có ÿҥo. Khi MiӅn<br /> Bҳc giành ÿѭӧc ÿӝc lұp tiӃn lên xây dӵng chӫ nghƭa xã hӝi, ngày<br /> 10/5/1958, trѭӟc câu hӓi cӫa cӱ tri thӫ ÿô Hà Nӝi “TiӃn lên chӫ nghƭa xã<br /> hӝi, tôn giáo có bӏ hҥn chӃ không?”, Ngѭӡi ÿã trҧ lӡi rõ: “Không, ӣ các<br /> nѭӟc xã hӝi chӫ nghƭa, tín ngѭӥng hoàn toàn tӵ do, ӣ ViӋt Nam ta cNJng<br /> vұy”(6). Nhѭ vұy, ÿӝc lұp dân tӝc là mөc tiêu, là mong muӕn cӫa mӑi<br /> ngѭӡi dân ViӋt Nam, trong ÿó có ÿӗng bào các tôn giáo. Nѭӟc nhà ÿӝc<br /> lұp mӟi có tӵ do tôn giáo.<br /> <br /> 26<br /> <br /> %L +ͯX 'ɉͣF 7ɉ Wɉ͟QJ +͓ &Kt 0LQK Yɾ W{Q JLiR«<br /> <br /> <br /> <br /> Thͱ ba, xây dӵng, cӫng cӕ khӕi ÿҥi ÿoàn kӃt toàn dân, vì mөc tiêu dân<br /> giàu, nѭӟc mҥnh, ÿӝc lұp dân tӝc và chӫ nghƭa xã hӝi. Tѭ tѭӣng Hӗ Chӫ<br /> tӏch vӅ chính sách tôn giáo thӇ hiӋn tính nhҩt quán và lâu dài thӵc sӵ tôn<br /> trӑng tín ngѭӥng, tôn giáo; thái ÿӝ mӅm dҿo, khéo léo trong viӋc giҧi<br /> quyӃt các vҩn ÿӅ tôn giáo. Nӝi dung Tám ÿi͉u m͏nh l͏nh cӫa Chính phӫ<br /> ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa ghi rõ: Chính phӫ, quân ÿӝi và ÿoàn thӇ<br /> phҧi tôn trӑng tӵ do tín ngѭӥng, phong tөc tұp quán cӫa ÿӗng bào. Ngày<br /> 5/4/1948, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã nêu 6 ÿiӅu nên làm và không nên<br /> làm, trong ÿó có mӝt ÿiӅu “Không nên xúc phҥm ÿӃn tín ngѭӥng, phong<br /> tөc cӫa dân”. ĈiӇm 1, ĈiӅu 7, Chính c˱˯ng cӫa Mһt trұn Liên ViӋt ghi<br /> rõ: “Tôn trӑng quyӅn tӵ do tín ngѭӥng, tӵ do thӡ cúng cho mӑi ngѭӡi”.<br /> Sҳc lӋnh 234/SL do Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ký ngày 14/6/1955 ÿã thӇ hiӋn<br /> rõ tính nhҩt quán lâu dài cӫa chính sách tôn trӑng tӵ do tín ngѭӥng tôn<br /> giáo cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc ta.<br /> KӃ thӯa quan ÿiӇm mácxít, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn có thái ÿӝ<br /> mӅm dҿo, biӋn pháp khôn khéo, hӧp tình hӧp lý trong viӋc giҧi quyӃt các<br /> vҩn ÿӅ tôn giáo ӣ nѭӟc ta. VӅ nguyên tҳc, Ngѭӡi chӍ rõ các tә chӭc tôn<br /> giáo phҧi hoҥt ÿӝng trong khuôn khә pháp luұt, theo quy ÿӏnh tҥi ĈiӅu 14<br /> (Chѭѫng IV) S̷c l͏nh s͙ 234 do Ngѭӡi ký: “Các tә chӭc tôn giáo phҧi<br /> tuân thӫ theo pháp luұt cӫa nѭӟc ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa, nhѭ mӑi<br /> tә chӭc khác cӫa nhân dân”. Trên cѫ sӣ nguyên tҳc ҩy, vҩn ÿӅ nҧy sinh<br /> trong quan hӋ giӳa các tôn giáo, giӳa ngѭӡi theo tôn giáo, giӳa tôn giáo<br /> vӟi chính quyӅn,... ÿã ÿѭӧc Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh xӱ lý thành công.<br /> Ngѭӡi phân ÿӏnh rҥch ròi thái ÿӝ, cách thӭc ӭng xӱ theo các mӭc ÿӝ khác<br /> nhau, nhѭ ÿӕi vӟi chӫ nghƭa thӵc dân và các thӃ lӵc tôn giáo phҧn ÿӝng<br /> câu kӃt vӟi nhau là ÿҩu tranh chӕng kҿ ÿӏch; còn ÿӕi vӟi ÿӗng bào tôn<br /> giáo làm sai chính sách tôn giáo cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc là ÿҩu tranh<br /> trong nӝi bӝ nhân dân.<br /> Trên cѫ sӣ tѭ tѭӣng vӅ chính sách tôn giáo, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã<br /> ÿӅ ra nhӳng quan ÿiӇm, giҧi pháp ÿúng ÿҳn ÿӇ thӵc hiӋn thành công vҩn<br /> ÿӅ ÿoàn kӃt các tôn giáo mà trӑng tâm là ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo. Ĉoàn kӃt<br /> là mӝt nӝi dung cѫ bҧn, bao trùm, có ý nghƭa quyӃt ÿӏnh thành công cӫa<br /> sӵ nghiӋp cách mҥng ViӋt Nam. Ĉӕi vӟi tôn giáo, sӵ chân tình và bӅn<br /> vӳng nhѭ là mӝt ÿiӅu kiӋn tiên quyӃt ÿӇ thӵc hiӋn ÿoàn kӃt. Ngѭӡi nhҩn<br /> mҥnh, ÿoàn kӃt không nhӳng rӝng rãi mà còn lâu dài; ÿoàn kӃt là mӝt<br /> chính sách dân tӝc, không phҧi là mӝt thӫ ÿoҥn chính trӏ; ÿoàn kӃt ÿӇ ÿҩu<br /> <br /> 27<br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> <br /> <br /> tranh cho thӕng nhҩt, ÿӝc lұp cӫa Tә quӕc và xây dӵng nѭӟc nhà; ÿoàn<br /> kӃt tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi có ÿӭc, có sӭc, có lòng phөng sӵ Tә quӕc và<br /> phөng sӵ nhân dân. Ĉoàn kӃt tôn giáo là mӝt nӝi dung quan trӑng trong<br /> chiӃn lѭӧc ÿҥi ÿoàn kӃt toàn dân cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh. Ngѭӡi ÿã<br /> tìm ra cѫ sӣ khoa hӑc cӫa sӵ ÿoàn kӃt tôn giáo. Ĉó là sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa<br /> các tôn giáo, thӇ hiӋn ӣ hai ÿiӇm:<br /> M͡t là, các tôn giáo chân chính xét ÿӃn cùng ÿӅu mong muӕn con<br /> ngѭӡi ÿѭӧc sung sѭӟng tӵ do, hҥnh phúc: “Phұt sinh ra ÿӇ lӧi lҥc quҫn<br /> sinh, vô ngã vӏ tha; Ĉӭc Giêsu hy sinh là vì muӕn loài ngѭӡi ÿѭӧc tӵ do,<br /> hҥnh phúc; Khәng Tӱ sinh ra cNJng là ÿӇ giúp con ngѭӡi sӕng nhân nghƭa<br /> vì mӝt thӃ giӟi ÿҥi ÿӗng”(7).<br /> Hai là, tín ÿӗ các tôn giáo căn bҧn là nhӳng ngѭӡi lao ÿӝng bӏ chӃ ÿӝ<br /> cNJ áp bӭc bóc lӝt. Hӑ ÿӅu là nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc thӵc sӵ. Do vұy, hӑ<br /> là lӵc lѭӧng cӫa cách mҥng, là bӝ phұn quan trӑng trong khӕi ÿҥi ÿoàn<br /> kӃt toàn dân vӟi tѭ cách là chӫ thӇ cӫa cách mҥng.<br /> Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh không chӍ nhҩn mҥnh sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa các<br /> tôn giáo mà còn tìm ra sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa các tôn giáo vӟi chӫ nghƭa<br /> Mác - Lênin, chӫ nghƭa xã hӝi. Ngѭӡi coi tôn giáo là nѫi gӱi gҳm nguyӋn<br /> vӑng thiӃt tha cӫa mӝt bӝ phұn quҫn chúng lao ÿӝng mong chӡ sӵ giҧi<br /> thoát khӓi áp bӭc, bҩt công, nghèo khә, tӯ ÿó cә vNJ hӑ tham gia kháng<br /> chiӃn, kiӃn quӕc. Ĉӕi vӟi chӭc sҳc các tôn giáo, Ngѭӡi luôn ÿӝng viên,<br /> khѫi dұy lòng yêu nѭӟc thѭѫng nòi, gìn giӳ, phát huy truyӅn thӕng tӕt<br /> ÿҽp cӫa dân tӝc.<br /> Trӑng tâm tѭ tѭӣng vӅ tôn giáo cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh là vҩn ÿӅ<br /> ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo. Cѫ sӣ cӫa ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo theo tѭ tѭӣng Hӗ<br /> Chí Minh là sӵ “ÿӗng nhҩt” vì mөc tiêu ÿӝc lұp cӫa dân tӝc, tӵ do cӫa<br /> con ngѭӡi. Ngѭӡi cho rҵng, ÿӗng bào lѭѫng và ÿӗng bào giáo ÿӅu là<br /> ngѭӡi ViӋt Nam, ÿӅu là ngѭӡi lao ÿӝng và sӵ nghiӋp cách mҥng là sӵ<br /> nghiӋp to lӟn và lâu dài. Vì thӃ, lѭѫng - giáo phҧi ÿoàn kӃt, toàn dân phҧi<br /> ÿoàn kӃt thì sӵ nghiӋp to lӟn cӫa dân tӝc mӟi giành ÿѭӧc thành công, tӵ<br /> do cӫa con ngѭӡi mӟi ÿѭӧc thӵc hiӋn. Qua các bӭc thѭ gӱi cho tín ÿӗ và<br /> các chӭc sҳc tôn giáo, Hӗ Chí Minh luôn ÿӅ cao cái chung, không kӇ<br /> lѭѫng hay giáo căn bҧn nhҩt là lòng yêu nѭӟc. Còn cái riêng, cái dӏ biӋt<br /> vӅ ÿӭc tin, lӕi sӕng cӫa ÿӗng bào theo hoһc không theo các tôn giáo chӍ<br /> là sӵ khác biӋt nhӓ, không căn bҧn. Do ÿó, ÿӗng bào cҫn phҧi bӓ qua cái<br /> dӏ biӋt nhӓ, giӳ lҥi cái tѭѫng ÿӗng lӟn.<br /> <br /> 28<br /> <br /> %L +ͯX 'ɉͣF 7ɉ Wɉ͟QJ +͓ &Kt 0LQK Yɾ W{Q JLiR«<br /> <br /> <br /> <br /> Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn coi công tác vұn ÿӝng ÿӕi vӟi chӭc sҳc và<br /> tín ÿӗ các tôn giáo. Ngѭӡi luôn biӇu lӝ sӵ tôn trӑng, quan tâm ÿӕi vӟi<br /> chӭc sҳc các tôn giáo và tìm cách tӕt nhҩt ÿӇ tranh thӫ hӑ; song cNJng phҧi<br /> có thái ÿӝ dӭt khoát, kiên quyӃt trӯng trӏ nhӳng kҿ mѭӧn ÿҥo làm hҥi<br /> ÿҥo, làm hҥi dân. Ngѭӡi chӍ rõ, Chính phӫ sӁ nghiêm trӏ nhӳng kҿ lӯa<br /> bӏp, cѭӥng bӭc ÿӗng bào phҧi lìa bӓ quê hѭѫng, sa vào mӝt ÿӡi sӕng tӕi<br /> tăm cӵc khә vӅ phҫn xác cNJng nhѭ phҫn hӗn.<br /> Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn chăm lo ÿӃn ÿӡi sӕng cӫa ÿӗng bào tôn<br /> giáo, cҧ phҫn xác lүn phҫn hӗn, bӣi phҫn xác có no ҩm thì phҫn hӗn mӟi<br /> thong dong. Tӯ ÿó, Ngѭӡi chӍ ÿҥo Chính phӫ cҫn có chính sách cө thӇ ÿӇ<br /> cҧi thiӋn, nâng cao cuӝc sӕng cho ÿӗng bào. Ngѭӡi nói, phҧi ra sӭc cӫng<br /> cӕ hӧp tác xã, phát triӇn sҧn xuҩt, tăng thu nhұp cho xã viên; ÿӗng thӡi<br /> phҧi ÿҧm bҧo tín ngѭӥng tӵ do. Nhӳng hoҥt ÿӝng tôn giáo không ÿѭӧc<br /> cҧn trӣ sҧn xuҩt cӫa nhân dân, không ÿѭӧc trái vӟi chính sách và pháp<br /> luұt cӫa Nhà nѭӟc.<br /> Ĉӕi vӟi phҫn hӗn cӫa ÿӗng bào tôn giáo, Hӗ Chӫ tӏch không chӍ ÿánh<br /> giá cao giá trӏ cӫa văn hóa tôn giáo, mà còn trӵc tiӃp quan tâm tӟi sinh<br /> hoҥt tôn giáo. Ngѭӡi ÿã nhiӅu lҫn ÿӃn cѫ sӣ thӡ tӵ vӟi tҩm lòng thành<br /> kính dӵ các lӉ nghi tôn giáo nhѭ LӉ Phұt ÿҧn, LӉ Giáng sinh,... Ngѭӡi<br /> luôn ÿӝng viên, khích lӋ chӭc sҳc và tín ÿӗ các tôn giáo phát huy giá trӏ<br /> tôn giáo tӕt ÿҽp ÿӇ thӵc hiӋn cuӝc sӕng tӕt ÿӡi, ÿҽp ÿҥo.<br /> Tѭ tѭӣng cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh vӟi tôn giáo thӇ hiӋn sӵ hiӇu biӃt<br /> sâu sҳc, tôn trӑng nhӳng giá trӏ cӫa tôn giáo vӟi ÿӡi sӕng xã hӝi, là ÿӍnh<br /> cao trong vұn dөng sáng tҥo chӫ nghƭa Mác - Lênin vӅ tôn giáo ÿӇ giҧi<br /> quyӃt vҩn ÿӅ tín ngѭӥng tôn giáo phù hӧp vӟi hoàn cҧnh lӏch sӱ, văn hóa<br /> và ÿáp ӭng yêu cҫu thӵc tiӉn cách mҥng ViӋt Nam. Tѭ tѭӣng ҩy còn<br /> nguyên giá trӏ trong ӭng xӱ và giҧi quyӃt vҩn ÿӅ tôn giáo ӣ ViӋt Nam<br /> trong giai ÿoҥn hiӋn nay./.<br /> CHÚ THÍCH<br /> 1. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),<br /> v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, Nxb. Tôn giáo: 16.<br /> 2. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),<br /> v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 25.<br /> 3. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),<br /> v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 27.<br /> 4. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),<br /> v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 172.<br /> <br /> 29<br /> <br /> T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh<br /> T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh<br /> T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh<br /> T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh<br /> <br />