Tương hợp kích thước các loại khớp nhân tạo với khớp gối thoái hóa

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TƯƠNG HỢP KÍCH THƯỚC CÁC LOẠI KHỚP NHÂN TẠO VỚI KHỚP GỐI<br /> THOÁI HÓA<br /> Nguyễn Phúc Thịnh*, Bùi Hồng Thiên Khanh**<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Đặt vấn đề: Bất tương hợp kích thước dụng cụ khi thay khớp gối ảnh hưởng đến chức năng và tuổi thọ khớp<br /> nhân tạo. Sigma (Depuy) và Scorpio (Stryker) là hai loại khớp gối ngoại nhập được thiết kế từ số đo người Âu<br /> châu và Ấn Độ, khi thay khớp cho người Việt Nam sự bất tương hợp kích thước có thể xảy ra.<br /> Mục tiêu: Hình thái học kích thước các lát cắt xương trong thay khớp gối toàn phần. Mô hình lí thuyết, xét<br /> độ tương hợp kích thước dụng cụ-lát cắt xương giả định bằng điện toán cắt lớp, X quang kĩ thuật số. Mô hình<br /> thực tế, xét độ tương hợp này qua kích thước mép xương-dụng cụ trong khi thay khớp.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả tiến cứu hàng loạt ca qua 30 trường hợp thoái<br /> hóa khớp gối nặng có chỉ định thay khớp gối Sigma hoặc Scorpio. Đo kích thước lát cắt xa đùi giả định và lát cắt<br /> mâm chày giả định bằng điện toán cắt lớp và X quang số hóa kết hợp đo kích thước mép xương-khớp nhân tạo<br /> trong mổ.<br /> Kết quả: Mô hình lí thuyết trên điện toán cắt lớp cho thấy Sigma underhang khi dùng cho gối nhỏ và<br /> Scorpio overhang khi dùng cho gối lớn. Mô hình thực tế khi thay khớp, tỉ lệ bất tương hợp trên 3mm tại ít nhất 1<br /> trong 5 vùng phần đùi: Sigma 40% overhang vùng lát cắt trước và 20% underhang vùng lát cắt xa, thường ở<br /> khớp nhỏ, Scorpio 40% overhang vùng lát cắt xa, thường ở khớp lớn. Mâm chàySigma và Scorpio 60%<br /> underhang vùng giữa trong hoặc giữa ngoài.<br /> Kết luận: Mô hình thực tế và lí thuyết tương đồng nhau: ở lát cắt xa phần đùi, Sigma underhang với gối<br /> nhỏ, Scorpio overhang với gối lớn. Phần mâm chày của Sigma và Scorpio đều underhang vùng giữa trong hoặc<br /> giữa ngoài.<br /> Từ khóa: Khớp nhỏ, khớp lớn, bất tương hợp, Thay khớp gối toàn phần.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CURRENT KNEE PROSTHESES & VIETNAMESE OSTEOARTHRITIS<br /> THE BONE-IMPLANT FIT<br /> Nguyen Phuc Thinh, Bui Hong Thien Khanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 1 - 2015: 91 - 98<br /> Introduction: The correctness of fit of knee prostheses influences the prostheses’ function & longevity.In<br /> Vietnam, 2 current knee prostheses (Scorpio-Stryker, Sigma-Depuy)designed for Caucasian & Indian people were<br /> widely used in arthroplasty, their bone-implant fit hasn’t still been evaluated yet.<br /> Objectives: Take the measurements of osteoarthritis knees’morphology. Evaluate the bone-implant fit by the<br /> theoretical arthroplasty model using CT, x ray and the practical operative arthroplasty model measuring the<br /> implant-bone edge distances.<br /> Participants & methods: The observative prospective case-series study of 30 cases severe knee osteoarthritis<br /> <br /> * Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> ** Bộ môn Chấn thương chỉnh hình và Phục hồi chức năng, ĐH Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Phúc Thịnh<br /> ĐT: 01686581494<br /> Email: phucthinhy04@yahoo.com<br /> <br /> Chấn Thương Chỉnh Hình<br /> <br /> 91<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> who had total knee arthroplasty indication with Sigma or Scorpio. Take the measurements of femoral distal cut &<br /> tibial cut by CT scan, computer-processed x ray. Measure the intra-operative implant-bone edge distances.<br /> Results: In the theoretical arthroplasty model, Sigma is underhang with small knees and Scorpio is overhang<br /> with large knees. In the practical operative arthroplasty model, the mismatch rate over 3mm at least 1 zone of 5<br /> femoral component zones: Sigma 40% overhang at the anterior cut, 20% underhang at distal cut, usually with<br /> small knees. On the contrary, Sigma 40% overhang at distal cut, usually with large knee. Both Sigma and<br /> Scorpio’s tibial components are 60% underhang at lateral or medial middle zone.<br /> Conclusion: The theoretical arthroplasty model has same results with the practical operative arthroplasty<br /> model. At the distal zone of femoral component, Sigma may overhang with small knee,Scorpio may overhang with<br /> large knee. The tibia components of both Sigma and Scorpio may underhang at lateral or medial middle zone.<br /> Key words: underhang, overhang, mismatch, total knee replacement.<br /> trong quá trình thay khớp gối, có ghép xương<br /> ĐẶT VẤNĐỀ<br /> khi thay khớp gối, BN biến dạng vẹo ngoài gối<br /> Bên cạnh các yếu tố trục khớp, cân bằng<br /> nặng trên 10 độ, x quang kiểm tra khớp gối<br /> khoảng gấp-duỗi, cố định khớp nhân tạo vững<br /> thẳng nghiêng sau mổ KNT lệch trục. Trong<br /> chắc, sự tương hợp kích thước (KT) giữa khớp<br /> khoảng thời gian nghiên cứu, 35 BN thỏa tiêu chí<br /> nhân tạo (KNT) và các lát cắt xương trong phẫu<br /> nhưng loại 5 trường hợp do có ghép xương khi<br /> thuật thay khớp gối là một trong các yếu tố ảnh<br /> thay khớp và thiểu sản lồi cầu ngoài. 30 trường<br /> hưởng đến chức năng và tuổi thọ khớp nhân<br /> hợp nghiên cứu: nữ 83,3%, nam 16,7%. Tuổi 66,3<br /> tạo(4,5). Nghiên cứu của Mahoney cho thấy KNT<br /> ± 9,4, chiều cao 158,6 ± 7,8 cm. Biến dạng gối vẹo<br /> phần đùi lớn hơn xương 3mm chiều trong-ngoài<br /> trongtrung bình 10 ± 5,6 độ. Các BN được phân<br /> sau 2 năm theo dõi cho thấy mức độ đau gấp đôi<br /> hai nhóm ngẫu nhiên thay khớp Sigma hoặc<br /> so với các bệnh nhân không bất tương hợp kích<br /> Scorpio.<br /> thước(4). Các khớp gối nhân tạo ở nước ta toàn bộ<br /> Đo KT các lát cắt xương giả định bằng điện<br /> là hàng ngoại nhập, Scorpio-Stryker và Sigmatoán cắt lớp (ĐTCL) và X quang. Trên ĐTCL: Lát<br /> Depuy được thiết kế từ số đo người Âu châu và<br /> cắt xa xương đùi giả định vuông góc trục cơ học<br /> Ấn Độ. Khi thay các KNT trên cho người Việt<br /> chi dưới, trên khe khớp 10mm, KT trong-ngoài<br /> Nam thì kích thước chúng có tương hợp? Chúng<br /> (TN) là đoạn thẳng nối 2 mỏm trên lồi cầu, KT<br /> tôi thực hiện nghiên cứu về sự tương hợp này<br /> trước-sau ngoài và trong của 2 lồi cầu xương đùi<br /> nhằm chọn lựa loại KNT có kích thước (KT) phù<br /> vuông góc với TN. KT trước-sau (TS) lớn nhất<br /> hợp dân số bản địa, góp phần cải thiện chức<br /> của đầu dưới xương đùi và KT trong-ngoài dùng<br /> năng sau phẫu thuật thay khớp gối.<br /> so sánh với KT tương ứng của KNT trên tán xạ<br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> đồ. Lát cắt mâm chày giả định dốc sau 7 độ, dưới<br /> khe khớp 8mm. TS giữa là đoạn nối 1/3 trong lồi<br /> Nghiên cứu tiến cứu mô tả hàng loạt catrên<br /> củ chày và tâm điểm bám dây chằng chéo sau,<br /> 30 trường hợp được thay khớp gối từ 10/2013đo KT TN vuông góc đường này và đo TS giữa<br /> 05/2014 tại BVĐHYDTPHCM. Tiêu chí chọn<br /> và TS trong (hình 1). So sánh KT TN, TS giữa<br /> bệnh gồm bệnh nhân (BN) người Việt Nam bị<br /> hoặc TS ngoài có KT lớn hơn với KT TN, TS của<br /> thoái hóa khớp gối nặng (độ IV theo KellgrenKNT trên tán xạ đồ.<br /> Lawrence) có chỉ định thay khớp gối toàn phần<br /> không giữ dây chằng chéo sau do cùng một<br /> phẫu thuật viên thay khớp. Loại khỏi nghiên cứu<br /> những trường hợp: có kết hợp xương vùng gối<br /> trước khi thay khớp, bị gãy xương vùng gối<br /> <br /> 92<br /> <br /> Trên X quang số hóa có chỉ dấu kích thước:<br /> Đo KT TN và TS lát cắt xa đùi giả định (dạng<br /> ngoài 6 độ so với trục giải phẫu xương đùi, bề<br /> dày 10mm) và lát cắt mâm chày giả định (vuông<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> góc trục xương chày, dốc sau 7 độ, bề dày 8mm)<br /> (hình 2, 3).<br /> Đo KT lát cắt xương bằng thước trong mổ:<br /> đo được các KT tương ứng như đo trên ĐTCL<br /> nhưng không đo được KT trước-sau lớn nhất<br /> của đầu dưới xương đùi (hình 4). Sau khi đặt<br /> KNT khi mổ, đo KT KNT-mép xương 5 vùng<br /> phần đùi trong-ngoài và 8 vùng phần mâm chày<br /> (hình 5). Khớp nhỏ hơn xương-underhang, lớn<br /> hơn-overhang.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Hình thái học kích thước các lát cắt xương<br /> <br /> Đo lát cắt xương giả định bằng ĐTCL<br /> Lát cắt xa xương đùi TS 58,9 ± 3,7 mm, TN<br /> 64,2 ± 3,1mm, TS-ngoài 50,9 ± 3,2 mm, TS-trong<br /> 50,5 ± 2,0 mm. TS-ngoài ≈ TS-trong (p=0,603) Tỉ lệ<br /> TN/TS 1,08. Cùng một KT TS, KT TN biến thiên<br /> 8mm. KT TN và TS có tương quan tuyến tính với<br /> phương trình hồi qui TN = 0,543 × TS + 32,126<br /> (biểu đồ 1).<br /> <br /> Hình 1. Lát cắt xa xương đùi và lát cắt mâm chày giả định trên ĐTCL<br /> <br /> Hình 2: Lát cắt xa xương đùi giả định trên X quang số hóa<br /> <br /> Hình 3: Lát cắt mâm chày giả định trên X quang số hóa<br /> <br /> Chấn Thương Chỉnh Hình<br /> <br /> 93<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Hình 4: Lát cắt xa đùi và lát cắt mâm chày trong mổ<br /> <br /> Hình 5: Năm vùng đo tương hợp phần đùi và 8 vùng phần mâm chày KNT<br /> Lát cắt mâm chày TS-giữa 43,5 ± 3,2mm, TSngoài 41,2 ± 3,2mm, TS-trong 45,7 ± 3,1mm. TN<br /> 68,2 ± 3,9mm. TS (KT lớn nhất giữa TS-ngoài và<br /> TS-giữa 43,8 ± 3,1mm). TS-trong > TS-ngoài<br /> (p=0,000). Tỉ lệ TN/TS 1,57. Cùng một KT TS, KT<br /> TN biến thiên 8mm. KT TN và TS có tương quan<br /> tuyến tính với phương trình hồi qui TN = 0,899 ×<br /> TS + 28,873 (biểu đồ 2).<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tán xạ đồ KT lát cắt xa đùi<br /> <br /> 94<br /> <br /> Đo bằng thước trong lúc phẫu thuật<br /> Lát cắt xa xương đùi TN 64,8 ± 3,4mm, TSngoài 49,0 ± 3,3 mm, TS-trong 48,6 ± 3,4 mm. TSngoài ≈ TS-trong (p=0,461).Lát cắt mâm chày TSgiữa 40,7 ± 3,0mm, TS-ngoài 43,6 ± 3,1mm, TStrong 46,2 ± 2,8mm. TS-trong > TS-ngoài<br /> (p=0,000).<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tán xạ đồ KT lát cắt mâm chày giả định ĐTCL với KNT<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> Biểu đồ 3: Tán xạ đồ KT lát cắt xa đùi giả định ĐTCL<br /> với X quang<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Biểu đồ 4: Tán xạ đồ KT lát cắt mâm chày giả định<br /> ĐTCL với X quang<br /> <br /> Đo bằng X quang số hóa<br /> Phần đùi: TS 58,9 ± 4,2mm, TN 63,3 ± 3,8mm.<br /> Phần mâm chày: TS 48,0 ± 4,8mm, TN 69,0 ±<br /> 3,9mm.<br /> <br /> Phần đùi KNT ĐTCL và X quang có dự đoán<br /> cỡ khớp gần bằng nhau (biểu đồ 3), phần mâm<br /> chày ĐTCL và X quang có dự đoán cỡ khớp khác<br /> nhau (biểu đồ 4).<br /> <br /> So sánh kích thước các lát cắt xương trên mô<br /> hình lí thuyết (ĐTCL & X quang)<br /> <br /> Xét độ tương hợp mô hình thực tế<br /> Sau khi đặt khớp ưu tiên cân bằng khoảng<br /> gấp-duỗi và sát với KT trước-sau đùi, xét khoảng<br /> cách KNT-mép xương theo chiều trongngoài.Vùng 1 Sigma overhang nhiều hơn<br /> Scorpio (bảng 1).<br /> <br /> Mô hình lí thuyết đo trên ĐTCL<br /> Bất tương hợp ≥3mm phần đùi nếu gối BN<br /> có KT TS ≤56mm thay khớp Sigma, KT TN KNT<br /> sẽ nhỏ hơn lát cắt xương (underhang). Nếu gối<br /> BN có KT TS ≥ 61mm thay khớp Scorpio, KT TN<br /> KNT sẽ lớn hơn lát cắt xương (overhang) (biểu<br /> đồ 1). Bất tương hợp phần mâm chày ≥ 3mm,<br /> KNT có KT TN nhỏ hơn lát cắt mâm chày<br /> (underhang) ở đa số trường hợp BN có KT TS ≤<br /> 45mm (biểu đồ 2).<br /> <br /> Bảng 1: Tỉ lệ vùng dễ bất tương hợp trên 3mm phần<br /> đùi khi thay khớp<br /> <br /> Sigma<br /> Scorpio<br /> <br /> Bất tương hợp ≥ 3mm phần đùi<br /> Vùng 1 lát cắt trước<br /> Vùng 3lát cắt xa<br /> 6 ca overhang40%<br /> 3 ca underhang20%<br /> 4 ca overhang26,7%<br /> 3 ca overhang20%<br /> <br /> So sánh ĐTCL và X quang<br /> Bảng 2: Tỉ lệ bất tương hợp trên 3mm khi thay khớp<br /> Bất tương hợp ≥ 3mm tại ít nhất 1 trong 5 vùng phần đùi<br /> <br /> Sigma<br /> Scorpio<br /> <br /> Bất tương hợp ≥ 3mm tại vùng giữa trong<br /> hoặc ngoài lát cắt mâm chày<br /> <br /> Overhang<br /> 6ca – 40%<br /> Thường tại vùng 1 lát cắt trước<br /> <br /> Underhang<br /> 3ca- 20%<br /> Thường tại vùng 3 lát cắt xa<br /> <br /> Overhang<br /> <br /> Underhang<br /> <br /> 0<br /> <br /> 9ca- 60%<br /> <br /> 6ca- 40%<br /> Thường tại vùng 3 lát cắt ca ngoài<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 9ca- 60%<br /> <br /> Chấn Thương Chỉnh Hình<br /> <br /> 95<br /> <br />