Tỷ lệ kiến thức tốt về chăm sóc bàn chân giữa các nhóm có không có béo phì,tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và các mức HBA1C ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 nhập viện tại khoa nội tim mạch - nội tiết Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TỶ LỆ KIẾN THỨC TỐT VỀ CHĂM SÓC BÀN CHÂN GIỮA CÁC NHÓM  <br /> CÓ / KHÔNG CÓ BÉO PHÌ, TĂNG HUYẾT ÁP, RỐI LOẠN LIPID MÁU  <br /> VÀ CÁC MỨC HBA1C Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP 2  <br /> NHẬP VIỆN TẠI KHOA NỘI TIM MẠCH – NỘI TIẾT BỆNH VIỆN ĐA KHOA  <br /> TRUNG ƯƠNG CẦN THƠ <br /> Trần Đặng Đăng Khoa*, Triệu Thị Thảo Anh** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: So sánh tỷ lệ kiến thức (KT) tốt về chăm sóc bàn chân đái tháo đường (ĐTĐ) giữa các nhóm có <br /> hoặc không có béo phì, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và các mức HbA1c. <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: gồm 88 BN đã được chẩn đoán xác định ĐTĐ typ 2 đang nằm <br /> điều trị tại khoa Nội Tim mạch – Nội tiết bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ từ tháng 10/2011 đến tháng <br /> 03/2012. ĐTĐ  typ  2  được  chẩn  đoán  dựa  vào  tiêu  chuẩn  của  Hiệp  hội  đái  tháo  đường  Hoa  Kỳ  (ADA)  năm <br /> 2010. <br /> Kết quả: Tỷ lệ BN có KT tốt về chăm sóc bàn chân ĐTĐ ở nhóm có rối loạn lipid máu là 14,1% thấp hơn so <br /> với nhóm không có rối loạn lipid máu là 33,3%. Tỷ lệ BN ở nhóm HbA1C ≤ 7% có KT tốt cao hơn so với nhóm <br /> BN có nồng độ HbA1C > 7% với các tỷ lệ lần lượt là 40% so với 11,1%. Tỷ lệ BN có KT tốt về chăm sóc bàn <br /> chân ĐTĐ ở nhóm có và không có béo phì, có và không có tăng huyết áp là như nhau. <br /> Từ khóa: kiến thức, chăm sóc bàn chân, đái tháo đường typ 2 <br /> <br /> ABSTRACT <br /> THE RATE OF GOOD KNOWLEDGE REGARDING FOOT CARE IN TYPE 2 DIABETIC PATIENTS <br /> BETWEEN THE GROUPS WITH OR WITHOUT OBESITY, HYPERTENSION, <br /> DYSLIPIDEMIA, AND HBA1C LEVELS TREATED AT THE CANTHO CENTRAL HOSPITAL <br /> Tran Đang Đang Khoa, Trieu Thi Thao Anh <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 177 ‐ 181 <br /> Objective: to compare the rate of good knowledge regarding foot care in type 2 diabetic patients between the <br /> groups with or without obesity, hypertension, dyslipidemia, and HbA1c levels.  <br /> Patients  and  methods: 88 patients with type 2 diabetes at The Can Tho Central General Hospital from <br /> 10/2011 to 03/2012 are investigated basing on the ADA 2010. <br /> Results: Percentage of good knowledge regarding foot care in type 2 diabetic patients in dyslipidemia group <br /> was  14.1%  lower  compared  to  the  group  without  dyslipidemia  was  33.3%.  Diabetic  patients  in  HbA1C≤  7% <br /> group had better knowledge in foot care than those in HbA1C>7% by percentage of 40% compared to 11.1%. <br /> Percentage  of  patients  with  good  knowledge  diabetic  foot  care  in  the  groups  with  or  without  obesity,  with  or <br /> without high blood pressure was the same. <br /> Keyword: knowledge, foot care, type 2 diabetic <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Bệnh  lý  bàn  chân  là  một  trong  những  biến <br /> <br /> chứng mạn tính thường gặp ở BN ĐTĐ. Đây là <br /> một  trong  những  biến  chứng  nặng  nề  mà  hậu <br /> quả là loét hoại tử bàn chân khiến BN phải nhập <br /> <br /> * Đại học Y Dược Cần Thơ, **Trường Trung cấp Y Dược Mekong <br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Trần Đặng Đăng Khoa‐ ĐT: 0913 617 176, Email: bsdangkhoa@yahoo.com. <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 177<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> viện điều trị và đây cũng chính là nguyên nhân <br /> cắt cụt chi gây tàn phế cho người bệnh ĐTĐ(5,6,11). <br /> Các nhà nghiên cứu đã chứng minh được rằng, <br /> nếu  bệnh  nhân  ĐTĐ  có  tổn  thương  bàn  chân <br /> được  chăm  sóc  và  điều  trị  đúng  có  thể  tránh <br /> được nguy cơ phải cắt cụt chi lên đến 85% (4,11). <br /> Tại  Việt  Nam,  một  nghiên  cứu  về  biến <br /> chứng  bàn  chân  ĐTĐ  của  Bệnh  viện  Nội  tiết <br /> Hà Nội cho thấy người bệnh ĐTĐ Việt Nam có <br /> biến  chứng  bàn  chân  vào  viện  ở  những  giai <br /> đoạn muộn. Điều này dẫn đến những hậu quả <br /> nặng  nề  vì  ngoài  việc  chi  phí  điều  trị  cao,  thì <br /> thời  gian  điều  trị  nội  trú  cũng  dài  hơn  rất <br /> nhiều so với BN ĐTĐ không bị biến chứng bàn <br /> chân(10). Việc so sánh tỷ lệ KT tốt về chăm sóc <br /> bàn  chân  ĐTĐ  giữa  các  nhóm  có  hoặc  không <br /> có  béo  phì,  tăng  huyết  áp,  rối  loạn  lipid  máu <br /> và  các  mức  HbA1c  ở  BN  ĐTĐ  typ  2  để  từ  đó <br /> có  những  phương  pháp  giáo  dục  sức  khỏe <br /> hiệu quả, nhằm hạn chế những biến chứng do <br /> ĐTĐ gây ra ở bàn chân là một vấn đề cấp bách <br /> và  hết  sức  cần  thiết.  Vì  vậy,  chúng  tôi  tiến <br /> hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu: so sánh tỷ <br /> lệ  kiến  thức  tốt  về  chăm  sóc  bàn  chân  đái  tháo <br /> đường  giữa  các  nhóm  có  hoặc  không  có  béo  phì, <br /> tăng  huyết  áp,  rối  loạn  lipid  máu  và  các  mức <br /> HbA1c. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Gồm  88  BN  đã  được  chẩn  đoán  xác  định <br /> ĐTĐ typ 2 đang nằm điều trị tại khoa Nội Tim <br /> mạch  –  Nội  tiết  bệnh  viện  Đa  khoa  Trung <br /> ương  Cần  Thơ  từ  tháng  10/2011  đến  tháng <br /> 03/2012.  Chẩn  đoán  ĐTĐ  typ  2  dựa  vào  tiêu <br /> chuẩn  của  Hiệp  hội  đái  tháo  đường  Hoa  Kỳ <br /> (ADA) năm 2010 (1). <br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Những BN có bệnh lý nội khoa nặng, đang <br /> dùng thuốc gây tăng đường huyết, những người <br /> bị  rối  loạn  tâm  thần,  thiểu  năng  trí  tuệ,  không <br /> nghe hoặc không nói được, phụ nữ đang trong <br /> thời kỳ mang thai và  những  BN  không  đồng  ý <br /> tham gia nghiên cứu. <br /> <br /> 178<br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá <br /> Tiêu chuẩn đánh giá kiến thức chăm sóc bàn <br /> chân  dựa  theo  hướng  dẫn  chăm  sóc  bàn  chân <br /> của Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ năm 2011 như sau(2): <br /> Bảng 1‐ Bảng đánh giá kiến thức chăm sóc bàn chân <br /> ĐTĐ <br /> Kiến thức chăm sóc bàn chân<br /> <br /> Đúng Sai<br /> <br /> 1. Kiểm soát tốt đường huyết<br /> 2. Tự quan sát và khám bàn chân mỗi ngày<br /> 3. Nhìn qua gương soi hoặc nhờ người khác<br /> kiểm tra hộ khi tầm nhìn bị hạn chế<br /> 4. Đến ngay cơ sở y tế khi có bất thường ở<br /> bàn chân (vết thương, trầy xước...)<br /> 5. Rửa chân mỗi ngày với nước ấm<br /> 6. Giữ cho bàn chân sạch và khô sau khi tắm,<br /> đặc biệt là vùng kẻ ngón<br /> 7. Nếu da khô, có thể dùng kem làm mềm da<br /> 8. Cắt móng chân phải cắt ngang, không cắt<br /> khóe<br /> 9. Không đi chân trần, mang giày dép ngay cả<br /> khi đi trong nhà<br /> 10. Chọn giày, dép mềm mại, vừa vặn<br /> 11. Kiểm tra giày dép trước khi mang vào<br /> 12. Không hút thuốc lá<br /> <br /> Cách đánh giá <br /> Tiến  hành  đánh  giá  kiến  thức  về  chăm  sóc <br /> bàn chân ở BN tham gia nghiên cứu bằng cách <br /> phỏng vấn lần lượt các vấn đề nêu trên với các <br /> câu hỏi và ghi nhận câu trả lời từ BN. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang có so sánh. <br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu <br /> Số  liệu  được  thu  thập  bằng  cách  dùng  “Bộ <br /> câu hỏi” để phỏng vấn trực tiếp BN. Tất cả các <br /> đối tượng nghiên cứu được thu thập một số đặc <br /> điểm về hành chính, tiền sử, lâm sàng, cận lâm <br /> sàng liên quan. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Đặc điểm chung  <br /> Giới tính <br /> Bảng 2‐ Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới <br /> Giới tính<br /> <br /> Phân bố chung (n=88)<br /> Số BN<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 61<br /> <br /> 69,3<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 27<br /> <br /> 30,7<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> Tuổi <br /> Bảng 3‐ Phân bố độ tuổi của mẫu nghiên cứu <br /> <br /> Ở  nhóm  có  kiến  thức  tốt:  có  20%  bệnh <br /> <br /> Phân bố chung (n=88)<br /> Số BN<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Nhóm tuổi<br /> ≤ 60<br /> <br /> 32<br /> <br /> > 60<br /> Tuổi trung bình<br /> <br /> 56<br /> <br /> 63,6<br /> <br /> kiến thức không tốt: chỉ số BMI 7%<br /> <br /> 63<br /> <br /> 71,6<br /> <br /> Phân bố chung (n=88)<br /> Số BN<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> < 5 năm<br /> <br /> 48<br /> <br /> 54,5<br /> <br /> 5 – 10 năm<br /> <br /> 29<br /> <br /> 33,0<br /> <br /> > 10 năm<br /> <br /> 11<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> lệ 80% và chỉ số BMI ≥ 23 chiếm tỷ lệ 81%. Sự <br /> khác biệt này không có ý nghĩa thống kê. <br /> <br /> Tăng huyết áp <br /> Bảng 7 ‐ So sánh kiến thức chăm sóc bàn chân ở <br /> nhóm có và không có tăng huyết áp <br /> Tăng huyết áp<br /> <br /> Thời gian mắc bệnh <br /> Bảng 5‐ Thời gian mắc bệnh của mẫu nghiên cứu <br /> Thời gian mắc bệnh<br /> <br /> béo phì và 19% bệnh nhân có chỉ số BMI ≥ 23 <br /> tức là nhóm tăng cân – béo phì. Đến nhóm có <br /> <br /> HbA1c của đối tượng nghiên cứu <br /> Bảng 4. Các mức HbA1c của đối tượng nghiên cứu <br /> Số BN<br /> <br /> nhân có chỉ số BMI 0,05. <br /> Bảng 8. So sánh kiến thức chăm sóc bàn chân ở nhóm <br /> có/không có rối loạn lipid máu <br /> Rối loạn lipid máu<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Số BN<br /> Tỷ lệ (%)<br /> Số BN<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Kiến thức<br /> Tốt Không tốt<br /> 9<br /> 55<br /> 14,1<br /> 85,9<br /> 8<br /> 16<br /> 33,3<br /> 66,7<br /> <br /> 2<br /> <br /> χ<br /> <br /> p<br /> <br /> 4,16<br /> <br /> 0,04<br /> <br /> Nhóm có kiến thức tốt: tỷ lệ bệnh nhân có <br /> rối loạn lipid máu chiếm 14,1% và không có rối <br /> loạn  lipid  máu  chiếm  33,3%.  Nhóm  có  kiến <br /> <br /> p<br /> <br /> thức  không  tốt:  tỷ  lệ  bệnh  nhân  có  rối  loạn <br /> lipid  máu  chiếm  85,9%  cao  hơn  so  với  nhóm <br /> <br /> 0,01<br /> <br /> 0,907<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> không có rối loạn lipid máu với tỷ lệ là 66,7%. <br /> Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê p7<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Kiến thức<br /> Tốt<br /> Không tốt<br /> 10<br /> 15<br /> 40,0<br /> 60,0<br /> 7<br /> 56<br /> 11,1<br /> 88,9<br /> <br /> χ2<br /> <br /> p<br /> <br /> 9,58<br /> <br /> 0,002<br /> <br /> Tỷ lệ bệnh nhân ở nhóm có nồng độ HbA1c <br /> từ 7% trở xuống có kiến thức tốt là 40% cao hơn <br /> so  với  nhóm  có  nồng  độ  HbA1c>7  là  11,1%. <br /> Tương  tự,  ở  nhóm  bệnh  nhân  nồng  độ <br /> HbA1c>7%  có  kiến  thức  không  tốt  là  88,9%  cao <br /> hơn  so  với  nhóm  HbA1c  ≤  7%  là  60%.  Sự  khác <br /> biệt này có ý nghĩa thống kê với p7%. <br /> Rối  loạn  lipid  máu  là  một  rối  loạn  thường <br /> gặp và đi kèm với đái tháo đường(1). Khi so sánh <br /> kiến  thức  về  chăm  sóc  bàn  chân  giữa  nhóm  có <br /> và  không  có  rối  loạn  lipid  máu,  chúng  tôi  ghi <br /> nhận:  nhóm  bệnh  nhân  không  có  rối  loạn  lipid <br /> máu có kiến thức tốt cao hơn nhóm có rối loạn <br /> lipid máu với tỷ lệ là 33,3% so với 14,1%; sự khác <br /> biệt này có ý nghĩa thống kê. Điều này có thể là <br /> do  những  bệnh  nhân  không  có  rối  loạn  lipid <br /> máu  có  lẽ  là  những  người  tuân  thủ  điều  trị,  có <br /> chế độ luyện tập và ăn uống phù hợp với bệnh <br /> cũng  như  có  điều  kiện  tiếp  xúc  nhiều  hơn  với <br /> nhân viên y tế, từ đó họ  cũng sẽ có  cơ  hội  tiếp <br /> thu kiến thức về chăm sóc bàn chân. <br /> HbA1c trước đây là một xét nghiệm dùng để <br /> đánh giá tình trạng tăng đường huyết mạn tính <br /> của bệnh nhân đái tháo đường trong vòng 3 đến <br /> 4 tháng trước xét nghệm, dựa vào nguyên lý của <br /> sự  kết  hợp  giữa  glucose  trong  máu  với <br /> hemoglobin trong hồng cầu mà xét nghiệm này <br /> ra  đời  và  được  ứng  dụng  để  theo  dõi  đường <br /> huyết cho bệnh nhân. Với vai trò trước đây của <br /> mình  là  một  mục  tiêu  cần  phải  đạt  được  trong <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> quá trình điều trị đái tháo đường typ 2 cùng với <br /> vai  trò  như  là  một  biện  pháp  có  thể  dùng  để <br /> chẩn  đoán  hiện  nay  như  theo  khuyến  cáo  của <br /> Hiệp  hội  ĐTĐ  Hoa  Kỳ  vào  năm  2010(1).  HbA1c <br /> đã trở nên phổ  biến và quen thuộc với các  nhà <br /> lâm  sàng  nội  tiết  với  kỳ  vọng  mong  muốn  đạt <br /> được mục tiêu điều trị là 7% với các tỷ lệ lần lượt là 40% <br /> so với 11,1%. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. <br /> Tỷ  lệ  bệnh  nhân  có  kiến  thức  tốt  về  chăm <br /> sóc  bàn  chân  đái  tháo  đường  ở  nhóm  có  và <br /> không  có  béo  phì,  có  và  không  có  tăng  huyết <br /> áp là như nhau. <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> 10.<br /> <br /> 11.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> American  Diabetes  Association  (2010).  Diagnosis  and <br /> Classification  of  Diabetes  Mellitus.  Diabetes  Care,  Vol.33, <br /> Supplement 1: S62‐S69. <br /> American  Diabetes  Association  (2011).  Standards  of  Medical <br /> Care in Diabetes – 2011. Diabetes Care, Vol.34,  Supplement  1: <br /> S11‐S61. <br /> Association American Diabetes (2003). Preventive Foot Care in <br /> People  With  Diabetes.  Diabetes  Care,  Vol.26,  Supplement  1: <br /> S78‐S79. <br /> Boulton AJM. (2006). The Global Burden of Diabetic Foot Disease. <br /> Diabetic <br /> Microvascular <br /> Complications <br /> Today, <br /> January/February: 23‐25. <br /> Dunn K. (2007). Preventing amputation in patients with diabetes. <br /> Wounds UK, Vol.3(1): 22‐30. <br /> Đỗ Trung Quân (2006). Bệnh lý bàn chân do đái tháo đường. Biến <br /> chứng bệnh đái tháo đường và điều trị, NXB Y học, trang 174‐<br /> 197. <br /> Jinadasa  CVM,  Jeewantha  M.  (2011).  A study to determine the <br /> knowledge and practice of foot care in patients with chronic diabetic <br /> ulcers.  International  Journal  of  Collaborative  Research  on <br /> Internal Medicine & Public Health, Vol.3(1): 115‐122. <br /> Khamseh  M.  E.,  Vatankhah  N.,  Baradaran  H.  R.  (2007). <br /> Knowledge  and  practice  of  foot  care  in  Iranian  people  with  type  2 <br /> diabetes. International Wound Journal, Vol.4(4): 298‐302. <br /> Nguyễn Thy Khuê (2007). Bệnh đái tháo đường. Nội tiết học đại <br /> cương, NXB Y học Chi nhánh TP.HCM, trang 373‐410. <br /> Phạm Thị Thanh Thủy (2010). Đánh giá kiến thức, thái độ thực <br /> hành chăm sóc bàn chân của người bệnh đái tháo đường tại Khoa <br /> Nội tiết ‐ Lão Khoa Bệnh viện C Đà Nẵng. Kỷ yếu Đề tài nghiên <br /> cứu  khoa  học  Điều  dưỡng,  Hội  nghị  Khoa  học  Điều  dưỡng <br /> toàn quốc lần IV ‐ Hà Nội, trang 219‐225. <br /> Tạ  Văn  Bình  (2007).  Bệnh lý bàn chân đái tháo đường.  Những <br /> nguyên lý nền tảng Bệnh đái tháo đường ‐ Tăng glucose máu, <br /> NXB Y học, Hà Nội, trang 568‐596. <br /> Whiting  D.  R.,  Guariguata  L.,  Weil  C.,  Shaw  J.  (2011).  IDF <br /> Diabetes  Atlas:  Global  estimates  of  the  prevalence  of  diabetes  for <br /> 2011  and  2030.  Diabetes  Research  and  Clinical  Practice, <br /> Vol.94(3): 311‐321. <br /> <br />  <br /> Ngày nhận bài <br />  <br />  <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo <br /> Ngày bài báo được đăng: <br />  <br /> <br /> 30/07/2013. <br /> 03/09/2013. <br /> 18/10/2013 <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 181<br /> <br />