Ứng dụng kỹ thuật Array-CGH trong chẩn đoán lâm sàng các bất thường về di truyền : Hội chứng vi mất nhân đoạn nhiễm sắc thể trên bệnh nhân chậm phát triển

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ỨNG DỤNG KỸ THUẬT ARRAY-CGH TRONG CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG<br /> CÁC BẤT THƯỜNG VỀ DI TRUYỀN : HỘI CHỨNG VI MẤT/NHÂN ĐOẠN<br /> NHIỄM SẮC THỂ TRÊN BỆNH NHÂN CHẬM PHÁT TRIỂN TÂM THẦN<br /> VẬN ĐỘNG VÀ/HOẶC ĐA DỊ TẬT BẨM SINH<br /> Huỳnh Minh Tuấn*, Trần Công Toại*.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Trên 50% bệnh nhân chậm phát triển tâm thần vận động, đa dị tật bẩm sinh có xét nghiệm di<br /> truyền thường qui âm tính. Array-CGH dựa trên sự lai phân tử ADN bệnh nhân và chứng trên hệ thống vi<br /> lưới ADN, góp phần chẩn đoán 10-20% các hội chứng di truyền liên quan đến các vi đột biến nhiễm sắc thể.<br /> Phương pháp: Ứng dụng kỹ thuật Array-CGH trong chẩn đoán các vi đột biến nhiễm sắc thể trên bệnh<br /> nhân chậm phát triển tâm thần vận động và/hoặc đa dị tật bẩm sinh.<br /> Kết quả: Array-CGH góp phần chẩn đoán các vi đột biến nhiễm sắc thể thường gặp : hội chứng vi<br /> mất/nhân đoạn 15q11.2, vi mất/nhân đoạn16p11.2, Charcot-Marie-Tooth, Di Georges/vi nhân đoạn 22q11.2,<br /> hội chứng Sotos/vi nhân đoạn 5q35...<br /> Kết luận: Sau cùng, chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ứng dụng kỹ thuật Array-CGH trong<br /> việc chẩn đoán, xác định nguyên nhân, tầm soát sớm các bất thường về di truyền góp phần vào việc tham vấn,<br /> điều trị, hỗ trợ cho bệnh nhân và gia đình bệnh nhân.<br /> Từ khóa: Array-CGH, vi đột biến nhiễm sắc thể, chậm phát triển tâm thần vận động, đa dị tật bẩm sinh.<br /> ABSTRACT<br /> APPLICATION OF ARRAY-CGH (COMPARATIVE GENOMIC HYBRIDIZATION) IN ROUTINE<br /> CLINICAL DIAGNOSIS OF GENETIC DISORDERS: MICRODELETION OR MICRODUPLICATION<br /> SYNDROME IN PATIENTS WITH NEURODEVELOPMENTAL DELAY AND/OR MULTIPLE<br /> CONGENITAL ABNORMALITIES<br /> Huynh Minh Tuan, Tran Cong Toai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 111 - 123<br /> <br /> Introduction: More than 50% patients with neurodevelopmental delay and/or multiple congenital<br /> abnormalities have the negative results on routine chromosomal analysis. Array-CGH is based on the molecular<br /> hybridization of DNA from a reference sample and DNA from a test or patient sample on DNA probes that are<br /> spotted onto the slide. This technique helps to improve the diagnostic yield in 10-20% patients carrying cryptic<br /> chromosomal aberrations.<br /> Methods: Application of Array-CGH for routine diagnosis of cryptic chromosomal imbalances in patients<br /> with developmental delay and/or congenital abnormalities having normal routine cytogenetic testing.<br /> Results: This approach offers the higher diagnostic yield of cryptic chromosomal imbalances (15-20%) such<br /> as recurrent microdeletion or microduplication 15q11.2 syndrome, microdeletion or microduplication 16p11.2<br /> syndrome, Charcot-Marie-Tooth, Di Georges or microduplication 22q11.2 syndrome, Sotos syndrome or<br /> microduplication 5q35... in patients with global developmental delay, cognitive impairment and multiple<br /> <br /> * Bộ Môn Mô - Phôi - Di Truyền.Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: PGS. TS. BS. Trần Công Toại ĐT: 0838683007 Email: toaiphd@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 111<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> congenital abnormalities.<br /> Conclusion: We finally highlight the importance of the use of Array-CGH in clinical diagnostic setting<br /> and screening of cryptic chromosomal imbalances in patients at high risk of genomic disorders contributing to<br /> genetic counseling, disease treatment as well as family support for patients with orphan diseases.<br /> Keywords: Array-CGH, Submicroscopic Rearrangements, Developmental Delay, Multiple Congenital<br /> Abnormalities.<br /> GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 1. Dưới tác động của các kích thích dẫn<br /> truyền thần kinh, khe tiền synapse phóng thích<br /> Bệnh lý chậm phát triển tâm thần vận động<br /> các chất dẫn truyền thần kinh vào khe synapse .<br /> và/hoặc đa dị tật bẩm sinh là một trong số các<br /> bệnh lý di truyền thường gặp, tần suất khoảng 2. Các thụ thể sau synapse sẽ tiếp nhận chất<br /> 3% dân số chung. Bệnh lý chậm phát triển tâm dẫn truyền thần kinh gây mở các kênh calci, giải<br /> thần được định nghĩa khi thông số đánh giá IQ mã và tổng hợp protein.<br /> thấp hơn 70, mất khả năng thích nghi với hoàn Các quá trình khác liên quan đến tính bền<br /> cảnh môi trường và các triệu chứng thường vững synapse và hình thành trí nhớ bao gồm :<br /> xuất hiện trước 18 tuổi. Nguyên nhân di truyền 3. Tái tổ chức bộ xương tế bào.<br /> chiếm khoảng 10 đến 20% trong tất cả các 4. Hoạt hóa các đường dẫn truyền tính hiệu.<br /> nguyên nhân gây chậm phát triển và/hoặc đa dị<br /> 5. Điều hòa quá trình sao mã của gen (van<br /> tật bẩm sinh. Nguyên nhân gây chậm phát triển<br /> Bokhoven, 2011).<br /> tâm thần thường gặp nhất là trisomie 21 hay hội<br /> chứng Down, các bất thường về cấu trúc nhiễm Chậm phát triển tâm thần vận động thường<br /> sắc thể (chuyển đoạn, nhân đoạn, đảo đoạn,...) có biểu hiện đa dạng về kiểu hình, do tác động<br /> và các bệnh lý di truyền đơn gen. Đa phần các của các yếu tố biến đổi khác như các biến đổi<br /> gen liên quan đến quá trình hình thành, phát alleles (allèles modificateurs), các đột biến tế bào<br /> triển, hoạt động của synapse thần kinh, tính linh sinh dưỡng, biến đổi về di truyền ngoài ADN<br /> hoạt của bộ xương tế bào, dẫn truyền xung thần (epigenetics) và các yếu tố môi trường.<br /> kinh, điều hòa quá trình sao mã của gen, điều Các gen bị đột biến liên quan đến quá trình<br /> hòa cấu trúc của nhiễm sắc chất. phát triển của hệ thần kinh, có thể di truyền<br /> theo kiểu lặn, di truyền trội và/hoặc đa yếu tố.<br /> Ngoài ra, chậm phát triển tâm thần vận động<br /> và/hoặc đa dị tật bẩm sinh thường đi kèm với<br /> các hội chứng di truyền trong đó mức độ biểu<br /> hiện kiểu hình, triệu chứng lâm sàng và các<br /> khiếm khuyết bẩm sinh phụ thuộc số lượng gen<br /> khiếm khuyết trong đột biến (hội chứng vi mất<br /> đoạn nhiễm sắc thể) và các yếu tố biến đổi tác<br /> động.<br /> Hội chứng vi mất đoạn nhiễm sắc thể bao<br /> gồm tất cả các đột biến về di truyền mà kỹ thuật<br /> di truyền tế bào thường qui không thể phát hiện<br /> Hình 1: Các cơ chế chính và tác động của các protein được(