Ứng dụng mỹ thuật truyền thống Việt Nam vào thiết kế nội thất cho căn nhà ở hiện đại

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Ứng dụng mỹ thuật truyền thống Việt Nam vào thiết kế nội thất cho căn nhà ở hiện đại nghiên cứu đánh giá nhằm nhận dạng và phân loại những kiểu mẫu trang trí mỹ thuật của kiến trúc truyền thống Việt Nam, từ cơ sở đó sẽ đề xuất các mẫu thiết kế nội thất tham khảo để áp dụng cho những không gian nhà ở hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ứng dụng mỹ thuật truyền thống Việt Nam vào thiết kế nội thất cho căn nhà ở hiện đại

ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 2(111).2017-Quyển 1 79 ỨNG DỤNG MỸ THUẬT TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM VÀO THIẾT KẾ NỘI THẤT CHO CĂN NHÀ Ở HIỆN ĐẠI AN APPLICATION OF VIETNAMESE TRADITIONAL FINE ART TO INTERIOR DESIGN OF CONTEMPORARY HOUSES Lê Minh Sơn, Trần Văn Tâm, Trương Phan Thiên An Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng; leminhson@hotmail.com Tóm tắt - Thiết kế nội thất là một công đoạn rất quan trọng để tạo ra Abstract - Interior design is a very important step to build a một căn nhà ở đẹp và hoàn chỉnh. Các xu hướng thiết kế nội thất beautiful and complete home. The contemporary interior design đương đại tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là rất đa dạng. trends in Vietnam are very diverse. We do not deny the Chúng ta không phủ nhận tính hiệu quả và sự ảnh hưởng lớn của effectiveness and the great influence of the exotic architecture on các phong cách kiến trúc ngoại lai lên các mẫu thiết kế trong nước. national designs. However, the application of traditional decorative Tuy nhiên, việc áp dụng các yếu tố trang trí mỹ thuật truyền thống art to the new interior design is an issue of great concern. This vào trong thiết kế nội thất mới là vấn đề đáng được quan tâm. Bài study will identify and classify the decorative patterns of Vietnam viết này sẽ làm một nghiên cứu đánh giá nhằm nhận dạng và phân traditional architecture. Based on that, we propose decorative loại những kiểu mẫu trang trí mỹ thuật của kiến trúc truyền thống Việt patterns to apply to modern interior design. Nam, từ cơ sở đó sẽ đề xuất các mẫu thiết kế nội thất tham khảo để áp dụng cho những không gian nhà ở hiện đại. Từ khóa - kiến trúc truyền thống; mỹ thuật truyền thống; họa tiết Key words - traditional architecture; traditional art; decorative trang trí; Việt nam; thiết kế nội thất. patterns; Vietnam; interior design. 1. Đặt vấn đề nội thất tham khảo cho căn nhà ở hiện đại; thứ ba: giữ gìn Trải qua hàng ngàn năm văn hiến, mỹ thuật Việt Nam và phát huy các giá trị của mỹ thuật truyền thống Việt Nam. chứa đựng một kho tàng phong phú về các thể loại. Cùng Để giải quyết các mục tiêu đặt ra, bài viết này sử dụng với thời gian, sức sáng tạo cộng với sự giao thoa văn hóa phương pháp nghiên cứu định tính, đó là cách tiếp cận đã tạo nên một nền mỹ thuật đậm đà bản sắc dân tộc. nhằm tìm cách mô tả và phân tích đặc điểm của các đối Khi nói về kiến trúc cổ Việt Nam người ta thường lầm tượng tiếp cận từ quan điểm của nhà nghiên cứu. Các tưởng nó là kiến trúc Trung Hoa, có người còn gọi đó là sự phương pháp cơ bản được giới thiệu trong bài viết này là: sao chép vụng về của nghệ thuật Trung Quốc. Sai lầm Nghiên cứu tàng thư (Archival Research), liệt kê phân loại nghiêm trọng này sẽ biến mất nếu quan sát cẩn thận một và nghiên cứu trường hợp. chút về những di tích lịch sử văn hóa và truyền thống trên 2. Lược trình lịch sử mỹ thuật truyền thống Việt Nam các vùng miền địa phương Việt Nam. Giai đoạn thứ nhất: Trải qua thời nguyên thủy với thời Chúng ta không thể nghĩ rằng nghệ thuật Việt Nam kì đồ đá và nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc bắt nguồn từ không chịu một ảnh hưởng của nghệ thuật Trung Hoa nào, thời đại đồng thau đến sơ kì đồ sắt là sự phát triển mạnh về thực tế những ảnh hưởng ấy là khá rõ ràng khiến chúng ta trang trí trên gốm, đá và đồ trang sức, đồ đồng của văn hóa không thể nào phủ nhận được. Song cũng không nên quan Đông Sơn; tiếp đó là sự tiếp thu chọn lọc tinh hoa mỹ thuật niệm rằng mỹ thuật kiến trúc truyền thống Việt Nam lại Trung Quốc thời Bắc thuộc. Khi vua Lê Đại Hành lên ngôi, không có những nét đặc sắc riêng [1]. nền nghệ thuật dân tộc bắt đầu trỗi dậy sau 1000 năm dưới Với những tính chất đặc sắc vốn có của mỹ thuật truyền áp lực của Hán hóa, phát triển mạnh với kiến trúc, mỹ thuật thống, nghiên cứu này nhằm làm nổi bật chúng để mọi thành trì, cung điện, đền, chùa. Cộng thêm ảnh hưởng của người có thể đón nhận cũng như gìn giữ bằng cách ứng nghệ thuật Chăm Pa do sự giao thoa văn hóa với phương dụng rộng rãi vào các không gian nhà ở của mình. Nam đem lại, nền Mỹ thuật Việt Nam có những bước tiến Nội dung của bài viết này được phân chia thành các đáng kể. phần sau: Thứ nhất là lược trình về lịch sử của mỹ thuật kiến trúc truyền thống Việt Nam; thứ hai: nhận dạng và phân loại các trang trí mỹ thuật của kiến trúc truyền thống; thứ ba: đề xuất thiết kế mẫu nhà ờ hiện đại và áp dụng các kiểu mẫu trang trí của mỹ thuật truyền thống để thiết kế các không gian nội thất. Với khuôn khổ của bài báo, chúng tôi giới hạn phạm vi ứng dụng mẫu thiết kế nội thất cho hai thể loại nhà ở: nhà chia lô và biệt thự. Có ba mục tiêu mà nghiên cứu này mong muốn đạt được, thứ nhất: nhận dạng kiểu mẫu trang trí của mỹ thuật truyền thống Việt Nam; thứ hai: đề xuất các mẫu thiết kế Hình 1. Các họa tiết điêu khắc ở thời Lý
80 Lê Minh Sơn, Trần Văn Tâm, Trương Phan Thiên An Giai đoạn thứ 2: Từ nhà Lý đến cuối thời Hậu Lê. Giai truyền thống Việt Nam là ngôn ngữ riêng phản ánh rõ đặc đoạn này là thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của nghệ thuật trưng tâm lý và văn hóa Việt. Bằng tư duy sáng tạo của dân tộc, đặc biệt là mỹ thuật Phật giáo: tiêu biểu như con mình, thế hệ người Việt trước đây đã sử dụng các màu sắc Rồng thời Lý với hình dạng mềm mại và thân thuộc, v.v… hài hòa với thiên nhiên. Những màu phổ biến như là: màu Giai đoạn thứ 3: Từ thời nhà Nguyễn, triều đại phong đỏ trong tín ngưỡng dân gian tượng trưng cho lửa và danh kiến cuối cùng của Việt Nam đã để lại nhiều di tích kiến vọng; màu vàng đậm tượng trưng cho giàu sang, sung túc, trúc còn nguyên vẹn và có giá tri nhất trong lịch sử. Đó là thịnh vượng, đặc biệt chỉ dành cho vua chúa quan lại trong một điều may mắn hiếm có cho nền nghệ thuật kiến trúc thời kỳ phong kiến; màu nâu đất trong truyền thống tượng Việt Nam, đặc biệt là về kiến trúc Thành trì và Cung đình. trưng cho đất và gỗ, rất mộc mạc và gần gũi với thiên nhiên. Những đặc điểm chính của mỹ thuật trong giai đoạn này là: Về vật liệu Kĩ thuật tinh xảo trong trang trí nội thất, kết hợp điêu khắc Kiến trúc cổ và dân gian Việt Nam được tạo dựng phần và hội họa khéo léo. Các tác phẩm phù điêu khảm bằng lớn bằng vật liệu có sẵn do thiên nhiên ưu đãi. Con người sành sứ pha trộn màu sắc sinh động, thể hiện được nhiều lao động khai thác, gia công với tre, đá, gạch, ngói v.v… đề tài hoa văn truyền thống: cỏ cây, hoa lá, bát bửu, tứ linh, tứ quý, v.v… [2] Gỗ: là vật liệu chính trong các công trình truyền thống, như là hệ khung kết cấu và console của mái, hệ thống cửa, Thời kỳ Pháp thuộc: với sự thành lập Trường Cao lát sàn và trần nhà, trang thiết bị, chi tiết trang trí, tượng đẳng Mỹ thuật Đông Dương, giai đọan này hình thành một tròn, phù điêu... Gỗ truyền thống được sử dụng luôn để thế hệ nghệ sỹ tranh sơn dầu rất tài hoa được đào tạo bởi mộc, sơn phủ rất hạn chế. những bậc thầy người Pháp và cho ra đời nhiều tác phẩm nghệ thuật thuần Việt. Đây cũng là thời kỳ phát triển rực Gạch nung (gạch đỏ): là một loại vật liệu xây dựng rỡ của những thiết kế kết hợp hài hòa giữa những yếu tố được làm từ đất sét nung. Do đặc tính bền bỉ theo thời gian. phương Đông và phương Tây dựa trên những cảm hứng Trong kiến trúc các ngôi nhà ở truyền thống thường hay sử như là: cửa sổ tròn, họa tiết trang trí bằng thạch cao hoặc dụng các mảng tường bằng gạch nung mộc, không tô trát, đá hoa giả [3]. mang lại một cảm giác rất đầm ấm và gần gũi trong lòng mỗi con người Việt Nam. Gốm sứ: Có thể xem gốm là dấu ấn của một nền văn minh lúa nước, của một nền văn hóa thuần Việt. Gốm trang trí kiến trúc truyền thống thường là đất nung để mộc, hoặc phủ một lớp men có giá trị độc đáo. Ví dụ như gạch có in hoa văn để trang trí với nhiều dáng hình, kích thước khác nhau. Hoặc ngói bò có gắn đầu phượng, đầu rồng. Hoặc Hình 2. Trang trí ở mặt đứng thành Ngọ Môn (Huế) hình gốm trang trí hình chiếc lá nhọn đầu để gắn trên nóc hoặc riềm nhà. Còn như gốm gia dụng, thì đủ thể loại: bát 3. Nhận dạng mỹ thuật truyền thống Việt Nam đĩa, ấm, âu, chén, vại, chum, vò, v.v… Về bố cục Ngoài ra trong mỹ thuật truyền thống Việt Nam còn có Bố cục ngôi nhà truyền thống phổ biến nhất là 2 kiểu: các vật liệu đáng kể đến như: đá ong, ngói, tre, đồ đất Bố cục hình thước thợ (L) và bố cục chữ Môn [4]. Ngoài nung, v.v… ra còn có nhiều kiểu nhà khác dùng theo chiết tự Hán nhưng Về họa tiết trang trí không được phổ biến như: kiểu chữ Đinh (丁), chữ Nhất ( 一), chữ Nhị (二), chữ Công (工). Đối với bố cục trong Yếu tố mỹ thuật truyền thống Việt Nam được thể hiện không gian mặt bằng nhà ở truyền thống thường thấy nhất rõ nét nhất trong các hoa văn họa tiết. Thời Đông Sơn với là bố cục đối xứng: Nhà ở kết hợp thờ cúng; nhà ở tiền những nét kỷ hà đơn giản cách điệu từ hoa lá, cách thể hiện khách - nội tư; tiền tế - hậu tư; tiền khách – hậu tư. tỷ mỉ và chi tiết. Thời An Nam, hoa văn họa tiết được tổng hợp và cách điệu lại từ những hình ảnh khác như: hình cây, Đối với bài viết này, nhóm nghiên cứu chủ yếu sử dụng hình tĩnh vật, với đường nét và cách thể hiện tinh tế hơn. lối bố cục đối xứng của kiến trúc truyền thống để vận dụng Những hoa văn này được ứng dụng để xử lý các chi tiết: bài trí vào mặt bằng của các căn phòng ở, ví dụ như bố cục tường, trần, vách ngăn, vật dụng trang trí, đem lại giá trị phòng thờ cúng. nghệ thuật rất cao. Họa tiết kỷ hà: Họa tiết mắt lưới hình thoi dài ngắn khác nhau, cạnh thẳng hơi cong nhẹ. Họa tiết mắt lưới lục giác giống vẩy trên mai rùa. Họa tiết mắt lưới tam giác có hình chữ Nhân. Họa tiết vòng tròn hình đồng tiền vàng: hai vòng tròn đồng tâm tạo gờ mép bên ngoài và trong các vòng tròn khác Hình 3. Hai dạng bố cục đối xứng kiến trúc truyền thống: Nhà ở kết hợp thờ cúng và nhà ở tiền khách – nội tư chia cắt vòng ngoài bốn phần, tâm là một lỗ hình vuông. Họa tiết hoa thị, các vòng tròn cắt lẫn nhau và đi qua cùng Về màu sắc một chỗ tạo ở tâm một ngôi sao bốn cánh. Họa tiết hai vòng Màu sắc tạo nên nét đặc sắc cho từng dân tộc, thể hiện trong, nhiều vòng tròn liên kết với nhau. đời sống tinh thần của dân tộc đó. Màu sắc trong kiến trúc Họa tiết hồi văn, các chữ Hán Việt gấp khúc vào nhau,
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 2(111).2017-Quyển 1 81 bẻ gập lại, kéo dài ra, hoặc vuốt thon ngẫu hứng. Họa tiết Chum nước: hình ảnh gắn bó thân thiết với cuộc sống hồi văn gợi dáng các chữ: chữ Thập, chữ Vạn, chữ Công. hằng ngày của hầu hết các người dân ở các vùng quê. Họa tiết hình chữ nhật: Gồm các chữ Hán: Phúc, Lộc, Gạch bông gió: trước đây những ô gạch bông gió được Thọ, Hỷ, được cách điệu đơn giản liền nét theo đường kỷ cách điệu khá đơn giản để thực hiên chức năng thông gió, hà, đan xen chống lớp, nằm gọn trong một ô vuông hoặc tự tuy nhiên trường tồn qua thời gian, gạch bông gió đóng vai do theo nét. trò rất quan trọng không chỉ về chức năng sử dụng mà còn được biết đến với chức năng trang trí, gợi lại một cảm giác hoài cổ. Tranh Đông Hồ: hình ảnh được sử dụng như một phần trang trí, tô điểm nét truyền thống văn hóa dân gian trong ngôi nhà ở truyền thống Việt Nam. Mô tả chi tiết đời sống sinh hoạt của các vùng quê, các phong tục tập quán một cách cách chân thực qua các nét vẽ [5]. Ngoài những yếu tố trang trí được nêu bên trên, mỹ Hình 4. Ví dụ về một số kiểu họa tiết trang trí kỷ hà trong thuật truyền thống còn có những bố cục hình ảnh đặc sắc mỹ thuật truyền thống Việt Nam khác như là: ao sen, hàng chuối (chuối sau, cau trước), dậu mồng tơi, v.v… Tất cả các yếu tố này đều góp phần tạo nên Họa tiết tĩnh vật: Trái châu (thường được trang trí ở nóc một bức tranh quê hương Việt Nam dân dã, đậm chất trữ đền chùa), họa tiết gồm trái châu và hai con rồng cách điệu tình. ở hai đầu góc mái. Bát bửu: nhiều hình tĩnh vật, bộ bát bửu thường thấy gồm: quả bầu, quạt, gươm, đàn, quyển sách, bút, 4. Đề xuất ứng dụng vào thiết kế không gian nội thất v.v… Họa tiết hoa lá, quả là biểu tượng bốn mùa gồm: tùng, nhà ở hiện đại cúc, trúc, mai, sen. Họa tiết hình thú được cách điệu từ những 4.1. Trường hợp 1: biệt thự 3 tầng, diện tích 12x25 con vật mà theo quan niệm của người Việt cổ đem lại những điều may mắn tốt lành. Lưu ý họa tiết hình thú không đứng riêng lẻ mà kết hợp với những họa tiết kỷ hà, hồi văn, tứ linh. Hình 5. Một số hình dáng họa tiết hình thú kết hợp, như Dơi và Hồi văn Về vật dụng trang trí: Nơm tre: hình ảnh thân thuộc của người dân Việt Nam gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước, mang đậm hồn quê hương. Hình 6. Tranh Đông Hồ trong mỹ thuật truyền thống Mành: luôn gắn liền với hình ảnh mái nhà tranh của các làng quê Việt. Hình 7. Mặt bằng tầng 1,2,3 của biệt thự đề xuất
82 Lê Minh Sơn, Trần Văn Tâm, Trương Phan Thiên An Hình 8. Mặt cắt và mặt đứng biệt thự đề xuất Hình 11. Không gian 2 phòng ngủ với nền và giường chất liệu gỗ mộc; tranh trang trí quê hương; mành che sáng; hoa gió sân trong. Hình 9. Không gian bếp và ăn sử dụng chất liệu gỗ mộc; gạch Hình 12. Không gian sân trong với bố cục ao sen, các cột trần; các họa tiết hình chữ Triện cách điệu; chụp đèn cách điệu chống miết tròn kiểu nhà truyền thống. từ hình tượng cái nơm cá. Hình 10. Không gian phòng khách sữ dụng mảng tường gạch trần; rèm mành che cửa; màu vàng mây tre truyền thống Hình 13. Không gian thờ cũng được bố cục đối xứng; chất liệu ở kệ tủ. gỗ mộc màu nâu; các họa tiết Hồi văn cách điệu.
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 2(111).2017-Quyển 1 83 4.2. Trường hợp 2: nhà chia lô 3 tầng, diện tích 5x21.5 Hình 14. Mặt đứng của nhà ở chia lô đề xuất Hình 17. Nội thất không gian phòng khách và bếp: sử dụng thanh tre đứng trang trí ước lệ, tranh hoa sen, bộ bàn ăn gỗ mộc truyền thống, hay các đèn lồng trang trí được cách điệu từ nơm cá. Hình 15. Mặt bằng tầng 1,2,3 của nhà ở chia lô đề xuất Hình 18. Nội thất phòng làm việc với hệ lam trang trí ngăn chia không gian được cách điệu từ hình chữ Thọ Hình 16. Mặt cắt nhà chia lô đề xuất
84 Lê Minh Sơn, Trần Văn Tâm, Trương Phan Thiên An 5. Kết luận Mỹ thuật truyền thống Việt Nam đặc trưng cho văn hóa thẩm mỹ của người Việt Nam, trường tồn và trải qua qua bao nhiêu thời gian thì nét văn hóa đó vẫn không thay đổi và luôn khẳng định được giá trị đối với các nước trong khu vực và trên thế giới. Việc nhận dạng và ứng dụng trang trí của mỹ thuật truyền thống Việt Nam để thiết kế các không gian nội thất này của chúng tôi nhằm giúp cho độc giả có thêm được những tư liệu tham khảo chuyên môn về kiến trúc truyền thống, để rồi từ đó có thể sử dụng chúng như là một tập thiết kế mẫu. Cuối cùng, với những nhà thiết kế kiến trúc nội thất Hình 19. Phòng ngủ được thiết kế với chất liệu gỗ mộc; các trong nước, chúng ta không thể không đón nhận các phong hoa văn trang trí truyền thống cách điệu, vật dụng mây tre và cách thiết kế ngoại lai, thậm chí phải thường xuyên sử dụng hoa sen. chúng như là một thị hiếu đương thời. Tuy nhiên việc sử dụng các trang trí của mỹ thuật truyền thống để áp dụng vào trong các thiết kế đương đại mới là vấn đề đáng được trân trọng, qua đó giữ gìn và phát huy được bản sắc văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Louis Bezacier, "L'Art Vietnamien", Edition de l'Union Française, Paris, 1954, tr.14. [2] Vũ Tam Lang, “Kiến trúc cổ truyền Việt Nam”, NXB Xây dựng, 1999, tr.125. [3] Christian Pédelahore, "Hanoi, miroir de l’architecture coloniale", Architecture francaises outre-mer, Paris, Mardaga, 1992, tr.312. [4] chữ Môn (門) trong tiếng Hán; dùng để tả kiểu nhà cửa xây cất theo lối cổ, gồm một ngôi ở giữa và hai ngôi ở hai bên. [5] Nét độc đáo tranh dân gian Đông Hồ: Hình 20. Phòng thờ được thiết kế với chất liệu gỗ mộc sẫm http://review.siu.edu.vn/my-thuat-kien-truc/net-doc-dao-cua- màu tự nhiên, tuân thủ lối bố cục đối xứng truyền thống tranh-dan-gian-dong-ho/333/1541 (BBT nhận bài: 14/12/2016, hoàn tất thủ tục phản biện: 16/01/2017)