Ung thư tuyến túi mật và các yếu tố liên quan

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> UNG THƯ TUYẾN TÚI MẬT VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Nguyễn Đình Tuyến*, Trần Thiện Trung**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu Xác định tỷ lệ ung thư tuyến túi mật. Các đặc điểm lâm sàng, các chỉ số sinh hóa và huyết học của<br /> ung thư tuyến túi mật. Xác định mối liên quan giữa ung thư tuyến túi mật với triệu chứng đau bụng, sỏi kết<br /> hợp, chỉ số BMI, giới, tuổi ≥ 50, số lượng, kích thước u, cuống polyp.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tiền cứu 93 bệnh nhân có chỉ định cắt túi mật nội soi do polyp từ tháng 8 năm 2009 đến tháng<br /> 2 năm 2011 tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, trong số này có 6/93 bệnh nhân là ung thư tuyến.<br /> Hồi cứu 237 bệnh nhân tại hai Bệnh viện Chợ Rẫy (từ 2006 đến 2010) và Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí<br /> Minh (từ 2002 đến tháng 7 năm 2009) được mổ cắt túi mật do polyp, trong số này có 17/237 là ung thư tuyến.<br /> Dữ liệu thu thập dựa vào các biến số: tuổi, giới, lâm sàng, sinh hóa, huyết học, chỉ số BMI, sỏi kết hợp, kích<br /> thước, số lượng u, cuống polyp và chẩn đoán mô bệnh học của 23/330 bệnh nhân ung thư tuyến túi mật để phân<br /> tích.<br /> Kết quả Trong 330 bệnh nhân được mổ cắt túi mật do polyp, ung thư tuyến túi mật chiếm tỷ lệ 0,07%<br /> (23/330). Ung thư biệt hóa tốt là 30,43%, biệt hóa vừa 43,47%, và biệt hóa kém 26,08%. Triệu chứng đau bụng<br /> chiếm 86,95% (20/23). Ói 8,7% (2/23), chậm tiêu 52,2% (12/23), vàng da 4,3% (1/23), sốt 8,7% (2/23). Không<br /> có mối liên quan giữa ung thư tuyến túi mật với giới và chỉ số BMI (p> 0,05). Có mối liên quan giữa ung thư<br /> tuyến túi mật với sỏi kết hợp (p = 0,001; tỷ số chênh = 3,5; KTC 95% = 1,29 – 9,66). Sỏi túi mật làm tăng nguy<br /> cơ ung thư túi mật lên 3,5 lần so với polyp túi mật không kết hợp với sỏi. Ung thư tuyến túi mật liên quan với<br /> triệu chứng đau bụng dưới sườn phải (p = 0,0001; tỷ số chênh = 11,28; KTC 95% = 3,28 – 38,8), tuổi ≥ 50 (p =<br /> 0,001, tỷ số chênh = 8,7; KTC 95% = 3,12 – 24,09); kích thước u ≥ 10 mm (tỷ số chênh = 94,4; KTC 95%= 12,47715,07; p = 0,001); u đơn độc (p = 0,001; tỷ số chênh = 28,79); polyp không cuống (p = 0,004, tỷ số chênh = 6,05,<br /> KTC 95% = 1,76 – 20,76).<br /> Kết luận Không có mối liên quan giữa giới, chỉ số BMI với ung thư tuyến túi mật. Có mối liên quan giữa<br /> ung thư tuyến túi mật với sỏi túi mật, triệu chứng đau dưới sườn phải, tuổi ≥ 50, kích thước u ≥ 10 mm, u đơn<br /> độc, và polyp không cuống.<br /> Từ khóa: Ung thư tuyến túi mật; Các yếu tố liên quan.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CORRELATION BETWEEN RISK-FACTORS AND GALLBLADDER ADENOCARCINOMA<br /> Nguyen Đinh Tuyen, Tran Thien Trung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 26 – 32<br /> Objective: to determine the ratio of adenocarcinoma in all the cholestectomies due to polypoid lesions of the<br /> gallbladder. Discribing the clinical features of gallbladder adenocarcinoma includes: right upper quadrant, vomit,<br /> indigestion, jaundice, fever…and blood chemical biology, hematology index of the adenocarcinoma of the<br /> gallbladder. The corelation between adenocarcinoma with abdominal pain symptoms, concomitant cholelithiasis,<br /> BMI, female, age ≥ 50, polyp numbers, sizes and sessile polyp<br /> * Khoa ngoại BVĐK Quảng Ngãi<br /> <br /> ** Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Đình Tuyến<br /> <br /> 26<br /> <br /> ĐT: 0914011412<br /> <br /> Email: bstuyen_qn@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Methods: Between August 2009 and february 2011 in Ho Chi Minh city of University Medical Center,<br /> prospective research of 93 patients underwent laparoscopic cholestectomy for a polypoid lesions of the gallbladder.<br /> 6/93 cases were adenocarcinoma. Retrospectively analysis of 237 patients in ChoRay Hospital (from 2006 to<br /> 2010) and Ho Chi Minh city of University Medical Center (from 2002 to july 2009). All patients were operated<br /> by open or laparoscopic cholestectomy. 17/237 cases were adenocarcinoma. Data were collected regarding the<br /> patient’s gender, age, clinical features, blood chemical biology, hematology, Body Mass Index, concomitant<br /> cholelithiasis, polyp numbers, sizes and sessile polyp the result of histopathologycal diagnosis. 23/330<br /> adenocarcinoma were analysed and assessed.<br /> Results: 330 patients were reviewed by laparoscopic and open cholestectomy due to neoplastic lesions.<br /> 0.07%(23/330) were adenocarcinoma. 30.43% well differentiation, 43.7% moderate differentiation, 26.08% poor<br /> differentiation. Right upper quadrant abdominal pain was 86.95%, vomit was 8.7%, fever was 8.7%, indigestion<br /> was 52.2%, jaundice was 4.3%. There was no relationship between gallbladder adenocarcinoma with female sex<br /> and Body Mass Index (p > 0.05). There was relationship between gallbladder adenocarcinoma with concomitant<br /> cholelithiasis (p= 0.001; OR=3.5; 95% CI=1.29-9.66). The risk of gallbladder adenocarcinoma from gallbladder<br /> stone increased 3.5 times fold comparing with neoplasm without concomitant cholelithiasis. There was<br /> relationship between gallbladder adenocarcinoma with right upper quadrant (p = 0.0001; OR= 11.28; 95% CI =<br /> 3.28 – 38.8), and age ≥ 50 (OR = 8.7; 95% CI = 3.12 – 24.09; p = 0.001). There was relationship between<br /> gallbladder adenocarcinoma with polyp ≥ 10 mm size (OR = 94.4; 95%CI= 12.47- 715.07; p = 0.001), single<br /> polyp(p = 0.001; OR = 28.79), and sessil (P = 0.004; OR = 6.05; 95% CI= 1.76 – 20.76).<br /> Conclusion: There was no relationship between gallbladder adenocarcinoma with female sex and Body Mass<br /> Index. Gallbladder adenocarcinoma showed a significant relation with age ≥ 50, concomitant cholelithiasis and<br /> right upper quadrant abdominal pain, polyp numbers, sizes and sessile polyp.<br /> Key words: Gallbladder adenocarcinoma, Risk-factors.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư túi mật chiếm tỷ lệ 1% trong tất cả<br /> các trường hợp cắt túi mật(26), được Nevin(12) mô<br /> tả đầu tiên vào năm 1777 do đột biến gen sinh<br /> ung P53 ở vị trí đoạn ngắn của nhiễm sắc thể<br /> 17(10). Từ đó đến nay, chẩn đoán và điều trị ung<br /> thư túi mật vẫn còn là một vấn đề khó khăn.<br /> Tiên lượng sống còn sau 5 năm là 32% nếu ung<br /> thư ở giai đoạn pT1, và 10% ung thư ở giai đoạn<br /> tiến triển(6). Tần suất cao nhất được tìm thấy ung<br /> thư túi mật gặp ở nữ, độ tuổi 65. Sự khác màu<br /> da và kích thước sỏi, túi mật sứ là các yếu tố dễ<br /> gây ung thư túi mật.<br /> Ung thư túi mật đứng hàng thứ năm trong<br /> bệnh ung thư đường tiêu hóa sau ung thư đại<br /> tràng, tụy, dạ dày và thực quản(16). Mô bệnh học<br /> ung thư túi mật chủ yếu là ung thư tuyến chiếm<br /> 90%. Ung thư tế bào gai và tuyến gai chiếm 10<br /> đến 15%. Còn lại một số dạng khác ít gặp hơn<br /> như ung thư tế bào sáng, ung thư tế bào nhầy…<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Trong bài báo này, chúng tôi nêu lên các yếu<br /> tố liên quan đến các trường hợp ung thư tuyến<br /> túi mật được phẫu thuật cắt túi mật tại Bệnh<br /> viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Đại học Y dược TP.<br /> Hồ Chí Minh.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Nghiên cứu tiến cứu và hồi cứu cắt ngang<br /> tất cả bệnh nhân được chẩn đoán trước mổ là<br /> polyp túi mật nhưng sau mổ là ung thư tuyến<br /> túi mật tại bệnh viện Chợ Rẫy TP. Hồ Chí Minh<br /> từ năm 2006 – 2010 và tại Bệnh viện Đại học Y<br /> Dược TP. Hồ Chí Minh từ năm 2002 – tháng 4<br /> năm 2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> - Tuổi > 15, bệnh nhân đồng ý phẫu thuật.<br /> - Siêu âm trước mổ là polyp túi mật, kết<br /> quả mô bệnh học là polyp lành và ung thư<br /> tuyến túi mật.<br /> <br /> 27<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> - Bệnh nhân chẩn đoán siêu âm trước mổ<br /> là sỏi túi mật nhưng kết quả mô bệnh học là ung<br /> thư tuyến túi mật.<br /> - Mổ nội soi hoặc mổ mở.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Chống chỉ định phẫu thuật: đái tháo<br /> đường, suy tim, suy kiệt nặng…<br /> - Tuổi ≤ 15, bệnh nhân là người nước<br /> ngoài.<br /> - Bệnh nhân được chẩn đoán siêu âm là<br /> polyp túi mật nhưng mô học không phải polyp<br /> hay ung thư tuyến.<br /> - Hồ sơ bệnh án sơ sài, không đúng theo<br /> mẫu thiết kế nghiên cứu, không ghi chú đầy đủ<br /> bị loại ra khỏi nghiên cứu này.<br /> Số liệu được thu thập. Xử lý bằng phần mềm<br /> SPSS 16.0 for windows, phần mềm R. Phép kiểm<br /> χ2 so sánh các tỉ lệ, phép kiểm hồi qui logistic để<br /> tính mối tương quan giữa ung thưtuyến túi mật<br /> và các yếu tố liên quan.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Trong 330 bệnh nhân có 23 là ung thư tuyến<br /> túi mật và 307 là polyp túi mật.<br /> Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng, các xét nghiệm Macker<br /> của ung thư tuyến túi mật<br /> Triệu chứng lâm<br /> sàng<br /> Đau bụng<br /> Thượng vị<br /> Dưới sườn phải<br /> Thượng vị và dưới<br /> sườn phải<br /> Không triệu chứng<br /> Chậm tiêu<br /> BMI<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> (n=23)<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> <br /> 7<br /> 12<br /> 1<br /> <br /> 34,4<br /> 52,2<br /> 4,3<br /> <br /> 3<br /> 12<br /> <br /> 13<br /> 52,2<br /> <br /> Gầy<br /> <br /> 2<br /> <br /> 8,7<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 20<br /> <br /> 87<br /> <br /> Béo phì<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4,3<br /> <br /> AFP<br /> <br /> 22<br /> <br /> 5,1±5,8<br /> <br /> CEA<br /> <br /> 22<br /> <br /> 3,66±0,79<br /> <br /> CA19.9<br /> <br /> 22<br /> <br /> 33,43±11,9<br /> <br /> 28<br /> <br /> Nhận xét: Ung thư tuyến túi mật hầu hết là<br /> có triệu chứng đau bụng dưới sườn phải.<br /> Bảng 2: Các yếu tố nguy cơ<br /> Các yếu tố<br /> Nhỏ<br /> nguy cơ<br /> nhất<br /> Tuổi<br /> 28<br /> Kích thước<br /> 8<br /> khối u (mm)<br /> Số lượng khối<br /> 1<br /> u<br /> Sỏi kết hợp<br /> Số lượng<br /> 1<br /> Kích thước<br /> 9<br /> <br /> Lớn<br /> nhất<br /> 82<br /> 74<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> KTC 95%<br /> <br /> 62±14,3<br /> 55,79-68,21<br /> 27,61±15,55 20,88-34,34<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1,17±0,83<br /> <br /> 0,81-1,53<br /> <br /> 10<br /> 24<br /> <br /> 2,4±2,5<br /> 8,08±5,01<br /> <br /> 1,02±2,45<br /> 5,27±8,84<br /> <br /> Nhận xét<br /> Giới: Nam: 34,8% (8/23), Nữ: 65,2% (15/23), tỉ<br /> lệ Nam/ Nữ: 1/1,9.<br /> Cuống polyp: không cuống: 87% (20/23), có<br /> cuống: 13% (3/23) bệnh nhân.<br /> <br /> Độ biệt hóa<br /> 10<br /> 9<br /> 8<br /> 7<br /> 6<br /> 5<br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 0<br /> <br /> 10<br /> 7<br /> 6<br /> <br /> Biệt hóa tốt Biệt hóa tr.bình<br /> <br /> Biệt hóa kém<br /> <br /> Biểu đồ 1: Độ biệt hóa của ung thư tuyến túi mật<br /> Bảng 3: Ung thư tuyến túi mật và các yếu tố liên<br /> quan<br /> Các yếu tố<br /> <br /> Tuổi<br /> ≥ 50<br /> < 50<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> BMI<br /> ≥ 30<br /> < 30<br /> Đau dưới<br /> <br /> Mô bệnh học<br /> Ác tính Lành<br /> KTC 95%<br /> (n=23)<br /> tính<br /> (n= 307)<br /> <br /> OR<br /> <br /> P<br /> <br /> 18<br /> 5<br /> <br /> 90<br /> 217<br /> <br /> 3,12-24,09 8,7<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> 8<br /> 15<br /> <br /> 149<br /> 158<br /> <br /> 0,23- 1,37 0,56<br /> <br /> 0,20<br /> <br /> 2<br /> 21<br /> 20<br /> <br /> 49<br /> 258<br /> 114<br /> <br /> 0,45-8,77 1,99<br /> <br /> 0,35<br /> <br /> 3,28-38,8 11,28 0,001<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Các yếu tố<br /> <br /> Mô bệnh học<br /> Ác tính Lành<br /> KTC 95%<br /> (n=23)<br /> tính<br /> (n= 307)<br /> <br /> sườn Phải<br /> Số lượng<br /> Đơn polyp<br /> Đa polyp<br /> Kích thước<br /> polyp<br /> ≥ 10 mm<br /> < 10 mm<br /> Cuống polyp<br /> Có cuống<br /> Không cuống<br /> Sỏi kết hợp<br /> polyp<br /> <br /> OR<br /> <br /> P<br /> <br /> 22<br /> 1<br /> <br /> 133<br /> 174<br /> <br /> 3,86215,04<br /> <br /> 28,79<br /> <br /> <<br /> 0,001<br /> <br /> 22<br /> 1<br /> <br /> 58<br /> 249<br /> <br /> 12,48715,07<br /> <br /> 94<br /> <br /> <<br /> 0,001<br /> <br /> 3<br /> 20<br /> 6<br /> <br /> 146<br /> 161<br /> 19<br /> <br /> 1,76-20,76 6,05 0,004<br /> 1,29-9,66<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> Nhận xét: Số lượng sỏi kết hợp với ung thư<br /> tuyến: có 3 BN có 1 sỏi, 1 BN có 6 viên, 1 BN có 8<br /> viên, 1 BN có 10 viên. Kích thước sỏi nhỏ nhất 9<br /> mm, lớn nhất 24 mm.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm bệnh nhân<br /> Giới<br /> Nữ hay gặp nhiều hơn nam nhưng liên quan<br /> đến ung thư tuyến không có ý nghĩa thống kê.<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, 23 trường hợp<br /> polyp ác tính thì nữ chiếm 65,2% (15/23), nam<br /> 34,8% (8/23). Theo Levy(7), giới được xem là một<br /> trong các yếu tố nguy cơ của ung thư túi mật,<br /> khả năng mắc ung thư túi mật của nữ cao hơn<br /> nam từ 2 đến 6 lần. Sự khác biệt về giới có lẽ liên<br /> quan đến suất độ cao của sỏi túi mật ở nữ. Sỏi<br /> túi mật gây ung thư túi mật từ 30 – 60%(3,18).<br /> Sugiyama(20), nghiên cứu 194 bệnh nhân<br /> bằng siêu âm qua nội soi từ 1988- 1997, có 105<br /> nữ và 89 nam. Cũng cùng số lượng bệnh nhân<br /> như trên, tác giả người Trung Quốc, Sun(21)<br /> (1994-2002) gặp 101 nữ và 93 nam, tỷ lệ<br /> nữ/nam là 1/ 0,92. Koga(5) 8/40 là ung thư<br /> tuyến túi mật, trong đó có 4 nam và 4 nữ. Tỷ<br /> lệ nam và nữ là 1/1.<br /> Nghiên cứu của Tôn Thất Bách(23), từ<br /> 1/1/2000-31/12/2001, 43 bệnh nhân ung thư túi<br /> mật, nữ chiếm tỷ lệ 58,1%, nam 41,9%. Trần Văn<br /> Phơi(24), năm 2003 báo cáo 60 trường hợp polyp<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> túi mật mổ nội soi, nữ chiếm 61,7%, nam chiếm<br /> 38,3%. Như vậy hầu hết các tác giả trong và<br /> ngoài nước cho rằng giới không liên quan đến<br /> ung thư tuyến túi mật (p > 0,05).<br /> <br /> Tuổi<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi trên 23<br /> bệnh nhân ung thư tuyến túi mật, tuổi nhỏ nhất<br /> là 28, trung bình 62 ± 14,3; trong số này có 2<br /> bệnh nhân 82 tuổi, 1 ung thư tuyến biệt hóa kém<br /> và 1 biệt hóa vừa. Có sự liên quan giữa ung thư<br /> tuyến túi mật với tuổi ≥ 50, chiếm tỷ lệ 78,26%<br /> (18/23), và ở tuổi ≥ 50, polyp túi mật có nguy cơ<br /> ác tính tăng gấp 9 lần so với tuổi dưới 50, với p =<br /> 0,001 (tỷ số chênh = 8,7; KTC 95% = 3,13 – 24,09).<br /> Terzi(22), trên 100 trường hợp polyp túi mật, tuổi<br /> ≥ 60 chiếm 39 trường hợp, trong số này, ung thư<br /> tuyến túi mật là 73% (26/39) trường hợp. Tác giả<br /> khuyến cáo nên cắt túi mật cho bệnh nhân<br /> polyp ở tuổi > 60. Shinkai(19), năm 1997, nghiên<br /> cứu 74 bệnh nhân cắt túi mật do polyp, trong đó<br /> 7% (5/74) là ung thư tuyến. Tuổi trung bình của<br /> ung thư tuyến túi mật là 59,8 ± 13,9. Như vậy<br /> tuổi lớn thì nguy cơ polyp ác tính rất cao.<br /> Chỉ số BMI<br /> Nhiều nghiên cứu cho thấy béo phì có liên<br /> quan đến ung thư tuyến túi mật. Nghiên cứu<br /> của Liêu Chí Hùng(8), cả hai nhóm polyp ác tính<br /> và lành tính có chỉ số BMI không khác biệt. Theo<br /> Canturk(2), không có liên quan giữa u túi mật và<br /> chỉ số BMI ≥30, p = 0,33. Nghiên cứu của chúng<br /> tôi, có 2/51 bệnh nhân béo phì là ung thư tuyến,<br /> và trong 23 bệnh nhân ung thư tuyến túi mật có<br /> 4,3%(1/23) là béo phì, với p = 0,28.<br /> <br /> Đặc điểm lâm sàng<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, đau bụng<br /> dưới sườn phải (sau khi loại trừ tất cả các<br /> nguyên nhân gây đau do viêm, loét dạ dày, do<br /> sỏi túi mật, do viêm tụy, đau thắt ngực…) do<br /> ung thư tuyến túi mật chiếm 86,95% (20/23)<br /> trường hợp. Liên quan giữa triệu chứng đau<br /> bụng và ung thư tuyến túi mật có ý nghĩa thống<br /> kê, với p = 0,001 (tỷ số chênh = 11,29, KTC 95%=<br /> 3,28 – 38,8).<br /> <br /> 29<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Theo Koga(5), 5/8 bệnh nhân ung thư tuyến<br /> túi mật có triệu chứng đau bụng dưới sườn phải<br /> và thượng vị, 3/8 không có triệu chứng và phát<br /> hiện được nhờ vào siêu âm bụng. Moriguchi(11),<br /> bệnh nhân ung thư túi mật thường có đau<br /> thượng vị và dưới sườn phải. Liêu Chí Hùng và<br /> Nguyễn Trung Tín(8), bệnh nhân ung thư túi mật<br /> có triệu chứng đau thượng vị và dưới sườn phải<br /> là 70,8%. Ito(4) 23% (94/417) có triệu chứng đau<br /> bụng. Theo Terzi(22) 26% bệnh nhân ung thư túi<br /> mật có triệu chứng đau thượng vị và dưới sườn<br /> phải.<br /> <br /> Chậm tiêu<br /> Trong nghiên cứu chúng tôi, các chỉ số sinh<br /> hóa và huyết học và các xét nghiệm CEA, CA199, CEA trong ung thư tuyến túi mật bình<br /> thường. Triệu chứng chậm tiêu chiếm 52,2%<br /> (12/23) và thường kèm theo đau bụng.<br /> Sugiyama(20), có 28% triệu chứng chậm tiêu<br /> và đầy bụng. Ito(4), 23% bệnh nhân có triệu<br /> chứng đau bụng, 1% sốt. Đau bụng là do túi mật<br /> tăng co thắt và do tắt nghẽn có thể có biểu hiện<br /> vàng da gặp trong ung thư túi mật di căn đường<br /> mật(9). Ở giai đoạn muộn của ung thư tuyến túi<br /> mật, bệnh nhân có triệu chứng gầy sút, sốt và<br /> vàng da. Theo Akyurek(1), đau dưới sườn phải<br /> 59% (33/56), nôn ói 41% (23/56), chậm tiêu 32%<br /> (18/56).<br /> <br /> Trong 23 trường hợp ung thư tuyến túi mật<br /> của chúng tôi, có sỏi kết hợp chiếm tỷ lệ 26,1%<br /> (6/23). Liêu Chí Hùng, Nguyễn Trung Tín(8), tỷ lệ<br /> sỏi túi mật trong ung thư tuyến là 41,7% cao hơn<br /> 11,1% trong polyp lành tính (tỷ số chênh = 5,7;<br /> 95% CI = 1,9 – 17,1). Nguyễn Trung Tín(14) có 3/4<br /> ung thư túi mật có sỏi túi mật. Nghiên cứu của<br /> Roobolamini(16) cho thấy có 64% ung thư tuyến<br /> túi mật có sỏi đi kèm. Terzi(22) phần lớn u túi mật<br /> đi kèm sỏi túi mật. Nguyễn Đình Hối và<br /> Nguyễn Tấn Cường(13), sỏi túi mật gặp trong<br /> ung thư túi mật là 0,3% (7/2256), tất cả đều có<br /> hơn 1 viên sỏi, 2 viên có một, nhiều viên 4<br /> trường hợp, kích thước sỏi nhỏ nhất là 1 mm,<br /> lớn nhất là 30 mm. Sự liên quan giữa sỏi và ung<br /> thư được nhiều báo cáo ghi nhận từ 70 đến 90%.<br /> Theo dõi 20 năm các bệnh nhân có sỏi túi mật,<br /> nguy cơ thoái hóa thành ung thư ước tính chỉ<br /> khoảng 1%(3, 6). Tuy nhiên kích thước của sỏi có<br /> thể làm tăng nguy cơ bị ung thư túi mật.<br /> Nghiên cứu của chúng tôi, sỏi túi mật có liên<br /> quan đến ung thư tuyến túi mật và bệnh nhân<br /> có sỏi túi mật tăng khả năng bị ung thư tuyến<br /> túi mật gấp 3,5 lần so với polyp túi mật không<br /> có sỏi kết hợp, với p = 0,001, tỷ số chênh: 3,5<br /> (KTC 95% =1,29 – 9,66).<br /> <br /> Kích thước khối u trong ung thư tuyến túi<br /> mật<br /> <br /> Sỏi kết hợp với ung thư tuyến túi mật<br /> Sự kết hợp giữa sỏi và ung thư túi mật được<br /> báo cáo năm 1861(6). Nghiên cứu của Shaffer(17)<br /> biểu hiện thường gặp nhất của ung thư là sỏi và<br /> viêm túi mật mạn. Sự kết hợp giữa sỏi và ung<br /> thư tuyến túi mật thay đổi từ 2,3 – 34,4 trường<br /> hợp và khi túi mật viêm mạn tính trên 15 năm<br /> dễ trở thành ung thư. Theo Yalcin(25), sỏi kết hợp<br /> với ung thư túi mật trong 90% trường hợp.<br /> Nguy cơ ung thư tuyến túi mật tăng 2,4 lần nếu<br /> đường kính sỏi từ 2 - 2,9 cm, và tăng 10,1 lần<br /> nếu đường kính sỏi là 3 cm. Pandey(15) tìm thấy<br /> 70% sỏi túi mật liên quan đến ung thư tuyến túi<br /> mật. Các nghiên cứu trước khác cho rằng ung<br /> thư tuyến túi mật kết hợp với sỏi từ 40 đến<br /> 100%.<br /> <br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi có 23/330<br /> ung thư tuyến, kích thước trung bình 27,6 ± 3,24,<br /> nhỏ nhất 8 mm, lớn nhất 74 mm. Koga(5) 9 bệnh<br /> nhân ung thư tuyến, 88% có kích thước trên 10<br /> mm, tác giả cho rằng điều kiện ác tính được xem<br /> là u lớn hơn 10 mm. Terzi(22) có 26 ung thư tuyến<br /> trong đó 18 thâm nhiễm dạng nhú, 8 thâm<br /> nhiễm dạng u. Đường kính của ung thư thâm<br /> nhiễm dạng nhú trung bình là 30 ± 8 mm, của<br /> thâm nhiễm dạng u là 25 ± 17 mm, liên quan<br /> giữa đường kính polyp và ung thư tuyến có ý<br /> nghĩa thống kê (p = 0,003; χ2 = 13,8). Tác giả<br /> cũng cho rằng kích thước của polyp rất hữu ích<br /> để loại trừ polyp ác tính. Polyp kích thước lớn<br /> hơn 15 mm thì khả năng ác tính lên đến 70%.<br /> Sugiyama(20) ung thư tuyến kích thước trên 10<br /> <br /> 30<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br />