Ước đầu nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và các xét nghiệm đông máu ở bệnh nhân thiếu hụt hoạt tính các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K tại Bệnh viện Bạch Mai

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CÁC XÉT NGHIỆM<br /> ĐÔNG MÁU Ở BỆNH NHÂN THIẾU HỤT HOẠT TÍNH<br /> CÁC YẾU TỐ ĐÔNG MÁU PHỤ THUỘC VITAMIN K<br /> TẠI BỆNH VIỆN BẠCH MAI<br /> Nguyễn Văn Hưng*, Phạm Quang Vinh*, Nguyễn Tuấn Tùng*, Trần Thái Sơn*, Đỗ Thị Răm*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Vitamin K (VK) là một đồng yếu tố quan trọng của enzym γ- glutamyl carboxylase. Thiếu VK các<br /> yếu tố đông máu phụ thuộc VK chỉ ở dạng tiền chất không có chức năng đông máu gây chảy máu trên lâm sàng.<br /> Mục tiêu: Bước đầu mô tả đặc điểm lâm sàng và các xét nghiệm đông máu của nhóm bệnh nhân có thiếu<br /> hụt hoạt tính các yếu tố đông máu phụ thuộc VK.<br /> Đối tượng và Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang có hồi cứu và tiến cứu từ tháng 1/2009 đến<br /> tháng 6/2011, chúng tôi nghiên cứu trên 15 bệnh nhân có độ tuổi trung bình là 51,27± 19,32 và nhóm chứng (30<br /> người trưởng thành khoẻ mạnh) tại Bệnh viện Bạch Mai.<br /> Kết quả và kết luận: Về tiền sử: 33,3% bệnh nhân có tiền sử nghiện rượu và 26,7% có dùng thuốc đông<br /> y. Về đặc điểm xuất huyết: 46,7% xuất huyết dưới da dạng mảng, 46,7% xuất huyết niêm mạc; 40,0% xuất<br /> huyết nội tạng; 13,3% có chảy máu trong cơ và 6,7% chảy máu sau mổ. Nhóm có tiền sử dùng thuốc đông y chỉ<br /> gặp xuất huyết dưới da và xuất huyết niêm mạc, nhóm khác có cả xuất huyết nội tạng. Về các đặc điểm lâm sàng<br /> khác: có 80,0% bệnh nhân thiếu máu. Về đặc điểm các xét nghiệm: tỷ lệ prothrombin giảm (6,77 ± 6,26 (%);<br /> INR= 9,66 ± 2,77), thời gian APTT kéo dài (90,31 ± 26,27 (s); rAPTT: 3,38 ± 1,12) có ý nghĩa thống kê với<br /> p 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> Fibrinnogen (g/l)<br /> Số lượng tiểu cầu (G/l)<br /> D-Dimer (µg/l)<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ prothrombin trung bình<br /> 6,77% giảm nặng, thời gian APTT trung bình<br /> là 90,31 (s) kéo dài rõ rệt so với nhóm tham<br /> chiếu với p 0,05<br /> <br /> INR<br /> Giây<br /> <br /> 8,80 ± 5,88<br /> 71,28 ± 26,02<br /> <br /> 9,98 ± 0,00<br /> 97,24 ± 23,77<br /> <br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> rAPTT<br /> II<br /> VII<br /> IX<br /> X<br /> <br /> 3,62 ± 2,02<br /> 4,93 ± 5,17<br /> 4,80 ± 1,21<br /> 8,10 ± 12,05<br /> 7,70 ± 5,09<br /> <br /> 3,30 ± 0,70<br /> 7,57 ± 7,14<br /> 4,72 ± 3,49<br /> 2,51 ± 2,52<br /> 4,20 ± 4,81<br /> <br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> APTT<br /> <br /> Yếu tố đông<br /> máu<br /> <br /> Nhận xét: Nhóm có tiền sử dùng thuốc đông<br /> y có tỷ lệ prothrombin cao hơn so với nhóm<br /> khác nhưng chưa có ý nghĩa thống kê với p><br /> 0,05. Tương tự như vậy với thời gian APTT ở<br /> nhóm khác kéo dài hơn so với nhóm dùng<br /> thuốc đông y, sự khác biệt này chưa có ý nghĩa<br /> thống kê với p>0,05. Các yếu tố đông máu phụ<br /> thuộc VK ở hai nhóm này chưa thấy sự khác<br /> biệt.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu<br /> Trong 15 bệnh nhân nghiên cứu có tỷ lệ<br /> nam/nữ là 2/1 với độ tuổi trung bình là 51,27±<br /> 19,32, nhỏ nhất là 20 tuổi và cao nhất là 85 tuổi.<br /> Về nghề nghiệp chiếm đa số là nông nghiệp với<br /> 80,0%. Có 5 bệnh nhân nghiện rượu<br /> (>300ml/ngày), chiếm tỷ lệ 33,3% trong nhóm<br /> nghiên cứu và chiếm 50% số bệnh nhân nam<br /> giới. Đây là một trong những nguyên nhân gây<br /> giảm hấp thu VK(3). 4/15 bệnh nhân (chiếm tỷ lệ<br /> 26,7%) có dùng thuốc đông y.<br /> <br /> Đặc điểm lâm sàng<br /> Triệu chứng xuất huyết<br /> Xuất huyết là lý do khiến bệnh nhân phải<br /> nhập viện, qua bảng 2 ta thấy xuất huyết dưới<br /> da và xuất huyết niêm mạc chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> 46,7%. Trong 7 bệnh nhân xuất huyết dưới da<br /> thì tất cả đều xuất huyết dạng mảng ở nhiều vị<br /> trí khác nhau, đa phần là xuất huyết tự nhiên<br /> hoặc sau va chạm, hình thái xuất huyết này khác<br /> hẳn với xuất huyết dưới da trong bệnh xuất<br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học<br /> <br /> huyết giảm tiểu cầu (xuất huyết đa hình thái<br /> dạng chấm, nốt, mảng, đa lứa tuổi...)(2). Xuất<br /> huyết niêm mạc trong nghiên cứu của chúng tôi<br /> gặp phải là chảy máu mũi, chảy máu chân răng,<br /> xuất huyết niêm mạc má. Có 6/15 bệnh nhân,<br /> chiếm tỷ lệ 40,0% là xuất huyết nội tạng như: đái<br /> máu, xuất huyết tiêu hóa, ho ra máu. Chúng tôi<br /> gặp 2/15 bệnh nhân có xuất huyết trong cơ và có<br /> 1/15 bệnh nhân chảy máu sau mổ. 12/15 bệnh<br /> nhân có từ 2 hình thái xuất huyết trở nên<br /> thường là xuất huyết dưới da kết hợp với xuất<br /> huyết niêm mạc hoặc chảy máu nội tạng. Không<br /> có bệnh nhân nào xuất huyết não, màng não.<br /> <br /> Các triệu chứng lâm sàng khác<br /> Thiếu máu là triệu chứng gặp nhiều nhất<br /> với 12/15 bệnh nhân, chiếm tỷ lệ 80,0% và đa<br /> phần là thiếu máu vừa và nặng, do bệnh viện<br /> Bạch Mai là tuyến cuối nên đa số bệnh nhân<br /> đều chuyển đến muộn trong tình trạng chảy<br /> máu không cầm. Về dấu hiệu của suy gan:<br /> trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi không<br /> phát hiện bệnh nhân nào có biểu hiện của suy<br /> gan, chứng tỏ tất cả các bệnh nhân này chỉ<br /> thiếu VK đơn thuần. Có 1/15 bệnh nhân suy<br /> thận giai đoạn IV thường xuyên phải chạy<br /> thận nhân tạo, đây cũng là một trong những<br /> nguyên nhân gây giảm hấp thu VK(4,3).<br /> <br /> Đặc điểm các xét nghiệm đông cầm máu<br /> Qua bảng 3 cho ta thấy, chỉ có 2 xét nghiệm<br /> bị ảnh hưởng là thời gian prothrombin và thời<br /> gian APTT đây là hai xét nghiệm đánh giá 2 con<br /> đường đông máu nội và ngoại sinh. Tham gia<br /> <br /> 369<br /> <br />