Vài nét về pháp luật Bình đẳng giới trên thế giới và Việt Nam

Chia sẻ: Chauchaungayxua6 Chauchaungayxua6 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết giới thiệu về quá trình hình thành và phát triển pháp luật bình đẳng giới trên thế giới và Việt Nam. Để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu mời các bạn cùng tham khảo bài viết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vài nét về pháp luật Bình đẳng giới trên thế giới và Việt Nam

Th«ng tin 85 Vµi nÐt vÒ ph¸p luËt B×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam NguyÔn Träng H¶i Trưêng §¹i häc Kü thuËt Vinh Lêi tßa so¹n: Bµi viÕt giíi thiÖu vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ nhÊn m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam tõ n¨m 1945 ®Õn nay, chØ ra nh÷ng nç lùc vµ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®ưîc vÒ mÆt ph¸p lý vÒ quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, còng như thÓ hiÖn sù cam kÕt cña chÝnh phñ ViÖt Nam víi céng ®ång quèc tÕ trong nç lùc thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. Tõ khãa: Ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi; B×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. 1. §Æt vÊn ®Ò B×nh ®¼ng giíi lµ thuËt ng÷ míi trong x· héi hiÖn ®¹i, vÒ thùc chÊt kh«ng vưît ra khái néi dung cña vÊn ®Ò b×nh ®¼ng nam, n÷ vµ lµ môc tiªu, thưíc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi. B×nh ®¼ng giíi lµ sù ®èi xö ngang quyÒn gi÷a hai giíi nam vµ n÷, còng như gi÷a c¸c tÇng líp phô n÷ trong x· héi, cã xÐt ®Õn ®Æc ®iÓm riªng cña n÷ giíi, ®ưîc ®iÒu chØnh bëi c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi phô n÷ mét c¸ch hîp lý (Lª ThÞ Chiªu Nghi, 2001). Nãi c¸ch kh¸c, b×nh ®¼ng giíi lµ sù thõa nhËn, sù coi träng ngang nhau ®èi víi c¸c ®Æc ®iÓm giíi tÝnh vµ thiÕt lËp c¸c c¬ héi ngang nhau ®èi víi n÷ vµ nam trong x· héi. ë ViÖt Nam, trong ngành khoa häc ph¸p lý “B×nh ®¼ng giíi lµ viÖc nam, n÷ cã vÞ trÝ, vai trß ngang nhau, ®ưîc t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh cho sù ph¸t triÓn cña céng ®ång, cña gia ®×nh vµ thô hưëng như nhau vÒ thµnh qu¶ cña sù ph¸t triÓn ®ã” (LuËt B×nh ®¼ng giíi, 2006). B×nh ®¼ng giíi thÓ hiÖn ë nhiÒu mÆt: N÷ vµ nam cã ®iÒu kiÖn
8 6 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 ngang nhau ®Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vµ thùc hiÖn c¸c mong muèn cña m×nh; N÷ vµ nam cã c¬ héi ngang nhau ®Ó tham gia, ®ãng gãp vµ thô hưëng c¸c nguån lùc cña x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn; N÷ vµ nam cã c¸c quyÒn lîi ngang nhau trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. B×nh ®¼ng giíi kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ sè lưîng cña phô n÷ vµ nam giíi, trÎ em g¸i hay trÎ em trai trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng lµ như nhau, còng kh«ng cã nghÜa lµ nam giíi vµ phô n÷ gièng nhau, mµ b×nh ®¼ng giíi lµ nam giíi vµ phô n÷ ®ưîc c«ng nhËn vµ hưëng c¸c vÞ thÕ ngang nhau trong x· héi, ®ång thêi, sù tư¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ ®ưîc c«ng nhËn. Tõ ®ã, nam vµ n÷ cã thÓ tr¶i nghiÖm nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c tiÒm n¨ng cña hä, cã c¬ héi ®Ó tham gia, ®ãng gãp vµ hưëng lîi b×nh ®¼ng tõ c«ng cuéc ph¸t triÓn cña quèc gia trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ x· héi. Như vËy, b×nh ®¼ng giíi võa lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña quyÒn con ngưêi võa lµ yªu cÇu vÒ sù ph¸t triÓn c«ng b»ng, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®·, ®ang vµ sÏ ®ưîc c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ qu¶n lý tiÕp tôc ®Ò cËp. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, chóng t«i chØ giíi h¹n trong viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ph¸p luËt B×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi Víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo phô n÷ vµ chñ nghÜa n÷ quyÒn ®· t¹o ra c¸c c¬ héi ngang b»ng so víi nam giíi trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Thø nhÊt, nã lµm thay ®æi tư duy vÒ phô n÷, phong trµo tranh ®Êu lµ ®Ó t¹o ra c¬ héi cã viÖc lµm ngang nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi; VÊn ®Ò phóc lîi x· héi vµ sinh s¶n cña phô n÷ ®· ®ưîc x· héi quan t©m h¬n; Vai trß s¶n xuÊt cña phô n÷ héi nhËp vµo kinh tÕ quèc tÕ ®ưîc ®Ò cao; Vµ ¶nh hưëng s©u s¾c nhÊt cña phong trµo ®Êu tranh cña phô n÷ lµ ®· lµm thay ®æi tư duy x· héi cña c¸c nhµ chÝnh trÞ, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, hä ®· nhËn thÊy r»ng mäi thµnh c«ng cña c¸c chiÕn lưîc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®¹t ®ưîc nÕu kh«ng quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn phô n÷... Thø hai, phong trµo phô n÷ trong ph¸t triÓn ®· h×nh thµnh c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch nghiªn cøu vÒ phô n÷ t¹i c¸c nưíc ®ang ph¸t triÓn, lµm cho ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan ph¸t triÓn t¹i c¸c quèc gia quan t©m ®óng møc vÒ viÖc ®ưa phô n÷ héi nhËp vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn céng ®ång (ñy ban c¸c VÊn ®Ò vÒ x· héi, 2006). Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña phong trµo phô n÷ vµ chñ nghÜa n÷ quyÒn vµo thËp niªn 70, c¸c nưíc trªn thÕ giíi ngµy cµng quan t©m h¬n ®Õn vÊn ®Ò phô n÷, ®©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cña tõng quèc gia hay tõng khu vùc mµ lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt toµn cÇu. C¸c Héi nghÞ quèc tÕ vÒ phô
Th«ng tin 87 n÷ lÇn lưît diÔn ra nh»m th«ng qua c¸c chư¬ng tr×nh, môc tiªu, cư¬ng lÜnh ho¹t ®éng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷ vµ thùc hiÖn vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi. Cô thÓ như n¨m 1975, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn thø nhÊt, häp t¹i Mªhic« ®ưîc xem lµ n¨m Quèc tÕ Phô n÷ ®Çu tiªn. N¨m 1976, Liªn hîp quèc ®Ò xưíng “ThËp kû vÒ phô n÷” (1976-1985). N¨m 1979, Liªn hîp quèc phª chuÈn C«ng ưíc vÒ xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi phô n÷ (C«ng ưíc CEDAW). C«ng ưíc CEDAW ®ưîc coi lµ ®Ønh cao sau h¬n 30 n¨m ®Êu tranh cña Uû ban vÒ ®Þa vÞ phô n÷ thuéc tæ chøc Liªn hîp quèc thµnh lËp tõ n¨m 1946, cã chøc n¨ng gi¸m s¸t ®Þa vÞ vµ n©ng cao quyÒn lîi cña phô n÷ trªn thÕ giíi. Trong sè c¸c C«ng ưíc quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi, C«ng ưíc CEDAW chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong viÖc ®ưa ph©n nöa nh©n lo¹i lµ phô n÷ tiÕn tíi môc tiªu ®Êu tranh v× quyÒn con ngưêi, trong ®ã c¬ b¶n lµ quyÒn b×nh ®¼ng giíi. N¨m 1980, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn thø hai, häp t¹i Copenhagen (§an M¹ch). N¨m 1985, Héi nghÞ Phô n÷ lÇn thø ba häp t¹i Nairobi (Kenya), t¹i Héi nghÞ nµy ®· cã b¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i cña “ThËp kû vÒ phô n÷” cña Liªn hîp quèc vµ ®Ò ra môc tiªu “B×nh ®¼ng, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh” (ChiÕn ưíc Nairobi). N¨m 1995, Héi nghÞ Phô n÷ thÕ giíi lÇn IV cña Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i B¾c Kinh (Trung Quèc) ®· tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i cña ChiÕn lưîc Nairobi, th«ng qua “Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng toµn cÇu v× sù tiÕn bé cña phô n÷” (Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh). T¹i Héi nghÞ nµy “Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ®Õn n¨m 2000” ®· ®ưîc Héi nghÞ nhÊt trÝ th«ng qua, nh»m môc tiªu ®Èy m¹nh sù tiÕn bé vµ t¹o quyÒn cho phô n÷ trªn toµn thÕ giíi. Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh nªu râ môc ®Ých lµ b×nh ®¼ng giíi, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh. Cư¬ng lÜnh ®· x¸c ®Þnh 12 lÜnh vùc cÊp thiÕt cÇn ưu tiªn thùc hiÖn v× sù tiÕn bé vµ quyÒn n¨ng cña phô n÷ ®ång thêi ®ưa ra c¸c môc tiªu vµ khuyÕn nghÞ cô thÓ nh»m thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò vÒ gi¶m nghÌo ®ãi, vÒ lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, søc khoÎ, n¹n b¹o lùc, xung ®ét vò trang, lÜnh vùc kinh tÕ, vÒ c¬ chÕ tæ chøc c¸c bé m¸y quèc gia vÒ sù tiÕn bé cña phô n÷, vÊn ®Ò quyÒn con ngưêi, vÒ lÜnh vùc truyÒn th«ng, m«i trưêng, vÊn ®Ò trÎ em g¸i vµ viÖc s¾p xÕp tæ chøc vµ tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh x¸c ®Þnh môc tiªu phï hîp víi c¸c môc ®Ých vµ nguyªn t¾c cña HiÕn chư¬ng Liªn hîp quèc, ph¸p luËt quèc tÕ, ®ã lµ n©ng cao quyÒn n¨ng cho mäi phô n÷. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh©n quyÒn vµ quyÒn tù do c¬ b¶n cña tÊt c¶ mäi phô n÷ lµ ®iÒu hÕt søc quan träng trong viÖc
8 8 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 n©ng cao quyÒn n¨ng cho phô n÷. NhiÖm vô cña c¸c quèc gia lµ thóc ®Èy vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn con ngưêi vµ quyÒn tù do c¬ b¶n, kh«ng ph©n biÖt hÖ thèng chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ v¨n ho¸ song còng cÇn ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña tõng quèc gia vµ khu vùc ®Õn lÞch sö v¨n ho¸ vµ tÝn ngưìng. Cư¬ng lÜnh B¾c Kinh ®ưîc thùc hiÖn th«ng qua luËt ph¸p cña quèc gia, qua x©y dùng c¸c chiÕn lưîc vµ chÝnh s¸ch, chư¬ng tr×nh vµ c¸c ưu tiªn ph¸t triÓn, trªn tinh thÇn tù chñ cña mçi nưíc, phï hîp víi c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña con ngưêi, hoµn toµn t«n träng c¸c gi¸ trÞ t«n gi¸o vµ ®¹o ®øc, v¨n ho¸ vµ triÕt lý cña tõng c¸ nh©n vµ céng ®ång nh»m gióp phô n÷ hưëng ®Çy ®ñ c¸c quyÒn con ngưêi cña hä vµ gãp phÇn thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi, ph¸t triÓn vµ hoµ b×nh (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). Cư¬ng lÜnh nµy khuyÕn nghÞ c¸c ChÝnh phñ cña c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c c¬ quan chøc n¨ng t¹i c¸c cÊp triÓn khai thùc hiÖn cư¬ng lÜnh b»ng viÖc so¹n th¶o vµ thùc thi c¸c “KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷” phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng nưíc. N¨m 2000, Kho¸ häp ®Æc biÖt lÇn thø 23 cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc t¹i Trô së Liªn hîp quèc víi chñ ®Ò “Phô n÷ n¨m 2000: B×nh ®¼ng giíi, Ph¸t triÓn vµ Hoµ b×nh cho thÕ kû 21” (Héi nghÞ B¾c Kinh 5). §©y lµ kho¸ häp ®Æc biÖt ®Çu tiªn cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc vÒ vÊn ®Ò phô n÷ nh»m ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh vµ x¸c ®Þnh c¸c s¸ng kiÕn vµ hµnh ®éng tiÕp theo v× b×nh ®¼ng giíi trong thÕ kû 21. §©y còng chÝnh lµ dÞp ®Ó c¸c ChÝnh phñ mét lÇn n÷a t¸i kh¼ng ®Þnh cam kÕt thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu cña Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh. V¨n kiÖn B¾c Kinh +5 gåm 2 v¨n kiÖn: “Tuyªn bè chÝnh trÞ” vµ “Nh÷ng hµnh ®éng vµ s¸ng kiÕn tiÕp theo nh»m thùc hiÖn Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh”. Trong “Tuyªn bè chÝnh trÞ”, nh÷ng ChÝnh phñ tham dù kho¸ häp ®Æc biÖt ®· tuyªn bè kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt ®èi víi nh÷ng môc tiªu nªu trong Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh còng như ChiÕn lưîc Nairobi, kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt ®èi víi viÖc thùc hiÖn 12 lÜnh vùc cÇn quan t©m cña Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh, ®ång thêi c¸c ChÝnh phñ còng thõa nhËn lµ nh÷ng ngưêi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çu tiªn trong viÖc thùc thi ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c cam kÕt vÒ sù tiÕn bé cña phô n÷, thõa nhËn vai trß vµ sù ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phô n÷ trong viÖc thùc hiÖn Tuyªn bè vµ Cư¬ng lÜnh hµnh ®éng B¾c Kinh. Tuyªn bè chÝnh trÞ nµy còng kh¼ng ®Þnh b¶n th©n nam giíi ph¶i tham gia vµ cïng chia sÎ tr¸ch nhiÖm víi phô n÷ ®Ó xóc tiÕn b×nh ®¼ng giíi, kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña viÖc lång ghÐp quan ®iÓm giíi vµo tiÕn tr×nh thùc hiÖn kÕt qu¶ cña c¸c kho¸ häp vµ héi nghÞ thưîng ®Ønh quan
Th«ng tin 89 träng kh¸c cña Liªn hîp quèc (Bé Tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý, 2004). 3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam Giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954 ë ViÖt Nam, ngay tõ n¨m 1930, trong “Ch¸nh cư¬ng v¾n t¾t”, §¶ng vµ B¸c Hå ®· ®Ò cËp ®Õn môc tiªu b×nh ®¼ng nam n÷ (nam n÷ b×nh quyÒn) vµ coi ®©y lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cèt yÕu cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Sau n¨m 1945, khi ®Êt nưíc giµnh ®ưîc ®éc lËp, môc tiªu b×nh ®¼ng nam n÷ ®ưîc thÓ chÕ ho¸ mét c¸ch cã hÖ thèng trong luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, môc tiªu, chư¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña nhµ nưíc. N¨m 1946, b¶n HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®· ghi nhËn quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ vÒ mäi mÆt. HiÕn ph¸p kh¼ng ®Þnh “Nưíc ViÖt Nam lµ mét nưíc d©n chñ céng hoµ. Toµn thÓ quyÒn bÝnh trong nưíc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt gièng nßi, trai g¸i, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o” (§iÒu 1). LÇn ®Çu tiªn, trong lÞch sö ViÖt Nam, Ph¸p luËt ®· quy ®Þnh ngưêi phô n÷ ®ưîc hưëng c¸c quyÒn ngang víi nam giíi “TÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu ngang quyÒn vÒ mäi phư¬ng diÖn: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸” (§iÒu 6) vµ “§µn bµ ngang quyÒn víi ®µn «ng vÒ mäi phư¬ng diÖn” (§iÒu 9). Còng trong thêi gian nµy, cïng víi viÖc thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ - x· héi th× vÊn ®Ò quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ ë khÝa c¹nh kinh tÕ ®· ®ưîc nhµ nưíc b¶o ®¶m. T×nh h×nh ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ - x· héi, chÝnh trÞ, qu©n sù trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc vµ phong kiÕn, ®ßi hái ph¶i xo¸ bá mét sè chÕ ®Þnh trong c¸c Bé d©n luËt cò c¶n trë sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng phô n÷. N¨m 1950, Nhµ nưíc ban hµnh hai s¾c lÖnh ®Çu tiªn ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, ®ã lµ S¾c lÖnh sè 97-SL ngµy 22/5/1950 vÒ söa ®æi mét sè quy lÖ vµ chÕ ®Þnh trong d©n luËt vµ S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 vÒ vÊn ®Ò ly h«n. Trong S¾c lÖnh sè 97-SL ngµy 22/5/1950, vÊn ®Ò b×nh ®¼ng nam n÷ trong gia ®×nh ®ưîc kh¼ng ®Þnh t¹i §iÒu 5 “Chång vµ vî cã ®Þa vÞ b×nh ®¼ng trong gia ®×nh”; Vµ t¹i §iÒu 6 “Ngưêi ®µn bµ cã chång cã toµn n¨ng lùc vÒ mÆt hé”; “Ngưêi vÞ thµnh niªn lµ con trai hay con g¸i chưa ®ñ 18 tuæi, khi ®· ®Õn tuæi thµnh niªn th× dï ë víi cha mÑ, ngưêi con còng cã quyÒn tù lËp” (§iÒu 7). VÒ vÊn ®Ò ly h«n, S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 còng thÓ hiÖn sù b×nh ®¼ng nam n÷, như c«ng nhËn quyÒn tù do gi¸ thó vµ tù do ly h«n, xo¸ bá sù ph©n biÖt kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c duyªn cí ly h«n riªng cho vî vµ chång trong c¸c Bé d©n luËt cò, ®ång thêi, quy ®Þnh duyªn cí ly h«n chung cho c¶ hai vî chång như: Vî
9 0 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 chång cã quyÒn ly h«n nÕu mét bªn ngo¹i t×nh, mét bªn can ¸n ph¹t giam, mét bªn m¾c bÖnh ®iªn hoÆc mét bÖnh khã ch÷a khái; mét bªn bá nhµ ®i qu¸ hai n¨m kh«ng cã duyªn cí chÝnh ®¸ng; vî chång tÝnh t×nh kh«ng hîp hoÆc ®èi xö víi nhau ®Õn nçi kh«ng thÓ sèng chung ®ưîc. S¾c lÖnh sè 159-SL ngµy 17/11/1950 còng quy ®Þnh ®iÒu kho¶n b¶o vÖ phô n÷ vµ thai nhi mµ kh«ng bÞ xem lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi “Trưêng hîp ly h«n mµ ngưêi vî cã thai th× vî hay chång cã thÓ xin Toµ ¸n ho·n ®Õn sau kú sinh në míi xö ly h«n” (§iÒu 5). Giai ®o¹n tõ 1954 ®Õn 1975 N¨m 1954, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p th¾ng lîi, song ®Êt nưíc ta vÉn t¹m thêi bÞ chia c¾t lµm hai miÒn víi hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c biÖt. Sù nghiÖp c¸ch m¹ng nưíc ta trong giai ®o¹n nµy ®· thùc hiÖn hai nhiÖm vô chiÕn lưîc: miÒn B¾c bưíc vµo thêi kú qu¸ ®é x©y dùng chñ nghÜa x· héi; miÒn Nam tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ, ®Êu tranh thèng nhÊt nưíc nhµ. Trong giai ®o¹n nµy, B¶n HiÕn ph¸p thø hai (HiÕn ph¸p n¨m 1959) cña nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®· ®ưîc Quèc Héi kho¸ I, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 31/12/1959 vµ ®ưîc Chñ tÞch nưíc ký lÖnh c«ng bè ngµy 1/1/1960. HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh vµ ghi nhËn quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ vÒ mäi mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ vÒ h«n nh©n - gia ®×nh t¹i §iÒu 24: “Phô n÷ nưíc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ cã quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ c¸c mÆt sinh ho¹t chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh. C«ng viÖc lµm như nhau, phô n÷ ®ưîc hưëng lư¬ng ngang víi nam giíi. Nhµ nưíc b¶o ®¶m cho phô n÷ c«ng nh©n vµ phô n÷ viªn chøc ®ưîc nghØ trưíc vµ sau khi ®Î mµ vÉn ®ưîc hưëng nguyªn lư¬ng. Nhµ nưíc b¶o hé quyÒn lîi cña ngưêi mÑ vµ trÎ em, b¶o ®¶m ph¸t triÓn cña c¸c nhµ ®ì ®Î, nhµ gi÷ trÎ, nhµ nu«i trÎ. Nhµ nưíc b¶o hé h«n nh©n vµ gia ®×nh”. Ngµy 17/1/1960, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký s¾c lÖnh ban hµnh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña LuËt nµy ®èi víi sù nghiÖp gi¶i phãng phô n÷, Hå Chñ tÞch ®· nãi: “LuËt lÊy vî lÊy chång nh»m gi¶i phãng phô n÷, tøc lµ gi¶i phãng ph©n nöa x· héi... NÕu kh«ng gi¶i phãng phô n÷ th× kh«ng gi¶i phãng ®ưîc mét nöa loµi ngưêi”. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959 (cßn gäi lµ §¹o luËt sè 13 vÒ h«n nh©n vµ gia ®×nh). LuËt nµy dùa trªn 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n, trong ®ã nguyªn t¾c chung vÒ b×nh ®¼ng nam n÷, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngưêi phô n÷ trong gia ®×nh ®ưîc quy ®Þnh t¹i §iÒu 1, §iÒu 2 vµ §iÒu 3 cña LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. Nh÷ng ®iÒu tõ §iÒu 12 ®Õn §iÒu 16 quy ®Þnh b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång vÒ nghÜa vô vµ quyÒn trong quan hÖ h«n nh©n.
Th«ng tin 91 Giai ®o¹n tõ 1975 ®Õn nay N¨m 1975, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu nưíc giµnh th¾ng lîi, ViÖt Nam chuyÓn sang giai ®o¹n míi: giai ®o¹n ®Êt nưíc ®éc lËp, thèng nhÊt vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. B¶n HiÕn ph¸p thø ba n¨m 1980 ®· ®ưîc Quèc héi kho¸ VI, kú häp thø 7 chÝnh thøc th«ng qua trong phiªn häp ngµy 18/12/1980 tiÕp tôc lµ nÒn t¶ng cho viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi. Bªn c¹nh ®ã, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1986 ®· ®ưîc Quèc héi kho¸ VII, kú häp thø 12 th«ng qua ngµy 29/12/1986 thay thÕ LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1959. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1986 ®ưîc x©y dùng trªn nguyªn t¾c h«n nh©n tù nguyÖn tiÕn bé, mét vî mét chång... gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp gi¶i phãng phô n÷. N¨m 1980, ViÖt Nam ký C«ng ưíc CEDAW vµ phª chuÈn C«ng ưíc vµo ngµy 19/3/1982, trë thµnh quèc gia thø 6 trªn thÕ giíi ký C«ng ưíc vµ lµ quèc gia thø 35 phª chuÈn c«ng ưíc nµy. TriÓn khai thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña C«ng ưíc CEDAW vµ ph¸p luËt cña Nhµ nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ ®¼ng giíi, c¸c quyÒn cña phô n÷ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ b×nh ®¼ng giíi ®ưîc söa ®æi vµ quy ®Þnh trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt như: HiÕn ph¸p 1992 (söa ®æi bæ sung n¨m 2001), Bé luËt Lao ®éng n¨m 1994 (söa ®æi bæ sung n¨m 2002), Bé luËt D©n sù n¨m 2005, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 2000. T¹i Héi nghÞ Phô n÷ quèc tÕ lÇn thø IV cña Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i B¾c Kinh, Trung Quèc (1995), ChÝnh phñ nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· c«ng bè “ChiÕn lưîc ph¸t triÓn v× sù tiÕn bé cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000”. Thùc hiÖn tinh thÇn cña ChiÕn lưîc nµy, ngµy 4/10/1997, Thñ tưíng ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh sè 822/TTg phª duyÖt “KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000”. Tõ ®©y, vÊn ®Ò giíi ®· thùc sù trë thµnh vÊn ®Ò quèc gia. T¹i Héi nghÞ B¾c Kinh +5 n¨m 2000, mét lÇn n÷a ViÖt Nam ®· cam kÕt trưíc céng ®ång quèc tÕ vÒ nç lùc vµ quyÕt t©m thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. N¨m 2003, Thñ tưíng chÝnh phñ ®· phª duyÖt ChiÕn lưîc quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ®Õn n¨m 2010 vµ NghÞ ®Þnh sè 19/2003/N§-CP ngµy 07/03/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ nưíc trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Héi phô n÷ tham gia qu¶n lý nhµ nưíc vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña phô n÷, trÎ em. Bưíc vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, quan ®iÓm cña §¶ng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ sù tiÕn bé cña phô n÷ tiÕp tôc ®ưîc kh¼ng ®Þnh trong NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX: “§èi víi phô n÷, thùc hiÖn tèt ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng giíi, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, n©ng cao
9 2 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 3, tr. 85-93 häc vÊn; cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó phô n÷ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo c¸c c¬ quan l·nh ®¹o vµ qu¶n lý ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh; ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phô n÷ thùc hiÖn tèt thiªn chøc ngưêi mÑ; x©y dùng gia ®×nh no Êm, b×nh ®¼ng, tiÕn bé, h¹nh phóc”. NghÞ quyÕt sè 23 NQ/TW ngµy 12/3/2003 cña Héi nghÞ Trung ư¬ng 7 kho¸ IX nhÊn m¹nh: “TiÕp tôc n©ng cao nhËn thøc cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ toµn x· héi vÒ c«ng t¸c phô n÷ vµ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi, khÈn trư¬ng cô thÓ ho¸ chñ trư¬ng cña §¶ng thµnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch; lång ghÐp giíi trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chư¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch chung. Coi träng c¸c chÝnh s¸ch x· héi, c¸c chÝnh s¸ch vÒ giíi ®Ó gi¶m nhÑ lao ®éng cho phô n÷…”. LuËt B×nh ®¼ng giíi ®ưîc Quèc héi Nưíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ XI, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 29/11/2006, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/7/2007 ®· ®¸nh dÊu mét bưíc ph¸t triÓn vưît bËc ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. LuËt ®· cô thÓ ho¸ quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ nưíc ta vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ tiÕn bé phô n÷, t¹o hµnh lang ph¸p lý trong cuéc ®Êu tranh xo¸ bá ph©n biÖt ®èi xö chèng l¹i phô n÷. Thùc hiÖn cam kÕt quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi nãi chung, quyÒn b×nh ®¼ng nam, n÷ nãi riªng. LuËt B×nh ®¼ng giíi 2006 gåm 44 ®iÒu, chia lµm 6 chư¬ng. LuËt B×nh ®¼ng giíi ®· ®ưa ra quy ®Þnh chung vµ quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c lÜnh vùc b×nh ®¼ng giíi trong ®êi sèng x· héi; c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m b×nh ®¼ng giíi; Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan, tæ chøc, gia ®×nh vµ c¸ nh©n trong viÖc thùc hiÖn vµ b¶o ®¶m b×nh ®¼ng giíi vµ vÒ thanh tra, gi¸m s¸t vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c ®iÒu kho¶n thi hµnh. HiÖn nay, LuËt b×nh ®¼ng giíi lµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt sau HiÕn ph¸p vÒ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi. LuËt b×nh ®¼ng giíi kh«ng chØ thÓ hiÖn quyÕt t©m cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö nam, n÷ mµ cßn lµ c©u tr¶ lêi ®Çy ®ñ nhÊt vÒ c¸c khuyÕn c¸o cña Uû ban CEDAW víi ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn C«ng ưíc CEDAW, gãp phÇn t¨ng cưêng qu¶n lý nhµ nưíc b»ng ph¸p luËt vµ ph¸t huy vai trß, kh¶ n¨ng cña c¶ nam vµ n÷ trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu “ D©n giµu, nưíc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”. 4. KÕt luËn Qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam, tõ gãc ®é khoa häc ph¸p lý cho thÊy b×nh ®¼ng giíi lµ môc tiªu quan träng trong c¸c v¨n kiÖn quèc tÕ vÒ quyÒn con ngưêi, ®Æc biÖt lµ C«ng ưíc cña Liªn hîp quèc vÒ xo¸ bá c¸c h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷ (CEDAW); C«ng ưíc quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em (CRC); C¸c Môc tiªu thiªn niªn kû…
Th«ng tin 93 HÖ thèng ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ kh¸ ®ång bé vµ hoµn chØnh, ®ưîc sù ký kÕt, phª chuÈn cña nhiÒu quèc gia, t¹o ra mét khung ph¸p lý ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ x· héi cã liªn quan. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt b×nh ®¼ng giíi trªn thÕ giíi cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn hÖ thèng ph¸p luËt cña nhiÒu quèc gia. §Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu nưíc kÓ c¶ nh÷ng nưíc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan như: Thôy §iÓn, NhËt B¶n, Hµn Quèc, PhÇn Lan, §an M¹ch, Lµo, Trung Quèc, Kosovo… ë ViÖt Nam sù ra ®êi cña LuËt b×nh ®¼ng giíi n¨m 2006 thÓ hiÖn th¸i ®é nhÊt qu¸n, nh÷ng nç lùc kh«ng mÖt mái vµ nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam víi céng ®ång quèc tÕ trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu b×nh ®¼ng giíi. §Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña LuËt B×nh §¼ng Giíi trong ®êi sèng, cÇn rµ so¸t, bæ sung vµ hoµn thiÖn nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan như: Bé luËt H×nh sù, Bé luËt D©n sù, Bé luËt Lao ®éng, LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh… t¹o ra mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, cã hiÖu lùc ph¸p lý cao trong viÖc thùc hiÖn b×nh ®¼ng giíi.n Tµi liÖu tham kh¶o Bé luËt D©n sù. 2005. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Bé luËt Lao ®éng n¨m 1994 (söa ®æi bæ sung n¨m 2002). 2002. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Bé tư ph¸p, ViÖn khoa häc ph¸p lý. 2004. C«ng ưíc cña Liªn Hîp quèc vµ ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ xãa bá ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. HiÕn ph¸p ViÖt Nam (1946, 1959, 1980, 1992). 2002. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. Lª ThÞ Chiªu Nghi. 2001. Giíi vµ dù ¸n ph¸t triÓn. Nxb. Thµnh phè Hå ChÝ Minh. LuËt B×nh giíi n¨m 2006. 2007. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m. 2001. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi. NghÞ ®Þnh sè 19/2003/N§-CP ngµy 07/3/2003. Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ nưíc c¸c cÊp trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp héi phô n÷ tham gia qu¶n lý nhµ nưíc. ñy ban c¸c VÊn ®Ò vÒ x· héi, Dù ¸n VIE. 2006. Héi th¶o ph¸p luËt vÒ b×nh ®¼ng giíi. HuÕ. ñy ban quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam. 2004. Hưíng dÉn lång ghÐp giíi trong ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch. Hµ Néi. Trưêng §¹i häc LuËt Hµ Néi. 2009. Gi¸o tr×nh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh. Nxb. Tư ph¸p. Hµ Néi.