Vấn đề dịch thơ Maiakovski ở Việt Nam

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 9 - Thaùng 4/2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VẤN ĐỀ DỊCH THƠ MAIAKOVSKI Ở VIỆT NAM<br /> <br /> HOÀNG KIM THANH(*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Thông qua việc so sánh các bản dịch thơ Maiakovski của một số dịch giả Việt Nam,<br /> bài viết góp phần khẳng định một mệnh đề của lí thuyết Tiếp nhận văn học: Người dịch là<br /> một kiểu độc giả đặc biệt, bản dịch là một cách đọc, có vai trò định hướng và định giá<br /> nguyên tác.<br /> Từ khoá: bản dịch, dịch giả, cách đọc, nguyên tác, Maiakovski, thơ<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Through the comparison of the translations of Maiakovski’s poems by some<br /> Vietnamese translators, the article affirms the statement of the theory of literary reception:<br /> a translator is a special type of readers whose translated text shows how he has read the<br /> original text, and role is to orient and evaluate it.<br /> Key words: translation(s), translator, how to read, original text, Maiakovski, poem<br /> <br /> Dịch là một cách đọc – nhận định này Chúng tôi xin nêu trường hợp các bản dịch<br /> không mới, thậm chí đã thành cách ngôn. thơ V. Maiakovski (1893-1930) của Trần<br /> Đối với Lí thuyết Tiếp nhận văn học, nó là Dần (1926-1997), Hoàng Ngọc Hiến<br /> một mệnh đề quen thuộc khi đề cập đến (1930-2011) và Thế Phong (1932) để thấy<br /> người biên dịch trong vai trò người đọc lí những cách hình dung không hoàn toàn<br /> tưởng. giống nhau về nhà thơ Nga vĩ đại.<br /> Sau khi được công bố, tác phẩm văn Ở Việt Nam, tên tuổi Maiakovski được<br /> học bắt đầu bước vào hành trình đi tìm số biết đến như một trong những lá cờ đầu của<br /> phận của mình trong công chúng độc giả. văn học xã hội chủ nghĩa, được trân trọng<br /> Tuy nhiên, đối với tác phẩm nước ngoài, đưa vào giáo trình đại học. Tuy nhiên,<br /> còn cần thêm một khâu trung gian nữa – đó những người dịch thơ ông khá thưa thớt, so<br /> là dịch thuật. Và dịch giả, trong trường hợp với đội ngũ đông đảo dịch thơ A. Pushkin,<br /> này, là người đọc đầu tiên, có vai trò quan S. Esenin, A. Blok,… Có thể lí giải điều<br /> trọng trong việc định hướng, định giá này như sau: Thơ Maiakovski không quen<br /> nguyên tác. thuộc lắm với “gu” thẩm thơ của công<br /> Trong bài viết nhỏ này, chúng tôi chúng Việt Nam; cú pháp thơ ông khá trúc<br /> muốn bàn về chính cái tính cách định trắc, thường xuyên xuất hiện từ vựng mới<br /> hướng và định giá này của người đọc - dịch (do nhà thơ sáng tạo), cách ngắt nhịp điệu<br /> giả. Khi tiếp cận tác phẩm văn chương không theo thông lệ... Nghĩa là, xông vào<br /> thông qua bản dịch, thường xuyên xảy ra địa hạt dịch thuật thơ ông phải là những<br /> trường hợp cùng là một nguyên tác nhưng người có bản lĩnh nghệ thuật và tất nhiên<br /> có những cách dịch, cách đọc khác nhau. phải hiểu, yêu thơ ông.<br /> Dịch giả của Maiakovski ở Việt Nam<br /> (*)<br /> ThS, Học viện Kĩ thuật Quân sự<br /> 29<br /> không nhiều, nhưng khá thú vị khi bàn về Người thứ ba chúng tôi muốn nói đến<br /> cách dịch của họ như những cách đọc khác trong tư cách dịch giả của Maiakovski là<br /> nhau, trong đó không hiếm khi bị chi phối nhà văn Thế Phong. Sự nghiệp văn chương<br /> bởi ý thức hệ. của ông được tính bằng nhiều thể loại:<br /> Dịch giả Việt Nam nổi tiếng nhất của Thơ, truyện, phê bình văn học, khảo luận<br /> Maiakovski là Hoàng Ngọc Hiến. Ông và dịch thuật. Thực ra, mục đích của Thế<br /> được mệnh danh là “nhà Maiakovski học”. Phong không phải là dịch thơ Maiakovski,<br /> Danh hiệu này của ông, cho đến nay vẫn là ông chỉ thực hiện việc này khi dịch cuốn<br /> duy nhất ở nước ta. Ông viết: “Tôi đã viết hồi kí văn chương Poète Russe của Elsa<br /> nhiều tiểu luận, đã dịch hàng ngàn trang Triolet (mà ông đặt là Maiakovski và mối<br /> thơ và kịch Maiakovski. Đối với tôi, tình câm), trong đó có nhiều đoạn dài các<br /> Maiakovski là một sự ám ảnh, một ám ảnh thi phẩm của nhà thơ Nga. Trong tổng số<br /> lớn”1. Về tiêu chí tín và đạt, có thể trông 113 trang dịch của cuốn Poète Russe, ước<br /> đợi ở những trang dịch của Hoàng Ngọc tính có khoảng 50 trang là thơ.<br /> Hiến. Luận án tiến sĩ của ông là viết về Về nguồn dịch, ta thấy chỉ có Hoàng<br /> Maiakovski. Những người hướng dẫn ông Ngọc Hiến dịch từ nguyên tác tiếng Nga,<br /> tiếp cận nghệ thuật nhà thơ Nga vĩ đại là hai người còn lại dịch thông qua bản tiếng<br /> những chuyên viên có hạng, trong đó có cả Pháp (nghĩa là văn bản bị dịch hai lần), có<br /> Lili Brick – người phụ nữ nổi tiếng của lúc họ cùng dùng chung bản của Elsa<br /> Maiakovski. Triolet và Luis Aragon. Chúng tôi chưa có<br /> Nếu Hoàng Ngọc Hiến là người am cơ hội tiếp xúc với các bản dịch của hai<br /> tường tiếng Nga, có khả năng dịch nhà thơ Pháp này, nhưng thông qua cách<br /> Maiakovski từ nguyên tác một cách thoải Trần Dần chuyển ngữ từ bản của họ, đối<br /> mái và khá nhuần nhuyễn, thì Trần Dần chiếu lại với nguyên tác tiếng Nga, chúng<br /> không có được lợi thế này. Bù lại, ông là tôi thấy nguyên tắc tín và đạt hoàn toàn<br /> một nhà thơ, say mê một nhà thơ, một thời được đảm bảo. Cũng cần nói thêm, Elsa<br /> coi Maiakovski là thần tượng thi ca của Triolet là nhà thơ Pháp gốc Nga, có quan<br /> mình, thậm chí chịu ảnh hưởng rõ rệt xu hệ mật thiết với Maiakovski, khó có khả<br /> hướng nghệ thuật đó. Hoàng Ngọc Hiến năng bà không hiểu ngôn từ thi ca<br /> ghi nhận: “Đến nay, tôi đã dịch xong hầu Maiakovski, và khó có khả năng bà không<br /> hết những tác phẩm chính của Maiakovski. chuyển tải nổi ý tưởng hàm ẩn của ông<br /> Còn lại một tác phẩm quan trọng chưa dịch sang tiếng Pháp.<br /> được, đó là bản trường ca Cây sáo - cột Để xem cách các dịch giả đọc, tiếp<br /> sống. Đây không phải là một tác phẩm khó nhận Maiakovski, chúng ta thử đối chiếu<br /> dịch. Nhưng trước mắt tôi có bản dịch của họ dịch như thế nào cùng một văn bản.<br /> Trần Dần là một bản dịch tuyệt vời. Tôi đã Chúng tôi chọn vài đoạn trong bốn trường<br /> dịch đi dịch lại nhiều lần bản trường ca này ca tiêu biểu của thi sĩ Nga là Đám mây mặc<br /> nhưng cho đến nay chưa có bản nào sánh quần, Cây sáo - cột sống, Vladimir Ilitch<br /> được với bản dịch của Trần Dần”2. Lénine và Lớn tiếng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 30<br /> Đoạn đối chiếu 1: Облако в штанах<br /> Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến Bản dịch của Thế Phong<br /> <br /> Я, воспевающий Tôi ca ngợi nước Anh và máy móc Tôi tụng ca nhà máy ở Anh<br /> машину и Англию, rất có thể, tôi chẳng là gì hết, chỉ quốc<br /> может быть, là vị thánh đồ thứ mười ba trong có lẽ chỉ có mình tôi<br /> просто, cuốn Phúc Âm thông thường nhất trong số những kẻ thờ ơ với<br /> в самом Và trong lúc Chúa<br /> обыкновенном tôi bô bô bậy bạ – là con chiên thứ mười ba Và<br /> Евангелии biết đâu, ngày đêm trong tiếng nói của tôi vang<br /> тринадцатый hết giờ này giờ nọ lên như tiếng chim kêu đêm<br /> апостол. Chúa Kitô cứ ngửi mãi không thôi ô uế giờ này đến giờ khác<br /> И когда мой голос những đoá lưu li của tâm hồn tôi này là đêm đã về<br /> похабно ухает - (Đám mây mặc quần, 1915) có lẽ Jésus Christ<br /> от часа к часу, hít hương thơm mysotis từ<br /> целые сутки, tâm hồn ta.<br /> может быть, Иисус (Mây quần hội, 1915)<br /> Христос<br /> нюхает<br /> моей души незабудки.<br /> <br /> Đoạn đối chiếu 2: Флейта-позвоночник<br /> Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Trần Dần Bản dịch của Thế Phong<br /> <br /> Будешь за море отдана, Dù em đã thề nguyền bên kia Mà<br /> спрячешься у ночи в норе -<br /> mây nước anh hứa hẹn<br /> я в тебя вцелую сквозь dù em ẩn mình trong ổ kín ở bên kia bờ,<br /> туманы Лондона ban đêm tôi sẽ hôn anh<br /> огненные губы фонарей. anh sẽ hôn em qua sương ở bên kia<br /> đục Luân Đôn bờ sương mù<br /> В зное пустыни вытянешь cặp môi lửa đèn lồng héo hắt Luân Đôn<br /> караваны, Đôi môi lửa<br /> где львы начеку,- Dù trong bãi bình sa cát dưới<br /> тебе chảy ánh đèn đêm.<br /> под пылью, ветром em đi, dằng dặc đoàn người trong sa mạc<br /> рваной, dù ở nơi đây sư tử đứng nóng cháy<br /> положу Сахарой горящую canh da thịt<br /> щеку. anh vẫn áp lên em người<br /> nóng bỏng như<br /> má Sahara anh căng nứt<br /> gió quật bụi lầm và sư tử<br /> <br /> 31<br />  (Ống sáo đốt xương sống, thay<br /> 1916) người gìn giữ –<br /> và tôi<br /> thử<br /> giả dụ<br /> là anh<br /> đã nằm<br /> dưới bụi, xương<br /> tan tành<br /> vì gió<br /> má tôi<br /> cháy bỏng<br /> Sahara.<br /> (Tiếng sáo của người, 1916)<br /> <br /> <br /> Đoạn đối chiếu 3: Владимир Ильич Ленин<br /> Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến Bản dịch của Thế Phong<br /> Время. Thời gian Vào thời kỳ này<br /> Начинаю Tôi bắt đầu tôi bắt đầu<br /> про Ленина kể chuyện Lênin viết<br /> рассказ. Nhưng phải đâu lịch<br /> Но не потому, đã nguôi sử đời Lénine<br /> что горя niềm đau xót, nhưng không phải vậy<br /> нету более - Vì chưng mà người ta<br /> время nỗi nhớ thương<br /> потому, da diết không thấm cảm<br /> что резкая đã sáng lòng tôi,<br /> тоска ý thức rọi tâm tình nỗi đớn đau<br /> стала ясною bây giờ<br /> осознанною là lúc niềm đớn đau<br /> болью. [...] chia lìa,<br /> […] Tôi trở thành<br /> tắm mình sự xấu xa lương tâm<br /> Я dưới ánh sáng Lênin trong<br /> себя để rẽ sóng sáng<br /> под Лениным bơi xa […]<br /> чищу, trên dòng Tôi, tôi tự lau chùi<br /> чтобы плыть cách mạng sự sáng chói<br /> в революцию (Vlađimir Ilits Lênin, 1925) Lénine<br /> дальше, để đào sâu hơn nữa<br /> <br /> <br /> 32<br />  cuộc cách<br /> mạng<br /> (Vladimir Ilitch Lénine,<br /> 1925)<br /> <br /> Đoạn đối chiếu 4: Во весь голос<br /> Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến Bản dịch của Thế Phong<br /> И все<br /> поверх зубов Và mọi quân đoàn Và tất cả<br /> вооруженные войска, vũ trang đầy đủ nhất, đoàn quân trang bị khí<br /> что двадцать лет в hai mươi năm nay trong chiến giới tới cằm<br /> победах thắng mà hai mươi năm<br /> пролетали, tung hoành trong thành công rải<br /> до самого xin hiến dâng người, vô sản của rác<br /> последнего листка hành tinh, tôi sẽ tặng cho họ<br /> я отдаю тебе, hiến dâng toàn bộ, đến trang cuối<br /> планеты пролетарий. tận trang cùng, dòng cuối cho mi,<br /> Рабочего kẻ thù của công nhân, vô sản địa cầu<br /> громады giai cấp đông ức triệu Tất cả vô địch<br /> класса враг - là thù của tôi của giới thợ thuyền<br /> он враг и мой, vốn rõ mặt tỏng tong. luôn luôn là<br /> отъявленный и Những năm lam lũ thù địch tôi thề hận<br /> давний. và những ngày ăn đói Chúng nó bảo ta<br /> Велели нам thôi thúc chúng tôi đi đi phục vụ<br /> идти dưới ngọn cờ hồng dưới màu cờ đỏ<br /> под năm khốn khó<br /> красный флаг những ngày không có<br /> года труда […] ăn<br /> и дни недоеданий. Đến trước […]<br /> […] Trung ương Trước<br /> Явившись Đảng đám C.C.C.<br /> в Це Ка Ка những năm sáng sủa, những năm trong<br /> идущих đạp lên đầu sáng<br /> lũ nhà thơ ở trên<br /> светлых лет, bịp bợm, giỏi là bọn can đảm<br /> над бандой xoay và bọn ăn<br /> поэтических tôi giơ cao lên cắp thi ca,<br /> tấm thẻ Đảng tôi tôi đứng dậy<br /> рвачей и выжиг я đây, như con bài của<br /> подыму, trăm tập Đảng<br /> как sách thơ tôi, toàn tập<br /> <br /> <br /> 33<br /> большевистский sách Đảng. tác phẩm của tôi:<br /> партбилет, (Lớn tiếng, 1930) Bolchéviks…<br /> все сто томов (Giọng nói lớn, 1930)<br /> моих<br /> <br /> партийных книжек<br /> <br /> Nói đến dịch thuật, người ta thường buộc phải bảo đảm tiêu chí này: Nguyên<br /> lưu ý ba nguyên tắc là tín, đạt, nhã. Một tác có nhã thì bản dịch mới cần nhã. Còn<br /> bản dịch cần vừa đảm bảo độ tin cậy, vừa như chuyển một nguyên tác không nhã<br /> diễn đạt đủ ý, vừa phải tao nhã. Thực ra, thành một bản dịch nhã tức là không tuân<br /> việc diễn đạt đủ/đạt ý cũng nằm trong tiêu thủ nguyên tắc tín. Điều này cần đặc biệt<br /> chí tín. Chữ tín/đạt này được hiểu không lưu ý khi dịch thơ của các nhà Vị lai4. Các<br /> phải là lối chuyển dịch từ sang từ (word by tác phẩm của V. Maiakovski là trường hợp<br /> word), mà là chuyển lại nội dung ngữ như vậy. Thơ ông là một hình thức mới<br /> nghĩa, văn phong, thậm chí cả nhịp điệu trong việc cắt đứt mọi vần điệu, hoà trộn<br /> của nguyên tác sang một ngôn ngữ khác. văn ngôn với khẩu ngữ, nhịp điệu biến hoá<br /> Giữa dịch ngôn ngữ (language translation) khôn lường.<br /> và dịch ý nghĩa (interpretative translation) Ba dịch giả trên đây cố gắng chuyển tải<br /> giới dịch thuật đánh giá cách dịch sau hơn nội dung và hình thức câu thơ của nhà thơ -<br /> cách dịch trước. Đọc một số đoạn trích chiến sĩ cộng sản Nga, nhưng không phải<br /> dịch của Thế Phong trên đây, ta dễ có ấn ai cũng thành công. Qua bản dịch của từng<br /> tượng là dịch ở cấp độ từ và câu, trong khi người, ta nhìn thấy người nghệ sĩ trong cá<br /> ấy dịch ý nghĩa phải là dịch ở cấp độ văn nhân họ, đồng thời nhìn thấy họ nhìn nhà<br /> bản. Dịch thuật cũng là một công việc sáng nghệ sĩ Vị lai Maiakovski như thế nào. Ở<br /> tạo, đòi hỏi mỗi dịch giả là một nhà nghệ bản dịch của Trần Dần, ta thấy nổi bật<br /> sĩ; dịch phẩm hay/dở phụ thuộc rất nhiều trước hết là phẩm tính của một thi sĩ. Ngoài<br /> vào điều này. Tuy nhiên, dù có sáng tạo ví dụ mà chúng tôi đưa ra đối chiếu trong<br /> như thế nào, người dịch vẫn phải trung bài viết này, Trần Dần còn dịch nhiều thi<br /> thành với nguyên tác về nội dung, văn phẩm khác của Maiakovski với một sự tinh<br /> phong. Anh ta không có quyền áp đặt nội tế, tài hoa đặc biệt. Tuy nhiên, chất trữ tình<br /> dung, tư tưởng hay giọng điệu khác cho lai láng trong bản dịch của ông dường như<br /> nhà văn. Dịch giả buộc phải dạo cùng một hơi nhiều so với nguyên tác, cho nên chưa<br /> cung đàn mà tác giả biểu diễn. Albert thật sự làm nổi bật tính nguyên sơ và sự<br /> Karenski khuyến cáo: “Tôi xin nhắc lại thô nhám rất đặc trưng của “quặng lời”<br /> một điều tâm niệm: Trong lao động dịch Maiakovski. Đặc điểm này được khắc phục<br /> thuật, phải giới hạn một cách có ý thức cá trong các bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến.<br /> tính sáng tạo của mình theo hướng có lợi Bên cạnh đó, Hoàng Ngọc Hiến còn khá<br /> cho tác giả mình dịch”3. Còn chữ nhã, theo thành công trong việc chuyển tải hình thức<br /> kinh nghiệm của nhiều dịch giả, không nên thơ bậc thang, với cách ngắt nhịp để tạo ý<br /> coi là nguyên tắc chung của dịch thuật, bởi và thay cho vần điệu. Ông ý thức được việc<br /> không phải bất cứ dịch phẩm nào cũng cần phải tạo nên những từ ngữ tương<br /> <br /> 34<br /> đương trong tiếng Việt khi chuyển tải các độc giả lĩnh hội được một tinh thần phản<br /> hình ảnh phóng đại có khả năng đập vào thị kháng nào đó của Maiakovski đối với<br /> giác người đọc, các từ ngữ có hiệu lực âm chính quyền – điều mà thực ra không thấy<br /> thanh tối đa dội vào tai người nghe – đặc ở nguyên tác của ông nói chung và trong<br /> trưng của thơ Vị lai. Bản dịch của Thế bài thơ được Thế Phong dịch nói riêng.<br /> Phong thiếu vắng khá nhiều điều căn bản Càng về cuối đời, Maiakovski càng thất<br /> trên, bên cạnh đó có thể quan sát nhiều chỗ vọng vì “vấp đời phàm tục” trong lí tưởng<br /> dịch còn sai, thậm chí trái nghĩa, cho nên phục vụ xã hội cũng như trong nhiều mối<br /> khó chuyển tải đến người đọc chân dung quan hệ cá nhân, tinh thần phê phán của<br /> chân thực về con người cũng như phong ông đối với những bất cập của đời sống<br /> cách nhà thơ hàng đầu của nền thi ca xã hội càng trở nên sâu sắc, chua chát hơn, nhưng<br /> chủ nghĩa. Maiakovski trong nguyên tác bảo đó là sự phản kháng chế độ Xô-viết thì<br /> cao lớn, chói sáng, hào sảng hơn rất nhiều, không phải. Khác với S. Esenin “Sẵn sàng<br /> thật sự là một tháp đài sững sững, biểu dâng hết lòng mình cho tháng Mười tháng<br /> tượng cho sức mạnh và vẻ đẹp một thời Năm/ Nhưng riêng thơ mình tôi xin giữ<br /> lãng mạn cách mạng. lại”, Maiakovski từ ngày đầu đến với cách<br /> Hai dịch giả miền Bắc, dù thông qua mạng xã hội chủ nghĩa cho đến phút cuối<br /> nguyên tác Nga ngữ hay thông qua bản nghiệt ngã của cuộc đời, vẫn thề nguyện<br /> dịch trung gian Pháp ngữ, đều nhìn thấy dành toàn vẹn con người và thơ ca cho Xô-<br /> trong Maiakovski một nhà thơ trung thành viết”6.<br /> với lí tưởng cộng sản đến từng con chữ, Dịch thuật được coi là sự mở đầu đọc<br /> từng dấu phẩy, đến hơi thở cuối cùng, văn bản của người dịch và là sự nối tiếp<br /> nguyện hiến dâng trọn vẹn mình cho “vô đọc của độc giả sau đó, góp phần quan<br /> sản của hành tinh”. Ở bản dịch của Thế trọng định hướng tiếp nhận cũng như xác<br /> Phong, ta thấy không phải hoàn toàn như định giá trị tác phẩm nghệ thuật. Việc<br /> vậy. Ông dịch Poète Russe lần đầu vào chuyển tải trung thành và có tính nghệ<br /> năm 1963, trong hoàn cảnh Sài Gòn tiếp thuật một nguyên tác sang ngôn ngữ khác<br /> nhận văn học Nga nhiều điều cơ bản khác đòi hỏi lòng say mê, kiên trì, lao động<br /> với miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Phạm Thị nghiêm túc. Maiakovski là một hiện tượng<br /> Phương nhận xét: “Thế Phong có một cách đặc biệt của văn hoá đọc. Để tiếp cận được<br /> “đọc” khác so với cách “đọc” của Hoàng với ông, cần phải có những bản dịch thật<br /> Ngọc Hiến. Cách đọc đó hình như phù hợp sự biết “đọc” ông, “nghe” được ông. Làm<br /> với một tinh thần muốn nhìn thấy sự phản được điều ấy, thì dù cho ý thức hệ, cảm<br /> kháng của người nghệ sĩ đang sống “sau quan thẩm mĩ của người đọc thế hệ sau có<br /> bức màn sắt”5. Đọc từng đoạn cũng như chuyển hướng cơ bản so với thời đại ông,<br /> toàn bộ văn bản thơ dịch trong Maiakovski nghệ thuật của ông vẫn mãi trường tồn.<br /> – thi sĩ Nga hay mối tình câm của nàng,<br /> <br /> Chú thích:<br /> 1<br /> Hoàng Ngọc Hiến (2005), Từ Maiakovski đến Evtusenko, Nxb Đà Nẵng, tr. 5.<br /> 2<br /> Hoàng Ngọc Hiến (2005), Sđd, tr. 7.<br /> <br /> <br /> 35<br /> 3<br /> Karenski, A. (1996), “Cá tính sáng tạo của dịch giả và “thính giác tu từ”, Văn học nước<br /> ngoài, số 3, Hội Nhà văn Việt Nam, Hà Nội, tr. 221.<br /> 4<br /> Chủ nghĩa Vị lai (Futurism, Футуризм): tên gọi chung của một trong những trào lưu<br /> tiên phong chủ nghĩa trong nghệ thuật thập niên 1910 - 1920, thịnh hành chủ yếu ở Ý và<br /> Nga. Các nhà Vị lai tuyên truyền phá hủy các hình thức và quy ước của nghệ thuật cũ, vì<br /> lợi ích của việc sáp nhập nghệ thuật với quá trình tăng tốc cuộc sống thế kỉ XX. Đặc trưng<br /> của xu hướng này là nghiêng về hành động, chuyển động, sức mạnh, tốc độ, sự phong đại;<br /> đề cao dấu hiệu thị giác; từ ngữ được giải phóng khỏi khuôn khổ cứng nhắc của thứ tự cú<br /> pháp, của kết nối logic; từ bỏ lối viết tuyến tính; xây dựng văn bản trên sự tương đồng giữa<br /> nhiều hình thức.<br /> 5<br /> Phạm Thị Phương (2010), Văn học Nga tại đô thị miền Nam 1954-1975, Nxb Đại học Sư<br /> phạm Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 86.<br /> 6<br /> Phạm Thị Phương (2010), Sđd, tr. 86.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Hoàng Ngọc Hiến (2005), Từ Maiakovski đến Evtusenko, Nxb Đà Nẵng.<br /> 2. Karenski, A. (1996), “Cá tính sáng tạo của dịch giả và “thính giác tu từ”, Văn học<br /> nước ngoài, số 3, Hội Nhà văn Việt Nam, Hà Nội.<br /> 3. Маяковский Владимир Владимирович (1978), Полное собрание сочинений.<br /> Москва, Издательство “Правда”.<br /> 4. Maiakovski, V. (1987), Trường ca, Hoàng Ngọc Hiến dịch và giới thiệu, Hà Nội, Nxb<br /> Văn học.<br /> 5. Maiakovski, V, Trường ca Ống sáo đốt xương sống, Trần Dần dịch, Nguồn:<br /> http://www.thivien.net/viewpoem.php?ID=19919, cập nhật ngày 30.12.2011.<br /> 6. Phạm Thị Phương (2010), Văn học Nga tại đô thị miền Nam 1954-1975, Nxb Đại học<br /> Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> 7. Triolet, Elsa (1963), (1968), (2004), Maiakovski và mối tình câm, Thế Phong dịch,<br /> Nxb Tổng hợp Đồng Nai.<br /> <br /> * Nhận bài ngày 13/3/2011. Sửa chữa xong 31/3/2012. Duyệt đăng 5/4/2012.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 36<br />