Xã hội học, số 4 - 1997 39<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN GIÁO TRÌNH<br />
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN<br />
<br />
<br />
Tô Duy Hợp<br />
<br />
Hiện nay bộ môn Xã hội học đã được nhiều trường đại học, cơ quan đào tạo trên đại<br />
học đưa vào hệ thống chương trình học tập như môn học bắt buộc, hoặc bổ trợ, hoặc tự chọn.<br />
Yêu cầu học tập và giảng dạy cho cả ba cấp đại học, cao học và nghiên cứu sinh khoa học.<br />
Đáp ứng nhu cầu của ngành giáo dục, đào tạo các khoa, bộ môn, Viện Xã hội học<br />
đang tích cực hoàn thiện bộ môn Xã hội học cả phần lý thuyết cơ bản và ứng dụng. Xã hội<br />
học nông thôn là một chuyên ngành xã hội học cũng phải phấn đấu theo phương hướng đó.<br />
Trước hết,ta thử xem xét tình hình thực tế và đánh giá chất lượng giáo trình xã hội<br />
học nông thôn đang được thực hiện ở một số trường và cơ quan đào tạo.<br />
Như đã biết, sách "Xã hội học đại cương"ở các nước phát triển hầu như không có<br />
chuyên mục về xã hội học nông thôn. Chẳng hạn, trong sách "Nhập môn xã hội học" của<br />
Tony Bilton, Kenvin Bonnett và nhiều tác giả khác (Nxb Khoa học Xã hội. Hà Nội-1993)<br />
không có chuyên mục về nông thôn và đô thị. Trong "Xã hội học đại cương" do Viện đại học<br />
mở Hà Nội xuất bản (xem GS Phạm Tất Dong, PGS Nguyễn Sinh Huy, PGS Đỗ Nguyên<br />
Phương, Xã hội học đại cương, Tủ sách Đại học - Đào tạo từ xa. Hà Nội-1995) cũng có cách<br />
tiếp cận tương tự, nghĩa là không có chuyên mục xã hội học nông thôn và đô thị. Mới đây,ta<br />
thấy xuất hiện cuốn "Xã hội học" do Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng đồng chủ biên (Nxb<br />
Đại học Quốc gia Hà Nội-1997) có dành một chương cuối cùng, chương X : Một số lĩnh vực<br />
nghiên cứu xã hội học, trong đó có đề mục "Xã hội học đô thị và nông thôn". Sau khi xác<br />
định khái niệm nông thôn và đô thị, tác giả trình bày hai lĩnh vực nghiên cứu của xã hội học<br />
nông thôn và xã hội học đô thị. Về đối tượng của xã hội học nông thôn, tác giả xÁc định :"<br />
Nó nghiên cứu về nguồn gốc, sự tồn tại và phát triển của nông thôn như một cộng đồng xã<br />
hội." (trang 315). Tóm tắt lịch sử hình thành chuyên ngành xã hội học nông thôn và sau đó<br />
đưa ra một số hướng nghiên cứu chuyên biệt như : 1/- Vị trí,vai trò của nông thôn trong xã<br />
hội, trong cơ cấu xã hội; 2/- Cộng đồng nông thôn; 3/- Tính đồng(...?) ở nông thôn; 4/-<br />
Quản lý nông thôn, 5/-Dân số nông thôn, 6/-Môi trường ở nông thôn, v.v...<br />
Ă các nước đang phát triển ta thấy có sự quan tâm đặc biệt tới giáo trình xã hội học<br />
nông thôn. Thí dụ như ở Ấn Độ, Trung Quốc.v,v...Phòng xã hội học nông thôn,Viện Xã hội<br />
học có lưu trữ tài liệu dịch các sách giáo khoa xã hội học nông thôn do các tác giả …n ‡ộ,<br />
Trung Quốc viết. Chẳng hạn cuốn" Xã hội học nông thôn" của tác giả Hans Raj (Nxb Surjeet<br />
Publications, Delli-110007,1992) đã trình bày xã hội học nông thôn với một cấu trúc hoàn<br />
chỉnh, gồm các chương: (1)- Xác định phạm vi, ý nghĩa của xã hội học nông thôn; (2)- Bản<br />
chất của xã hội học nông thôn- khoa học hay là nghệ thuật?; (3)- Phương pháp nghiên cứu xã<br />
hội học nông thôn; (4)- Xã hội học nông thôn và các khoa học xã hội khác; (5)- Một số khái<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học<br />
www.ios.org.vn<br />
40 Vấn đề hoàn thiện giáo trình xã hội học nông thôn<br />
<br />
niệm cơ bản trong xã hội học nông thôn; (6)- Cộng đồng nhỏ và xã hội nông dân; (7)- Làng<br />
quê- lịch sử và con người; (8)- Cộng đồng làng-xã; (9)- So sánh xã hội đô thị và xã hội nông<br />
thôn; (10)- Sự biến đổi của làng quê Ấn Độ; (11)- Tôn giáo nông thôn; (12)- Văn hóa nông<br />
thôn; (13)- Các môn đồ Sanskara ở nông thôn; (14)- Văn hóa thẩm mỹ nông thôn; (15)-Gia<br />
đình nông thôn; (16)- Hệ thống gia đình mở rộng; (17)- Hôn nhân ở nông thôn; (18)- Hệ<br />
thống đẳng cấp; (19)- Chủ nghĩa phân biệt đẳng cấp ở nông thôn; (20) - T•ng lớp hạ lưu;<br />
(21) - Hệ thống Jajmani ở nông thôn; (22) - Nhóm Hookah; (23) - Tư tưởng bè phái ở nông<br />
thôn; (24) - Bộ phận lãnh đạo nông thôn; (25) - Giáo dục ở nông thôn; (26) - Giải trí ở nông<br />
thôn; (27) - Kinh tế nông thôn; (28) - Chính trị ở nông thôn; (29) - Những vấn đề ở nông<br />
thôn; (30) - Vấn đề mắc nợ ở nông thôn; (31) - Thất nghiệp ở nông thôn Ấn Độ; (32) - Vấn<br />
đề nhà ở ở nông thôn, sinh thái và casc vấn đề khác; (33) - Các Panchayt ở nông thôn; (34) -<br />
Kiến thiết lại nông thôn; (35) - Cải cách ruộng đất; (36) - Chương trình phát triển cộng đồng;<br />
(37) - Các hợp tác xã tín dụng; (38) - Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp ở nông thôn; (39) -<br />
Bhoodan, Samptidan và Gramdan; (40) - Sarvodaya, (41) - Chương trình sức khỏe - kế<br />
hoạch hóa và dưỡng sinh ở nông thôn; (42) - Môi trường nông thôn ở Ấn Độ và ở phương<br />
Tây; (43) - Cách mạng xanh ở nông thôn.<br />
Sách "Xã hội học ở nông thôn Trung Quốc" do Lý Thủ Kinh chủ biên (Hà Nam,<br />
Nông dân Trung Nguyên, 1989) cũng có một kết cấu hoàn chỉnh không kém, bao gồm các<br />
chương: (1) - Giới thiệu dẫn nhập; (2) - Lịch sử phát triển của xã hội nông thôn Trung Quốc;<br />
(3) - CŸ nhân và đoàn thể xã hội nông thôn; (4) – Tầng lớp, giai cấp và cơ động xã hội của<br />
xã hội nông thôn; (5)- Vùng miền nông thôn; (6) - Môi trường sinh thái ở nông thôn; (7) -<br />
Những vấn đề xã hội nông thôn; (8) - Công tác xã hội nông thôn; (9) - Tâm lý xã hội nông<br />
thôn; (10) - Sự kiểm soát xã hội nông thôn; (11) - Xây dựng nền văn minh tinh thần xã hội<br />
chủ nghĩa ở nông thôn; (12) - Biến đổi xã hội nông thôn; (13) - Hiện đại hóa xã hội nông<br />
thôn; (14) - Chiến lược phát triển nông thôn.<br />
Thực ra ở các nước phát triển cũng có chuyên khảo xã hội học có t•m giŸo khoa xã<br />
hội học nông thôn. Chẳng hạn cuốn sŸch do P. Rambaud chủ biên:"Xã hội học nông<br />
thôn"(Paris/La Haye,Monton,1976). Trong đó có cả một hệ thống vấn đề xã hội học nông<br />
thôn nghiên cứu, bao gồm các chương: (1) - Những xã hội luôn biến đổi, (2) - Trí nhớ tập thể<br />
và sự sŸng tạo ra một xã hội, (3) - Lao động ruộng đất, cơ sở của xã hội nông thôn, (4) -<br />
Làng, một tổ chức bền vững, (5) - Tài sản ruộng đất, ý nghĩa và xung đột, (6) - Chính sŸch<br />
ruộng đất và sự di động xã hội, (7) - Về một số vấn đề còn chưa biết rõ.<br />
Trong cuốn "Xã hội học từ nhiều hướng tiếp cận và những thành tựu bước đ•u" (Chủ<br />
biên Tương Lai, Nxb Khoa học xã hội, Hà nội, 1994) có phần "Xã hội học nông thôn" do tôi<br />
viết. Trong đó tôi đã xác định cơ sở và bộ khung của giáo trình xã hội học nông thôn. Bao<br />
gồm: (1) - Đặc điểm đối tượng và Phương pháp. Tôi viết: "Đối tượng riêng của xã hội học<br />
nông thôn chính là các vấn đề, sự kiện và những qui luật đặc thù của hệ thống xã hội nông<br />
thôn xét trong toàn bộ tính chỉnh thể và phức thể, phức tạp, đa dạng, phong phú của nó trong<br />
hiện thực" (tr 60). Về đặc điểm Phương pháp, tôi cho rằng cần kết hợp cả 3 nhóm Phương<br />
pháp trong xã hội học nông thôn: a/ Phương pháp chung, b/ Phương pháp riêng của xã hội<br />
học và c/ Phương pháp riêng của xã hội học nông thôn; (2) - Bộ khung hệ vấn đề nghiên cứu<br />
xã hội học nông thôn, bao gồm những vấn đề tương quan, tương tác nội bộ xã hội nông thôn<br />
(các nhân vật, nhóm xã hội, các cơ cấu, tổ chức, thiết chế xã hội nông thôn...) và những vấn<br />
đề tương quan, tương tác giữa xã hội nông thôn với môi trường (đô thị hóa, công nghiệp hóa,<br />
quốc tế hóa...); (3) - Thành tựu nghiên cứu xã hội học nông thôn nói chung được tôi lưu ý đó<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
Tô Duy Hợp 41<br />
<br />
là chính xác hóa khái niệm "nông thôn", làm sáng tỏ dần bản chất xã hội nông thôn và xu<br />
hướng biến đổi tất yếu của xã hội nông thôn; (4) - Xã hội học nông thôn Việt Nam tuy còn<br />
non trẻ, song cũng đã có một số thành quả bước đầu, đáng lưu ý nhất là sáng tỏ dần thực<br />
trạng và xu hướng biến đổi của xã hội nông thôn trong thời kỳ Đổi mới.<br />
Như đã nói, hiện nay, do nhu cầu sự nghiệp đào tạo, giáo trình xã hội học nông thôn<br />
cũng như xã hội học nói chung cần được hoàn thiện để phục vụ cho cả 3 cấp: đại học, cao<br />
học và nghiên cứu sinh. Xét theo yêu cầu đó thì những gì đã được viết và thực hành là chưa<br />
đạt yêu cầu.<br />
Dưới đây, chúng tôi thử phác thảo bộ khung mới thích hợp hơn. Trước hết là một số<br />
nguyên tắc chung. Sự phân biệt 3 cấp độ đào tạo là như sau: a/ Giáo trình dùng cho đại học<br />
cung cấp tương đối đầy đủ những kiến thức cơ bản của môn học; b/ giáo trình dùng cho cao<br />
học đi sâu vào các chuyên đề; c/ đối với nghiên cứu sinh thì cần đi sâu vào vấn đề mà đề tài<br />
luận Ÿn nghiên cứu sinh đã lựa chọn. Việc phân bố giờ giữa lý thuyết và thực hành sẽ theo<br />
nguyên tắc cân đối, chú trọng phần thảo luận để tăng tính tích cực, chủ động và hiệu quả tiếp<br />
thu kiến thức khoa học của học viên.<br />
Kết cấu của giáo trình xã hội học nông thôn dành cho trình độ đại học<br />
Xã hội học nông thôn là một trung tâm liên ngành xã hội học. Do đó, về đối tượng,<br />
phương pháp, bộ máy phạm trù, các chuyên đề của nó có tầm cỡ sánh được với xã hội học<br />
nói chung.<br />
Theo tôi, cơ cấu tổng quát của chuyên ngành xã hội học nông thôn bao gồm các thành<br />
phần chính sau đây:<br />
1. Lịch sử xã hội học nông thôn<br />
2. Phương pháp nghiên cứu xã hội học nông thôn<br />
3. Nội dung cơ bản của xã hội học nông thôn<br />
3.1, Đại cương xã hội học nông thôn<br />
3.2, Xã hội học nông thôn chuyên biệt<br />
4. Ứng dụng xã hội học nông thôn<br />
5. Quan hệ giữa xã hội học nông thôn với các chuyên ngành xã hội học và các lĩnh<br />
vực khác.<br />
Dưới dạng mô hình, ta có thể hình dung cơ cấu đó như sau: (xem Sơ đồ 1)<br />
Vấn đề cụ thể hóa nội dung của xã hội học phụ thuộc căn bản vào quan niệm về đối<br />
tượng nghiên cứu của nó. Như đã biết,câu hỏi :"Xã hội học nghiên cứu cŸi gì?" đã có nhiều<br />
cách trả lời khác nhau, thậm chí mâu thuẫn loại trừ nhau,trở thành vấn đề tranh luận xuyên<br />
suốt lịch sử hình thành và phát triển chuyên ngành xã hội học.<br />
Trong bài viết:" Đặc điểm tiếp cận hệ thống trong xã hội học" (Tạp chí Xã hội học,<br />
Số 4/1996) tôi đã có nhận xét xu thế chung của xã hội học hiện đại là tổng-tích hợp hạt nhân<br />
hợp lý của các quan điểm tuy khác nhau, thậm chí đối chọi nhau, song xét về thực chất lại có<br />
chỗ căn bản nhất trí với nhau. Và tôi cũng đã đề xuất ý kiến cho rằng phạm trù "hệ thống xã<br />
hội" đủ sức bao hàm tất cả các hạt nhân hợp lý của các quan điểm cạnh tranh nhau về đối<br />
tượng, phạm vi, ý nghĩa của xã hội học. Do đó, một cách nhất quán, tôi vẫn kiên trì quan<br />
niệm về đối tượng của xã hội học nông thôn mà tôi đã đề ra trong phần "xã hội học nông<br />
<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
42 Vấn đề hoàn thiện giáo trình xã hội học nông thôn<br />
<br />
thôn" của sách "Xã hội học từ nhiều hướng tiếp cận và những thành tựu bước đầu" (1994) đã<br />
trích dẫn ở trên.<br />
<br />
(2)<br />
Phương pháp nghiên cứu<br />
xã hội học nông thôn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
(1) (3) (4)<br />
Lịch sử Nội dung cơ bản của xã hội học nông Ứng dụng<br />
xã hội thôn xã hội học<br />
học nông 3.1/ Đại cương xã hội học nông thôn nông thôn<br />
thôn 3.2/ Xã hội học nông thôn chuyên biệt<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
(5)<br />
Quan hệ giữa xã hội học nông<br />
thôn với các chuyên ngành xã<br />
hội học và các lĩnh vực khác<br />
<br />
<br />
Sơ đồ 1: Cơ cấu tổng quát của chuyên ngành xã hội học nông thôn<br />
<br />
Ở đây, tôi vẫn xác định đối tượng của xã hội học nông thôn là những sự kiện,vấn đề<br />
và quy luật của hệ thống xã hội nông thôn. Tuy nhiên, hiện nay, cũng có cách quan niệm<br />
khŸc. Ví dụ như trong cuốn sách :"Xã hội học" do Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng đồng<br />
chủ biên (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội - 1997) có chương I "Đối tượng, chức năng và<br />
nhiệm vụ của xã hội học" của tác giả Lê Ngọc Hùng. Ở đó, tác giả cho rằng phạm trù "hệ<br />
thống" vẫn không đủ sức tổng - tích hợp các quan điểm hợp lý mà phải sử dụng phạm trù<br />
"quan hệ". Tác giả viết: "Xã hội học là khoa học nghiên cứu qui luật của sự phát sinh, biến<br />
đổi và phát triển mối quan hệ giữa con người và xã hội" (tr.11) và nhấn mạnh rằng: "Việc<br />
xác định đối tượng nghiên cứu của xã hội học là qui luật nảy sinh, phát triển mối quan hệ<br />
giữa xã hội và con người có ý nghĩa lý luận và Phương pháp luận to lớn trong việc giải quyết<br />
những khúc mắc lý luận và Phương pháp luận xã hội học" (tr.24)... Tôi có suy nghĩ về những<br />
điều trên và để cùng nhau trao đổi nhằm đi đến những hiểu biết sâu sắc hơn cho nên mạnh<br />
dạn nêu lên đây: vì sao tác giả không coi "mối quan hệ giữa con người và xã hội" là hệ thống<br />
hoặc làm nên hệ thống hoặc chí ít là có tính hệ thống? Đọc kỹ các trang sách từ 11 đến 24 sẽ<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
Tô Duy Hợp 43<br />
<br />
thấy rõ tác giả vạch ra một đường phân ranh dứt khoát giữa một bên là hệ thống còn bên kia<br />
là phi hệ thống<br />
Hệ thống Phi Hệ thống<br />
1. Xã hội 1. Con người<br />
2. Văn hóa 2. Cá nhân<br />
3. Cơ cấu xã hội<br />
3. Hành động xã hội<br />
4. Vĩ mô<br />
4. Vi mô<br />
<br />
<br />
Nếu đúng như thế này thì khái niệm "hệ thống" không đủ sức bao quát toàn bộ lĩnh<br />
vực đối tượng của xã hội học. Nhưng đó không phải là quan niệm đúng đắn và hiện đại về hệ<br />
thống. Đúng là đã từng có quan điểm lệch lạc như vậy, chẳng hạn như đồng nhất hệ thống<br />
với cấu trúc (hay cơ cấu) và đồng nhất đối tượng của xã hội học với cơ cấu xã hội. Đó chính<br />
là chủ nghĩa cấu trúc (hay chủ nghĩa cơ cấu) trong xã hội học, một khuynh hướng rất đặc<br />
trưng của chủ nghĩa thực chứng cổ điển. Nhưng lịch sử xã hội học cho thấy rõ, sự phê phán<br />
chủ nghĩa cấu trúc không chỉ từ phía chủ nghĩa phản thực chứng, nhấn mạnh tính phi cấu<br />
trúc (bị ngộ nhận là phi hệ thống) của hành động cá nhân và dẫn tới chủ nghĩa phản cấu trúc,<br />
mà còn từ phía chủ nghĩa Mác, ngay từ đầu đã không đem đối lập loại trừ nhau giữa cấu trúc<br />
xã hội với hành động xã hội, vĩ mô với vi mô, xã hội với cŸ nhân mà coi chúng như hai mặt<br />
mâu thuẫn thống nhất cấu thành bản chất của xã hội người hoặc của con người xã hội. Như<br />
vậy, không phải chỉ có ngày nay mà ngay từ thời hình thành chuyên ngành xã hội học, đã có<br />
một quan niệm căn bản đúng đắn về hệ thống bao gồm các đặc trưng cơ bản là cấu trúc (hay<br />
cơ cấu), chức năng, hành vi, lịch sử.<br />
Hệ thống là tập hợp các phần tử (hay yếu tố) có quan hệ với nhau và với môi trường.<br />
Nếu xuất phát từ định nghĩa cơ bản này của L.V. Bertalanfy thì phải chăng những cái mà<br />
Tiến sĩ Lê Ngọc Hùng coi là phi hệ thống như "cá nhân", "hành động xã hội","vi mô" đều có<br />
thể coi là hệ thống, bởi mỗi cái đều là tổng hợp những phần tử (hay yếu tố) có quan hệ với<br />
nhau và với môi trường.<br />
Mà nếu như vậy thì tôi nghĩ rằng: "quan hệ giữa con người và xã hội" hay "quan hệ<br />
giữa xã hội và con người" mà tác giả đã quan niệm phải chăng thực chất là một biểu hiện của<br />
hệ thống xã hội người (hay của hệ thống con người xã hội)? Hơn nữa, cũng còn phải tính đến<br />
những biểu hiện khác nữa của hệ thống xã hội người, đó chính là quan hệ giữa con người và<br />
con người, và quan hệ giữa xã hội và xã hội. Cả ba loại quan hệ này một mặt làm nên tính<br />
tổng thể (tính phức thể), và mặt khác, hợp thành tính thống nhất (chỉnh thể) của hệ thống<br />
người xã hội. Vì vậy, tôi cho rằng đối tượng của xã hội học không chỉ hạn chế trong mối<br />
quan hệ giữa con người và xã hội mà bao hàm cả mối quan hệ giữa con người và con người,<br />
cũng như mối quan hệ giữa xã hội và xã hội.<br />
Ngoài ra, cũng còn phải lưu ý đến mối quan hệ giữa con người và xã hội người với<br />
môi trường, bao gồm cả môi trường xã hội và môi trường tự nhiên. Không đi sâu vào mối<br />
quan hệ liên hệ thống này thì chưa làm sáng tỏ được bản chất, qui luật phát sinh, phát triển<br />
của mối quan hệ giữa con người và xã hội. Phải chăng đoàn kết hay xung đột xã hội không<br />
liên quan gì đến tình trạng khan hiếm tài nguyên thiên nhiên? Vì thế, theo tôi, những vấn đề<br />
về quan hệ giữa con người và xã hội với môi trường thực chất là vấn đề liên hệ thống, siêu<br />
<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
44 Vấn đề hoàn thiện giáo trình xã hội học nông thôn<br />
<br />
hệ thống, cho nên tiếp cận hệ thống đủ sức bao quát toàn bộ phạm vi, đối tượng của xã hội<br />
học.<br />
Đương nhiên là không nên quan niệm một cách tuyệt đối, cứng nhắc rằng tiếp cận hệ<br />
thống là duy nhất đúng đắn và thích hợp; bởi vì hệ thống, tính hệ thống không phải là đặc<br />
trưng duy nhất của sự vật, hiện tượng. Những cách tiếp cận khác hệ thống, phi hệ thống cũng<br />
có những giá trị nhất định. Trên những vấn đề mà tôi mạnh dạn đưa ra trao đổi với Tiến sĩ<br />
Lê Mạnh Hùng, tôi cho rằng, nếu như tác giả thừa nhận rằng "Xã hội học từ những năm 1980<br />
trở lại đây có xu hướng trở thành khoa học tổng hợp chủ yếu với ý nghĩa là khoa học nghiên<br />
cứu cả về con người và cả về xã hội" (tr.20), thì không có cách nào khác tốt hơn đối với xã<br />
hội học hiện đại là cách coi hệ thống xã hội người (hay hệ thống con người xã hội) là khích<br />
thể, tức là phạm vi đối tượng riêng mà trên đó khoa học xã hội học lẩy ra các sự kiện, vấn đề<br />
và qui luật để nghiên cứu chuyên biệt.<br />
Chính vì thế mà, tôi nghĩ rằng cách tiếp cận hệ thống trong xã hội học nông thôn là<br />
đúng đắn và thích hợp để xây dựng bộ môn khoa học này. Mà nếu như vậy thì cơ cấu giáo<br />
trình đại cương xã hội học nông thôn quÁn triệt quan điểm tổng - tích hợp các quan niệm<br />
hợp lý bằng tiếp cận hệ thống sẽ có dạng mô hình tương ứng như sau:<br />
Phần I:<br />
Nhập môn xã hội học nông thôn<br />
(1.1)<br />
1 1.1. Lịch sử xã hội học nông thôn<br />
1.2. Đối tượng xã hội học nông thôn<br />
1.3. Phương pháp xã hội học nông thôn (1.2) (1.3)<br />
<br />
Phần II:<br />
Nội dung cơ bản của xã hội học nông thôn<br />
2.1. Đặc trưng cơ bản của xã hội nông thôn<br />
2.2. Cơ cấu và hành vi xã hội nông thôn<br />
2.3. Thiết chế và hoạt động xã hội nông thôn<br />
2.4. Biến đổi xã hội nông thôn (2.2)<br />
<br />
<br />
<br />
(2.1) (2.4)<br />
<br />
<br />
<br />
(2.3)<br />
Phần III<br />
Ứng dụng và phát triển tiếp tục xã hội học nông thôn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
Tô Duy Hợp 45<br />
<br />
3.1. Quan hệ giữa xã hội học nông thôn với các chuyên ngành xã hội học và các lĩnh vực<br />
khác. (3.1) (3.2)<br />
3.2. Ứng dụng xã hội học nông thôn<br />
3.3. Phát triển tiếp tục xã hội học nông thôn<br />
(3.3)<br />
<br />
<br />
Cụ thể hóa thành chương, mục,<br />
<br />
giáo trình đại cương xã hội học nông thôn có thể có dạng sau đây:<br />
<br />
Phần mở đầu<br />
<br />
Giới thiệu dẫn nhập<br />
1/ Phạm vi và nội dung đối tượng nghiên cứu xã hội học nông thôn<br />
2/ Đặc điểm Phương pháp nghiên cứu xã hội học nông thôn<br />
3/ Tư cách độc lập của xã hội học nông thôn<br />
4/ Ý nghĩa, tác dụng của xã hội học nông thôn<br />
Chương thứ nhất: Những đặc điểm cơ bản của xã hội nông thôn<br />
1/ Định nghĩa khái niệm "xã hội nông thôn"<br />
2/ Phân loại xã hội nông thôn<br />
Chương thứ hai: Cơ cấu và hành vi xã hội nông thôn<br />
1/ Cơ cấu dân số, lao động xã hội nông thôn<br />
2/ Phân tầng xã hội nông thôn<br />
Chương thứ ba: Thiết chế và hoạt động xã hội nông thôn<br />
1/ Gia đình nông thôn<br />
2/ Kinh tế nông thôn<br />
3/ Chính trị nông thôn<br />
4/ Giáo dục nông thôn<br />
5/ Y tế nông thôn<br />
6/ Tôn giáo nông thôn<br />
7/ Các tổ chức và thiết chế xã hội khác ở nông thôn<br />
Chương thứ tư: Làng - xã<br />
1/ Khái niệm làng - xã<br />
2/ Hội nhập (cộng đồng)<br />
3/ Hòa hợp (cộng hòa)<br />
4/ Văn hóa làng - xã<br />
5/ Tự quản làng - xã<br />
Chương thứ năm: Biến đổi xã hội nông thôn<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />
46 Vấn đề hoàn thiện giáo trình xã hội học nông thôn<br />
<br />
1/ Đặc điểm lịch sử xã hội nông thôn<br />
2/ Thực trạng và xu hướng biến đổi xã hội nông thôn<br />
3/ Lựa chọn chiến, sách lược phát triển nông thôn<br />
Chương thứ sáu: Ứng dụng và phát triển tiếp tục xã hội học nông thôn<br />
1/ Một số thành quả ứng dụng xã hội học nông thôn<br />
2/ Triển vọng ứng dụng xã hội học nông thôn<br />
3/ Hoàn thiện nội tại chuyên ngành xã hội học nông thôn<br />
* Trình độ cao học của giáo trình xã hội học nông thôn sẽ có hai phần lớn<br />
- Phần thứ nhất: Ôn tập kiến thức cơ bản của trình độ đại học<br />
- Phần thứ hai: Các chuyên đề của xã hội học nông thôn bao gồm:<br />
+ Chuyên đề I: Xã hội học nông thôn - một trung tâm liên ngành của xã hội học<br />
+ Chuyên đề II: Vấn đề bản chất của xã hội nông thôn<br />
+ Chuyên đề III: Chiến lược phát triển nông thôn<br />
+ Chuyên đề IV: Nông thôn Việt Nam trên con đường đổi mới, phát triển ổn định, lâu<br />
bền<br />
+ Chuyên đề V: Lý luận và kinh nghiệm làm công trình nghiên cứu xã hội học nông<br />
thôn.<br />
Với trình độ nghiên cứu sinh, như đã nói, sẽ tùy thuộc chủ đề của nghiên cứu sinh mà<br />
có sự lựa chọn cách trình bày nội dung và Phương pháp thích hợp, sẽ đặc biệt chú trọng<br />
Phương pháp luận nghiên cứu xã hội học nông thôn.<br />
Trên đây là những vấn đề tôi nêu lên mong nhận được ý kiến tranh luận và nhận xét<br />
để cùng nhau xây dựng một giáo trình xã hội học nông thôn vừa mang tính lý luận sâu sắc<br />
vừa phù hợp với thực tiễn Việt Nam, một giáo trình đang được chờ đợi.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />