intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Văn hóa Bái Đính: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST
Báo xấu
12
lượt xem 2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Văn hóa Bái Đính" tiếp tục trình bày các tư liệu và sự kiện quý, giúp chúng ta thêm hiểu, thêm yêu mến đất Gia Sinh. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Văn hóa Bái Đính: Phần 2

  1. Ngo Van Minh Chtfting III: T R U Y E N T H U Y E T Y ung Bai Dinh co nhieu phong canh dep va d day nhan dan dia phueng con luu truyen duec nhieu truyen thuyet. Cac truyen thuyet nay gan lien vdi sU phat t r i e n cua dia phuong cung nhu cua dat nUdc, gan lien vdi lich sd dau t r a n h chong ngoai xam cua dan toe. Ten tdng qua doi, tdng con sudi, tdng ngon nui ra ddi t d truyen thuyet nhU co Tam budc ra t d qua t h i , dep nhu the va trong mat nhu dong sudi budi ban mai. 1. Truyen thuyet ve su ra ddi cua Dinh B6 Linh O mien Hoa Lu (Ninh Binh) con truyen ke cau chuyen ve sU ra ddi cua Dinh Bq L i n h nhu sau: Ong D i n h Cdng T r d que d ddng Hoa L u (nay 123 •
  2. Bai Bt'nh - Mot Vung Van Hoa thuoc xa Gia Phuong, huyen Gia Vien) gitf chiic t h i i su d Chau Hoan (vung Thanh Hoa, Nghe A n ) dtfdi t h d i Dueng D i n h Nghe. Do b i quan phan loan ddt t r u i kho lueng va k h i gidi, Ong b i each chdc nen cung vq la ba D a m T h i , k h a n gdi v l que. T r e n dudng ve que hai Ong Ba r a t met m d i va phien mudn v i tudi cao ma den nay hai ngUdi chua mdt m u n con, viec quan t h i trac t r d , que huong la nei dung t h a n cua tuoi gia l a i d qua xa. Rdng ra hang thang t r d i t d Chau Hoan hai Ong Ba m d i ve den n u i Bai L i n h (Bai Dinh) gan que. Vq chong Ong ngoi nghi dudi cay co t h u . N h i n xa xa thay canh ddng, Ba bao Ong ngoi nghi con m i n h t h i md cua k i e m ca ve nau an. Luc dau Ba d i ve hudng tay, ddng nUdc nhieu cua, ca l a i dua Ba ve hudng ddng, chang may chdc da di xa chd Ong n a m nghi. TrUdc m a t Ba la mdt cai dam rdng non xanh nUdc biec dep n h u nei t i e n canh va l a i r a t nhieu torn ca chang may chdc tay nai cua Ba khdng con chd dung. Bong mdt con mua rao ap den, mUa trang phau khdng con n h i n rd dau la bd, Ba cd cam dau l d i thang trong mUa, may sao trUdc m a t Ba la mot hang n u i dep la lung n u i ud'n cong n h u mdt cai cau vdng. Mua gid la the' ma trong hang n u i am ap, Ba ngoi n g h i t r e n mdt phien da va thie'p d i luc nao khdng biet. K h i giat m i n h t i n h day. Ba thay mdt con r a i ca to nam ben canh mdt chan vat qua bung Ba. Ba hoang sp vung day keu la va chay ve chd Ong. M o i ngtfdi dan quanh day nghe tieng keu la vac 124
  3. Ngo Van Minh gay goc chay den. Con r a i ca khong hoang se, khong chay tron. M o i ngu'di xong vao danh chem, xa t h i t chia nhau. Ong ba x i n bo xueng va t a m da con r d i ca gdi can than mang ve de t r e n gac bep. I t lau sau ba cd thai nhung trong long cam thay xau hd,va ban khoan ve giac ngu n h u t h a n sai khien trong hang da hdm xUa. Ong D i n h Cdng Trd thay ve cd thai t h i mdng l a m ndi: M a i nay sinh con neu la t r a i nhd dat ten la Bd L i n h (nhd ch$ng dudng vat va va budi nghi dudi chan nui Bai Linh). May thang sau dng D i n h Cdng T r d dot ngdt qua ddi, ba Dam T h i dau ddn than khdc, ba con hang xdm ai cung thucng t i n h . Ba l a n hdi kiem sdng qua ngay va khdng ndi cho ai biet la minh cd mang. Bung ba ngay mot to, dng D i n h Cdng T r d mat hen mdt nam ma ba van chua sinh nd. Nhdng l d i ddn dai t h i phi ve ba lan khap nei. NgUdi em trai cua dng D i n h Cdng T r d la D i n h Thuc Du d Sach Bdng thay vay cho la ba hoang thai den nhiec mdc, chdi mang, tudc het nha cda ruong vudn r d i duoi ba di. Ba Dam T h i bung chda vuqt mat danh phai bd lang vao d ddng K y L a n (nay thudc xa Gia Phuong) trong ddng cd den t h d sen than each lang khdng xa. Vai thang sau ba sinh duqc mdt ngudi con trai khdi ngd tuan tu, nhd l d i chong dan, ba dat ten con la Bd L i n h - Dinh Bd L i n h . 125 •
  4. Bdi Oi'nh - Mot Vung Van Hoa 2 . T r u y e n t h u y e t v e D t i c thanh Nguyen Minh Khong (1066-1141) tu hanh kho hanh d dong Bai Dinh Due Thanh Nguyln Minh Khong (Sinh ngay 15 thang 10 nam 1066, mat ngay 10 thang 8 nam 1141) ten la N g u y l n Chi Thanh, que d Dam Gia Loan, phu TrUdng Yen (xa Gia Thang huyen Gia V i i n ngay nay). Ong la hoc tro cua danh tang Td Dao Hanh, phap danh la N g u y l n M i n h Khong, dan gian goi ngtfdi la N g u y i n M i n h Khong. Ong la ngUdi thong hieu phat phap, hoc cao biet rong. Dac biet dan gian don rang ong duqc t r d i ban cho "thien y thu" sach thudc nha t r d i de cdu nhan do the. Thuc ra, ong la ngUdi ham hoc l a i cd long nhan t d , mudn cdu ngUdi nen dng da m i e t mai, gang cdng cham lo y thuat. Ong chda benh cdu ngudi ma khdng he lay cdng, de lai tieng t h e m mudn ddi. Chuyen ke rang: D d i Vua L y N h a n Tdng, T h a i t d Duong Hoan mac benh hiem ngheo, khdp ngUdi moc day long n h u long hd, cac quan t h a i y trong trieu chtfa m a i khdng khdi. Nghe danh dng nha Vua cho mdi dng vao trieu xem benh cho Thai Td. Sau k h i bdt mach va xem benh cho Thai 126
  5. Ngo Van Minh Ttf, ong dtfa ra each chtfa t r i ma m o i ngtfdi deu cho la nham n h i . Nha vua cung r a t ban khoan song v i trong hang ngu t h a i y chi co ong la dam cam doan neu chtfa khong khoi benh cho T h a i Ttf t h i x i n chiu t o i chet nen cudi cung nha Vua danh ddng y. Ong sai lay mot vac dau va tha cac loai thudc vao. K h i vac dau soi sung sue, ong dung tay vuc dau vay khap ngUdi T h a i T d trUdc stf k i n h ngac cua moi ngUdi. Sau may l a n nhtf the Thai T d khdi benh. Nha Vua mtfng r d va hau thudng nhung ong khong nhan. Nha Vua gitf ong d l a i trieu dinh phong lam de nhat t h a i y nhung ong td choi, ong l a i ra di vdi song nui, cd cay, hoa la va nhan dan d khap moi m i e n que. Ong mat nam 1141 t a i xa H a m L y , huyen Vinh Lac, H a i Duong, nha Vua s i c phong ong la "Phu Van Qudc Su". Den t h d ong cd d r a t nhieu nei, d N i n h B i n h cd t d i 25 noi t h d dng. Bai D i n h la mot trong nhieu nei dng gan bd cudc ddi m i n h , ca mdt vung rdng l d n cua cac huyen Nho Quan, Gia Vien con ghi l a i nhieu truyen thuyet ve dng. Duong t h d i dng da cung vdi t h i e n sU N g u y l n Gidc H a i t r u t r i d chua Ve (xa K h a n h Phu, Yen Khanh ngay nay) cung sang Tay True t h i n h k i n h . Sau dd t r d ve que huang Dam Gia Loan. Trong mdt l a n vUqt sdng Hoang Long di hai thudc dng da phat hien ra ddng t r e n n u i Bai Dinh. Hang ddng dep nhU nai t i e n canh, nui l a i hudng ve phia tay n h u chau ve dat phat td, rung gia menh mdng vd van cay thudc qui. Ong da dtfng chan d day tu 127 •
  6. Bdi Di'nh - Mpt Vung Van Hoa hanh va h a i thudc de cdu do chung sinh. Khong chi h a i cay thudc san cd t r e n nui, ma dng con dUa nhieu loai thudc qui ve day de thuan hda va trdng, bien nei day t h a n h mdt vtfdn thudc ldn truyen l a i cho cac the he mai sau. Cung chinh t d y nghia nay ma cai t e n Sinh Duqc (thudc sdng) ra ddi. Sinh Duqc duqc dat t e n cho ca mot vung dat dai rdng l d n xung quanh n u i Bai D i n h . Ong da sdng va l a m thudc tu hanh d ddy bao lau t h i khdng ai con nhd song t e n dat, ten ddi xung quanh nui Bai D i n h deu gan l i e n vdi sinh hoat cua dng. Ba qua ddi goi la ddi ba rau (nei xay dung chua mdi) la ba dng dd rau dng dung de bac bep nau com va sao thudc. Horn ddi phia tay goi la xd bep la noi dng cho cui vao dun, horn ddi phia tay bac goi la ddng cui la nei dng de cui. Tro than dng cdi ve phia ddng tao thanh tdng ddng la cac ddng da tai meo mau den nhu than nam canh dudng len chua mdi. O phia tay bac each Bai D i n h khoang 500m la n u i M d t gidng n h u cai am pha tra, nui Can, nui Gida, nui Xua gidng n h u ba cai chen la ndi dng udhg tra. Nude pha t r a dng lay d gieng L q i Chau, dudi chan nui M d n gan dd, phia ddng bac nui cd mdt gieng nUdc ttf nhien, nude trong vat, mieng gieng, da dua ra nhtf mieng chau. Ntfdc trong gieng dun len chay qua mieng chltu nhtf mdt bdng hoa t h a t dep. O phia ddng nui Bai D i n h each nui khoang 300m dudng chim bay cd mdt thung lung rdng goi • 128
  7. Ngo Van Minh la thung A n g N o i . Phia nam thung co mot cai ao ldn goi la ao A n g N o i (hay con goi la ao Sau), phia dong bac thung dudi chan n u i cung co mot cai ao dong thdi la cda hang, goi la hang Nude, Ao A n g N o i va hang Nude quanh nam khong bao gid het nUdc, day la nei Ddc Thanh t a m giat va rda xoong noi, bat dia vao mua nUdc khan, v i the goi la A n g N d i (mua mUa da cd nUdc t r e n nui). Hang Nude la cda hang phia tay cua mot dudng hang dong xuyen nui dep va dai nhat trong cac hang dong d Trang A n , t d cda hang nay qua gan 2.000m se den cda phia bac la hang Vdng. TrUdc day k h i chua dap de Hoang Long thudng la t d ngay Phat Dan (8.4 am lich) den nUdc tieu man (20.4 am lich), mUa rao to nUdc ngap t r a n thung tdng dan ca chep dd, ca tre, ca chay...td hang Nude, ao A n g N d i boi ra nhieu vo ke nhu cd tha ao. Ca cuon vao nhau dd lap lanh nhu nhdng con rdng l d n nen cd ngUdi con goi hang Nude la hang Long A n . Ca hda rdng xuat hien vao ngay Phat Dan, cung la t d tich Ddc Thanh dua dd danh ca ve de d day. K h i t u hanh d ddng Bai Dinh, dng thudng hay ve vung V a n T r i n h tha dd v i d day cd chd sdng hep hai ben la vach nui goi la khu vUc N u t Dd r a t thuan t i e n cho viec tha dd bat ca (Nut Dd, la doan sdng Hoang Long, di qua thdn Van T r i n h , xa Thuqng Hda, huyen Nho Quan). V i d xa khdng coi duqc, nen dd hay b i do trdm, bUc m i n h dng l a m cau ddng dao: 129 •
  8. Bdi EHn ' h - Mot Vung Van Hoa Ai md trgm do lao nay Den mua tray thue di may vi nSm (Doan song nay theo htfdng tay nam- dong bac nen mua t r a y thue vao thang 5, thang 6 am lich ca d i va ve deu ngtfec gid). Cung cd l a n dng mang theo ca dieu l e n day vtfa tha dd vtfa tha d i l u , dieu bay cao dng budc day vao hdn da chan n u i r o i vao hang mat ngu, ngu quen mat gid to t h d i manh, dieu bay l e n t r d i , cdng ca hdn da di xa may chuc met r d i r o i xudng canh sdng, v i vay ma each nut Dd ve phia ha luu khoang 300m cd hdn da ma dan dia phUdng goi la hdn da "dieu cdng" nang hang may chuc tan. L a n khac di danh dd t a i day, gap hai con voi hue nhau, dng nhay vao can va ngtf len dau mdt con, chd Ong ngtf nay dan lang lap den t h d dng d dau nui Nang. Nui Nang, n u i Queo (thudc thdn Van T r i n h , xa Thuqng Hoa, huyen Nho Quan, t i n h N i n h Binh) trdng n h u hai con voi quay dau vao nhau. Sau nhieu l a n b i dd t r d m mat ca, dng khdng danh dd d vung nay nffa ma mang dd ve cat d hang Nude va ao A n g N d i , trong dd con v a i con chep nhd va cac loai ca khac, Ngai. phdng sinh ca ca va dd xudng ao . Duec tha xudng ao, ca sinh sdi nay nd va theo hang ngam d i khap moi nei.Hang n a m cd vao dip phat dan dau thang t u am lich k h i ddn nhtfng t r a n mtfa dau mua ha, hq hang nha ca l a i keo nhau ve nei ma td tien ca dtfqc Dtfc Thanh phdng sinh, hoa rdng mua lupn 11 t r d i , l l phat, I I doi en Ddc Thanh. Phia tay B a i D i n h ngay dudi chan nui Id • 130
  9. Ngo Van Minh vung O Ga nui Dure Thanh nuoi ga, tiep do la canh dong rong may t r a m ha cua cua hai xa Gia Sinh va Sen L a i . Cach n i i i khoang 1km dudng chim bay nei tiep giap gida ruong cay Ida va doi la mot vung dd ong bang phang rong den hang mdu ten dia phuong goi la vung Da Soi, nei day con h i n h chiec coi gia gao, cd ca Id coi va chd dat chay gia gao, canh coi gia gao la coi gia cua, day la nei dng gia gao an va gia cua nau canh. V i dng gia cua, vat ba ra ben canh nen vung dong bai thudc ba xa Gia Sinh, Sen L a i , Quynh Luu rong hang ngan ha la vung dat soi den t r a n g n h u mau ba cua vay. Cung tai day cd mot ban chia d an quan chd Ddc Thanh ngoi chei d, da 1dm xudng rdng hang met, tre chan trau 9-10 tudi nam ra mdi vda( khu vUc nay la nei tu tap vui chei cua hau het tre chan trau trong vung, chei d r d i cai ldn, trau mat luc nao khdng biet, den nay vah con bai ve tre trau: Thd trdu dong Bdi Choi 6 cd ngay Luc Bd di cay Lang bdt mat trdu. Dang tiec rang bai da ong nay vao nhdng nam 1980, da b i nhan dan dia phudng khai thac het nay khdng con dau tich gi nda. Phia tay bai dd cd mdt lach nUdc chay ve phia thdn Dinh Trang cua xa Sen L a i , day la lach luon hay la vung Id luen. Chuyen xUa ke rang Ddc Thanh thudng deh day bdt luon. Tang da dng qui bat 131 •
  10. Bai Bi'nh - Mot Vung Van Hoa krcfn to bang cai chieu, chd ong qui gdi bat luen da lorn xudng n h u mot cai thung con. Bat dtfpc luon ong d i x i n me ve nau, dau t i e n ong nhay qua song d i ve hudng bac den vung ddi Bich Sen x i n m a i ma dan chi cho mot dua me, buc m i n h quay v l den canh song Hoang Long ong hat bat me ra ddng cho ay gid la canh ddng me thuoc xa Gia Vuqng. Canh ddng rong chdng 3ha nUdc quanh n a m luc nao cung t r a n g n h u nUdc me. Ong l a i di ve phia nam den vung ddng bao dan tqc Mudng d Quang Lac ba con d sdi l d i , thuc tha vda cho ong nhieu me l a i cho ca hoa chudi rdng de nau vdi luon. Ve gan den nha t r d i mUa dudng ddc ong truqt nga, me dd mat mot i t nei ong danh dd me la doc me bay gid, doc nay k h i con la dudng dat chi can mUa lat phat la t r e n n h u dd me. Lang gan do cung duqc goi la lang Me, sau l a i dan thanh lang Me nay thuoc xa Sen L a i , huyen Nho Quan, each n u i B a i D i n h khoang 1km dudng chim bay. M o n luen nau hoa chudi, cd t i me chua ma dng dung k h i xUa nay t r d t h a n h mdn dSc san d ca trong va ngoai nUdc va cd k h i xuat x d cung t d vung Id luen nay.Va cung l a i that tide rang tang da i n dau tich Ddc Thanh qui gdi nam xUa da b i mdt ngUdi dan dung m i n pha de lay da xay nha. • 132
  11. Ngo Van Minh 3. O n g t u d n g T a y S a n v a moi tinh tren que huang Sinh Duac Sinh ra va ldn len d ap Thanh Sen, xa Bo Be,phu Qui Nhen, huyen Bong Sen, t i n h B i n h Binh. Ong Tran Bdc Thiem, huy Bdc V i - T r a n Bdc V i da cung cac t r a i trang trong lang dau quan cho nghia quan Tay Sen t d k h i cudc k h d i nghia m d i nd ra. Gidi vo nghe l a i la ngudi ddc do ong duqc thu l i n h nghia quan trong dung va phong cho chdc quan Bo Ty. Theo doan quan cua chu tudng Nguyen Hue ra b i c , dng de l a i phia sau que hueng B i n h B i n h vd dai gia dinh d ap Thanh Sen. K h i quan Tay Sen t d Thang Long l u i ve xay dung phdng tuyeh Tam Biep, B i m Sen dng duqc quan dd ddc Vu Binh Huah (Bd ddc Vu B i n h Huan la ngtfdi xa Quang Xuyen, huyen Phu Cat, t i n h B i n h Binh). Sau chien thang mua xuan k y dau 1789 dng la chi huy ddn Gian Khau, lay vq ngudi lang B a i T r d xa N i n h Giang, huyen Hoa L u va t r d t h a n h dng td hq Vu t a i day. Nha t h d dng hien con t a i thdn Bai Trff va cd ddi cau ddi: Lenh truyen do doc danh mien Bdc Tit qui xudt nhdn thdng dia Nam Nghia Id: 133 •
  12. Bai EXnh - Mot Vung Van Hoa Vang menh vua do ddc di lqi danh tieng d miin Bdc Khi tiet cda qui nh&n d miin Nam f ' N i n h B i n h theo dong lich sd, v a n hda" - Sdd, tr.174) Ong duec cd di t r i n h sat va chuan b i cac dieu k i e n nhU: Khao sat cac dudng thuy bd, chuan b i lUdng thuc k h i gidi de ddn quan Tay Sen tien ra Thang Long tieu diet quan Thanh. Sau k h i nghien cdu k y dia h i n h , dng da chon vung Bai D i n h l a m nei tap ket nghia quan de t i e n danh ddn Gian Khau - cda ngd phia nam t h a n h Thang Long v i : - Mdt la: t d day cd the theo hai dudng thuy, bd tien danh ddn Gian Khau b i mat nhat, thuan lqi nhat. T d nui Bai D i n h theo dudng thuy, bd tdi Gian Khau chi mat dd mdt gid ddng hd, khoang 5km. - H a i la: Vung n u i Bai D i n h n u i non trung diep nhieu hang ddng, thung lung cd the t r u quan va tich t r d lueng thao ma khdng b i 16. - Ba la: t d Tam Diep, qua Phd Cat, Ria ve Bai D i n h quan Tay Sen cd the di con dudng ngan nhat va an toan nhat de t i e n ve Gian Khau, con dudng ddc dao dudi chan n u i B a i D i n h Id con dudng ndi l i e n phu Thien Quan va TrUdng Yen luc bay gid T a i day dng da chieu tap nhieu t r a i trang trong vdng bd sung cho nghia quan. Ong Pham V a n Thdng - dng t d t h d hai cua hq Pham lang • 134
  13. Ngo Van Minh Sinh Dupe t r d thanh quan pho do t y cua nghia quan (theo gia pha ho Pham lang Sinh Duqc, ong Pham Van Dung hien la trudng hq ddi t h d 9). Lo ren cua ong N g u y l n Van Soan (ong t d hq Nguyln-dng N g u y l n Van Ngong trtfdng ho ddi t h d 12 d lang Sinh Dtfqc) d chan n u i Lang Ddi dtfqc md rong thanh cong b i n h xtfdng ren vu k h i cho nghia quan. Cac hang dong ven n u i dupe md rong lay lam noi chda lueng thuc va cac dd dung khac phuc vu cho nghia quan. Cung t a i day dng da lam quen vdi ba Nguyen T h i Thanh, em gai thd hai cua ong Nguyen Van Soan (ngudi d i tiep quan lueng ma sau nay ong lay l a m vq). K h i ddn Bai T a i (d vung t h o n B a i , Sen Thanh-Nho Quan ngay nay) do cai Gia va nghia quan "Can Vuong" cua nha Le chiem gid b i giai tdn bdi muu ke cua ong D i n h Huy Dao (ong D i n h Huy Dao, ddi t h d 6 ho D i n h Huy d t h o n Ngoc Dong, xa Gia Phong, ong duqc nha Tay Sen phong t d i chdc "Quang 16c thuqng dai phu, chdc b i thu true hoc si v i i n muu hau" ddng dau 4 v i quan to d cung T h d i Td, ong la ngtfdi trtfc tiep day dd Thai Td Quang Toan) Quan Tay Sen t d Phd Cat tidn ra em d vung Bai Dinh. Trong dan gian con truyen l a i rang ca mot vung n u i ddi rong ldn t d Sen L a i - Nho Quan den t a n TrUdng Yen- Hoa L u ngay nay la nei d cua nghia quan. Vung nui Van, nui Vo (nay thuoc xa Sen Lai) la noi d cua quan van, quan vo. Vung ddi Leu sat vdi ao A n g ndi ndi cd nguon nUdc la leu t r a i cua bd phan hau can, canh dd la ddi Voi ndi de voi chien. Vung A n Ma 135 •
  14. Bdi EXnh - Mot Vung Van Hoa vdi nhieu thung lung rong ndi tiep nhau, co the chda hang ngan bo, ngtfa la ndi nghia quan tha va gia'u ngtfa. Dong nUdc chay t d B a i D i n h qua Ba Rau xudng vung ruong t r u n g ra song Hoang Long, noi nghia quan nghi ngoi dudi t a n rdng gia an com nam mo cau, mo cau chat t h a n h tdng ddng hai ben ddng nUdc, nhan dan trong vung goi do la song Mo. TrUdc k h i t i e n quan danh ddn Gian Khau, Do Ty T r a n Ddc V y da vang lenh Vua dung dan de Vua Quang Trung l a m l l te cd d n u i Bai Dinh. La cd nghia duqc cam d dinh phia bac dinh cao n h a t cua qua n u i , the h i e n y chi cua quan Tay Sen quyet t a m quet sach giac ngoai xam den t d phuong bac, t d do den nay nhan dan Sinh Duqc goi day la d i n h Cot Cd. Sau 11 te cd, ngudi ngam tam, ngUa ddng ham, quan thuy xuat qudn t d canh ddng Thd canh n u i H a m Rdng, sat sdng Hoang Long. Quan bd xuat quan t d ben Bdi (ben trong phu lang t h d hai Cdng Chua Nha Tran) qua lang Sinh Duqc theo dudng Cau Don, qua Ddng Khe, Gia Trung de vUqt sdng Hoang Long t i e n ve Gian Khau (Cau Don la con dudng ndi lang Sinh Duqc, Ddng L a m cua xa Gia Sinh va lang Ddng Khe xa Gia Trung, sd d i cd t e n la Cau Don v i t h d i dd gida hai dia danh nay la mdt khoang dam lay dai gan 2 k m nghia quan Tay Sen da phai chat cay rdng de ddn xudng dam lay tao thanh dudng, dau tich cua con dudng nay cdn rat rd, k h i dao n a n sdng Hoang Long doan phia t r e n t r a i Ddng L a m khoang 200 - 300m dudi m a t dat • 136
  15. Ngo Van Minh khoang l m da phat hien mot vung co nhieu cay coi muc nat lan trong bun dat, t h i thoang van con mot vai cay go con h i n h dang va dude xep theo htfdng dong tay). Sau chien thang mua xuan k y dau 1789, quan Do Ty Tran Ddc Vy, phd Do Ty Pham Van Thong duqc Vua Quang Trung giao cai quan don Hoang Dan (hat Nam Dinh). Trong k h d i Ida chien tranh hai nghia quan Tay Sen mdt N a m , mot Bac da ket nghia lam anh em the sdng chet cd nhau, nay l a i dUdc d cung mdt chd, dng Pham Van Thdng da mai mdi cho dng T r a n Ddc V y lay em vq la ba N g u y l n T h i Thanh. N a m canh dan 1794 (nam Canh Thinh t h d hai) dng Vy sinh con dau long la Tran Ddc Nhuan, ddng hq T r a n Ddc d lang Sinh Duqc bat dau t d day (trudng hq hien nay la dng Tran Ngoc Hoang ddi t h d 7). Ong Pham Van Dudng con dng Pham V a n Thdng cung sinh ra cung t h d i vdi dng Nhuan .Em gai ba Nguyln T h i Thanh la N g u y l n T h i L a n h cung lay mot nghia quan Tay Son hq Vu que d Thanh Hda, lap nen hq Vu d lang Xuan T r i , xa Gia Sinh (dng Vu Thdi la trudng hq ddi t h d 7). Ba nghia quan Tay Sdn lay ba chi em ho Nguyln, cudc song em am, sinh sdi dudi chan nui Lang Ddi chtfa dtfdc bao lau t h i Tay Sdn that thu ,nha Nguyen t i e n ra phia bac chiem l a i cac can cd cua nghia quan. Quan Do Ty T r a n Ddc Vy chay ve Nam, dinh mang theo vd con nhung ba Thanh bung mang da chda khdng di duqc danh phai d l a i que nha. Quan phd Dd Ty Pham Van Thdng trong 137 •
  16. Bdi EXnh - Mot Vung Van Hoa mot l a n chong giac da b i bat va giam gid t a i nha tdng Toe khu vtfc K i V y . Ong b i t r a t a n da man, sau k h i dupe cdu ra ong ve que sinh sdng nhtfng ban t h a n bat toai nam liet mot chd. Ong mat nam K y M u i 1799. Trong t h d i gian ong Thong b i bat ba Lanh gdi ong Pham V a n Dudng cho ba Thanh nuoi nang de d i t h a m chong. Than gai dam tru'dng ba quyet t a m d i vao nei m u i ten hdn dan de t h a m chong song ba da khdng gap duqc chong ma con b i bat mang di biet tich. H a i ddng ho T r a n Ddc va hq Pham luc nay chi con ba N g u y l n T h i Thanh cheo chohg, vda phai ne t r a n h sU truy dudi cua nha N g u y l n , vda phai nudi con, nudi chau nhung ba Thanh da l a m t r d n phan stf. Ca dng T r a n Ddc Nhuan va dng Pham V a n Dudng deu duec ba nudi k h d n l d n trudng thanh, sau nay deu cd cdng trong viec xay dtfng lang xa. Ba N g u y i n T h i Thanh da t r d t h a n h nhu mau cua ca hai ddng hq. Cam ta on sau cua ba, k h i ba mat (ngay 10.7 am lich) hq Pham da khac bia ghi cdng en ba, lay ngay gid cua ba l a m ngay chinh gid cua hq Pham. Md cua ba d khu vtfc ddng Dia thudng duqc dan lang goi la md Ba Ddc. Bai v i cua ba hien nay duqc t h d d ca hai ddng hq. • 138
  17. Ngo Van Minh Chtfdng IV: X t f n g d a n h a n h h u n g t r o n g t h d i d a i m d i C ung nhu bao lang que khac dudi che do de qudc, phong kien ngudi dan que toi ddi khd t r a m be. Td k h i cd Dang nhan dan cac lang Xuan T r i , Sinh Duqc, Le Thuqng, Le T r i nhu duqc hdi sinh va duqc dUa dudng dan ldi den cudc sdng tuoi dep hen. Sau ngay chi bd Dang dau tien cua t i n h N i n h Binh duqc thanh lap, dng Lueng Van Thang ngudi d Quynh Luu, Nho Quan da md ldp hoc chd han tai nha dng Nguydn Van Da thdn Xuan T r i . TrUdc dd con gai dng Ltfong Tu Thang, la ba Lueng T h i Thoa cung da xay dung gia dinh vdi dng Ngd Manh Chdc d lang Sinh Duqc. Ba di lay chong ma tren vai con n&ng t i n h non nUdc, nhdng ganh rau, ganh gao qua l a i gida hai mien que Quynh Luu - Sinh Duqc cd ca t a i lieu tuyen truyen each mang ma cu Tu gdi ra cho td chdc. Bang nhieu mdi quan he, dudng ldi edeh mang - chu nghia Mac - Le N i n duec tuyen truyen va bam re d manh dat nay. 139 •
  18. Bai Bfnh - Mot Vung Van Hoa Vol danh nghia la di hoc chtf han ong Ngo T r i Phii la con ca ong Ngo M a n h C M c da vao^d nha ong ngoai. T a i day ong Phii dtfqc hoc tap, hieu biet ve each mang, dtfdc chi bo Dang L u Phong (tong Quynh Ltfu) ket nap vao to chtfc each mang, dong thdi dtfdc giao nhiem vu phat t r i e n cd sd d lang Sinh Dtfdc. Vao dip ky niem lan thtf 13 each mang thang 10 Nga thanh cong (7-11-1930) ngtfdi thanh nien 19 tuoi Ngo T r i Phu da hoan thanh nhiem vu td chtfc cam cd bua liem t r e n dinh nui Khdi. La cd t r e n dinh nui ndi tiep giap cua hai huyen Nho Quan, Gia V i i n da gay chan dong ca mot vung que rong ldn va bao hieu each mang da ve tren manh dat nay. Sau ong Ngo T r i Phu, ong Le T d B i n h d Le Thuqng cung dude ket nap vao td chdc each mang day la nhdng hat nhan each mang dau tien cua xa Gia Sinh. Cung ttf day phong trao yeu ntfdc dtfdc phat trien, cd sd each mang dtfdc md rong dtfa phong trao ttfng btfdc di len. M d dau la phong trao k h a t stfU, k h a t thue, chong thue trong nhtfng nam 1930-1931, dien h i n h la viec t d chtfc chong thud cua nhan dan cac lang Le. Sang ngay 2 7 \ 6 \ 1 9 3 1 khoang 150 ngUdi chu yeu la ngUdi Le Xa tap trung t a i chua Le rdi keo xuohg t i n h dau tranh doi khat thud. Tuan phu Phan D i n h Hoe danh phai chap nhan cho k h a t thue, ket qua nay da tac dong r a t l d n den cac dia phuong khac tao nen k h i the dau t r a n h manh me. Trong nam 1931 nhieu xa, tdng thupc huyen Gia Vien khong phai nop thue, nop sUu trong nhan dan con truyen tung: 140
  19. Ngo Van Minh Trdn chong thue ai quen sao ddqc Tit Van Trinh, Le Xd budc tien phong Trong nhdng nam 1932- 1933 phong trao tuy khong manh xong van dUdc duy t r i . T h d i gian nay ong Le T d Binh duqc ra tu l a i tiep tuc hoat dong. cac hoi cdu te do, hoi tueng te ai hdu, hoi cay ruong, phudng gianh, hoi may ao...duec phat trien. Cac hoi vien quyen t i e n gay qui giup nhau luc kho khan, xay dung mdi doan ket, giao due long yeu nUdc, cam thu phong kien, de qudc. Trong nhdng nam 1936- 1939 (thdi ky mat tran dan chu Dong Duong) mot sd hoi nhU: hoi ai hdu, hoi cay, hoi lqp nha d Sinh Duqc duqc thanh lap. Doan thanh nien phan de do ong Ngo T r i Phu phu trdch lap "td dqc sach bao", hoi tap vo, hoi dau cu, phudng trdng san, trdng cu... Co sd Le Xd lanh dao quan chung dau t r a n h v d i bon tay sai cua de qudc, phong kien d dia phuong doi quyen dan sinh,dan chu, chong di phu, di l i n h , to chdc rai truyen den d lang Dong Khe, trudng hoc hang tdng Le Xa va nha chanh tdng Ha Tang Tien. Phong trao each mang nhdng nam 1936- 1939 d Sinh Ddqc, Le Xa cd su lanh dao cua Dang, cd t i n h quan chung rdng r a i , cdng khai dau tranh ddi t u do, dan chu, tao dieu kien thuan l q i phat trien phong trao trong nhdng nam sau. Nhdng nam 1939-1940 viec xay dtfng luc luqng de chuan b i tdng khdi nghia dupe gap r u t tien hanh. Ong Lueng Van Dai (tdc Van, que Thdi Binh) dupe khu uy phan cdng phu trdch va 141 •
  20. Bdi EXnh - Mot Vung Van Hoa xay dung phong trao d N i n h Binh, ong Ngo T r i Phu dupe phan cong di don ong D a i ve Sinh Dupe va da lay nha ong Hoang Quang Doan d T r a i Dong L a m la co sd t i n cay de hoat dong. T d thang 4/1941 co sd Dang d Sinh Dupe, Le Xa dupe cung c6' va md rong, cP sd Doan thanh nien dupe dng Ngd T r i Phu trUc tiep d cdc Lang Sinh Dupe, Le Xa, Ngoc Ddng, L d i Sen, Me, Chang, Veo. Phong trao phat t r i e n manh, hoat ddng cua to chdc Doan kha sdi n d i va dat hieu qua. Sau cudc m i t t i n h d go Sao (xa Gia Phong) ngay 1/8/1941. Ngay 13/9/1941 dng Ngd T r i Phu bi mat tham Phap bat cung vdi cac dng T r a n Van Tap, Tran Van Huong, Le T d Binh va 5 ngUdi khac d Le Xa. Ngay 26/9/1941 (6/8 Tan Ty) dng Phii da anh dung hy sinh trong nha tu cua thuc dan Phap, dng la liet sy dau t i e n cua xa Gia Sinh. Sau ngay dng Phu hy sinh phong trao khdng ldng xudng ma l a i phat t r i e n manh them. Cac td chdc cdu qudc dupe t h a n h lap tien t d i tdng khdi nghia. Cudi thang 10 nam 1942 hdi nghi cac co sd each mang cua xa hop t a i nha dng Ngd M a n h Chdc. Ngay mdng 6 thang gieng nam qui mui (10/2/1943) nhan dip le hdi chua Bai Dinh, dng Tran T d Binh (luc dd dng la x d uy Bac K y phu trach chien khu Quang Trung gdm N i n h Binh, Hoa Binh, Thanh Hoa va dang md ldp huan luyen quan sU dau t i e n cho 3 t i n h t a i ddng Bang, xa 142
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2