Bài viết "Văn hóa bày trí ẩm thực Nhật Bản" trình bày về phong cách trang trí món ăn Nhật Bản tập trung vào việc sắp xếp thực phẩm theo màu sắc, hình dáng và kích cỡ để tạo ra một hình ảnh hài hòa và đẹp mắt. Bên cạnh đó, ẩm thực Nhật Bản còn mang đậm tính âm dương trong từng món ăn. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Văn hóa bày trí ẩm thực Nhật Bản
- VĂN HÓA BÀY TRÍ ẨM THỰC NHẬT BẢN
Nguyễn Văn Thái, Nguyễn Văn Phước, Huỳnh Duy Phương,
Lưu Quốc Thái*, Vũ Nhật Kỳ Thoại
Viện Công nghệ Việt - Nhật, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Tiết Thuỵ Tường Vy, CN. Đỗ Xuân Hồng
TÓM TẮT
Nền ẩm thực Nhật Bản phong phú và đa dạng, sự hoài hoà âm dương cũng được áp dụng rất nhiều trong
ẩm thực của này. Một trong những món ăn phổ biến trong ở Nhật Bản là “sanma” hoặc cá thu giòn.
Sanma là một món ăn âm, có vị mặn và ngọt, được ướp với nước tương, đường, rượu sake và gừng, sau
đó được nướng trên lò than. Vào mùa thu đây là một món ăn ngon và bổ dưỡng, giúp giữ ấm cơ thể trong
những ngày lạnh giá. Một món ăn dương phổ biến khác trong mùa thu là "kuri gohan" hoặc cơm nấu với
hạt dẻ. Hạt dẻ là một loại thực phẩm dương, được cho là có tác dụng làm ấm cơ thể và cải thiện sức khỏe.
Khi được nấu cùng với cơm, hạt dẻ tạo ra một hương vị thơm ngon và độc đáo. Một món ăn âm dương
khác trong mùa thu là "nimono", một món nồi hầm ăn kèm với rau củ và thịt hoặc cá. Nimono được nấu
trong một nồi sâu và được nêm nếm với nước tương, sake, đường và dashi (nước lọc từ cá hoặc tảo biển).
Đây là một món ăn âm, mang lại sự ấm áp và dễ tiêu hóa cho cơ thể. Cuối cùng, một món ăn dương phổ
biến trong mùa thu là "tsukimi udon" hoặc udon với trứng trăng. Đây là một món ăn truyền thống của
Nhật Bản trong dịp Lễ trăng tròn, và được chuẩn bị bằng cách nấu udon với nước dùng dashi và sau đó
đổ trứng sống lên trên. Món ăn này có vị ngọt, mặn và giòn, tạo ra sự cân bằng giữa âm và dương.
Từ khóa: Mùa thu, ẩm thực, âm dương, Nhật Bản
1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH ẨM THỰC NHẬT BẢN
Nhật Bản là một quốc gia có nền ẩm thực phong phú và đa dạng, với nhiều món ăn đặc trưng mang đậm
nét văn hóa của đất nước này. Lịch sử ẩm thực Nhật Bản bắt đầu từ khoảng 2000 năm trước công nguyên,
khi người dân bản địa ở đảo Honshu bắt đầu trồng lúa và nuôi cá. Nông nghiệp và chăn nuôi phát triển
mạnh mẽ và trở thành nền tảng của ẩm thực Nhật Bản.Thế kỷ 6, một số ít loại rau củ mới như củ cải
trắng, cà rốt gia nhập từ Trung Quốc và bán đảo Triều Tiên vào Nhật Bản. Sau khi Phật giáo gia nhập
vào Nhật Bản thì việc ăn thịt đã bị hạn chế và bị cấm vào thế kỷ thứ 8. Cũng trong quá trình này người
Nhật học được cách làm đậu hũ, nước tương và thẩm mỹ và nghệ thuật rán bằng dầu của người Trung
Quốc.Thời kỳ Heian (794 – 1185) là thời kỳ khởi đầu cho một nền ẩm thực Nhật Bản mang truyền thống
riêng. Sự tăng trưởng của những tầng lớp thượng lưu Kyoto trở thành tiền đề quan trọng cho sự tăng
trưởng của nghệ thuật và thẩm mỹ ẩm thực. Mọi người ăn 2 bữa một ngày cũng với nhiều bữa ăn nhẹ
khác trong ngày. Đến thế kỷ 10, những loại nguyên vật liệu đã trở nên đa dạng và phong phú hơn, người
ta đưa vào món ăn nhiều loại rau củ như củ cải tròn, lá mù tạt, dưa chuột và cà tím. Từ năm 1185 khi
Mạc Phủ được thiết lập ở Kamakura, những tầng lớp võ sĩ đạo và thiền sư dần có vị thế hơn trước, do đó
những món chay ( shojin ryori ) được hình thành, dẫn đến sự sinh ra của những món khai vị trước buổi
trà đạo ( cha kaiseki ) vào thế kỷ 16. Món ăn chay Nhật Bản chú trọng vào 5 sắc tố cơ bản : xanh, đỏ,
2311
- vàng, trắng và đen tím, và 6 vị : đắng, chua, ngọt, nóng, cay và vị thơm ngon. Mặc dù đóng cửa với bên
ngoài, nhưng suốt thời kỳ Edo ( 1603 – 1857 ), ẩm thực Nhật vẫn tăng trưởng phong phú. Cơm nắm
nigiri-zushi đã sinh ra vào thời hạn này. Thời kỳ Meiji ( Minh Trị, 1868 – 1912 ) lưu lại thời kỳ mở cửa
trở lại với quốc tế bên ngoài. Sự giao thương mua bán của Nhật Bản với phương Tây trong thời Minh Trị
đã tác động ảnh hưởng quan trọng đến nền ẩm thực Nhật Bản Một số tên món ăn Nhật Bản ngày này có
nguồn gốc từ tiếng Bồ Đào Nha như từ “ pan ” nghĩa là “ bánh mì ” xuất phát từ tiếng Bồ Đào Nha : “
pão ”, từ “ tempura ” nguồn gốc từ tiếng Bồ Đào Nha : “ templo ” – đền thờ. Các nguyên vật liệu quốc
tế được gia nhập ồ ạt vào Nhật Bản như bơ, cà ri, cafe, bắp cải, măng tây. Ngành công nghiệp thực phẩm
của Nhật Bản có những bước phát triển rực rỡ. Mì ăn liền (ramen) đã được Momofuku Ando (cũng là
người sáng lập công ty thực phẩm Nissin) phát minh ra năm 1958. Tiến sĩ Kikunae Ikeda đã phát hiện ra
vị cơ bản thứ năm umami (ngoài bốn vị: ngọt chua, mặn, đắng) sau khi phân tích thành phần của tảo
biển khô năm 1908, từ đó sáng lập nên công ty bột ngọt Ajinomoto. Kỹ thuật nướng thức
ăn teppanyaki cũng mới được phát triển; đây là cách nướng trên một chiếc bàn đúc bằng gang thép hình
chữ nhật dày 6–8 cm đã được làm nóng đến trên 100 độ; thức ăn được làm nóng rất lâu trên bếp mà
không bị cháy và thành phần nước vẫn còn trong thức ăn khiến cho thức ăn giữ được hương vị tự nhiên.
2. TỔNG QUAN VỀ ẨM THỰC NHẬT BẢN VÀO MÙA THU
Các món ăn đặc trưng của ẩm thực Nhật Bản vào mùa Thu gồm có matsutake dobin mushi,sanma no
shioyaki,shibui kaki,satsuna-imo và nhiều món ăn khác nhau. Mỗi món ăn đều có hương vị và cách chế
biến riêng, tạo nên sự đa dạng và phong phú cho ẩm thực vào mùa Thu. Ngoài ra, vào mùa Thu còn có
rất nhiều loại bánh kẹo như bánh bí đỏ,hạt dẻ làm cho ẩm thực mùa Thu của Nhật Bản đa dạng và phong
phú sắc màu.Các món ăn Nhật Bản có đặc trưng là sự tinh tế và đẹp mắt trong từng chi tiết. Người Nhật
rất chú trọng đến cảm giác hài hòa giữa màu sắc, hình dạng và hương vị của món ăn. Ngoài ra, các loại
đồ ăn Nhật Bản còn có giá trị dinh dưỡng cao và được chế biến với những nguyên liệu tươi ngon, không
sử dụng các loại gia vị hoặc hóa chất độc hại.Trong những năm gần đây, ẩm thực Nhật Bản đã trở thành
một phần của văn hóa ẩm thực quốc tế, với rất nhiều nhà hàng Nhật Bản được mở ra trên khắp thế giới.
3. PHONG CÁCH TRANG TRÍ MÓN ĂN CỦA NHẬT BẢN
Đặc điểm của trang trí món ăn Nhật Bản là sự tinh tế, đơn giản và cân bằng giữa các thành phần trong
món ăn. Trang trí món ăn Nhật Bản tập trung vào việc sắp xếp thực phẩm theo màu sắc, hình dáng và
kích cỡ để tạo ra một hình ảnh hài hòa và đẹp mắt.
Hình 1. Bày trí món ăn
https://vinanippon.edu.vn/thuc-mua-thu-nhat-ban/
2312
- Một số đặc điểm của trang trí món ăn Nhật Bản bao gồm:
Sự tối giản: Đây là một phong cách trang trí món ăn phổ biến trong ẩm thực NhậtBản, tập trung vào việc
sử dụng ít hơn những thành phần cần thiết nhất để tạo ra một món ăn hài hòa.
Tinh tế: Trang trí món ăn Nhật Bản tập trung vào việc sắp xếp thực phẩm một cách tinh tế và nhạy cảm
với màu sắc, hình dáng và kích cỡ.
Đa dạng: Trang trí món ăn Nhật Bản được tạo ra từ nhiều loại thực phẩm, từ rau củ, thịt đến hải sản, trái
cây, đồ uống.
Tinh tế: Trang trí món ăn Nhật Bản tập trung vào việc sắp xếp thực phẩm một cách tinh tế và nhạy cảm
với màu sắc, hình dáng và kích cỡ.Ngoài ra không thể không nhắc tới những đặc điểm về các quy tắc:
Ngũ vị: chua, cay, đắng, mặn, ngọt; Ngũ pháp: sống, hấp, chiên, nướng, ninh; Ngũ sắc: trắng, vàng, đỏ,
xanh, đen.Không những vậy cách nêm nếm của người Nhật cũng được đi theo thứ tự nguyên âm của
bảng chữ cái tiếng Nhật (Sa/shi/su/se/so):Sa: Đường, rượu; Shi: Muối; Su: Giấm; Se: Tương; So: Đậu
tương miso
Trong quá trình chế biến món ăn, người Nhật sắp xếp thức ăn theo màu sắc và bố cục hài hòa. Yếu tố
thẩm mỹ khi trình bày món ăn Nhật chính là tái hiện lại yếu tố thiên nhiên trong các món ăn.Món ăn
trình bày màu sắc, hình dạng và nguyên liệu phải hài hòa với chủ đề của bữa ăn cũng như phù hợp với
từng mùa. Yếu tố mùa ảnh hưởng đến ẩm thực Nhật Bản không chỉ đơn thuần là “mùa nào thức ăn ấy”
mà chủ yếu là ở chỗ thức ăn phải phản ánh được cảnh quan thiên nhiên của mùa đó. Từ đó ta có thể thấy
được phong cách trang trí món ăn Nhật Bản:
Sự cân bằng: Sự cân bằng trong quan điểm của người Nhật không liên quan đến tính cân đối, mà ngược
lại, bạn có thể tận dụng sự trái ngược, sự mất cân đối để làm ra nét hài hoà. Hầu hết các món ăn Nhật
bản nhìn từ trên xuống đều trông như thể được sắp xếp rất phóng khoáng, các đĩa đựng thức ăn không
nhất thiết phải được đặt ngay ngắn, thẳng hàng hay theo một quy luật nhất định.
Màu sắc: Có năm màu chính được sử dụng trong nấu ăn Nhật Bản – đỏ, xanh lá cây, đen, trắng và vàng
Sự kết hợp màu sắc này rất quan trọng đối với nấu ăn Nhật Bản vì nó không chỉ đẹp mắt mà còn đảm
bảo món ăn được cân bằng và tốt cho sức khỏe với các vitamin và khoáng chất khác nhau có trong thành
phần của nó.
Lựa chọn bát đĩa: Nếu như người phương Tây thường chuộng các loại đĩa tối giản có màu sắc cổ điển,
trang nhã, thường đi thành "bộ" thì người Nhật có xu hướng ngược lại. Người Nhật chọn những chiếc
đĩa có hình dáng, màu sắc khác nhau và thoạt nhìn "không liên quan gì nhau". Bát đĩa của người Nhật có
đa dạng màu sắc và hình dáng, từ hình tròn, hình chữ nhật, hình vuông, hình lục giác, bát giác... với nhiều
chất liệu từ sơn mài, men, sứ cùng nhiều hoa văn, hoạ tiết. Bát đĩa được người Nhật chọn lựa tuỳ vào bản
chất món ăn, thậm chí có khi người ta kỳ công thiết kế một món ăn để phù hợp với chiếc đĩa. Màu sắc
bát đĩa Nhật Bản thường đa dạng và có phần tương phản nhau, tương tự với tư duy màu sắc được thể
hiện trên các tấm vải kimono truyền thống
Tính mùa màng: Người Nhật ăn ở theo mùa và có tập tính "mùa nào thức nấy" nổi tiếng. Bạn có thể dễ
dàng nhận biết các món ăn theo mùa ở Nhật Bản mà không cần thực sự bước chân đến Nhật. Ấy là vì sẽ
luôn có một dấu hiệu nào đó gợi ý về thời điểm mà món ăn được tạo ra. Ví dụ như nhiều nhà hàng sẽ
2313
- kèm theo trên khay đựng thức ăn một cành hoặc một vài cánh hoa đào vào mùa xuân, một chiếc lá phong
đỏ vào mùa thu hoặc giỏ trúc, giỏ mây vào mùa hè. Vào mùa xuân, các món ăn và bát đĩa được chọn theo
hai màu chủ đạo là hồng và xanh lá, vào mùa thu sẽ là vàng và đỏ.
Khoảng trống: các đĩa của Nhật Bản thường sẽ trống ít nhất 30% – được gọi là ‘ma. Phong cách tối giản
của ma cũng được thể hiện trong thiết kế nội thất và tác phẩm nghệ thuật của Nhật Bản, với ý tưởng rằng
không gian tiêu cực tập trung người xem chú ý vào những gì họ nên nhìn vào. Trong các món ăn, không
gian tiêu cực này tập trung sự chú ý của thực khách vì loại bỏ sự phân tâm, cũng như kích thích sự kết
nối từ mắt đến vòm miệng bằng cách mang lại cảm giác hấp dẫn khiến thực khách muốn tìm hiểu thêm.
4. SỰ HOÀI HOÀ ÂM DƯƠNG TRONG ẨM THỰC NHẬT BẢN
Trong ẩm thực Nhật Bản, văn hoá âm dương là một khái niệm quan trọng. Âm dương được hiểu như sự
cân bằng giữa hai mặt trái ngược nhau, ví dụ như mặt nóng và mặt lạnh, mặt cay và mặt ngọt, mặt chua
và mặt ngọt.Theo văn hoá ẩm thực Nhật Bản, âm dương là một phần quan trọng trong việc đảm bảo cân
bằng dinh dưỡng và giúp tạo ra hương vị tốt nhất. Một món ăn tuyệt vời sẽ phải có sự cân bằng giữa các
thành phần âm và dương, và khi ăn, sự cân bằng này sẽ giúp tạo ra cảm giác thăng hoa cho vị giác.Trong
ẩm thực Nhật Bản, văn hoá âm dương là một khái niệm quan trọng. Âm dương được hiểu như sự cân
bằng giữa hai mặt trái ngược nhau, ví dụ như mặt nóng và mặt lạnh, mặt cay và mặt ngọt, mặt chua và
mặt ngọt.Theo văn hoá ẩm thực Nhật Bản, âm dương là một phần quan trọng trong việc đảm bảo cân
bằng dinh dưỡng và giúp tạo ra hương vị tốt nhất. Một món ăn tuyệt vời sẽ phải có sự cân bằng giữa các
thành phần âm và dương, và khi ăn, sự cân bằng này sẽ giúp tạo ra cảm giác thăng hoa cho vị giác.
5. KẾT LUẬN
Phong cách trang trí món ăn Nhật Bản tập trung vào việc sắp xếp thực phẩm theo màu sắc, hình dáng và
kích cỡ để tạo ra một hình ảnh hài hoà và đẹp mắt. Bên cạnh đó, ẩm thực Nhật Bản còn mang đậm tính
âm dương trong từng món ăn. Văn hoá âm dương là một phần không thể thiếu trong việc tạo ra những
món ăn tuyệt vời và đảm bảo sức khoẻ cho người ăn. Văn hoá âm dương được áp dụng nhiều trong các
món ăn mùa thu của Nhật Bản , tạo sự cân bằng hoài hoà giữa các thành phần âm dương để đảm bảo sự
ngon miệng và đẹp mắt cho người ăn. Sự cân bằng giữa âm và dương trong thức ăn không chỉ mang lại
hương vị tuyệt vời mà còn thể hiện sự tôn trọng và sự cảm nhận sâu sắc về tâm linh và triết lý sống của
người Nhật. Với sự kết hợp hoàn hảo giữa các nguyên liệu và phương pháp chế biến, văn hoá âm dương
đã giúp tạo nên những món ăn độc đáo, thu hút sự quan tâm và yêu thích của nhiều người trên khắp thế
giới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Các món ăn Nhật Bản trong lúc nào cũng “nghệ” là nhờ theo công thức này, nguồn:
https://kenh14.vn/cac-mon-an-nhat-ban-trong-luc-nao-cung-nghe-la-nho-lam-theo-nguyen-tac-nay-
20190421205128406.chn; ngày truy cập: 26/04/2023 lúc 16 giờ
2. Giới thiệu về ẩm thực Nhật Bản,https://anbvietnam.vn/tin-tuc-nhat-ban/gioi-thieu-ve-am-thuc-nhat-
ban.html; ngàytruy cập:26/04/2023 lúc 17 giờ
3. Tổng quan ẩm thực Nhật Bản ;https://nhatban.net.vn/cam-nang/tong-quan-am-thuc-nhat-ban.html;
ngàytruy cập:26/04/2023 lúc 19 giờ
2314
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
