VAS – So sánh với IAS/IFRS

KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> VAS – SO SÁNH VỚI IAS/IFRS<br /> Nguyễn Thị Hương<br /> Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP.HCM<br /> TÓM TẮT<br /> Bài viết này nhằm so sánh sự khác biệt giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) với chuẩn mực kế toán quốc<br /> tế (IAS/IFRS), liên quan đến 10 chuẩn mực kế toán chủ yếu có ảnh hưởng quan trọng đến báo cáo tài chính. Kết<br /> quả phân tích cho thấy mức độ so sánh chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) bình quân là 60%. Như vậy, tồn tại một<br /> khoảng cách đáng kể giữa IAS/IFRS và VAS, bài viết này có những điều chỉnh cần thiết để bắt kịp những thay đổi<br /> căn bản của IAS/IFRS, có sự khác nhau đáng kể về cơ sở đo lường giữa IAS/IFRS và VAS và IAS/IFRS yêu cầu<br /> khai báo thông tin nhiều hơn VAS.<br /> Từ khóa: VAS, IAS/IFRS, kế toán, kiểm toán.<br /> <br /> VAS-COMPARE TO IAS / IFRS<br /> ABSTRACT<br /> This article compares the differences between Vietnam Accounting Standards (VAS) with International<br /> Accounting Standards - International Financial Reporting Standards (IAS/IFRS), 10 relating to accounting<br /> standards primarily affect important financial statements. The analysis results showed comparable levels Vietnam<br /> Accounting Standards (VAS) averaged 60%. Thus, there exists a significant gap between IAS/IFRS and VAS, this<br /> article has the necessary adjustments to keep up with fundamental changes of IAS/IFRS, significant differences on<br /> the basis of measurements between IAS/IFRS and VAS and IAS/IFRS require more information in VAS.<br /> Keywords: VAS, IAS/IFRS, accounting, auditing.<br /> <br /> 1. Cơ sở lý luận<br /> Trong điều kiện kinh tế Quốc tế hiện đại như hiện nay, nhất là khi Việt Nam đã hội nhập kinh<br /> tế Quốc tế thì việc áp dụng các chuẩn mực kế toán là điều rất quan trọng và cần thiết. Nhưng<br /> song đó các chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) có gì chưa hoàn thiện so với các chuẩn mực kế<br /> toán Quốc Tế (IAS/IFRS)?<br /> Việc áp dụng IAS/IFRS để giảng dạy môn Kế toán Mỹ và việc áp dụng VAS vào dạy các<br /> môn kế toán Việt Nam trong chuyên ngành kế toán tại Trường ĐH công nghiệp thực phẩm<br /> TPHCM, có gì khác biệt. Bài viết này luôn mong muốn góp một phần sức nhỏ của mình để<br /> “Cùng bạn tạo dựng tương lai” trong nghành kế toán<br /> 2. Vài nét về hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế<br /> Từ năm 2005 nhiều nước trên thế giới đã sử dụng IAS<br /> (International<br /> Accounting<br /> Standards)<br /> /<br /> IFRS<br /> (International_Financial_Reporting_Standards), mở đầu là khối<br /> liên minh Châu Âu, tiếp theo là Úc. Đến nay hơn 100 nước trên<br /> thế giới đã sử dụng IAS/IFRS. Tuy nhiên, một số nước hòa nhập<br /> với IAS/IFRS chậm hơn, lợi ích của việc vận dụng IAS/IFRS vẫn<br /> còn chưa rõ ràng.<br /> Sự toàn cầu hóa thị trường vốn tác động mạnh đến quá trình hội nhập quốc tế về chuẩn mực<br /> kế toán. Nhằm đẩy mạnh quá trình hội nhập kế toán - vào năm 2001, Ban chuẩn mực kế toán<br /> quốc tế (IASB) được thành lập dựa trên nền tảng của Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế IASC<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 81<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> nhưng với một cơ cấu tổ chức chặt chẽ và độc lập hơn. Mục tiêu của IASB là “hình thành một<br /> hệ thống chuẩn mực kế toán phục vụ cho lợi ích chung, chất lượng cao, dễ hiểu và có thể áp<br /> dụng trên toàn thế giới; và yêu cầu thông tin trên báo cáo tài chính phải rõ ràng, có thể so sánh<br /> nhằm giúp những người tham gia vào các thị trường vốn khác nhau trên thế giới cũng như các<br /> đối tượng sử dụng thông tin khác ra quyết định kinh tế” và “mang lại sự hội nhập giữa các hệ<br /> thống chuẩn mực quốc gia và IFRS”<br /> 3. Nhìn lại hệ thống VAS vận hành trong tiến trình hội nhập<br /> Từ năm 2001 cho đến nay Việt Nam đã ban hành 26 về cơ bản dựa<br /> trên các IAS/IFRS tương đương đã được ban hành đến năm 2003.<br /> Đây là một bước ngoặt quan trọng trong quá trình cải cách hệ thống<br /> kế toán Việt Nam. Nhiều nước đang phát triển có xu hướng tiếp cận<br /> với IAS/IFRS theo những cách khác nhau mặc dù có nhiều ý kiến lo<br /> ngại về tính thích hợp của IAS/IFRS đối với các nước này - Việt<br /> Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung đó. Tuy nhiên, tại thời<br /> điểm hiện tại, VAS đạt được bao nhiêu phần trăm mức độ hài hòa<br /> với IAS/IFRS là một câu hỏi cần được trả lời và tiếp tục được nghiên<br /> cứu.<br /> Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam hội nhập hoàn toàn với quốc tế trong lĩnh vực kế toán,<br /> kiểm toán. Trong đó, giai đoạn 2006 - 2010 là giai đoạn củng cố hội nhập, giai đoạn này tiếp tục<br /> hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp lý điều chỉnh hoạt động của thị trường dịch vụ kế toán, kiểm<br /> toán. Đến giai đoạn 2010 - 2020, giai đoạn hội nhập năng động: Việt Nam sẽ hội nhập toàn diện,<br /> bình đẳng với các nước trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán, chúng ta có cả nhập khẩu và xuất khẩu<br /> dịch vụ kế toán, kiểm toán. Trong tiến trình hội nhập WTO, Chính phủ Việt Nam cam kết với các<br /> nhà tài trợ và các tổ chức quốc tế là việc cải cách hệ thống kế toán Việt Nam trong đó có cam kết<br /> về hoàn thiện một hệ thống VAS hoàn chỉnh phù hợp với thông lệ IAS/IFRS. Theo lộ trình đó,<br /> Bộ Tài chính đã nghiên cứu soạn thảo và từng bước ban hành hệ thống CMKT Việt Nam (VAS).<br /> Từ năm 2001 cho đến nay, chúng ta đã ban hành 5 đợt với 26 VAS. Hệ thống VAS ra đời đã tạo<br /> dựng khuôn khổ pháp lý trong lĩnh vực kế toán, tạo ra môi trường kinh tế bình đẳng, làm lành<br /> mạnh hóa các quan hệ và các hoạt động tài chính và quan trọng hơn là tạo ra sự công nhận của<br /> Quốc tế đối với Việt Nam trong quá trình hội nhập.<br /> Trong khi đó kế toán Việt Nam còn áp dụng hai quyết định của Bộ Tài chính đó là Quyết<br /> định số 15/2006/QĐ-BTC dành cho kế toán doanh nghiệp và Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ<br /> và vừa ban hành theo Quyết định 48/2006/QĐ-BTC.<br /> Sự khác nhau cơ bản giữa Chế độ kế toán doanh nghiệp ban hành theo Quyết định số<br /> 15/2006/QĐ-BTC và Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa ban hành theo Quyết định<br /> 48/2006/QĐ-BTC được thể hiện trong những nội dung chủ yếu dưới đây:<br /> Nội dung<br /> qui định<br /> Về áp dụng<br /> hệ thống<br /> chuẩn mực<br /> <br /> Chế độ kế toán doanh nghiệp<br /> (QĐ 15/2006/QĐ-BTC)<br /> Áp dụng đầy đủ tất cả các Chuẩn mực<br /> kế toán<br /> <br /> Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và<br /> vừa (QĐ 48/2006/QĐ-BTC)<br /> Áp dụng đầy đủ 7 Chuẩn mực kế toán<br /> thông dụng, áp dụng không đầy đủ 12<br /> Chuẩn mực kế toán và không áp dụng<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 82<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> kế toán<br /> Việt Nam<br /> <br /> Về đối<br /> tượng áp<br /> dụng<br /> <br /> Về Hệ<br /> thống Tài<br /> khoản kế<br /> toán<br /> <br /> Báo cáo tài<br /> chính<br /> <br /> 7 Chuẩn mực kế toán do không phát<br /> sinh nghiệp vụ kinh tế hoặc quá phức<br /> tạp đối với DN nhỏ và vừa.<br /> Áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp<br /> có qui mô nhỏ và vừa thuộc mọi lĩnh<br /> vực, mọi thành phần kinh tế trong cả<br /> nước bao gồm công ty TNHH, công ty<br /> cổ phần, công ty hợp danh, doanh<br /> nghiệp tư nhân và hợp tác xã.<br /> Áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp<br /> Chế độ kế toán DN nhỏ và vừa không<br /> thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần<br /> áp dụng cho DNNN, công ty TNHH<br /> kinh tế.<br /> Nhà nước 1 thành viên, công ty cổ<br /> DNNN, Công ty TNHH Nhà nước một phần niêm yết trên thị trường chứng<br /> thành viên, công ty cổ phần niêm yết<br /> khoán, hợp tác xã nông nghiệp và hợp<br /> trên thị trường chứng khoán, bắt buộc tác xã tín dụng.<br /> phải áp dụng Chế độ kế toán doanh<br /> Doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể áp<br /> nghiệp (QĐ 15/2006/QĐ-BTC)<br /> dụng Chế độ kế toán DN (QĐ<br /> Công ty TNHH, công ty cổ phần, công 15/2006/QĐ-BTC) nhưng phải thông<br /> ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân<br /> báo cho cơ quan thuế quản lý DN mình<br /> có qui mô lớn áp dụng Chế độ kế toán biết và phải thực hiện ổn định ít nhất<br /> DN (QĐ 15)<br /> trong 2 năm tài chính.<br /> Các doanh nghiệp có qui mô nhỏ và<br /> vừa thuộc lĩnh vực đặc thù như điện<br /> lực, dầu khí, bảo hiểm, chứng khoán ...<br /> được áp dụng Chế độ kế toán đặc thù<br /> do Bộ Tài chính ban hành hoặc chấp<br /> thuận cho ngành ban hành.<br /> Có 86 tài khoản cấp I<br /> Có 51 tài khoản cấp I<br /> 120 tài khoản cấp II<br /> 62 tài khoản cấp II<br /> 02 tài khoản cấp III<br /> 05 tài khoản cấp III<br /> 06 tài khoản ngoài bảng<br /> 05 tài khoản ngoài bảng<br /> Về biểu mẫu BCTC năm<br /> Phải lập Báo cáo tài chính năm<br /> Phải lập Báo cáo tài chính năm và Báo a. Báo cáo tài chính cho DN nhỏ và<br /> cáo tài chính giữa niên độ<br /> vừa:<br /> * Báo cáo tài chính năm gồm:<br /> * Báo cáo tài chính bắt buộc phải lập:<br /> - Bảng cân đối kế toán (Mẫu số B01- Bảng cân đối kế toán (Mẫu số B01DN)<br /> DNN)<br /> - Báo cáo kết quả hoath động kinh<br /> - Báo cáo kết quả hoạt động kinh<br /> doanh (Mẫu số B02-DN)<br /> doanh (Mẫu số B02-DNN)<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Mẫu số<br /> - Bản thuyết minh Báo cáo tài chính<br /> B03-DN)<br /> (Mẫu số B09-DNN)<br /> - Bản thuyết minh báo cáo tài chính<br /> - Phụ biểu – Bảng cân đối tài khoản<br /> (Mẫu số B09-DN)<br /> (Mẫu số F01-DNN gửi cho cơ quan<br /> * Báo cáo tài chính giữa niên độ dạng thuế)<br /> đầy đủ gồm:<br /> * Báo cáo tài chính khuyến khích lập:<br /> - Bảng CĐKT giữa niên độ (dạng đầy - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Mẫu số<br /> đủ): Mẫu số B 01a-DN<br /> B03-DNN)<br /> - Báo cáo kết quả hoạt động kinh<br /> b. Báo cáo tài chính qui định cho Hợp<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 83<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> doanh giữa niên độ (dạng đầy đủ):<br /> Mẫu số B 02a-DN<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giữa niên<br /> độ (dạng đầy đủ): Mẫu số B 03a-DN<br /> - Bản thuyết minh BCTC chọn lọc:<br /> Mẫu số B 09a-DN<br /> <br /> Về mẫu<br /> Báo cáo tài<br /> chính năm<br /> <br /> * BCTC giữa niên độ dạng tóm lược<br /> gồm:<br /> - Bảng CĐKT giữa niên độ (dạng tóm<br /> lược): Mẫu số B 01b-DN<br /> - Báo cáo kết quả hoạt động kinh<br /> doanh giữa niên độ (dạng tóm lược):<br /> Mẫu số B 02b-DN<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giữa niên<br /> độ (dạng tóm lược): Mẫu số B 03bDN<br /> - Bản thuyết minh BCTC chọn lọc:<br /> Mẫu số B 09-DN<br /> * Báo cáo tài chính hợp nhất<br /> - Bảng CĐKT hợp nhất: (Mẫu số B<br /> 01-DN/HN)<br /> - Báo cáo kết quả hoạt động kinh<br /> doanh hợp nhất: (Mẫu số B02DN/HN)<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất:<br /> (Mẫu số B 03-DN/HN)<br /> - Bản thuyết minh BCTC hợp nhất:<br /> (Mẫu số B 09-DN/HN)<br /> * Báo cáo tài chính tổng hợp<br /> - Bảng CĐKT tổng hợp: (Mẫu số B<br /> 01-DN)<br /> - Báo cáo kết quả hoạt động kinh<br /> doanh tổng hợp: (Mẫu số B 02-DN)<br /> - Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ tổng<br /> hợp: (Mẫu số B 03-DN)<br /> - Bản thuyết minh BCTC tổng hợp:<br /> (Mẫu số B 09-DN)<br /> * Nơi nhận BCTC:<br /> - Cơ quan tài chính<br /> - Cơ quan thuế<br /> - Cơ quan thống kê<br /> - Cơ quan đăng ký kinh doanh<br /> - DN cấp trên<br /> Nhiều chỉ tiêu hơn:<br /> - BCĐKT: 97 chỉ tiêu<br /> - BCKQ HĐKD: 19 chỉ tiêu<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: 27 chỉ<br /> <br /> tác xã:<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Mẫu số<br /> B03-DNN)<br /> - Bảng cân đối tài khoản (Mẫu số B01DNN/HTX)<br /> - Báo cáo kết quả hoạt HĐKD (Mẫu số<br /> B02-DNN/HTX)<br /> - Bản thuyết minh báo cáo tài chính<br /> (Mẫu số B09-DNN/HTX)<br /> * Không qui định BCTC giữa niên độ<br /> (DN có thể lập phục vụ quản lý của<br /> mình)<br /> * Không qui định<br /> * Không qui định<br /> <br /> * Nơi nhận BCTC:<br /> - Cơ quan thuế<br /> - Cơ quan thống kế<br /> - Cơ quan đăng ký kinh doanh<br /> Ít chỉ tiêu hơn:<br /> - BCĐKT: 64 chỉ tiêu<br /> - BCKQ HĐKD: 16 chỉ tiêu<br /> - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: 27 chỉ<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 84<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> tiêu<br /> - Bản thuyết minh BCTC: nhiều chỉ<br /> tiêu<br /> <br /> tiêu<br /> - Bản thuyết minh BCTC: ít chỉ tiêu<br /> hơn<br /> <br /> 4. Đánh giá khái quát hệ thống VAS<br /> a) Mức độ thực thi của hệ thống VAS trong thực tiễn<br /> * Mặt tích cực<br /> - Thực tế cho thấy, kể từ khi hệ thống VAS ra đời cho đến nay đã<br /> góp phần đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập, mở cửa về dịch vụ<br /> kế toán. Việc ghi nhận và trình bày báo cáo tài chính theo thông lệ<br /> IAS/IFRS đã tạo cho kế toán Việt Nam có tiếng nói chung với bạn bè<br /> Quốc tế, tạo sự thu hút của các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.<br /> Các làn sóng đầu tư vào Việt Nam dưới nhiều hình thức ngày càng gia tăng cả về chiều rộng lẫn<br /> chiều sâu và là một nguyên nhân quan trọng thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam<br /> trong thời gian gần đây.<br /> - Có thể khẳng định, tính thực thi của hệ thống VAS trong thực tiễn là khá cao. Bởi vì, ngay khi<br /> bắt đầu việc nghiên cứu và xây dựng hệ thống VAS, chúng ta đã xác định quan điểm là các VAS<br /> được xây dựng dựa trên cơ sở phù hợp với IAS/IFRS nhưng phải phù hợp với điều kiện kinh tế chính trị - xã hội - pháp luật của Việt Nam trong giai đoạn hiện tại và tương lai gần.<br /> - Quá trình soạn thảo VAS do Bộ Tài chính tiến hành đã huy động và thu hút sự tham gia của<br /> đông đảo các chuyên gia từ nghiên cứu lý luận đến thực tiễn và có sự trợ giúp của các chuyên gia<br /> nước ngoài, nên công việc soạn thảo đã tiến hành nhanh chóng, đạt chất lượng cao, đáp ứng yêu<br /> cầu thực tiễn.<br /> - Việt Nam đang thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường với việc đa dạng hóa các loại<br /> hình doanh nghiệp, các thành phần kinh tế khác ngoài doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Khác<br /> hẳn so với trước đây, chúng ta đã có những chính sách tài chính riêng biệt, quy định đối với các<br /> DNNN mà không quy định đối với doanh nghiệp cổ phần và trách nhiệm hữu hạn (TNHH), từ<br /> đó, không tạo ra môi trường bình đẳng và sự đồng nhất, có thể so sánh được. Còn ngày nay, cạnh<br /> tranh mạnh mẽ hơn, bình đẳng hơn đòi hỏi các doanh nghiệp (DN) phải công khai thông tin một<br /> cách hữu hiệu hơn để tăng cường thu hút đầu tư. Vì vậy, hệ thống VAS với mục tiêu là các báo<br /> cáo tài chính phải phản ánh đúng thực trạng kinh doanh của doanh nghiệp và phải so sánh được<br /> các DN với nhau, không phải chỉ so sánh giữa các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam, mà của cả<br /> doanh nghiệp Việt Nam so với những doanh nghiệp nước ngoài, hoặc là doanh nghiệp nước<br /> ngoài cũng có thể so với doanh nghiệp Việt Nam. Vì thế, mục tiêu của chuẩn mực kế toán là rất<br /> cao và khác hẳn với cơ chế chính sách mà Việt Nam đã có từ những năm trước. Hệ thống VAS<br /> đã góp phần không nhỏ trong việc hình thành “sân chơi” bình đẳng - ích nước, lợi doanh nghiệp.<br /> - Hệ thống VAS có vai trò không nhỏ trong việc quản lý tài chính tầm vĩ mô của Nhà nước thông<br /> qua hệ thống các cơ quan chức năng như thuế, thanh tra tài chính… Khi gia nhập WTO, Việt<br /> Nam cam kết mở cửa hội nhập về dịch vụ kế toán, kiểm toán. Kế toán, kiểm toán đã trở thành<br /> một nghề nghiệp được xã hội và pháp luật thừa nhận thì sự cần thiết phải có VAS để hướng dẫn<br /> và kiểm tra là tất yếu. Đối với các cơ quan chức năng của Nhà nước, hệ thống VAS là một trong<br /> những cơ sở để kiểm tra, kiểm soát đánh giá trách nhiệm của kế toán và những người có liên<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 85<br /> <br />