Về chức năng của bầu cử trong nền chính trị phương Tây hiện đại

VÒ CHøC N¡NG CñA BÇU Cö<br /> TRONG NÒN CHÝNH TRÞ PH¦¥NG T¢Y HIÖN §¹I<br /> (*)<br /> L−u V¨n Qu¶ng<br /> <br /> Trong c¸c nÒn d©n chñ ph−¬ng T©y, bÇu cö ®−îc coi lµ mét<br /> phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña sù ph¸t triÓn thÓ chÕ d©n chñ.<br /> C¸c cuéc bÇu cö thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng ®−îc coi lµ v«<br /> cïng quan träng, ®ã lµ: x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh ®¸ng cña c¸c c¬<br /> quan quyÒn lùc nhµ n−íc; gióp ng−êi d©n thùc hiÖn sù ñy<br /> quyÒn vµ lùa chän ng−êi cÇm quyÒn; t¹o ®iÒu kiÖn cho giíi<br /> tinh hoa trong x· héi cñng cè quyÒn lùc; chèng l¹i sù tha hãa<br /> cña quyÒn lùc; t¹o ®iÒu kiÖn cho sù c¹nh tranh gi÷a c¸c<br /> khuynh h−íng chÝnh trÞ; vµ cung cÊp th«ng tin cho ng−êi d©n<br /> hiÓu râ ®−îc t×nh h×nh cña ®Êt n−íc trªn nhiÒu lÜnh vùc.<br /> Bµi viÕt ph©n tÝch lµm râ vÒ c¸c chøc n¨ng ®ã cña bÇu cö.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. X¸c ®Þnh tÝnh chÝnh ®¸ng cña c¸c c¬ quan thøc kh¸c nhau vµ ®−îc ng−êi d©n chÊp<br /> quyÒn lùc nhµ n−íc nhËn v× hä tin vµo tÝnh chÝnh ®¸ng cña<br /> nã.(∗)TÝnh chÝnh ®¸ng cña quyÒn lùc<br /> Trong c¸c nÒn chÝnh trÞ ®−¬ng ®¹i, truyÒn thèng dùa trªn sù kÕ thõa<br /> bÇu cö lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc ®Ó nh÷ng m« h×nh qu¶n lý do lÞch sö ®Ó l¹i.<br /> c¸c chÝnh phñ kh¼ng ®Þnh quyÒn lùc TÝnh chÝnh ®¸ng cña quyÒn lùc uy tÝn<br /> chÝnh ®¸ng cña m×nh. Tuy nhiªn, kh«ng dùa trªn sù thuyÕt phôc vµ nh÷ng hµnh<br /> ph¶i tÊt c¶ c¸c quèc gia tæ chøc bÇu cö ®éng ®−îc céng ®ång nÓ träng. Vµ tÝnh<br /> ®Òu lµ nh÷ng quèc gia d©n chñ thùc sù, chÝnh ®¸ng cña quyÒn lùc hîp lý ®−îc<br /> v× ngay c¶ trong c¸c chÝnh thÓ ®éc tµi vµ x¸c lËp dùa trªn c¸c thÓ chÕ ®· ®−îc<br /> qu©n sù, ng−êi ta còng sö dông bÇu cö nhÊt trÝ (Xem: 1, tr.215).<br /> ®Ó kh¼ng ®Þnh viÖc n¾m quyÒn lùc cña<br /> TÝnh chÝnh ®¸ng cña quyÒn lùc ®−îc<br /> hä lµ hîp ph¸p.<br /> coi lµ ®iÒu kiÖn c¨n b¶n cho viÖc cai trÞ,<br /> TÝnh chÝnh ®¸ng (legitimacy) trong lµ yÕu tè quan träng lµm cho quyÒn lùc<br /> chÝnh trÞ häc ®−îc hiÓu lµ sù chÊp nhËn nhµ n−íc ®−îc ng−êi d©n chÊp nhËn.<br /> cña ng−êi d©n ®èi víi mét chÕ ®é cai trÞ, Trong chÝnh trÞ hiÖn ®¹i, “tÝnh chÝnh<br /> hay niÒm tin vµo mét sù “cai trÞ hîp lý”. ®¸ng” ngô ý r»ng, sù cai trÞ cña mét nhµ<br /> Theo Max Weber, trong c¸c tæ chøc cña n−íc cã hîp ph¸p hay kh«ng. Mét nhµ<br /> x· héi cã ba lo¹i quyÒn lùc ®−îc cho lµ n−íc chÝnh ®¸ng ph¶i ho¹t ®éng theo<br /> chÝnh ®¸ng: 1/ QuyÒn lùc truyÒn thèng; c¸c nguyªn t¾c d©n chñ vµ thÓ hiÖn ®−îc<br /> 2/ QuyÒn lùc dùa trªn uy tÝn; vµ 3/<br /> QuyÒn lùc hîp lý. Mçi lo¹i quyÒn lùc kÓ (∗)<br /> ThS. ViÖn ChÝnh trÞ häc, Häc viÖn ChÝnh<br /> trªn ®−îc x¸c lËp theo nh÷ng ph−¬ng trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> VÒ chøc n¨ng cña bÇu cö… 39<br /> <br /> ý chÝ cña nh©n d©n. C¸c nhµ n−íc nµy tho¶ thuËn cña khÕ −íc x· héi (2, tr.<br /> th−êng tuyªn bè, quyÒn lùc cña hä ®−îc 67). Theo tho¶ thuËn nµy, mçi thµnh<br /> nh©n d©n uû nhiÖm dùa trªn c¸c cuéc viªn trong x· héi sÏ tõ bá mét phÇn<br /> bÇu cö c¹nh tranh, c«ng b»ng, th−êng quyÒn c¸ nh©n cña m×nh ®Ó gãp vµo<br /> xuyªn vµ tù do. quyÒn chung - ®ã chÝnh lµ quyÒn lùc<br /> nhµ n−íc; ®æi l¹i, nhµ n−íc b»ng søc<br /> Ngµy nay, hÇu hÕt c¸c chÕ ®é chÝnh<br /> m¹nh cña m×nh sÏ b¶o ®¶m cho c¸c c«ng<br /> trÞ ®Òu t×m c¸ch g¾n ng−êi d©n víi chÕ<br /> d©n ®−îc sèng trong hoµ b×nh vµ trËt tù.<br /> ®é cña m×nh b»ng c¸ch khuyÕn khÝch hä<br /> Do vËy, nguån gèc cña quyÒn lùc nhµ<br /> tham gia vµo c¸c cuéc bÇu cö ®Ó t¹o nªn<br /> n−íc hoµn toµn kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ<br /> tÝnh chÝnh ®¸ng cho chÕ ®é ®ang tån t¹i.<br /> ®Êng siªu nhiªn, thÇn th¸nh, mµ nã b¾t<br /> VÒ lý thuyÕt, mét nhµ n−íc huy ®éng<br /> nguån tõ ng−êi d©n, do sù uû quyÒn cña<br /> ®−îc ®«ng ®¶o nh©n d©n tham gia bÇu<br /> ng−êi d©n.<br /> cö th× nhµ n−íc ®ã sÏ cã tÝnh hîp ph¸p<br /> cao h¬n. Theo c¸ch hiÓu th«ng th−êng, Trong x· héi hiÖn ®¹i, ng−êi d©n víi<br /> trong mét cuéc bÇu cö, tû lÖ ®i bÇu cña t− c¸ch lµ chñ thÓ quyÒn lùc thùc hiÖn<br /> ng−êi d©n cµng cao th× tÝnh chÝnh ®¸ng sù uû quyÒn cña m×nh cho c¸c ®¹i diÖn<br /> cña chÝnh quyÒn ®−îc bÇu cµng lín; th«ng qua c¸c cuéc bÇu cö. Do vËy, khi<br /> ng−îc l¹i, nÕu tû lÖ cö tri ®i bÇu cµng ®· ®−îc bÇu, nh÷ng ng−êi ®−îc uû<br /> thÊp th× chøng tá tÝnh chÝnh ®¸ng cña quyÒn ph¶i nhËn thøc ®−îc vÞ trÝ cña hä<br /> nhµ n−íc ®ã còng thÊp. Nh÷ng ng−êi trong mèi quan hÖ víi ng−êi d©n, ph¶i<br /> th¾ng cö víi sè phiÕu cao trong c¸c cuéc hµnh ®éng theo c¸ch mµ ng−êi d©n<br /> bÇu cö cã thÓ còng c¶m thÊy viÖc cÇm mong ®îi. Trong tr−êng hîp nh÷ng<br /> quyÒn cña hä cã tÝnh hîp ph¸p cao h¬n ng−êi ®−îc uû quyÒn kh«ng lµm trßn<br /> so víi nh÷ng ng−êi th¾ng cö trong bæn phËn cña m×nh, cã hµnh vi “l¹m<br /> nh÷ng t×nh huèng sÝt sao. dông quyÒn ®¹i diÖn”, hµnh ®éng bÊt<br /> chÊp nh÷ng mong ®îi cña ng−êi d©n,<br /> Hµng n¨m, ë c¸c n−íc ph−¬ng T©y<br /> ph¸ ho¹i c¸c “tho¶ thuËn” ®· ký kÕt, th×<br /> cã hµng tr¨m cuéc bÇu cö ®−îc tiÕn<br /> ng−êi d©n cã thÓ sÏ ph¸ bá “hîp ®ång”<br /> hµnh theo nh÷ng quy t¾c vµ víi nh÷ng<br /> vµ chän c¸c ®¹i diÖn kh¸c ®Ó uû quyÒn.<br /> nhiÖm kú kh¸c nhau. §ã cã thÓ lµ c¸c<br /> Nguyªn t¾c uû quyÒn buéc quyÒn lùc<br /> cuéc bÇu cö tæng thèng, bÇu cö quèc héi<br /> nhµ n−íc vµ nh÷ng ng−êi cÇm quyÒn<br /> ë cÊp quèc gia, hoÆc cã thÓ lµ nh÷ng<br /> ph¶i g¾n bã chÆt chÏ víi nh©n d©n,<br /> cuéc bÇu cö bÇu c¸c chøc danh quyÒn<br /> quan t©m ®Õn viÖc phôc vô nh©n d©n.<br /> lùc ë cÊp ®Þa ph−¬ng. Nh−ng dï ë cÊp ®é<br /> nµo vµ ¸p dông ph−¬ng ph¸p bÇu cö g×, Theo quan ®iÓm cña c¸c häc gi¶<br /> th× hÇu hÕt c¸c cuéc bÇu cö ®Òu ®−îc ph−¬ng T©y, bÇu cö kh«ng chØ lµ c¬ chÕ<br /> xem lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh cho phÐp ®a sè nh©n d©n ¶nh h−ëng ®Õn<br /> ®¸ng cña quyÒn lùc nhµ n−íc. c¸c chÝnh s¸ch quan träng cña nhµ<br /> n−íc, mµ nã cßn lµ mét c¬ héi ®Ó ng−êi<br /> 2. Gióp ng−êi d©n thùc hiÖn sù uû quyÒn vµ<br /> d©n lùa chän vµ thay thÕ c¸c quan chøc<br /> lùa chän ng−êi cÇm quyÒn<br /> nhµ n−íc. Nã gióp cö tri lùa chän nh÷ng<br /> BÇu cö lµ ph−¬ng thøc thÓ hiÖn ý ng−êi cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó uû quyÒn cho hä<br /> chÝ cña nh©n d©n. ý chÝ nµy ®−îc coi lµ thùc hiÖn chñ quyÒn cña m×nh. Tuy<br /> yÕu tè c¬ b¶n h×nh thµnh nªn quyÒn lùc nhiªn, kh«ng ph¶i mäi cuéc bÇu cö ë c¸c<br /> nhµ n−íc. Trong t¸c phÈm Bµn vÒ khÕ n−íc ph−¬ng T©y ®Òu t¹o ra cho ng−êi<br /> −íc x· héi, Rousseau ®· chØ ra r»ng, d©n kh¶ n¨ng lùa chän. C¸c chÝnh s¸ch<br /> nhµ n−íc ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi÷a c¸c ®¶ng ph¸i ®−a ra nhiÒu khi<br /> 40 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2007<br /> <br /> kh«ng cã sù kh¸c nhau mét c¸ch râ rÖt. chÝnh phñ vËn hµnh mét c¸ch th«ng suèt<br /> §©y còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn trong khi vÉn gi÷ cho chÕ ®é tån t¹i. C¸c<br /> t×nh tr¹ng cö tri tÈy chay bÇu cö ë nhiÒu cuéc bÇu cö cã mét t¸c ®éng ®Æc biÖt, bëi<br /> n−íc. v× nã t¹o cho ng−êi d©n mét c¶m gi¸c<br /> r»ng, hä ®ang n¾m quyÒn kiÓm so¸t ®èi<br /> MÆc dï vËy, b»ng c¸ch huy ®éng cö<br /> víi c¸c nhµ chÝnh trÞ, ®èi víi quyÒn lùc<br /> tri vµo mét hµnh ®éng chÝnh trÞ chung<br /> nhµ n−íc vµ hä lµ chñ thÓ thùc sù cña<br /> mang tÝnh tËp thÓ, c¸c cuéc bÇu cö ë c¸c<br /> quyÒn lùc nhµ n−íc.<br /> n−íc ph−¬ng T©y ®· trao thÈm quyÒn vµ<br /> sù hîp ph¸p cho nh÷ng ng−êi ®−îc bÇu. ViÖc coi hÖ thèng bÇu cö nh− mét<br /> V× vËy, bÇu cö kh«ng chØ cã vai trß quyÕt ph−¬ng tiÖn ®Ó giíi tinh hoa hîp ph¸p<br /> ®Þnh trong viÖc tuyÓn lùa nh÷ng ng−êi ho¸ quyÒn thèng trÞ cña m×nh chñ yÕu<br /> ®¹i diÖn, mµ nã cßn cã ý nghÜa quyÕt nhÊn vµo mèi quan hÖ theo tr×nh tù trªn<br /> ®Þnh ®èi víi viÖc h×nh thµnh tr¸ch nhiÖm - d−íi (top- down). C¸ch tiÕp cËn nµy<br /> cña c¸c ®¹i diÖn. còng tr¸i ng−îc víi viÖc coi bÇu cö lµ<br /> 3. T¹o ®iÒu kiÖn cho giíi tinh hoa trong x· héi ph−¬ng tiÖn ®Ó ng−êi d©n thùc hiÖn sù<br /> uû quyÒn - vèn nhÊn vµo mèi quan hÖ<br /> cñng cè quyÒn lùc<br /> theo tr×nh tù d−íi - trªn (bottom- up).<br /> C¸c cuéc bÇu cö kh«ng ph¶i lµ mét Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh vËn hµnh,<br /> ®iÒu kiÖn ®ñ ®èi víi sù ®¹i diÖn chÝnh trÞ, c¸c cuéc bÇu cö ®· thùc hiÖn ®ång thêi c¶<br /> nh−ng ch¾c ch¾n nã lµ mét ®iÒu kiÖn hai nhiÖm vô nãi trªn. H¬n n÷a, bÇu cö<br /> cÇn. Joseph Schumpeter ®· coi bÇu cö lµ kh«ng ph¶i lµ ph−¬ng tiÖn duy nhÊt ®Ó<br /> mét sù “s¾p xÕp vÒ thÓ chÕ”, mét c«ng cô b¶o ®¶m quyÒn kiÓm so¸t chÝnh trÞ. Nã<br /> hay biÖn ph¸p ®Ó giíi tinh hoa trong x· ®−îc coi lµ “con ®−êng hai chiÒu”, cïng<br /> héi cïng nhau c¹nh tranh quyÒn lùc trao cho chÝnh phñ vµ ng−êi d©n, giíi<br /> th«ng qua viÖc thu hót sù ñng hé cña tinh hoa vµ quÇn chóng nh÷ng c¬ héi ®Ó<br /> c«ng chóng. D©n chñ trong bÇu cö ë c¸c t¸c ®éng vµ ¶nh h−ëng lÉn nhau. Trong<br /> n−íc ph−¬ng T©y cã nghÜa r»ng, ng−êi cuéc ch¬i ®ã, giíi tinh hoa vÉn ph¶i cè<br /> d©n chØ cã c¬ héi ®Ó chÊp nhËn nh÷ng g¾ng huy ®éng sù tham gia cña quÇn<br /> tinh hoa nµy vµ tõ chèi nh÷ng tinh hoa chóng vµ thÓ hiÖn nh÷ng mong muèn,<br /> kh¸c - nh÷ng ng−êi rèt cuéc vÉn sÏ lu©n nhu cÇu cña quÇn chóng vµo trong c¸c<br /> phiªn nhau cai trÞ hä (3, tr.229). chÝnh s¸ch cña m×nh víi môc tiªu giµnh<br /> Trªn mét ph−¬ng diÖn nµo ®ã cã thÓ phiÕu bÇu cña ng−êi d©n; vµ ng−êi d©n,<br /> nãi r»ng, ë c¸c n−íc ph−¬ng T©y, bÇu cö víi t− c¸ch lµ chñ thÓ cña quyÒn lùc nhµ<br /> lµ mét ph−¬ng tiÖn nhê ®ã giíi tinh hoa n−íc, vÉn thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña<br /> (hay c¸c nhµ chÝnh trÞ) trong x· héi hîp m×nh th«ng qua viÖc bá phiÕu lùa chän<br /> ph¸p ho¸ sù cai trÞ cña m×nh b»ng l¸ c¸c øng cö viªn hoÆc c¸c ®¶ng ph¸i kh¸c<br /> phiÕu cña ng−êi d©n. Th«ng qua c¸c cuéc nhau ®Ó uû quyÒn.<br /> bÇu cö, giíi tinh hoa cã thÓ l«i kÐo vµ 4. Chèng l¹i sù tha hãa cña quyÒn lùc<br /> kiÓm so¸t quÇn chóng, lµm cho hä hiÒn<br /> lµnh vµ dÔ b¶o h¬n, vµ cuèi cïng lµ cã ë bÊt cø céng ®ång, quèc gia nµo,<br /> thÓ cai trÞ hä mét c¸ch dÔ dµng. Theo quyÒn lùc ®Òu cã xu h−íng tËp trung<br /> c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nµy, sù bÊt m·n hay vµo mét thiÓu sè ng−êi l·nh ®¹o. Nh−ng<br /> chèng ®èi vÒ chÝnh trÞ cña ng−êi d©n cã ®iÒu kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a mét nhµ<br /> thÓ ®−îc trung lËp ho¸ b»ng c¸c cuéc bÇu n−íc chuyªn quyÒn vµ mét nhµ n−íc<br /> cö. Giíi tinh hoa sÏ h−íng ng−êi d©n vµo d©n chñ, mét quyÒn lùc chÝnh ®¸ng vµ<br /> mét sù kiÓm so¸t hîp ph¸p, cho phÐp mét quyÒn lùc kh«ng chÝnh ®¸ng lµ ë<br /> VÒ chøc n¨ng cña bÇu cö… 41<br /> <br /> chç, c¸c quyÒn lùc ®ã ®−îc kiÓm so¸t c¸c n−íc ph−¬ng T©y cßn xuÊt ph¸t tõ<br /> nh− thÕ nµo. Nã ®−îc trao cho nh÷ng mét thùc tÕ lµ cö tri ch−a bao giê cã<br /> ng−êi cÇm quyÒn vµ lÊy ®i khái hä b»ng th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c øng cö viªn. Do<br /> c¸ch nµo. vËy, hä còng kh«ng ch¾c ch¾n r»ng, sù<br /> lùa chän cña hä cã thùc sù ®óng ®¾n<br /> C¸c cuéc bÇu cö ®· cung cÊp mét kh«ng. NhiÒu cö tri cã thÓ sÏ c¶m thÊy<br /> ph−¬ng tiÖn phi b¹o lùc ®Ó gi¶i quyÕt tiÕc cho sù lùa chän cña m×nh tr−íc ®ã<br /> nh÷ng bÊt ®ång chÝnh trÞ vµ thay ®æi v× c¸c lý do: 1/ Sau mét cuéc bÇu cö, nhu<br /> chÝnh phñ. Nã còng buéc c¸c quan chøc cÇu cña hä cã thÓ thay ®æi, lµm cho c¸c<br /> ®−îc bÇu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®¹i diÖn ®−îc bÇu kh«ng cßn phï hîp<br /> ng−êi d©n, còng nh− ®èi víi c¸c hµnh víi hä n÷a; 2/ Khi n¾m quyÒn, c¸c ®¹i<br /> ®éng cña chÝnh m×nh. Sau khi ®−îc bÇu, diÖn cã thÓ thay ®æi nh÷ng g× ®· cam<br /> hä ph¶i trë l¹i víi cö tri ®Ó tiÕp tôc duy kÕt; vµ 3/ Cö tri cã thÓ t×m ra c¸c øng cö<br /> tr× sù uû nhiÖm víi hy väng ®−îc t¸i cö viªn míi xøng ®¸ng h¬n, hoÆc quay trë<br /> trong t−¬ng lai. Tuy nhiªn, c¸c quan l¹i ñng hé øng cö viªn mµ tr−íc ®©y hä<br /> chøc chØ ®−îc ng−êi d©n tiÕp tôc ñy ®· ph¶n ®èi. C¸c cuéc bÇu cö theo<br /> quyÒn trong chõng mùc ng−êi d©n c¶m nhiÖm kú cho phÐp hä lùa chän ®−îc<br /> thÊy hµi lßng víi c¸ch ®iÒu hµnh vµ nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn phï hîp h¬n víi<br /> qu¶n lý ®Êt n−íc cña hä. NÕu nh− lîi Ých cña b¶n th©n m×nh.<br /> kh«ng thùc hiÖn ®−îc nh÷ng ®iÒu mµ ®a<br /> sè cö tri mong muèn, hä cã thÓ sÏ thÊt Sù ph¸n xÐt theo ®Þnh kú nµy ch¾c<br /> b¹i trong cuéc bÇu cö tiÕp theo. ch¾n cã ¶nh h−ëng ®Õn th¸i ®é vµ hµnh<br /> vi cña c¸c nhµ chÝnh trÞ. Do cã thÓ bÞ<br /> §Ó ng¨n chÆn viÖc l¹m dông quyÒn ¶nh h−ëng bëi nh÷ng suy tÝnh vÒ kh¶<br /> lùc cña c¸c nhµ chÝnh trÞ, hiÕn ph¸p cña n¨ng t¸i cö trong c¸c cuéc bÇu cö s¾p<br /> hÇu hÕt c¸c n−íc ph−¬ng T©y hiÖn ®¹i tíi, nªn hä th−êng ph¶i ®iÒu chØnh t−<br /> ®Òu quy ®Þnh c¸c cuéc bÇu cö ph¶i ®−îc c¸ch cña m×nh cho thÝch hîp. Hä sÏ c¶m<br /> tæ chøc th−êng xuyªn, theo nh÷ng thÊy cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong viÖc ®−a<br /> nhiÖm kú cè ®Þnh. TÝnh nhiÖm kú cña ra c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch d−íi danh<br /> c¸c chøc danh quyÒn lùc xuÊt ph¸t tõ nghÜa nh©n d©n. Vµ nÕu nh− hä kh«ng<br /> ®Æc tÝnh quyÒn lùc nhµ n−íc lu«n cã xu chøng tá ®−îc r»ng, hä lµ ng−êi ®¹i diÖn<br /> h−íng bÞ l¹m dông vµ bÞ tha ho¸. §Ó chÝnh ®¸ng cho lîi Ých cña cö tri, th× vÞ<br /> ng¨n ngõa sù tha ho¸ quyÒn lùc, mét trÝ cña hä sÏ cã ng−êi kh¸c, ®−îc ng−êi<br /> trong nh÷ng biÖn ph¸p cÇn ®−îc ¸p d©n tÝn nhiÖm h¬n thay thÕ.<br /> dông lµ kh«ng giao quyÒn lùc cho mét<br /> c¸ nh©n, mét ®¶ng ph¸i, hay mét lùc<br /> Nh− vËy, th«ng qua bÇu cö, trong<br /> l−îng chÝnh trÞ nµo m·i m·i, suèt ®êi,<br /> mét chõng møc nhÊt ®Þnh, cö tri cã thÓ<br /> mµ chØ thùc hiÖn giao quyÒn, uû quyÒn<br /> duy tr× ®−îc sù kiÓm so¸t cña m×nh ®èi<br /> cã thêi h¹n, theo nhiÖm kú. NhiÖm kú<br /> víi ho¹t ®éng cña chÝnh phñ vµ chèng l¹i<br /> cña mét chøc vô lµ bao l©u tuú thuéc<br /> sù tha ho¸ cña c¸c quan chøc ®−îc bÇu.<br /> vµo nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña tõng<br /> chøc danh cô thÓ. Thêi gian ®ã ph¶i võa 5. T¹o diÔn ®µn cho sù c¹nh tranh gi÷a c¸c<br /> ®ñ ®Ó cho c¸c ®¹i diÖn ®−îc bÇu chøng khuynh h−íng chÝnh trÞ<br /> tá kh¶ n¨ng cña m×nh, nh−ng nã còng<br /> kh«ng qu¸ dµi ®Ó thãi l¹m dông quyÒn Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan<br /> lùc cã ®ñ thêi gian c¾m rÔ. träng ®Ó tiÕn hµnh c¸c cuéc bÇu cö d©n<br /> chñ trong c¸c nÒn chÝnh trÞ ph−¬ng T©y<br /> TÝnh ®Þnh kú cña c¸c cuéc bÇu cö ë hiÖn ®¹i lµ tÝnh c¹nh tranh. TriÖt tiªu yÕu<br /> 42 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2007<br /> <br /> tè c¹nh tranh, bÇu cö mÊt ®i ý nghÜa ®Ých ë mçi thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau,<br /> thùc cña nã. C¹nh tranh ë ®©y kh«ng t¹i mçi n−íc l¹i ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò cÇn<br /> ph¶i lµ ph−¬ng thøc ®Ó triÖt tiªu lÉn gi¶i quyÕt cho c¸c ®¶ng chÝnh trÞ. NÕu<br /> nhau, mµ lµ mét nguyªn t¾c ®Ó nu«i ®¶ng nµo cã ph−¬ng ¸n gi¶i quyÕt hîp lý<br /> d−ìng sù ph¸t triÓn. C¹nh tranh lµ mét h¬n, hoÆc cã søc thuyÕt phôc h¬n, th× øng<br /> c¬ chÕ ph¶n biÖn lÉn nhau gi÷a c¸c ®¶ng, cö viªn cña ®¶ng ®ã sÏ ®−îc cö tri ñng hé.<br /> khiÕn cho c¸c ®¶ng ph¶i th−êng xuyªn Sè phiÕu mµ mçi ®¶ng vµ mçi øng cö viªn<br /> xem xÐt l¹i chÝnh s¸ch, ®iÒu chØnh chÝnh giµnh ®−îc chÝnh lµ nh÷ng th«ng sè ®¸nh<br /> s¸ch cho phï hîp víi thùc tÕ x· héi vµ gi¸ møc ®é tÝn nhiÖm cña cö tri ®èi víi<br /> ®¸p øng ®−îc sù mong ®îi cña quÇn ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña tõng ®¶ng,<br /> chóng. tõng øng cö viªn. Tõ kÕt qu¶ cña cuéc<br /> Trong c¸c cuéc bÇu cö, cö tri cã kh¶ bÇu cö, ng−êi ta kh«ng chØ thÊy ®−îc<br /> n¨ng lùa chän gi÷a nhiÒu øng cö viªn, nh÷ng xu thÕ chÝnh trÞ næi bËt, mµ cßn<br /> gi÷a c¸c ch−¬ng tr×nh, chÝnh s¸ch, gi÷a thÊy ®−îc t©m tr¹ng x· héi.<br /> c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ. LuËn cø cña lý 6. TruyÒn th«ng chÝnh trÞ<br /> thuyÕt c¹nh tranh ë c¸c n−íc ph−¬ng T©y<br /> lµ: trong mét x· héi tån t¹i sù ®a d¹ng vÒ Trong mét cuéc vËn ®éng bÇu cö, qu¸<br /> lîi Ých, vÒ c¸c mèi quan t©m, ch¾c ch¾n tr×nh th«ng tin chiÕm mét vÞ trÝ then chèt.<br /> còng sÏ xuÊt hiÖn sù ®a d¹ng vÒ c¸c nhu ë møc ®é ®¬n gi¶n, cuéc vËn ®éng tranh<br /> cÇu chÝnh trÞ vµ sù lùa chän chÝnh trÞ. V× cö chØ thùc hiÖn chøc n¨ng cung cÊp<br /> vËy, c¸c cuéc bÇu cö còng cÇn ph¶i thÓ th«ng tin cho cö tri. ë møc ®é cao h¬n,<br /> hiÖn ®−îc sù ®a d¹ng cña c¸c khuynh qu¸ tr×nh nµy cã thÓ ®Þnh h−íng suy nghÜ<br /> h−íng chÝnh trÞ, ph¶n ¸nh tiÕng nãi cña cña c«ng d©n tr−íc c¸c vÊn ®Ò cña ®Êt<br /> c¸c ®¶ng, c¸c nhãm kh¸c nhau trong x· n−íc. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh bÇu cö<br /> héi. Sù thiÕu v¾ng kh¶ n¨ng lùa chän còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh gi¸o dôc ý<br /> th«ng qua cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c ®¶ng thøc chÝnh trÞ cho cö tri.<br /> ph¸i vµ c¸c øng cö viªn lu«n ®−îc xem lµ Nh−ng b¶n th©n sù tuyªn truyÒn<br /> nh÷ng dÊu hiÖu vi ph¹m nguyªn t¾c bÇu trong c¸c chiÕn dÞch vËn ®éng tranh cö ë<br /> cö d©n chñ ë c¸c n−íc nµy. c¸c n−íc ph−¬ng T©y cã thÓ ®−îc coi lµ<br /> Lµ ph−¬ng tiÖn chÝnh yÕu ®Ó hîp thøc qu¸ tr×nh th«ng tin chÝnh trÞ d©n chñ hay<br /> ho¸ quyÒn lùc nhµ n−íc, bÇu cö trë thµnh kh«ng vÉn cßn lµ ®Ò tµi g©y tranh c·i.<br /> “®Êu tr−êng” trong cuéc ®Êu tranh giµnh Th«ng tin lµ mét qu¸ tr×nh hai chiÒu.<br /> quyÒn lùc gi÷a c¸c khuynh h−íng chÝnh Trªn thùc tÕ, c¸c ®¶ng vµ c¸c øng cö viªn<br /> trÞ. C¸c øng cö viªn, c¸c ®¶ng muèn cã c¬ th−êng t×m c¸ch truyÒn ®¹t tíi cö tri<br /> héi tróng cö ph¶i lµm næi bËt nh÷ng chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh cña m×nh,<br /> thµnh tÝch ®· ®¹t ®−îc vµ cè g¾ng “luËn ®ång thêi giÌm pha vµ b«i nhä c¸c ®èi thñ.<br /> chøng” cho nh÷ng dù ®Þnh, ch−¬ng tr×nh, §iÒu nµy lµm n¶y sinh mét vÊn ®Ò ®ang<br /> môc tiªu cña hä trong t−¬ng lai tr−íc sù ngµy cµng trë nªn quan träng lµ “tÝnh<br /> thÈm ®Þnh vµ xem xÐt cña c«ng chóng. ch©n thùc” cña nh÷ng th«ng tin mµ c¸c<br /> §©y còng lµ diÔn ®µn ®Ó th¶o luËn c¸c ®¶ng vµ c¸c øng cö viªn cung cÊp cho<br /> vÊn ®Ò c«ng céng vÒ chÝnh s¸ch quèc gia. ng−êi d©n.<br /> Nã kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng MÆc dï vÉn cßn cã nh÷ng tranh luËn<br /> chóng bµy tá th¸i ®é cña m×nh tr−íc c¸c xung quanh vÊn ®Ò nµy, nh−ng ng−êi ta<br /> chÝnh s¸ch, mµ qua ®ã nã cßn cho phÐp kh«ng thÓ nµo phñ nhËn chøc n¨ng<br /> t¹o ra mét sù trao ®æi ¶nh h−ëng gi÷a truyÒn th«ng chÝnh trÞ cña bÇu cö. C¸c<br /> ng−êi ®¹i diÖn vµ cö tri. cuéc bÇu cö, ®Æc biÖt lµ c¸c chiÕn dÞch vËn<br /> VÒ chøc n¨ng cña bÇu cö… 43<br /> <br /> ®éng tranh cö, ®· cung cÊp cho ng−êi d©n mÆt cña ®êi sèng ®Êt n−íc, tõ nh÷ng lÜnh<br /> thªm nh÷ng th«ng tin vÒ c¸c øng cö viªn vùc mang tÝnh vÜ m« nh− chÝnh s¸ch ®èi<br /> vµ c¸c ®¶ng chÝnh trÞ. Nh÷ng ®iÓm m¹nh ngo¹i, an ninh quèc phßng, ®Õn nh÷ng<br /> vµ ®iÓm yÕu cña tõng øng cö viªn, tõng vÊn ®Ò thiÕt thùc h¬n nh− l¹m ph¸t, thÊt<br /> ®¶ng ®−îc c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i nghiÖp, chÝnh s¸ch thuÕ - nh÷ng vÊn ®Ò<br /> chóng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ d−íi nhiÒu mµ tr−íc ®ã v× nhiÒu lý do kh¸c nhau, cö<br /> gãc ®é, chiÒu c¹nh kh¸c nhau. Nh÷ng tri ®· kh«ng quan t©m.<br /> th«ng tin ®a d¹ng vµ nhiÒu chiÒu nµy sÏ NhiÒu cö tri ®· thõa nhËn r»ng, nhê<br /> gióp cho cö tri hiÓu râ h¬n c¸c øng cö nh÷ng th«ng tin thu nhËn ®−îc tõ c¸c<br /> viªn, vµ ®©y còng lµ c¨n cø ®Ó hä ®−a ra chiÕn dÞch vËn ®éng tranh cö mµ hä hiÓu<br /> quyÕt ®Þnh trong ngµy bÇu cö. thªm vÒ t×nh h×nh cña ®Êt n−íc m×nh vµ<br /> Bªn c¹nh ®ã, bÇu cö còng gãp phÇn cã mét c¸i nh×n mang tÝnh bao qu¸t vµ<br /> ph¶n ¸nh nhu cÇu cña quÇn chóng. Trong toµn diÖn h¬n.<br /> nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c ®¶ng ë c¸c n−íc<br /> ph−¬ng T©y ®· sö dông nh÷ng c«ng nghÖ<br /> kh¶o s¸t hiÖn ®¹i ®Ó x¸c minh quan ®iÓm<br /> cña c«ng chóng th«ng qua c¸c ch−¬ng Tµi liÖu tham kh¶o<br /> tr×nh nghiªn cøu, c¸c cuéc ®iÒu tra d−<br /> luËn x· héi, tr¶ lêi pháng vÊn trªn radio, 1. Max Weber. Economy and Society:<br /> th− tõ vµ liªn hÖ c¸ nh©n trùc tiÕp tr−íc An outline of interpretive sociology.<br /> c¸c cuéc bÇu cö. C¸c luång th«ng tin The Regents of the University of<br /> nhanh chãng ®−îc cËp nhËt trong c−¬ng California, 1978.<br /> lÜnh tranh cö cña c¸c ®¶ng nh»m tranh 2. Jean J.Rousseau. Bµn vÒ khÕ −íc x·<br /> thñ sù ñng hé cña c«ng chóng. héi. H.: Lý luËn ChÝnh trÞ, 2004.<br /> BÇu cö còng lµ c¬ héi ®Ó ng−êi d©n 3. Andrew Heywood. Politics. NY.:<br /> hiÓu râ h¬n vÒ thùc tr¹ng t×nh h×nh mäi Palgrave, 2002.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (xem tiÕp trang 56) Blenova N. S. Nguån gèc cña hµnhvi<br /> kÝ hiÖu. M. 2004.<br /> 15. Rjuz M. TriÕt luËn sinh häc. M. 1977<br /> 21. Chreider Ju. A. Nghi thøc ho¸ hµnh<br /> 16. Semenov Ju. I. TriÕt luËn v¨n ho¸, vi vµ nh÷ng h×nh th¸i t¹o môc ®Ých<br /> 1999. gi¸n tiÕp. Nh÷ng c¬ chÕ t©m lý cña<br /> 17. Fishel F. Loµi vËt cã suy nghÜ kh«ng. viÖc ®iÒu chØnh hµnh vi x· héi. M.<br /> M. 1990. 1979.<br /> <br /> 18. Freid Z. S¬ th¶o vÒ t©m lý häc t×nh 22. .Cassirer E. Philosophie der<br /> dôc. M. 1989. Simbolischen Formen. Bd. 1-3.<br /> 19. Haind R. Hµnh vi cña loµi vËt. Tæng Berlin, 1923-1929.<br /> hîp gi÷a phong tôc häc vµ t©m lý häc<br /> 23. Wite L. A. The Consept of Culture.<br /> so s¸nh. M. 1975.<br /> American Anthropologist. Vol.61.<br /> 20. Cher Ja. A.; Vishnjackii L. B. ; Washington, 1959.<br />