Về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – vận dụng ở Thủ đô Hà Nội

VÒ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng<br /> X· héi chñ nghÜa - vËn dông ë thñ ®« Hµ Néi<br /> <br /> TrÇn Ngäc Hiªn(*)<br /> <br /> <br /> Tõ nh÷ng kinh nghiÖm cña thùc tiÔn 20 n¨m ®æi míi, bµi<br /> viÕt tËp trung luËn gi¶i nh÷ng c¬ së kh¸ch quan vÒ kinh tÕ<br /> vµ chÝnh trÞ cña sù h×nh thµnh thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng nãi<br /> chung vµ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ<br /> nghÜa nãi riªng; ®−a ra nh÷ng ph©n tÝch khoa häc vÒ mèi<br /> quan hÖ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x·<br /> héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ tr−êng theo h−íng ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng. Bµi viÕt còng ph©n tÝch vµ lµm râ vÒ con ®−êng<br /> x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ<br /> nghÜa ë Thñ ®« Hµ Néi trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010 vµ<br /> 2020.<br /> <br /> <br /> au 20 n¨m chuyÓn ®æi kinh tÕ, Chóng ta ®Òu biÕt, kinh tÕ thÞ<br /> S chóng ta ®· cã nhËn thøc nhÊt tr−êng t− b¶n chñ nghÜa (TBCN) ®· ra<br /> ®Þnh vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng nãi chung, ®êi vµ ph¸t triÓn mÊy tr¨m n¨m qua.<br /> nh−ng ch−a h×nh thµnh thÓ chÕ kinh tÕ Theo ®ã, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng còng<br /> thÞ tr−êng ®Çy ®ñ c¶ vÒ mÆt ph¸p luËt kh«ng ngõng ®−îc söa ®æi, bæ sung theo<br /> vµ thùc tiÔn ®êi sèng. Riªng “ThÓ chÕ mçi nÊc thang ph¸t triÓn kinh tÕ cho<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi ®Õn giai ®o¹n toµn cÇu ho¸. Sù vËn ®éng<br /> chñ nghÜa” th× cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ vÒ nh− thÕ cho ®Õn nay vÉn n»m trong quü<br /> nhËn thøc lý luËn vµ ho¹t ®éng thùc ®¹o cña chñ nghÜa t− b¶n.<br /> tiÔn, mÆc dï ®· ®−îc nªu ra trong V× vËy, muèn x¸c lËp thÓ chÕ kinh tÕ<br /> ®−êng lèi chiÕn l−îc tõ mÊy n¨m nay. thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa<br /> §Ó nhËn thøc cã c¨n cø khoa häc - (XHCN), nhÊt thiÕt ph¶i luËn chøng<br /> thùc tiÔn vÒ thÓ chÕ nµy, theo kinh nh÷ng c¬ së kh¸ch quan vÒ kinh tÕ vµ<br /> nghiÖm thµnh c«ng trong ®æi míi lµ chÝnh trÞ cña sù h×nh thµnh thÓ chÕ nµy<br /> míi b¶o ®¶m thùc hiÖn th¾ng lîi môc<br /> ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ biÕt ph©n<br /> tiªu chiÕn l−îc.(*)<br /> tÝch thùc tiÔn cña thêi ®¹i vµ d©n téc,<br /> dÇn dÇn nhËn thøc ®−îc quy luËt ph¸t<br /> triÓn cña ®Êt n−íc. (*)<br /> GS., TS. Liªn hiÖp c¸c Héi KHKT - ViÖt Nam.<br /> 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10, 2006<br /> <br /> I. Nh÷ng biÕn ®æi cña thêi ®¹i vÒ mÆt kinh tÕ- c¬ D−íi ®©y, chóng t«i xin lµm râ<br /> së kh¸ch quan ®Ó nhËn thøc kinh tÕ thÞ tr−êng nh÷ng tiÒn ®Ò (ph¸t sinh tõ nh÷ng biÕn<br /> ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta ®æi cña thêi ®¹i) cho viÖc x©y dùng thÓ<br /> ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh chÕ kinh tÕ ViÖt Nam.<br /> h−íng XHCN (nªn gäi t¾t lµ thÓ chÕ 1. Kinh tÕ thÞ tr−êng ®ang chuyÓn<br /> kinh tÕ ViÖt Nam) lµ mét kh¸i niÖm sang ph¸t triÓn theo ®Þnh h−íng míi<br /> míi, ch−a tõng cã trong lý thuyÕt vµ B−íc vµo thÕ kû XXI, trong nÒn kinh<br /> trong thùc tiÔn ë n−íc ta còng nh− trªn tÕ thÞ tr−êng tiÕp tôc diÔn ra qu¸ tr×nh<br /> toµn thÕ giíi. chuyÓn h−íng mét c¸ch m¹nh mÏ. §ã lµ<br /> VËy liÖu cã mét thÓ chÕ kinh tÕ nh− sù chuyÓn h−íng tõ h−íng ph¸t triÓn<br /> thÕ kh«ng? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy cÇn phiÕn diÖn (chØ coi träng t¨ng tr−ëng<br /> ph¶i xem xÐt nh÷ng c¬ së kh¸ch quan tõ kinh tÕ chØ v× lîi nhuËn cña chñ ®Çu t−)<br /> nh÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ trong thêi ®¹i sang h−íng ph¸t triÓn ®ång thuËn vÒ<br /> hiÖn nay, míi tr¸nh ®−îc nh÷ng sai lÇm kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng. Ng−êi ta<br /> chñ quan duy ý chÝ mµ §¶ng ®· tõng gäi ®ã lµ h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> ph¹m ph¶i ë giai ®o¹n 1975-1985. Ngoµi<br /> ra, muèn nhËn thøc thÓ chÕ kinh tÕ nµy Sù ph¸t sinh vµ lín m¹nh cña ®Þnh<br /> ë Thñ ®« Hµ Néi th× ph¶i b¾t ®Çu nhËn h−íng míi nµy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn,<br /> thøc thÓ chÕ Êy trªn ph¹m vi c¶ n−íc, v× mµ do hai nh©n tè quyÕt ®Þnh: Mét lµ,<br /> thÕ thÓ chÕ kinh tÕ chØ ®−îc h×nh thµnh sù gia t¨ng nh÷ng vÊn ®Ò x· héi vµ m«i<br /> ë c¶ nÒn kinh tÕ quèc d©n. tr−êng ngµy cµng nghiªm träng do t¨ng<br /> tr−ëng phiÕn diÖn vÒ kinh tÕ, ®· c¶n trë<br /> Còng cÇn nãi râ thªm: V× sao ph¶i<br /> sù ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh x· héi;<br /> xem xÐt nh÷ng c¬ së kh¸ch quan tõ<br /> thËm chÝ sù tµn ph¸ m«i tr−êng ®· trë<br /> nh÷ng xu thÕ cña thêi ®¹i nh− lµ tiÒn ®Ò<br /> thµnh nguy c¬ cña c¶ loµi ng−êi. Hai lµ,<br /> h×nh thµnh thÓ chÕ kinh tÕ n−íc ta? Bëi<br /> sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn nhanh chãng<br /> v× n−íc ta ®ang ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ<br /> kinh tÕ tri thøc ®· t¹o ra kh¶ n¨ng vµ<br /> tr−êng vµ héi nhËp kinh tÕ, nªn ViÖt<br /> ®ßi hái ph¶i coi träng vÊn ®Ò x· héi vµ<br /> Nam ph¶i “tiÕn cïng thêi ®¹i” vµ b¾t<br /> ®Çu tõ thÓ chÕ kinh tÕ. Muèn vËy, m«i tr−êng trong ph¸t triÓn kinh tÕ.<br /> chóng ta ph¶i nhËn thøc ®−îc nh÷ng xu Nh− vËy, ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó<br /> thÕ chñ ®¹o cña thêi ®¹i trong sù vËn thay ®æi ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> ®éng ph¸t triÓn ®Çy m©u thuÉn vµ thÞ tr−êng ®· cã, lµm cho ®Þnh h−íng<br /> nghÞch lý cña thÕ giíi. ChØ khi n¾m míi ph¸t triÓn bÒn v÷ng trë thµnh xu<br /> v÷ng xu thÕ chñ ®¹o cña thêi ®¹i, chóng thÕ chñ ®¹o cña thêi ®¹i kinh tÕ hiÖn<br /> ta míi cã thÓ chñ ®éng s¸ng t¹o phï hîp nay, thÓ hiÖn trong nhiÒu v¨n kiÖn quèc<br /> víi ®Æc ®iÓm vµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tÕ, ë nhiÒu ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc<br /> d©n téc, biÕn bao nhiªu th¸ch thøc quèc tÕ (UNDP, UNESCO, UNEP…).<br /> thµnh bÊy nhiªu c¬ héi ph¸t triÓn cña HiÖn nay, cuéc ®Êu tranh gi÷a ®Þnh<br /> ®Êt n−íc. §ã còng lµ tiªu chÝ ®o l−êng h−íng cò víi ®Þnh h−íng míi më réng<br /> chñ yÕu ®èi víi c¸c ho¹t ®éng l·nh ®¹o trªn ph¹m vi toµn cÇu, trong ®ã xu thÕ<br /> qu¶n lý kinh tÕ- x· héi. ph¸t triÓn bÒn v÷ng mang tÇm vãc chñ<br /> VÒ thÓ chÕ kinh tÕ... 13<br /> <br /> ®¹o, thÓ hiÖn trong cuéc ®Êu tranh h×nh triÓn ®ång thuËn c¶ ba lÜnh vùc kinh tÕ,<br /> thµnh c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quèc tÕ. x· héi vµ m«i tr−êng th× kinh tÕ c«ng<br /> nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng Êy dï d−íi<br /> 2. Sù ra ®êi thÓ chÕ kinh tÕ thÞ<br /> h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt nµo, nh−<br /> tr−êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> lÞch sö thÕ kû XX cho thÊy ë hai hÖ<br /> Cïng víi qu¸ tr×nh kinh tÕ thÞ thèng kinh tÕ TBCN vµ XHCN.<br /> tr−êng chuyÓn sang ®Þnh h−íng míi lµ<br /> Kinh tÕ tri thøc dÇn dÇn thay thÕ<br /> sù ra ®êi thÓ chÕ kinh tÕ míi nh»m ®iÒu<br /> kinh tÕ c«ng nghiÖp truyÒn thèng biÓu<br /> chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc gia vµ<br /> hiÖn trùc tiÕp trong nh÷ng thay ®æi vÒ<br /> quèc tÕ theo nh÷ng tiªu chÝ míi.<br /> thÓ chÕ kinh tÕ nh− :<br /> Chóng ta ®Òu biÕt, trong mÊy thÕ kû<br /> a. T¨ng tr−ëng kinh tÕ kh«ng thÓ bá<br /> ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp<br /> qua nh÷ng vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng<br /> TBCN ®· dÇn dÇn h×nh thµnh thÓ chÕ<br /> nh− tr−íc ®©y, tr¸i l¹i nh÷ng c¶i thiÖn<br /> kinh tÕ theo c¸c nÊc thang ph¸t triÓn<br /> vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr−êng trë thµnh<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng. §Õn gi÷a thÕ kû XX,<br /> ®iÒu kiÖn cho t¨ng tr−ëng kinh tÕ.<br /> khi nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ®¹t ®Õn<br /> ®Ønh cao th× thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng b. Chøc n¨ng cña mçi bé phËn trong<br /> ph¸t triÓn ®Çy ®ñ. ThÓ chÕ Êy ph¶n ¸nh thÓ chÕ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua mèi<br /> mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a ba khu vùc quan hÖ t−¬ng t¸c lÉn nhau, nh−: chøc<br /> (hay ba bé phËn): Nhµ n−íc ph¸p n¨ng Nhµ n−íc lµm dÞch vô cho c¸c tæ<br /> quyÒn- c¸c tæ chøc kinh tÕ- c¸c tæ chøc chøc kinh tÕ vµ tæ chøc x· héi t¨ng lªn;<br /> x· héi d©n sù. Møc ®é ph¸t triÓn cña vai trß cña c¸c tæ chøc x· héi, tæ chøc<br /> thÓ chÕ kinh tÕ nµy quyÕt ®Þnh møc ®é kinh tÕ ngµy cµng ®−îc ®Ò cao trong<br /> ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Mèi quan hÖ thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ vµ x· héi.<br /> gi÷a ba bé phËn Êy m¹nh yÕu ra sao c. C¸c mèi quan hÖ t−¬ng t¸c, gi¸m<br /> còng ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh th¨ng trÇm s¸t lÉn nhau gi÷a Nhµ n−íc víi c¸c tæ<br /> cña nÒn kinh tÕ. Nh×n xuyªn suèt qu¸ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi ®−îc thÓ<br /> tr×nh ph¸t triÓn thÓ chÕ Êy ®Õn cuèi thÕ hiÖn b»ng c¸c tiªu chÝ minh b¹ch, c«ng<br /> kû XX, ng−êi ta thÊy vai trß cña Nhµ khai… lµm cho mèi quan hÖ trong thÓ<br /> n−íc qu¶n lý chØ nh»m phôc vô lîi Ých chÕ ngµy cµng ®−îc d©n chñ ho¸. Nhê ®ã<br /> cña c¸c chñ ®Çu t− lín, cßn vai trß cña t¹o ra søc m¹nh tæng hîp cña nÒn kinh<br /> c¸c tæ chøc x· héi d©n sù, c¸c tæ chøc tÕ d©n téc, ®ñ søc kh¾c phôc nh÷ng<br /> kinh tÕ nhá cßn rÊt mê nh¹t. nh−îc ®iÓm, khuyÕt ®iÓm cña Nhµ n−íc<br /> T×nh h×nh Êy b¾t ®Çu thay ®æi tõ còng nh− cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ<br /> khi kinh tÕ tri thøc ra ®êi vµ ph¸t triÓn. chøc x· héi.<br /> d. Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n<br /> Kinh tÕ tri thøc vµ kinh tÕ c«ng<br /> trong tæ chøc, tr−íc hÕt lµ ng−êi ®øng ®Çu<br /> nghiÖp truyÒn thèng ®Òu lµ kinh tÕ thÞ<br /> ®−îc x¸c ®Þnh râ vµ c«ng khai, cã lîi cho<br /> tr−êng, nh−ng kh¸c nhau râ nhÊt vÒ lùc<br /> viÖc lùa chän, bè trÝ vµ gi¸m s¸t c¸n bé.<br /> l−îng s¶n xuÊt vµ ph−¬ng thøc qu¶n lý,<br /> do ®ã kh¸c nhau vÒ thÓ chÕ. NÕu kinh tÕ Nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vÒ thÓ chÕ nãi<br /> tri thøc cã kh¶ n¨ng vµ ®ßi hái sù ph¸t trªn lµ biÓu hiÖn sinh ®éng cña tÝnh chÊt<br /> 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10, 2006<br /> <br /> vµ néi dung ph¸p quyÒn ë tr×nh ®é míi, thÊy r»ng sù ph¸t sinh vµ lín m¹nh cña<br /> kh«ng chØ cho bé m¸y nhµ n−íc, mµ cßn xu thÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, vÒ thùc<br /> thÊm s©u vµo c¸c quan hÖ x· héi d©n sù. chÊt, lµ qu¸ tr×nh phñ ®Þnh ®èi víi<br /> khuynh h−íng ph¸t triÓn phiÕn diÖn<br /> 3. Xu thÕ thêi ®¹i vµ ®Þnh h−íng<br /> mÊy tr¨m n¨m d−íi h×nh th¸i kinh tÕ<br /> XHXN ë mét n−íc kÐm ph¸t triÓn nh−<br /> thÞ tr−êng TBCN. Xu thÕ ®ã b¾t ®Çu tõ<br /> ViÖt Nam<br /> khi ra ®êi kinh tÕ tri thøc.<br /> ViÖt Nam hiÖn ®ang lµ n−íc kÐm<br /> ph¸t triÓn, nh−ng l¹i thùc hiÖn ®Þnh Sù phñ ®Þnh nµy diÔn ra theo tiÕn<br /> h−íng XHCN. §ã lµ mét m©u thuÉn. tr×nh kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn bÒn<br /> LiÖu cã c¬ së khoa häc- thùc tiÔn nµo ®Ó v÷ng thay thÕ dÇn kinh tÕ thÞ tr−êng chØ<br /> gi¶i quyÕt tèt m©u thuÉn nµy kh«ng? v× lîi nhuËn cña chñ ®Çu t−. Nhê ®ã dÇn<br /> dÇn c¶i thiÖn hai mèi quan hÖ c¬ b¶n<br /> Thùc ra, m©u thuÉn nµy ®· xuÊt<br /> cña ®êi sèng nh©n d©n: mèi quan hÖ<br /> hiÖn ngay tõ sau kh¸ng chiÕn th¾ng lîi,<br /> gi÷a con ng−êi víi con ng−êi (c¸c vÊn ®Ò<br /> thèng nhÊt ®Êt n−íc, nh−ng lóc Êy do t−<br /> x· héi) vµ mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi<br /> duy chñ quan duy ý chÝ cña cÊp l·nh<br /> víi tù nhiªn (vÊn ®Ò m«i tr−êng). Theo<br /> ®¹o nªn ®· kh«ng nhËn thÊy. Qu¸ tr×nh<br /> dù b¸o cña K. Marx th× viÖc gi¶i quyÕt<br /> ®æi míi ®· h−íng tíi gi¶i quyÕt m©u<br /> “mèi quan hÖ kÐp” ®ã sÏ lµ môc tiªu cña<br /> thuÉn nµy theo ph−¬ng thøc “dß ®¸ qua<br /> chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc.<br /> s«ng” rót kinh nghiÖm dÇn, chø ch−a<br /> nhËn thøc ®Çy ®ñ m©u thuÉn vµ kh¶ Nh− vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay<br /> n¨ng gi¶i quyÕt m©u thuÉn Êy, thÓ hiÖn ®· cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt m©u thuÉn<br /> ë t¨ng tr−ëng kinh tÕ tèt, nh−ng c¸c vÊn nãi trªn n»m trong xu thÕ ph¸t triÓn<br /> ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng kÐm(*), t¹o ra bÒn v÷ng g¾n liÒn víi kinh tÕ tri thøc.<br /> nh÷ng th¸ch thøc nhiÒu h¬n khi héi Nhê ®ã ®Þnh h−íng XHCN cã néi hµm<br /> nhËp thÕ giíi. “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng dùa trªn kinh tÕ tri<br /> V× vËy, t×m tßi c¬ së khoa häc- thùc thøc” ®· chøa ®ùng søc m¹nh cña thêi<br /> tiÔn cho viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®¹i hiÖn nay hoµn toµn cã ®ñ kh¶ n¨ng<br /> “n−íc kÐm ph¸t triÓn thùc hiÖn ®Þnh ®−a mét n−íc kÐm ph¸t triÓn lªn tr×nh<br /> h−íng XHCN” trë nªn cÊp b¸ch ®èi víi ®é hiÖn ®¹i.<br /> c«ng t¸c lý luËn vµ chØ ®¹o thùc tiÔn. Nh− vËy, ®Þnh h−íng XHCN ®−îc<br /> §Ó lµm ®iÒu ®ã, tr−íc hÕt cÇn nhËn nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n: tõ mét niÒm tin<br /> thøc râ ë thêi ®¹i hiÖn nay cã kh¶ n¨ng vÒ hÖ t− t−ëng chÝnh trÞ ®−îc n©ng lªn<br /> kh¸ch quan gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy mét thÓ chÕ kinh tÕ chÝnh trÞ, thóc ®Èy<br /> kh«ng? sù ph¸t triÓn ®i ®«i víi æn ®Þnh cña ®Êt<br /> n−íc tr−íc bèi c¶nh biÕn ®æi nhanh vµ<br /> Khi quan s¸t nh÷ng biÕn ®æi cña thÕ<br /> ®Çy nghÞch lý cña thÕ giíi.<br /> giíi theo c¸ch nh×n biÖn chøng cã thÓ<br /> II. Con ®−êng x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> (*)<br /> Xem: C¸c vô ¸n träng ®iÓm trong b¸o c¸o Quèc héi, ®Þnh h−íng XHCN b¾t ®Çu tõ c¸c ®« thÞ lín nh− Hµ<br /> hµng ngh×n cuéc ®×nh c«ng ë c¸c doanh nghiÖp, sù<br /> kiÖn c¶ lµng bÞ ung th−, tiªu cùc x· héi t¨ng, 50% diÖn Néi<br /> tÝch ®Êt tù nhiªn (16 triÖu ha - theo Bé Tµi nguyªn-M«i<br /> tr−êng) cã nguy c¬ bÞ sa m¹c ho¸, v.v... N−íc ta x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ<br /> VÒ thÓ chÕ kinh tÕ... 15<br /> <br /> thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN khi trªn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn.<br /> thÕ giíi diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn h−íng Kh«ng cã hai tÝnh chÊt nµy th× còng kh«ng<br /> tõ thÓ chÕ kinh tÕ ph¸t triÓn phiÕn diÖn cã ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi<br /> lªn thÓ chÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §©y lµ kinh tÕ.<br /> tiÒn ®Ò kh¸ch quan vµ lµ c¬ héi lín ®Ó Hai tÝnh chÊt ®ã ®Òu cã ë chÝnh quyÒn<br /> n−íc ta kh«ng ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n Hµ Néi, nh−ng ë møc ®é thÊp (nh×n tõ<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn phiÕn diÖn thùc tr¹ng hiÖn nay). V× vËy muèn x©y<br /> ®Çy m¸u vµ n−íc m¾t nh− lÞch sö ®· dùng thÓ chÕ kinh tÕ th× vÊn ®Ò tiÕp tôc<br /> diÔn ra. ®æi míi, n©ng cao chÊt l−îng chÝnh quyÒn<br /> Trong thêi kú toµn cÇu ho¸ vµ héi tõ c¬ së trë lªn lµ vÊn ®Ò ®Çu tiªn, chø<br /> nhËp th× thÓ chÕ kinh tÕ mét n−íc kh«ng ph¶i ra nhiÒu v¨n b¶n, quy chÕ lµ<br /> kh«ng thÓ t¸ch rêi thÓ chÕ chung, nh−ng cã thÓ chÕ míi.<br /> cã thÓ vËn dông vµ ph¸t huy nh÷ng lîi Thø hai, nhËn thøc kh¸i niÖm d©n<br /> thÕ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña d©n téc trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng kh¸c víi<br /> trong x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ cña c¸ch hiÓu “nh©n d©n” giai ®o¹n tr−íc ®æi<br /> m×nh, t¹o ra nh÷ng ®Æc ®iÓm cña con míi. ë ®©y kh¸i niÖm d©n bao gåm céng<br /> ®−êng ph¸t triÓn ®Êt n−íc khi tiÕn cïng ®ång doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x· héi<br /> thêi ®¹i. d©n sù - vèn lµ s¶n phÈm cña kinh tÕ thÞ<br /> Nh÷ng lîi thÕ cña quèc gia trong x©y tr−êng, cã vai trß quyÕt ®Þnh trong ph¸t<br /> dùng thÓ chÕ míi th−êng tËp trung nhiÒu triÓn kinh tÕ- x· héi.<br /> ë c¸c ®« thÞ lín nh− Hµ Néi, v× ë ®ã cã HiÖn nay, c¶ n−íc còng nh− Hµ Néi,<br /> nhiÒu thuËn lîi ®Ó sím h×nh thµnh thÓ míi nhËn thøc kh¸i niÖm thÞ tr−êng chø<br /> chÕ kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng dùa trªn ch−a quen víi kh¸i niÖm céng ®ång doanh<br /> kinh tÕ tri thøc. nghiÖp- ng−êi ®¹i biÓu cho thÞ tr−êng<br /> trong mèi quan hÖ “Nhµ n−íc - thÞ tr−êng”.<br /> 1. H×nh thµnh cÊu tróc thÓ chÕ kinh tÕ<br /> V× vËy, Hµ Néi ph¶i x©y dùng céng ®ång<br /> Kh¸c víi quan niÖm cò coi thÓ chÕ lµ doanh nghiÖp thµnh mét bé phËn cña thÓ<br /> c«ng cô ®Ó Nhµ n−íc cai trÞ d©n. ThÓ chÕ mµ chÕ, chø kh«ng ph¶i lµ ®èi t−îng qu¶n lý<br /> n−íc ta x©y dùng lµ thÓ chÕ d©n chñ, thÓ cña chÝnh quyÒn theo nhËn thøc cò.<br /> hiÖn mèi quan hÖ míi gi÷a Nhµ n−íc víi<br /> Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng còng<br /> d©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. V× vËy<br /> ®−a ®Õn sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc cña x·<br /> cÇn nhËn thøc râ tÝnh chÊt vµ ho¹t ®éng<br /> héi d©n sù (c¸c Héi, HiÖp héi, v.v...).<br /> cña mçi bé phËn trong cÊu tróc thÓ chÕ.<br /> Chóng cã vai trß ngµy cµng t¨ng trong<br /> Thø nhÊt, Nhµ n−íc hay bé m¸y chÝnh ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ë n−íc ta, nhiÒu<br /> quyÒn ë thµnh phè ph¶i thÓ hiÖn râ hai ng−êi ch−a quen víi kh¸i niÖm “x· héi d©n<br /> tÝnh chÊt: Mét lµ, tÝnh chÊt ph¸p quyÒn sù” mÆc dï ®· 20 n¨m chuyÓn sang kinh<br /> trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh tÕ thÞ tr−êng, do qu¸n tÝnh cña t− duy gi¸o<br /> quyÒn, kh¸c h¼n tÝnh chÊt quan liªu vµ ®iÒu b¶o thñ. V× vËy, ®Ó x©y dùng thÓ chÕ<br /> bao cÊp víi quan hÖ th©n quen; Hai lµ, kinh tÕ, Hµ Néi cÇn hiÓu râ ®Ó ®æi míi c¸c<br /> tÝnh chÊt nh©n d©n ( cña d©n, do d©n, v× tæ chøc x· héi d©n sù nh− mét bé phËn cña<br /> d©n) trë thµnh ®éng lùc vµ môc tiªu trong thÓ chÕ vµ ®Þnh h−íng vµo ph¸t triÓn bÒn<br /> 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10, 2006<br /> <br /> v÷ng. C¸c tæ chøc nµy kh«ng ®−îc nhµ c¸c trung t©m ho¹t ®éng vÒ x· héi vµ m«i<br /> n−íc ho¸, hµnh chÝnh ho¸ trong ho¹t ®éng tr−êng; cã ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vÒ<br /> thùc hiÖn vai trß cña m×nh trong thÓ chÕ. khoa häc kü thuËt phï hîp víi yªu cÇu x©y<br /> Thø ba, x©y dùng quy chÕ vËn hµnh dùng kinh tÕ tri thøc; nghiªn cøu ph−¬ng<br /> cña thÓ chÕ kinh tÕ lµ ®−a ba bé phËn thøc kÕt hîp c¸c viÖn, c¸c tr−êng cña Nhµ<br /> nãi trªn vµo mét hÖ thèng, cã mèi quan n−íc víi c¸c HiÖp héi, c¸c viÖn, tr−êng<br /> hÖ t−¬ng t¸c lÉn nhau, t¹o ra søc m¹nh ngoµi Nhµ n−íc.<br /> tæng hîp cña thÓ chÕ kinh tÕ. Quy chÕ Thø hai, Hµ Néi cÇn cã kÕ ho¹ch ®i<br /> vËn hµnh nµy lµ cô thÓ ho¸ quan ®iÓm ®Çu trong cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o ë<br /> cña §¶ng “d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, n−íc ta theo yªu cÇu cña kinh tÕ tri thøc;<br /> d©n kiÓm tra” trong qu¸ tr×nh ph¸t vµ rÊt cÇn cã sù ®¸nh gi¸ l¹i tæ chøc vµ<br /> triÓn kinh tÕ- x· héi. ChÝnh trong quy nh©n sù lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ®Ó cã ®Þnh<br /> chÕ vËn hµnh ®ã, Nhµ n−íc míi thùc sù h−íng ph¸t triÓn phï hîp. Trong ®ã, kh©u<br /> thÓ hiÖn lµ cña d©n, do d©n, v× d©n. then chèt ®Ó x©y dùng thÓ chÕ lµ cÇn ®µo<br /> S¬ ®å d−íi ®©y sÏ lµm râ thªm mèi t¹o (ë trong vµ ngoµi n−íc) ba ®éi ngò chñ<br /> quan hÖ trªn: lùc lµ ®éi ngò doanh nh©n, ®éi ngò khoa<br /> häc vµ c«ng nghÖ, ®éi ngò qu¶n lý nhµ<br /> Nhµ n−íc<br /> n−íc hiÖn ®¹i.<br /> <br /> Thø ba, phï hîp víi yªu cÇu §¹i<br /> héi X cña §¶ng, Hµ Néi rÊt cÇn khëi<br /> Céng ®ång doanh nghiÖp C¸c tæ chøc d©n sù<br /> x−íng sù ®æi míi t− duy kinh tÕ chÝnh trÞ<br /> trong c¸n bé l·nh ®¹o vµ qu¶n lý, n©ng cao<br /> tÇm nh×n vÒ xu thÕ míi trong kinh tÕ thÞ<br /> 2. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng thÓ<br /> tr−êng, ph−¬ng ph¸p míi trong ®iÒu hµnh<br /> chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng<br /> thÓ chÕ. CÇn lµm râ mét nhu cÇu: møc ®é<br /> XHCN ë Thñ ®« Hµ Néi<br /> ®æi míi t− duy lÇn thø nhÊt (20 n¨m qua)<br /> Tõ l©u vÉn nghe nãi vÒ nh÷ng tiÒm kh«ng cßn phï hîp víi b−íc ph¸t triÓn ®ét<br /> n¨ng, −u thÕ nhiÒu mÆt cña Hµ Néi, ph¸ ®Õn n¨m 2010 (ra khái t×nh tr¹ng<br /> nh−ng ch−a ®−îc tËp hîp vµ ph¸t huy t¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn vµ t¹o nÒn t¶ng ®Ó<br /> dông theo ®Þnh h−íng thèng nhÊt. V× thËt ®Õn n¨m 2020 n−íc ta hiÖn ®¹i ho¸).<br /> sù Hµ Néi ch−a h×nh thµnh khu«n mÆt thÓ<br /> chÕ kinh tÕ. B©y giê lµ lóc Hµ Néi cÇn thiÕt T− duy vµ ph−¬ng ph¸p míi cÇn cho<br /> lµm viÖc ®ã. thÓ chÕ kinh tÕ míi lµ t− duy hÖ thèng vµ<br /> ph−¬ng ph¸p hÖ thèng trong c¸c cÊp l·nh<br /> Thø nhÊt, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh<br /> ®¹o, qu¶n lý (kÓ c¶ cÊp ph−êng, x·) nh»m<br /> tÕ tri thøc - nÒn t¶ng vµ ®iÒu kiÖn tiªn<br /> t¹o ra søc m¹nh tæng hîp.<br /> quyÕt cña thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t<br /> triÓn bÒn v÷ng. Muèn vËy, Hµ Néi cÇn tËp Nh×n vµo c¸i mèc 2010 cña sù ph¸t<br /> hîp vµ ph¸t huy ®éi ngò trÝ thøc cña m×nh triÓn ®Êt n−íc vµ Thñ ®«, th× nh÷ng ai t©m<br /> th«ng qua: vai trß cña Liªn hiÖp c¸c Héi huyÕt víi sù nghiÖp nµy ch¾c ch¾n thÊy râ<br /> Khoa häc kü thuËt Hµ Néi; sù kÕt hîp c¸c gi¸ trÞ ®Æc biÖt cña sù tiÕt kiÖm thêi gian ë<br /> Héi Khoa häc kü thuËt víi c¸c Héi Kinh tÕ, trong c¸c ho¹t ®éng hµng ngµy.<br />