Về thuật ngữ Islamism (chủ nghĩa Islam giáo)

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± <br /> <br /> <br /> <br /> LѬѪNG THӎ THU HѬӠNG (*)<br /> <br /> Vӄ THUҰT NGӲ ISLAMISM (CHӪ NGHƬA ISLAM GIÁO)<br /> Tóm tҳt: Islamism là thu̵t ngͷ ÿ˱ͫc hình thành trong quá trình nghiên<br /> cͱu và lu̵n gi̫i các hi͏n t˱ͫng Islam giáo gây ̫nh h˱ͧng ÿ͇n ÿͥi s͙ng<br /> chính tr͓ qu͙c gia và qu͙c t͇. Tuy nhiên, ÿ͙i vͣi c̫ giͣi nghiên cͱu, l̳n<br /> nhͷng ng˱ͥi ho̩t ÿ͡ng th͹c ti͍n, khái ni͏m này v̳n còn mͧ ng͗ và mang<br /> m͡t n͡i dung ÿ̯y tính tranh lu̵n. B̫n ch̭t cͯa Islamism là gì, ÿang là<br /> câu h͗i c̯n ÿ˱ͫc làm rõ hi͏n nay.<br /> Cho ÿ͇n nay, nhͷng nghiên cͱu cͯa các h͕c gi̫ Ph˱˯ng Tây v͉ Chͯ<br /> nghƭa Islam ÿã tích lNJy ÿ˱ͫc m͡t kh͙i l˱ͫng ÿ͛ s͡, nh˱ng v͉ c˯ b̫n l̩i<br /> ch˱a giúp gi̫i thích ÿ˱ͫc th͗a ÿáng b̫n ch̭t cͯa "hi͏n t˱ͫng" Islamism<br /> cho c̫ hai phía: nhͷng ng˱ͥi làm chính tr͓ và nhͷng tín ÿ͛ Muslim.<br /> ͦ Vi͏t Nam, xét trên ph˱˯ng di͏n nh̵n thͱc, Chͯ nghƭa Islam giáo là<br /> m͡t ÿ͙i t˱ͫng còn b͗ ng͗ trong các công trình nghiên cͱu v͉ Islam giáo.<br /> Vͣi ṱt c̫ nhͷng lý do trên, vi͏c nghiên cͱu v͉ Chͯ nghƭa Islam giáo<br /> là c̯n thi͇t xét tͳ góc ÿ͡ nh̵n thͱc lu̵n.<br /> Tӯ khóa: Islamism, Phong trào Islam giáo Chính tr͓, Islam giáo Chính<br /> th͙ng, Islam giáo C͹c ÿoan.<br /> 1. Dүn luұn<br /> Trong nhӳng tôn giáo lӟn hiӋn nay trên thӃ giӟi, Islam giáo là mӝt tôn giáo<br /> xuҩt hiӋn khá muӝn so vӟi các tôn giáo khác nhѭng lҥi phát triӇn nhanh nhҩt và<br /> trӣ thành mӝt trong nhӳng tôn giáo có ҧnh hѭӣng hàng ÿҫu. HiӋn nay, trên thӃ<br /> giӟi có khoҧng hѫn mӝt tӹ ngѭӡi gҳn bó vӟi niӅm tin cӫa ÿҥo Islam. Nhѭng ÿiӅu<br /> ÿáng quan tâm là ӣ chӛ, so vӟi nhӳng tôn giáo khác, Islam giáo hiӋn nay ÿã thӇ<br /> hiӋn rҩt rõ thái ÿӝ bài xích văn hóa bên ngoài. Có nhiӅu cách lý giҧi khác nhau<br /> vӅ phҧn ӭng và ÿӝng thái nói trên cӫa Islam giáo, vӟi nhӳng cái nhìn thұm chí<br /> trái ngѭӧc nhau.<br /> Trong khi nhӳng cuӝc tranh luұn hӑc thuұt còn ÿang tiӃp tөc, thì vӅ mһt thӵc<br /> tiӉn, nhӳng vҩn ÿӅ xung ÿӝt sҳc tӝc, khӫng bӕ, ÿҧo chính mang tên Chӫ nghƭa<br /> khӫng bӕ gҫn nhѭ ÿѭӧc gҳn vӟi Islam giáo ngày càng gia tăng. ThӃ giӟi Islam<br /> ÿang trӣ thành ÿiӇm nóng trong ÿӡi sӕng quӕc tӃ. Sӕ phұn cӫa nӅn văn minh<br /> Ύ<br /> <br /> ͘ ThS., Ĉҥi hӑc Giao thông Vұn tҧi.<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> Islam giáo là mӝt trong nhӳng vҩn ÿӅ ÿáng quan tâm cӫa lӏch sӱ nhân loҥi.<br /> Trong mӕi quan tâm chung ÿó, Chӫ nghƭa Islam giáo (Islamism) ÿã trӣ thành<br /> tâm ÿiӇm cӫa giӟi nghiên cӭu cNJng nhѭ giӟi chính trӏ.<br /> Islamism là mӝt thuұt ngӳ ÿã và ÿang gây ra nhӳng tranh luұn khác nhau<br /> trong giӟi hӑc giҧ và các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách. HiӋn có hai quan ÿiӇm khác<br /> nhau trong viӋc thӯa nhұn hay phӫ ÿӏnh sӵ tӗn tҥi cӫa Islamism. Mӝt sӕ ý kiӃn<br /> phӫ nhұn sӵ tӗn tҥi cӫa hiӋn tѭӧng Islamism. Theo ÿó, Islam giáo không chӍ là<br /> tôn giáo, còn là luұt pháp, chính trӏ, văn hóa, ÿҥo ÿӭc,... chӍ ÿҥo và chi phӕi các<br /> lƭnh vӵc cѫ bҧn cӫa ÿӡi sӕng xã hӝi Islam giáo. Do vұy, không thӇ chia tách<br /> Islam giáo thành ÿӡi sӕng tôn giáo và ÿӡi sӕng chính trӏ - xã hӝi. Ngѭӧc lҥi, mӝt<br /> sӕ ý kiӃn khác tuy thӯa nhұn có Islamism, nhѭng vүn còn nhӳng quan ÿiӇm khác<br /> nhau.<br /> Vұy Islamism là gì và có nên sӱ dөng thuұt ngӳ này không? Khi ÿһt ra vҩn ÿӅ<br /> nhѭ vұy, chúng tôi ý thӭc ÿѭӧc rҵng, bҧn thân chúng tôi không thӇ tӵ ÿһt ÿӏnh<br /> cho hiӋn tѭӧng Islamism. Mà vì, hiӋn nay Islamism dù sao cNJng ÿã trӣ thành<br /> thuұt ngӳ phә biӃn trên các phѭѫng tiӋn truyӅn thông và các nghiên cӭu cӫa hӑc<br /> giҧ Phѭѫng Tây. Vҩn ÿӅ còn lҥi sӁ là phҧi hiӇu nó nhѭ thӃ nào?<br /> ĈӇ giҧi quyӃt vҩn ÿӅ trên, theo chúng tôi, cҫn tiӃp cұn cҧ ӣ bên trong và bên<br /> ngoài Islam giáo; ÿӗng thӡi dӵa vào nhӳng quan ÿiӇm khác nhau vӅ Islamism ÿӇ<br /> tìm và chӍ ra mүu sӕ chung, nhӳng dҩu hiӋu nӝi hàm cӫa Islamism, mà tҩt cҧ các<br /> ý kiӃn bàn luұn ÿã nêu. Theo ÿó, vӅ cѫ bҧn, có hai cách tiӃp cұn Islamism là cách<br /> tiӃp cұn bên ngoài - chӫ yӃu cӫa Phѭѫng Tây, và cách tiӃp cұn bên trong tӯ thӵc<br /> tiӉn cӫa Islam giáo.<br /> 2. Cách tiӃp cұn thӭ nhҩt - hӋ quy chiӃu cӫa Phѭѫng Tây<br /> Cách tiӃp cұn này bҳt nguӗn tӯ các nhà nghiên cӭu và quan sát cӫa Phѭѫng<br /> Tây, nhӳng ngѭӡi vӕn ÿã quen thuӝc vӟi các thuұt ngӳ: nhà nѭӟc thӃ tөc, tôn<br /> giáo tách khӓi nhà nѭӟc, trҧ tôn giáo vӅ cho ÿӡi sӕng cá nhân vӟi nhӳng trҧi<br /> nghiӋm và thӭc ngӝ cӫa cá thӇ,… Hӑ dùng chúng ÿӇ nhұn biӃt các cӝng ÿӗng<br /> ngѭӡi theo Islam giáo là Cӝng ÿӗng - Tôn giáo (Community - Religion). Tôn<br /> giáo mӟi là ÿһc trѭng ÿӇ phân biӋt là Muslim (ngѭӡi theo Islam giáo) hay Non Muslim (ngѭӡi không theo Islam giáo). Vì thӃ, sӵ khác biӋt vӅ dân tӝc hay khu<br /> vӵc không còn là ÿiӅu quan trӑng vӟi ngѭӡi Muslim.<br /> Ĉây là tính chҩt ÿһc thù mà có lӁ không tôn giáo và mô hình nhà nѭӟc nào<br /> trong lӏch sӱ có ÿѭӧc. Ngay tӯ thӡi Islam giáo sѫ kǤ, tôn giáo và nhà nѭӟc, thҫn<br /> quyӅn và thӃ quyӅn ÿã là mӝt. Nói cách khác, Islam vӯa là tôn giáo, vӯa là<br /> phѭѫng cách sӕng cӫa toàn bӝ xã hӝi, tӯ giáo lý, giӟi luұt, nghi lӉ ÿӃn luұt pháp,<br /> chính trӏ, nӃp sӕng,… ÿӅu thӕng nhҩt chһt chӁ trong mӝt tôn giáo.<br /> <br /> /ɉɇQJ 7Kʈ 7KX +ɉ͝QJ 9ɾ WKXɪW QJͯ ,VODPLVP«<br /> <br /> <br /> <br /> Nhѭ vұy, có thӇ nói, nӃu dùng hӋ quy chiӃu Phѭѫng Tây ÿӇ nhìn vào xã hӝi<br /> Islam, thì khó hình dung ra mӝt xã hӝi mà ÿӡi sӕng tôn giáo và ÿӡi sӕng xã hӝi<br /> hòa nhұp làm mӝt. Do ÿó, nhìn chung, Phѭѫng Tây ÿã duy lý hóa Islam, làm mҩt<br /> diӋn mҥo thӵc cӫa xã hӝi Islam giáo nhѭ nó vӕn có.<br /> Xét vӅ mһt hӑc thuұt, cách tiӃp cұn bên ngoài này ÿem lҥi hiӋu quҧ ÿáng thҩt<br /> vӑng và bҧn thân ngѭӡi Muslim cNJng sӁ nәi giұn, do hӑ bӏ hiӇu sai. CNJng có<br /> nghƭa, muӕn thӵc sӵ hiӇu Islam và Islamism, phҧi xem xét nó trong hiӋn thӵc,<br /> mô tҧ ÿúng nhѭ nhӳng gì nó ÿã và ÿang có. NӃu không, sӁ chӍ ÿem lҥi mӝt cách<br /> nhìn phiӃn diӋn, giáo ÿiӅu vӅ hiӋn thӵc Islam giáo.<br /> Cách tiӃp cұn thӭ nhҩt này ÿã dүn ÿӃn ba kӃt quҧ vӅ Islamism:<br /> M͡t là, ÿӗng nhҩt Islam, Islamism vӟi Islam giáo Chính thӕng (Islamic<br /> Fundamentalism). Ĉҥi biӇu cӫa cách tiӃp cұn này là Robert. H. Pelletreau,<br /> Graham Fuller(1) và Fred Halliday(2). Ĉây là mӝt sӵ quy giҧn tӟi mӭc cҭu thҧ cӫa<br /> mӝt sӕ nhà quan sát Phѭѫng Tây. Vì vұy, nó ÿã không nhұn ÿѭӧc sӵ ÿӗng tình<br /> cӫa chính nhӳng ngѭӡi trong giӟi nghiên cӭu.<br /> Martin Kramer, mӝt biên tұp viên và chuyên gia vӅ Islam giáo ӣ Trung Ĉông<br /> ÿã chӍ ra sai lҫm cӫa các nhà nghiên cӭu ÿӗng nhҩt này, và cho rҵng, sӵ ÿӗng<br /> nhҩt Islam giáo vӟi Islamism cӫa các hӑc giҧ Mӻ là mӝt sӵ xúc phҥm ÿӃn Islam<br /> giáo(3). Thұt vұy, lӏch sӱ ÿã chӭng minh, Islam giáo là mӝt nӅn văn minh. Tӯ<br /> trong quá khӭ ÿӃn hiӋn tҥi, nӅn văn minh ҩy ÿã in dҩu ҩn mҥnh mӁ cӫa nó lên<br /> các nӅn văn minh khác. Vì vұy, không thӇ ÿánh ÿӗng mӝt phong trào tôn giáo<br /> vӟi mӝt nӅn văn minh. ĈiӅu ÿó cNJng có nghƭa là vӯa cӕ tình cә súy cho Chӫ<br /> nghƭa Islam giáo Chính thӕng, vӯa muӕn ÿè bҽp mӑi căn tính khác cӫa ngѭӡi<br /> Muslim(4).<br /> Hai là, Islamism là Trào lѭu Islam giáo Chính thӕng (Islamic<br /> Fundamentalism). Nhóm ӫng hӝ quan ÿiӇm này gӗm John Esposito, Robert. H.<br /> Pelletreau, Fred Halliday, Olivier Roy, Daniel Pipes, Gills Kepel, Graham Fuller,<br /> v.v…(Lѭu ý, sӵ liӋt kê chӍ có tính tѭѫng ÿӕi, vì mӝt hӑc giҧ có thӇ ÿӭng trên hai<br /> quan ÿiӇm trong cùng mӝt vҩn ÿӅ).<br /> Theo Global Oneness, “Islamism” dùng ÿӇ chӍ mӝt tұp hӧp các tѭ tѭӣng<br /> chính trӏ xuҩt phát tӯ các quan ÿiӇm khác nhau cӫa Trào lѭu Islam giáo Chính<br /> thӕng (Islamic Fundamentalism), trong ÿó cho rҵng Islam không chӍ là mӝt tôn<br /> giáo, mà còn là mӝt hӋ thӕng chính trӏ chi phӕi nhӳng mӋnh lӋnh pháp lý, kinh tӃ<br /> và xã hӝi cӫa nhà nѭӟc(5). Do ÿó, nhѭ Tarek Osman nhұn xét, Islamism nhѭ mӝt<br /> tiӃng kèn báo hiӋu và ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi muӕn tìm kiӃm mӝt bҧn sҳc, mӝt sӵ<br /> khác biӋt so vӟi văn hóa Phѭѫng Tây, sӵ giàu có, tӵ do,… thì ÿã ÿӃn lúc phҧi<br /> quay trӣ lҥi vӟi tôn giáo thuҫn túy(6).<br /> <br /> 71<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> CNJng ÿi theo hѭӟng tiӃp cұn trên, Daniel Pipes lý giҧi thêm vӅ Islamism hiӋn<br /> nay. Theo ông, Islamism ÿѭӧc coi là sӵ trӣ vӅ vӟi truyӅn thӕng, nhѭng thӵc tӃ lҥi<br /> không nhѭ vұy. NӃu Islam giáo truyӅn thӕng là sӵ mһc khҧi cӫa Allah (Thѭӧng<br /> ĈӃ) cho sӭ giҧ là Mohammad, thì Islamism là ý thӭc hӋ chính trӏ dӵa trên Chӫ<br /> nghƭa Toàn trӏ - ChӃ ÿӝ Cӵc quyӅn(7).<br /> Không quá phӭc tҥp trong cách ÿӏnh nghƭa, vүn có hai hӑc giҧ Islam giáo<br /> ÿӗng quan ÿiӇm vӟi các hӑc giҧ Phѭѫng Tây khi cho rҵng, Islamism là Islam<br /> Chính thӕng (Islamic Fundamentalism), là sӵ thӭc tӍnh ÿӭc tin(8).<br /> Trѭӟc hӃt, cҫn phҧi hiӇu thuұt ngӳ “Fundamentalism” ÿѭӧc dùng ӣ ÿây là có<br /> vҩn ÿӅ cӫa nó. Ĉӕi vӟi ngѭӡi Kitô giáo, chӳ “Fundamentalism” dùng ÿӇ chӍ<br /> nhӳng nhóm ngѭӡi muӕn diӉn giҧi kinh sách theo nghƭa ÿen mà không cҫn xem<br /> xét hoàn cҧnh ra ÿӡi cӫa câu kinh ÿó. Vì vұy, theo hӑ, thuұt ngӳ này hàm ý chӍ<br /> trích, mӍa mai nhӳng ngѭӡi bҧo thӫ trong tôn giáo.<br /> Ngѭӧc lҥi, ÿӕi vӟi ngѭӡi Muslim, thuұt ngӳ này (Islamic Fundamentalism)<br /> ÿӇ chӍ nhóm Islam Chính thӕng mӟi dӵa tín ÿiӅu cӫa hӑ vào Kinh Qur’an và<br /> Sunna. Vì vұy, vӟi hӑ, nӝi dung cӫa tӯ ÿó không xҩu xa nhѭ cách hiӇu cӫa<br /> Phѭѫng Tây(9). Do ÿó, cùng mӝt thuұt ngӳ Fundamentalism nhѭng cách hiӇu ӣ<br /> Phѭѫng Tây và Islam giáo lҥi khác nhau. NӃu trong Kitô giáo, viӋc diӉn giҧi kinh<br /> sách theo nghƭa ÿen mà không căn cӭ vào hoàn cҧnh ra ÿӡi cӫa câu kinh, sӁ là<br /> giáo ÿiӅu, bҧo thӫ, sӁ dүn ÿӃn trì trӋ, chұm hoһc không thӇ phát triӇn. Nhѭng ÿӕi<br /> vӟi tín ÿӗ Muslim, Fundamentalism lҥi không ÿѭӧc hiӇu nhѭ vұy. Theo hӑ, Kinh<br /> Qur’an và Sunna là nӅn tҧng thҫn hӑc và pháp hӑc Islam giáo. Nhóm tín ÿӗ nào<br /> dӵa trên hai nguӗn này làm ÿiӇm tham chiӃu và xuҩt phát ÿiӇm cӫa các tín ÿiӅu<br /> thì ÿѭӧc gӑi là Islamic Fundamentalism. Vì vұy, nӃu ӣ Kitô giáo, ÿó là ÿiӅu cҫn<br /> phê phán, thì ӣ Islam giáo, nó dѭӡng nhѭ là mӝt sӵ quy phөc hoàn toàn Ĉҩng<br /> Tӕi Cao bҵng viӋc thӯa nhұn tính tuyӋt ÿӕi cӫa Kinh Qur’an là không cҫn bàn<br /> luұn. Tuy nhiên, hӑ có trích nguyên văn tinh thҫn cӫa Kinh Qur’an hay không lҥi<br /> là mӝt câu chuyӋn khác. Ĉây chính là vҩn ÿӅ mà mӝt trong hai hình thái căn bҧn<br /> cӫa Islamism gһp phҧi là Islam giáo Chính thӕng.<br /> So sánh nhѭ vұy ÿӇ thҩy, nӃu dùng hӋ quy chiӃu cӫa Phѭѫng Tây ÿӇ lý giҧi<br /> hiӋn tѭӧng Phѭѫng Ĉông, trong ÿó có Islam giáo, ҳt hҷn sӁ gһp phҧi nhӳng<br /> chѭӟng ngҥi ÿӇ tìm ra bҧn chҩt.<br /> Ba là, Islamism còn là khuynh hѭӟng Islam giáo TriӋt ÿӇ (Radical Islamists),<br /> Islam giáo Cӵc ÿoan (Extremists) gҫn vӟi hӋ tѭ tѭӣng phát xít(10). Ĉҥi biӇu cho<br /> quan ÿiӇm này là Pelletreau(11) và Daniel Pipes. Hai vӏ này khҷng ÿӏnh, Islamism<br /> là mӝt hӋ tѭ tѭӣng so sánh vӟi các hӋ tѭ tѭӣng khác cӫa thӃ kӹ XX(12), ÿó là ý<br /> thӭc hӋ chính trӏ dӵa trên Chӫ nghƭa Toàn thӕng (Totalitarianism)(13). Islamism<br /> <br /> /ɉɇQJ 7Kʈ 7KX +ɉ͝QJ 9ɾ WKXɪW QJͯ ,VODPLVP«<br /> <br /> <br /> <br /> nhѭ mӝt phiên bҧn không tѭӣng cӫa thӡi kǤ hiӋn ÿҥi, giӕng nhѭ hӋ tѭ tѭӣng phát<br /> xít cӫa thӃ kӹ XX(14).<br /> Mӝt lҫn nӳa, nhӳng cách nhìn nhұn này bӏ phҧn ÿӕi ngay ӣ Phѭѫng Tây.<br /> Martin Kramer vҥch trҫn sӵ phân chia lұp lӡ có chӫ ÿích cӫa Pelletreau là mang<br /> dөng ý, mӝt viên ÿҥn nhѭng trúng hai ÿích: ÿѭӧc lá phiӃu bҫu cho ông ta khi tӓ<br /> ra chӕng Islam cӵc ÿoan; và viӋc cӕ tình chia cҳt Islam giáo nhѭ vұy ÿã ÿһt ra<br /> ngoài lӅ luұt pháp phong trào Islam khiӃn cho nó “buӝc phҧi cӵc ÿoan”(15).<br /> Quan ÿiӇm cӫa Pipes cNJng bӏ hӑc giҧ Islam giáo Khaled Abou El Fadl phҧn<br /> ÿӕi. Ông cho rҵng, viӋc ÿѭa thҫn hӑc và pháp hӑc Islam vào ÿӡi sӕng không có<br /> nghƭa là ÿem cҧ thҫn quyӅn (Theocray) hay áp dөng chính sách áp bӭc và ÿӝc<br /> ÿoán trong xã hӝi, mà ÿҥo ÿӭc và luân lý cӫa Islam chӍ áp dөng trong nhӳng<br /> trѭӡng hӧp cҫn thiӃt(16).<br /> Tѭѫng tӵ vӟi Fadl, Francois Burgat cho rҵng, nhӳng lý lӁ cӫa Pipes ÿӝc ÿӏa<br /> và nguy hiӇm(17). Amartya Sen, mӝt trong nhӳng bұc thҫy cӫa tѭ tѭӣng ÿѭѫng<br /> ÿҥi ÿã lұt ÿә “lӁ phҧi thông thѭӡng” cӫa mӝt sӕ hӑc giҧ Phѭѫng Tây trong cách<br /> nhìn nhұn vӅ Islam giáo. Ông cho rҵng, thұt kǤ quái khi nhӳng ngѭӡi ÿang muӕn<br /> vѭӧt qua nhӳng căng thҷng và xung ÿӝt gҳn vӟi Islam Chính thӕng lҥi dѭӡng<br /> nhѭ không thӇ xem ngѭӡi Islam bҵng chính con ngѭӡi Islam(18). A. Sen lұp luұn,<br /> ngay cҧ Phѭѫng Tây khi tìm kiӃm mӝt cách ÿiên rӗ cái “Islam ôn hòa”, cNJng cӭ<br /> lүn lӝn giӳa sӵ ôn hòa trong niӅm tin chính trӏ vӟi tính ôn hòa cӫa ÿӭc tin(19).<br /> Các dүn dө nêu trên cho thҩy, nhӳng cách tiӃp cұn vӅ Islamism hiӋn nay<br /> không có sӵ thӕng nhҩt vӅ mһt thuұt ngӳ.<br /> Bernard Lewis, nhà sӱ hӑc hàng ÿҫu vӅ Islam cho rҵng, thuұt ngӳ Islamism<br /> có thӇ gây ra sӵ hiӇu nhҫm(20) vӟi mӝt trào lѭu cӫa Kitô giáo. Theo ông, cách gӑi<br /> “Trào lѭu Chính thӕng” chӍ nên dùng trong phҥm vi cӫa Kitô giáo. Tuy nhiên,<br /> Lewis cNJng không ÿѭa ra mӝt ÿӏnh nghƭa nào thay thӃ cho thuұt ngӳ Islamism.<br /> John Esposito sau này ÿã tránh sӱ dөng thuұt ngӳ “Islamism”. Theo ông, nӃu<br /> có nói vӅ Islam, thì ÿó chӍ là sӵ thӭc tӍnh ÿӭc tin và các hoҥt ÿӝng Islam chӭ<br /> không phҧi Islamism(21). Vì vұy, trong mӝt cuӕn sách ÿѭӧc xuҩt bҧn năm 1992,<br /> John Esposito ÿã ÿһt tiêu ÿӅ “The Islamic Threat: Myth or Reality?” (M͙i ÿe d͕a<br /> Islam: Chuy͏n hoang ÿ˱ͥng hay có th͹c?) ÿӇ khҷng ÿӏnh sӵ mѫ hӗ cӫa các nhà<br /> nghiên cӭu vӅ thuұt ngӳ này.<br /> Tóm lҥi, trong cách tiӃp cұn thӭ nhҩt, Islamism ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa nhѭ sau:<br /> - Islamism ÿѭӧc ÿӗng nhҩt vӟi Islam giáo.<br /> - Islamism là Trào lѭu Islam giáo Chính thӕng.<br /> - Islamism là phong trào ý thӭc hӋ cӵc ÿoan.<br /> <br /> 73<br /> <br />