Vết thương cắt cụt dương vật: Kinh nghiệm 10 năm điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Bình Dân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> VẾT THƯƠNG CẮT CỤT DƯƠNG VẬT: KINH NGHIỆM 10 NĂM ĐIỀU<br /> TRỊ TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY VÀ BỆNH VIỆN BÌNH DÂN<br /> Nguyễn Ngọc Hoàng*, Ngô Xuân Thái**, Nguyễn Ngọc Hà**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị vết thương cắt cụt dương vật tại Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện<br /> Bình Dân.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu báo cáo hàng loạt trường hợp. Chúng tôi báo cáo 49 TH<br /> vết thương cắt cụt dương vật được điều trị tại Bệnh Viện Chợ Rẫy và Bệnh Viện Bình Dân trong 10 năm từ<br /> 2007 - 2017.<br /> Kết quả: 32 TH được bảo quản đúng kỹ thuật và được mổ vi phẫu. Trong đó 05 TH chỉ được nối tĩnh mạch<br /> lưng dương vật; 22 TH nối động mạch và tĩnh mạch lưng dương vật; 05 TH được nối động mạch, tĩnh mạch và<br /> thần kinh lưng dương vật. Kết quả sau mổ cả 32 trường hợp này đều không bị hoại tử phần nối. Trong 17 TH<br /> còn lại, có 11 TH không được nối bằng kính vi phẫu, có 01 TH bị hoại tử đoạn nối; 06 TH được khâu lại mỏm cụt<br /> do không có đoạn dương vật bị cắt.<br /> Kết luận: Bảo quản đoạn dương vật bị đứt lìa đúng kỹ thuật, phẫu thuật sớm là yếu tố quan trọng giúp<br /> cuộc mổ thành công. Nối thần kinh lưng dương vật, động mạch và tĩnh mạch sâu dương vật bằng kính vi phẫu là<br /> yếu tố hạn chế biến chứng sau phẫu thuật.<br /> Từ khoá: vết thương cắt cụt dương vật<br /> ABSTRACT<br /> PENILE AMPUTATION MANAGEMENT: 10-YEARS EXPERIENCE AT CHO RAY AND BINH DAN<br /> HOSPITAL BETWEEN 2007 TO 2017<br /> Nguyen Ngoc Hoang, Ngo Xuan Thai, Nguyen Ngoc Ha<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 3 - 2019: 281 - 285<br /> Objectives: Evaluate the treatment results of penile amputation patients at Cho Ray hospital and Binh<br /> Dan hospital.<br /> Methods: Cases series. We retrospectively report 49 cases of penile amputation at Cho Ray hospital and<br /> Binh Dan hospital in 10 years between 2007 to 2017.<br /> Results: 32 cases who admitted hospital with preserved penile stump were performed surgery by microscopic<br /> loups. Within those 32 cases, 05 cases were anastomosed only the dorsal vein; 22 cases were anastomosed both<br /> dorsal vein and artery; and 05 cases were anastomosed all dorsal vein, dorsal artery and dorsal sensory nerve.<br /> Post-surgery, there’s no necroses in those 32 cases. In other 17 cases, 11 cases were performed surgery without<br /> microscopic loups. Stump necrosis happened in 1 case. 06 cases were closed the proximal penile section because of<br /> penile stump loss.<br /> Conclusion: Stump preservation, early operation were important factors for the success of surgery.<br /> Anastomosing the dorsal vein, artery and dorsal sensory nerve was the factors to reduce the complication.<br /> Keywords: penile amputation<br /> <br /> *<br /> Bệnh viện Đa Khoa vùng Tây Nguyên Bộ môn Tiết Niệu học – Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> **<br /> <br /> <br /> Tác giả liên lạc: BS. Ngô Xuân Thái ĐT: 0918017034 Email: cngoxuanthaidr@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Tiết Niệu – Thận Học 281<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ gian từ lúc tổn thương đến lúc nhập viện, thời<br /> gian từ lúc tổn thương đến lúc phẫu thuật, thời<br /> Vết thương cắt cụt dương vật (DV) là một<br /> gian phẫu thuật, thời gian thiếu máu nóng, thời<br /> thương tổn tương đối ít gặp thuộc cấp cứu tiết<br /> gian thiếu máu lạnh, phương pháp phẫu thuật,<br /> niệu, nam khoa và có liên quan với các chuyên<br /> phương pháp phẫu thuật được thu thập.<br /> khoa khác như: tâm lý, tâm thần, thẩm mỹ, vì có<br /> nhiều nguyên nhân gây ra, làm mất liên tục một Chúng tôi hẹn bệnh nhân tái khám và đánh<br /> phần hay toàn bộ dương vật và rất thường gặp ở giá kết quả sau điều trị. Kết quả sau phẫu thuật<br /> lứa tuổi lao động còn hoạt động tình dục(9). Tại được đánh giá dựa trên mức độ hồi phục của<br /> Mỹ, mỗi năm có khoảng 250 trường hợp cắt cụt bệnh nhân. DV sau mổ không bị hoại tử và đáp<br /> dương vật được nhập viện và tỷ lệ tử vong 9%, ứng được chức năng đi tiểu được xem như mổ<br /> tỷ lệ đòi tự sát cao 6%(12). đã đạt. DV được phục hồi thành công khi DV<br /> cương không bị cong; chức năng cảm giác, chức<br /> Với cơ chế tổn thương và bệnh cảnh lâm<br /> năng cương và chức năng đi tiểu của DV còn<br /> sàng rất đa dạng và phức tạp hơn nếu đi kèm<br /> nguyên vẹn. Đánh giá các biến chứng khác như:<br /> với các tổn thương khác như bìu, xương chậu…<br /> cong DV, sẹo DV, cương đau DV…<br /> Nếu chẩn đoán và điều trị không đúng và không<br /> kịp thời sẽ để lại các biến chứng lâu dài về chức Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân được<br /> năng tiết niệu, sinh dục và thẩm mỹ của DV, đặc đánh giá dựa trên 3 mức độ:<br /> biệt ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của Tốt: Phục hồi cả hai chức năng sinh dục và<br /> bệnh nhân(5,11). chức năng đường tiết niệu.<br /> Nguyên nhân được chia làm 3 nhóm: Trung bình: Chỉ phục một trong hai chức<br /> năng sinh dục hoặc đường tiết niệu.<br /> + Bệnh nhân tự cắt do rối loạn tâm<br /> Xấu: Cả hai chức năng không phục hồi sau<br /> thần(3,4).<br /> điều trị.<br /> + Bị người khác cắt do mâu thuẫn tình<br /> KẾT QUẢ<br /> cảm, ghen tuông(1,4).<br /> Trong thời gian 10 năm từ 2007-2017,<br /> + Vết thương đứt lìa do tai nạn lao động<br /> chúng tôi điều trị và theo dõi được 49 trường<br /> hoặc tai nạn giao thông. Vết thương rất phức<br /> hợp vết thương cắt cụt dương vật thỏa tiêu<br /> tạp, thường dập nát, phẫu thuật nối khó khăn(10).<br /> chuẩn chọn mẫu. Tuổi trung bình 36,513,4;<br /> Do đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này<br /> nhỏ nhất là 16 tuổi và lớn nhất là 83 tuổi. Bệnh<br /> nhằm đánh giá kết quả điều trị vết thương cắt<br /> nhân đã kết hôn chiếm 59,6%, chủ yếu là lao<br /> cụt dương vật tại hai trung tâm Tiết Niệu lớn ở<br /> động chân tay (81,6%).<br /> Việt Nam là Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện<br /> Tự hủy hoại cơ thể và bị người khác cắt do<br /> Bình Dân.<br /> mâu thuẫn tình cảm là 2 nguyên nhân thường<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU gặp nhất (mỗi nhóm chiếm 42,9%); Các nguyên<br /> Chúng tôi hồi cứu tất cả các trường hợp nhân khác bao gồm: tai nạn lao động (8,1%); tai<br /> (TH) bệnh nhân bị vết thương cắt cụt DV có nạn giao thông (6,1%). Các vật gây thương tích<br /> can thiệp phẫu thuật trong 10 năm từ 2007- bao gồm dao (53,1%); kéo (26,5%); dây kim loại<br /> 2017 tại hai trung tâm Tiết Niệu lớn ở thành (6,1%) và máy cắt (8,2%) (Hình 1).<br /> phố Hồ Chí Minh là Bệnh viện Chợ Rẫy và Bảo quản đoạn DV đúng kỹ thuật là đoạn<br /> Bệnh viện Bình Dân. DV bị đứt lìa được rửa sạch, gói vào gạc và bỏ<br /> Các biến số tuổi, nguyên nhân gây thương vào 2 túi nilon, sau đó cho vào thùng nước đá<br /> tích, vật gây thương tích, bảo quản đoạn dương đang tan hoặc ở nhiệt độ - 4℃ và chuyển đến<br /> vật, triệu chứng bệnh nhân lúc nhập viện, thời bệnh viện tuyến trên. Trong 49 trường hợp cắt<br /> <br /> <br /> 282 Chuyên Đề Tiết Niệu – Thận Học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> cụt DV, có 32 trường hợp bảo quản đúng kỹ Về phương pháp phẫu thuật, 6 TH không<br /> thuật (65,3%), 11 TH không được bảo quản mang đoạn dương vật đứt lìa đến bệnh viện nên<br /> (22,5%), 6 TH còn lại không có đoạn dương vật được xử trí phẫu thuật tạo hình mỏm cụt. 43 TH<br /> đứt lìa (12,2%). còn lại được phẫu thuật nối dương vật, trong đó<br /> 31 TH có sử dụng và 11 TH không được sử dụng<br /> kính vi phẫu trong lúc mổ. Trong số 32 TH có sử<br /> dụng kính vi phẫu, 5 TH được nối tĩnh mạch<br /> lưng DV; 22 TH được nội tĩnh mạch và động<br /> mạch lưng DV; 5 TH được nối cả tĩnh mạch,<br /> động mạch và thần kinh lưng dương vật (Bảng<br /> 2). Một trường hợp đứt gốc dương vật và bìu,<br /> được tạo hình dương vật bằng vạt da cẳng tay<br /> quay (Hình 4).<br /> Bảng 1: Thời gian từ lúc tổn thương đến lúc nhập<br /> viện, từ lúc tổn thương đến lúc phẫu thuật, thời gian<br /> phẫu thuật, thời gian thiếu máu nóng và thời gian<br /> Hình 1: Một TH vết thương DV do dao cắt trong lúc thiếu máu lạnh<br /> Trung vị Nhỏ nhất - lớn<br /> ngủ do mâu thuẫn tình cảm (ph) nhất (ph)<br /> Các triệu chứng lâm sàng bao gồm: sưng Thời gian tổn thương - nhập viện 300 40 - 2650<br /> đau dương vật (67,3%), chảy máu (69,4%), hoại Thời gian tổn thương - phẫu thuật 510 100 - 2140<br /> tử một phần DV (8,2%), bí tiểu (6,1%), dị vật (4,1%). Thời gian phẫu thuật 180 30 – 330<br /> Thời gian thiếu máu lạnh 390 100 – 990<br /> Thời gian tổn thương – nhập viện, thời gian Thời gian thiếu máu nóng 250 100-400<br /> tổn thương – phẫu thuật, thời gian phẫu thuật,<br /> thời gian thiếu máu nóng, thời gian thiếu máu<br /> lạnh được trình bày trong Bảng 1.<br /> Bảng 2: Phương pháp phẫu thuật và biến chứng của từng phương pháp<br /> Kết quả - Biến chứng<br /> Phương pháp mổ<br /> Hoại tử da Rối loạn cương Rối loạn cảm giác<br /> Có sử dụng Nối TM lưng DV (5 TH) 2TH (40%) 3 TH (60%) 4 TH (80%)<br /> kính vi phẫu Nối TM, ĐM lưng DV (22 TH) 6 TH (27,3%) 9 TH (40,9%) 10 TH (45,5%)<br /> (32 TH) Nối TM, ĐM và TK lưng DV (5 TH) 4 TH (20%) 0 TH (0%) 0 TH (0%)<br /> 10 TH hoại tử đoạn xa DV<br /> Không sử dụng kính vi phẫu<br /> 01 TH đoạn xa DV vẫn sống nhưng biến chứng hoại tử da, rối loạn<br /> (11 TH)<br /> cương và rối loạn cảm giác.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Trường hợp cắt cụt ngay gốc dương vật, xử trí bằng cách hạ bó mạch thượng vị dưới nối với bó mạch<br /> lưng dương vật<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Tiết Niệu – Thận Học 283<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> Việc nối được thần kinh lưng dương vật giúp<br /> đảm bảo được dương vật không bị dị cảm và rối<br /> loạn cương sau mổ (Hình 2, 3).<br /> Đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh<br /> nhân sau mổ, chúng tôi ghi nhận 7 TH đạt kết<br /> quả tốt (phục hồi cả chức năng tiết niệu và sinh<br /> dục, chiếm 14,3%), 29 TH đạt kết quả trung bình<br /> (chỉ phục hồi một trong hai chức năng tiết niệu<br /> hoặc sinh dục, chiếm 59,2%), 13 TH còn lại đạt<br /> Hình 3: Dương vật cắt cụt được phục hồi sau phẫu kết quả xấu (không hồi phục cả 2 chức năng tiết<br /> thuật (Bệnh nhân TĐH, tự cắt do dùng ma túy) niệu và sinh dục, chiếm 26,5%) (Bảng 3).<br /> Bảng 3. Chất lượng cuộc sống<br /> Chất lượng cuộc sống Tốt Trung bình Xấu<br /> Số TH (%) 7 (14,3%) 29 (59,2%) 13 (26,5%)<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Hai nhóm nguyên nhân thường gặp<br /> Tự cắt do rối loạn (RL) tâm thần 42,9%; bị cắt<br /> do mâu thuẫn tình cảm 42,9%.<br /> Theo Morrison SD(8), tại Mỹ năm 2017: tự cắt<br /> do RL tâm thần 55,8%; bị cắt do mâu thuẫn tình<br /> Hình 4: Bệnh nhân N. A. T. bị máy quạt nuôi tôm cắt<br /> cảm 23,1%.<br /> gốc dương vật và bìu, được mổ tạo hình dương vật<br /> bằng vạt da cẳng tay quay Thời gian thiếu máu<br /> Kết quả Bảng 2 cho thấy việc nối được mạch Thời gian thiếu máu được chúng tôi ghi<br /> máu dương vật, đặc biệt là tĩnh mạch lưng nhận cũng có sự tương đồng so với các tác giả<br /> dương vật rất quan trọng cho việc đảm bảo cho khác (Bảng 4).<br /> đoạn xa dương vật có thể sống được sau mổ.<br /> Bảng 4: So sánh thời gian với một số tác giả khác<br /> (6) (2) (1) (7)<br /> Thời gian (phút) Li GZ Dương Quang Vũ Biswas G Mcaninch JW Nghiên cứu này<br /> (n = 11) (n = 13) (n=36) (n=17) (n = 43)<br /> Thời gian thiếu máu toàn bộ 378±342 348±172 - - 444±207<br /> Thời gian mổ 192±342 150±210 180±55<br /> Thời gian thiếu máu lạnh - - 1080 960 990<br /> Thời gian thiếu máu nóng - - 360 340 400<br /> Bảo quản đoạn DV quản ở nhiệt độ - 40C.<br /> Được bảo quản 32 TH đều mổ đạt, thời gian Phương pháp phẫu thuật<br /> thiếu máu lạnh 16,5 giờ. 6 TH không có đoạn xa DV được phẫu thuật<br /> Theo Drewicz, nếu bảo quản tốt thời gian tạo hình mỏm cụt (hẹp niệu đạo 3 TH).<br /> thiếu máu lạnh 24 giờ. 11 TH nối DV không vi phẫu, 1 TH đoạn xa<br /> Đây là ghép cơ quan tự thân. dương vật sống được sau phẫu thuật, nhưng<br /> Cần xử lý và bảo quản đoạn DV trong môi biến chứng hoại tử da, rối loạn cương và rối loạn<br /> trường lạnh càng sớm càng tốt. cảm giác.<br /> Không đề trực tiếp vào nước đá mà cho vào 32 TH nối DV vi phẫu, kết quả 32 TH đều<br /> túi nylon rồi đặt vào bình nước đá hoặc bảo sống sau phẫu thuật, nhưng có 8 TH bị hẹp niệu<br /> <br /> <br /> 284 Chuyên Đề Tiết Niệu – Thận Học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đạo sau mổ (Bảng 2). thần kinh (TK) lưng DV sẽ là giảm đáng kể biến<br /> Biến chứng liên quan đến phương pháp phẫu chứng sau phẫu thuật. Theo Morrison MD(8Error!<br /> Reference source not found.) 2018, vi phẫu nối TM, ĐM, TK<br /> thuật<br /> là tiêu chuẩn vàng để phục hồi chức năng DV<br /> Từ kết quả này cho thấy, phương pháp vi<br /> (Bảng 5).<br /> phẫu nối tĩnh mạch (TM), động mạch (ĐM),<br /> Bảng 5: Tương quan giữa phương pháp phẫu thuật và biến chứng<br /> Phẫu thuật Hoại tử da RL cương RL cảm giác<br /> Không nối mạch máu và thần kinh (1 TH) 1 TH (100%) 1 TH (100%) 1 TH (100%)<br /> Nối TM lưng DV sâu (5 TH) 2 TH (40%) 3 TH (60%) 4 TH (80%)<br /> Nối TM, ĐM lưng DV (22 TH) 6 TH (27,3%) 9 TH (40,9%) 10 TH (45,5%)<br /> Nối TM, ĐM, TK lưng DV (5 TH) 1 TH (20%) 0 TH (0%) 0 TH (0%)<br /> Về chất lượng cuộc sống, chúng tôi ghi nhận TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> kết quả tốt sau mổ, đạt được cả chức năng 1. Biswas G (2013). “Technical considerations and outcomes in<br /> đường Tiết Niệu và chức năng sinh dục chiếm penile replantation”. Semin Plast Surg, 27:205-210.<br /> 2. Dương Quang Vũ, Phạm Nam Việt (2004). “Vết thương đứt lìa<br /> 14,3 %. Kết quả trên cũng khá tương đồng với dương vật: Nhân 10 TH tại BV Chợ Rẫy (1994 - 2003)”. Y học TP.<br /> tác giả Morison (Bảng 6). Hồ Chí Minh, 8(2):189.<br /> 3. El Harrech Y, Abaka N, Ghoundale O, Touiti D (2013). “Genital<br /> Bảng 6: Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân self-amputation or the Klingsor syndrome: Successful non-<br /> Chất lượng cuộc sống Tốt Trung bình Xấu microsurgical penile replantation”. Urol Ann, 5: 305-308.<br /> Chúng tôi 14,3% 59,2% 26.5% 4. Ivanovski O, Stankov O, Kuzmanoski M, Saidi S, Banev S,<br /> Morison 16,7% 52,3% 31% Filipovski V, Lekovski L, Popov Z (2017). “Penile strangulation:<br /> two case reports and review of the literature”. The Journal of<br /> KẾT LUẬN Sexual Medicine, 4(6):1775-1780.<br /> 5. Jezior JR, Brady JD, Schlossberd SM (2001). “Management of<br /> Qua 49 TH vết thương đứt lìa dương vật penile amputation injuries”. World J Surg, 25(12):1602-1609.<br /> trong 10 năm từ 2007 – 2017 tại hai trung tâm 6. Li GZ, Man LB, He F, Huang GL (2013). “Replantation of<br /> amputated penis in Chinese men: A meta-analysis”. Zhonghua<br /> Tiết Niệu lớn tại Việt Nam, chúng tôi ghi nhận<br /> Nan Ke Xue, 19:722-726.<br /> bệnh nhân thường trong độ tuổi lao động, còn 7. McAninch JW, Santucci RA (2002). “Genitourinary Trauma, In:<br /> hoạt động tình dục. Walsh PC et al (eds)”. Campbells Urology, W.B Saunders, pp.3707-3744.<br /> 8. Morrison SD, Shakir A, Vyas KS, Remington AC, Mogni B<br /> Nguyên nhân thường gặp nhất là do bệnh (2017). “Penile replantation: A Retrospective Analysis of<br /> nhân tự cắt do rối loạn tâm thần hoặc do bị Outcomes and Complications”. J Reconstr Microsurg, 33(4):227-232.<br /> 9. Reddy SVK, Basha AS, Sreenivas K (2014). “Penile injuries: A<br /> người khác cắt (vợ hoặc bạn tình) do mâu<br /> 10-year experience”. Canadian Urological Association Journal,<br /> thuẫn tình cảm. Việc xử lý, bảo quản đoạn 8(9-10):626-631.<br /> dương vật bị đứt lìa tốt, đúng kỹ thuật, và 10. Roche NA, Vermeulen BT, Blondeel PN, Stillaert FB (2012).<br /> “Technical recommendations for penile replantation based on<br /> phẫu thuật sớm là những yếu tố quan trọng lessons learned from penile reconstruction”. J Reconstr<br /> giúp cuộc mổ thành công. Microsurg, 28: 247-250.<br /> 11. Trần Quán Anh (2003). “Vết thương dương vật”. In Bệnh học Tiết<br /> Phãu thuật vi phẫu là cần thiết để đảm bảo niệu. NXB Y Học, pp.199-207.<br /> sự thành công của phẫu thuật. Trong đó, việc nối 12. Van der Merwe A, Graewe F, et al (2017). “Penile<br /> tĩnh mạch và động mạch lưng dương vật giúp allotransplantation for penis amputation following ritual<br /> circumcision: a case report with 24 months of follow-up”. The<br /> đảm bảo đoạn xa dương vật có thể sống được, lancet, 390(10099):1038-1047.<br /> giảm tỉ lệ biến chứng hoại tử da. Việc nối thần<br /> kinh lưng dương vật giúp giảm tỉ lệ rối loạn Ngày nhận bài báo: 01/04/2019<br /> cương và rối loạn cảm giác dương vật sau mổ. Ngày phản biện nhận xét bài báo: 05/05/2019<br /> Ngày bài báo được đăng: 10/06/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Tiết Niệu – Thận Học 285<br />