zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y khoa - Dược

Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 3 - Viêm gan siêu vi B

Chia sẻ: Tu Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Báo xấu

151
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung trình bày trong chương 3 gồm có: Khái quát về bệnh viêm gan siêu vi B, vài đặc điểm của siêu vi B, xác định bệnh viêm gan siêu vi b, diễn tiến của bệnh viêm gan siêu vi B.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 3 - Viêm gan siêu vi B

CHÖÔNG III VIEÂM GAN SIEÂU VI B I. Khaùi quaùt veà beänh vieâm gan sieâu vi B Vieâm gan sieâu vi B cuõng ñöôïc xeáp vaøo loaïi beänh truyeàn nhieãm, lan roäng khaép nôi treân theá giôùi, vaø coù möùc ñoä nguy hieåm vöôït xa so vôùi beänh vieâm gan sieâu vi A. Hieän treân theá giôùi coù khoaûng 300 trieäu ngöôøi ñang maéc beänh vieâm gan sieâu vi B maïn tính, vaø öôùc tính trong soá ñoù coù chöøng 250 ngaøn ngöôøi seõ cheát vì beänh naøy moãi naêm. Rieâng ôû Vieät Nam, soá ngöôøi nhieãm sieâu vi B ñöôïc öôùc tính laø khoaûng töø 15% ñeán 20%. Nhö vaäy, ít nhaát laø cöù khoaûng 6 ñeán 7 ngöôøi thì coù moät ngöôøi bò nhieãm sieâu vi B. Con soá naøy quaû thaät raát coù yù nghóa ñoái vôùi nhöõng ai töø tröôùc ñeán nay chöa thaät söï quan taâm ñeán caên beänh nguy hieåm naøy. Vieâm gan sieâu vi B laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng nhaát daãn ñeán chai gan vaø ung thö gan. Coù khoaûng 10% soá ngöôøi nhieãm sieâu vi B coù 59
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn nguy cô seõ phaùt trieån thaønh vieâm gan maïn tính. Phuï nöõ trong thôøi kyø sanh nôû bò nhieãm sieâu vi B coù theå seõ laây beänh sang cho con moät caùch deã daøng. Töø ñoù, chuùng ta coù theå deã daøng hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa chuû tröông chuûng ngöøa vieâm gan sieâu vi B cho treû sô sinh hieän nay. Sieâu vi B laây lan qua ñöôøng maùu, kim chích khoâng tieät truøng vaø ngay caû qua hoaït ñoäng tình duïc. Beänh seõ caøng trôû neân nguy hieåm hôn neáu bò nhieãm cuøng luùc vôùi caùc loaïi sieâu vi vieâm gan khaùc, hoaëc luùc cô theå ñang nhieãm truøng. Beänh tieán trieån gaây ra chai gan, vaø vieäc söû duïng röôïu, bia caøng thuùc ñaåy nhanh choùng hôn nöõa quaù trình naøy. Vieâm gan sieâu vi B laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính gaây ra vieâm gan caáp tính (acute hepatitis) vaø ung thö gan (liver cancer). Tuy thuoác chích ngöøa vieâm gan B ñaõ coù töø hôn 20 naêm qua, nhöng beänh vaãn tieáp tuïc lan traøn khaép nôi treân theá giôùi. Tyû leä maéc beänh thöôøng cao hôn ôû caùc nöôùc ngheøo hoaëc caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vaø giaûm thaáp ôû caùc nöôùc giaøu coù. Noùi chung, tyû leä nhieãm beänh naøy treân toaøn theá giôùi bieán ñoäng töø moät phaàn ngaøn (nôi thaáp nhaát) cho ñeán moät phaàn tö (nôi cao nhaát). Tính toång quaùt treân toaøn theá giôùi hieän coù ít 60
Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi B nhaát laø 300 trieäu ngöôøi ñang bò vieâm gan sieâu vi B, vaø möùc ñoä töû vong haøng naêm laø khoaûng 250.000 ngöôøi. Theo nhö caùc soá lieäu thoáng keâ hieän nay thì caùc nöôùc nhö Hoa Kyø, Canada, Australia, New Zealand, vaø moät soá nöôùc chaâu AÂu nhö Phaùp, Thuïy Só, Ñöùc ... laø nhöõng nöôùc coù tyû leä beänh vieâm gan sieâu vi B thaáp nhaát, chæ töø 0,1 cho ñeán 2% maø thoâi. Ngöôïc laïi, caùc nöôùc chaâu AÙ noùi chung ñöôïc xem laø coù tyû leä maéc beänh naøy khaù cao. Tuy nhieân, duø laø raát thaáp thì moãi naêm ôû Hoa Kyø ngöôøi ta cuõng öôùc tính coù töø 140.000 ñeán 320.000 tröôøng hôïp nhieãm sieâu vi B! II. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi B Laàn ñaàu tieân ngöôøi ta “caûm nhaän” ñöôïc söï hieän dieän cuûa sieâu vi B laø vaøo nhöõng naêm 1880, khi coù moät soá beänh nhaân boãng nhieân nhieãm beänh gan, vaøng da sau khi ñöôïc chuûng ngöøa beänh ñaäu muøa. Vôùi nhaän xeùt naøy, ngöôøi ta cho raèng beänh vieâm gan cuõng coù theå laây qua maùu. Luùc baáy giôø, moät giaû thuyeát ñöôïc ñaët ra laø coù 2 loaïi vieâm gan. Loaïi thöù nhaát laây lan qua thöùc aên, nöôùc uoáng, gaây ra bôûi “vi khuaån vieâm gan nhieãm ñoäc” (infectious hepatitis), chính laø sieâu vi A maø chuùng ta ñaõ coù dòp tìm hieåu. 61
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Loaïi thöù hai laây lan ñöôïc qua ñöôøng maùu, gaây ra bôûi “vi khuaån vieâm gan huyeát töông” (serum hepatitis), maø phaûi sau naøy ngöôøi ta môùi bieát ñoù laø sieâu vi B. Phaûi ñeán thaäp nieân 1960 ngöôøi ta môùi chöùng minh ñöôïc giaû thuyeát treân moät caùch cuï theå, nhôø vaøo phöông phaùp xeùt nghieäm maùu ñaëc bieät. Trong huyeát töông cuûa moät soá beänh nhaân vieâm gan thuoäc loaïi “laây lan qua ñöôøng maùu”, ngöôøi ta phaùt hieän ñöôïc moät chaát khaùng nguyeân ñaëc bieät (Antigen, vieát taét laø Ag, sau naøy ñöôïc goïi laø HBsAg). Vaø ñeán naêm 1970, khoa hoïc gia Dane laàn ñaàu tieân nhaän dieän ñöôïc sieâu vi B döôùi kính hieån vi ñieän töû. Phaân töû do oâng nhaän dieän ñöôïc goïi teân laø Dane particle, kích thöôùc laø 42 nm,1 coù moät voû beân ngoaøi chöùa khaùng nguyeân HBsAg vaø moät nhaân beân trong goàm chaát DNA cuûa sieâu vi vieâm gan B vaø chaát ñaïm, goïi laø “core protein”. Nhaân protein naøy coù theå ñöôïc tìm thaáy khi thöû maùu (HBeAg). Khaùm phaù naøy ñaùnh daáu moät böôùc tieán voâ cuøng quan troïng trong söï hieåu bieát cuûa nhaân loaïi veà beänh vieâm gan. 1 Nanometer, vieát taét laø nm, ñôn vò ño löôøng coù giaù trò chieàu daøi baèng 1 phaàn tyû cuûa meùt. 62
Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi B Sieâu vi B hieän dieän gaàn nhö ôû khaép moïi nôi treân theá giôùi, thuoäc loaïi DNA trong nhoùm sieâu vi Hepadnavirus, ñöôïc xem laø moät trong nhöõng sieâu vi coù kích côõ nhoû nhaát hieän nay. Sieâu vi B coù moät lôùp voû raát chaéc chaén ñeå baûo veä, neân coù theå soáng soùt trong thieân nhieân raát laâu maø khoâng bò thay ñoåi. Moâi tröôøng laïnh ñeán aâm 20 ñoä C cuõng khoâng taùc ñoäng gì ñeán chuùng trong voøng 15 naêm tieáp. Neáu nhieät ñoä xuoáng ñeán aâm 80 ñoä C, chuùng vaãn coù theå chòu ñöôïc ñeán ñöôïc 2 naêm! Vôùi ñieàu kieän nhieät ñoä bình thöôøng trong phoøng, sieâu vi B coù theå soáng ñöôïc 6 thaùng, vaø neáu nhö bò laøm khoâ trong voøng töø 3 ñeán 4 tuaàn, sieâu vi B vaãn giöõ nguyeân ñöôïc khaû naêng taøn phaù teá baøo gan khi xaâm nhaäp vaøo cô theå chuùng ta sau ñoù. Sieâu vi B taäp trung chuû yeáu trong maùu ngöôøi nhieãm beänh. Trong caùc moâ vaø dòch tieát cuûa cô theå cuõng coù sieâu vi, nhöng ít hôn. Vì theá maø sieâu vi B laây lan chuû yeáu qua ñöôøng maùu. Tuy vaäy, gan môùi laø ñoái töôïng taán coâng cuûa sieâu vi B khi xaâm nhaäp ñöôïc vaøo cô theå. Sieâu vi B xaâm nhaäp vaøo töøng teá baøo cuûa gan vaø sinh tröôûng raát nhanh choùng, “vi khuaån hoùa” ngay chính caùc teá baøo cuûa gan, vaø ñieàu khieån caùc teá baøo naøy theo höôùng cuûa chuùng. Sau ñoù, chuùng daàn daàn laøm chuû hoaøn toaøn cô quan naøy vaø 63
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn töø ñoù lieân tuïc ñieàu khieån baèng nhöõng “meänh leänh” rieâng cuûa chuùng. Söï chieám quyeàn naøy gaây ra nhieàu haäu quaû tai haïi. Ngoaøi vieäc xaâm nhaäp vaøo caùc teá baøo gan, sieâu vi B coøn thaâm nhaäp ñeán taän caáu truùc DNA cuûa teá baøo gan, laøm thay ñoåi ñaëc tính di truyeàn cuûa caùc teá baøo chuû moät caùch raát “töï nhieân”. Söï saùp nhaäp nhieãm theå naøy ñöôïc thaáy roõ raøng nhaát ôû caùc teá baøo ung thö gan gaây ra do beänh vieâm gan B maïn tính. Maëc duø coù nhöõng naêng löïc phaù hoaïi raát gheâ gôùm nhö theá, nhöng sieâu vi B chæ coù theå phaùt huy ñöôïc söï taøn ñoäc cuûa chuùng neáu nhö khoâng gaëp phaûi moät “phoøng tuyeán” baûo veä naøo. Vôùi söï hieåu bieát thích ñaùng, chuùng ta coù theå haïn cheá ñöôïc raát nhieàu nhöõng nguy cô do chuùng gaây ra, vôùi ñieàu kieän laø phaûi coù moät söï quan taâm chuù yù ñuùng möùc. Chæ caàn bò ñun soâi ôû 1000C trong voøng töø 1 ñeán 5 phuùt, sieâu vi B seõ phaûi “vónh bieät coõi ñôøi”. Neáu muoán “taán coâng” baèng hoaù chaát, phaûi duøng ñeán glutaraldehyde, chloroform hoaëc formalin. Caùc bieän phaùp nhö tia cöïc tím (ultraviolet radiation), ether hoaëc coàn khoâng ñuû maïnh ñeå dieät ñöôïc sieâu vi vieâm gan B. Vì laø moät beänh truyeàn nhieãm, neân sieâu vi B laø moái ñe doaï chung cho taát caû moïi ngöôøi. Sieâu vi B 64
Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi B thöôøng ñöôïc tìm thaáy nhieàu nhaát trong maùu, moà hoâi, nöôùc boït, nöôùc maét, nöôùc tieåu vaø tinh dòch cuûa ngöôøi coù beänh. Töø nhöõng “nguoàn cung caáp” naøy, chuùng seõ laây lan tröïc tieáp sang ngöôøi khaùc khi coù nhöõng söï tieáp xuùc thuaän tieän. Nhöng hai con ñöôøng laây lan deã daøng nhaát vaãn laø maùu vaø tinh dòch. Tuy nhieân, tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi ngöôøi beänh haøng ngaøy cuõng coù theå bò laây töø moà hoâi, nöôùc maét cuûa ngöôøi beänh. Tuy sieâu vi B cuõng ñöôïc tìm thaáy trong nöôùc boït cuûa ngöôøi beänh, nhöng ñöôøng laây lan naøy raát khoù thöïc hieän neân cho ñeán nay chöa coù ai bò laây beänh vì aên uoáng chung vôùi ngöôøi coù beänh. Laây lan qua maùu laø moät trong hai con ñöôøng chính ñeå sieâu vi B xaâm nhaäp cô theå ngöôøi khoeû maïnh. Tröôùc ñaây, vieäc nhaän tieáp maùu cuûa ngöôøi khaùc vaãn laø nguyeân nhaân chính gaây ra beänh vieâm gan B, vì caùc bieän phaùp kieåm soaùt nguoàn maùu coøn chöa chaët cheõ. Tyû leä maéc beänh vieâm gan sieâu vi B cuûa nhöõng ngöôøi nhaän maùu trong khoaûng thaäp nieân 1960 laø treân 50%. Maùu cuûa ngöôøi coù beänh chöùa raát nhieàu sieâu vi B, neân chæ caàn “moät gioït maùu ñaøo” cuûa ngöôøi beänh ñöôïc ñöa vaøo cô theå ngöôøi khoeû maïnh laø ngay laäp töùc coù theå saûn sinh ra “hôn moät ao... sieâu vi B” chæ trong thôøi gian raát ngaén. Ngaøy nay, caùc bieän phaùp kieåm tra vaø xöû lyù maùu ñaõ tieán boä raát nhieàu, ñaûm baûo ñöôïc tính an toaøn khaù cao 65
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn cho ngöôøi nhaän maùu. Tuy nhieân, ngöôøi ta öôùc tính vaãn coù theå coù 1 trong soá 63.000 ngöôøi nhaän maùu coù nguy cô bò nhieãm khuaån. Ngoaøi con ñöôøng truyeàn maùu, sieâu vi B cuõng laây lan qua baát cöù hình thöùc naøo laøm cho cô theå tieáp xuùc vôùi maùu cuûa ngöôøi beänh, chaúng haïn nhö duøng chung caùc duïng cuï kim tieâm, dao caïo, baám moùng tay, baøn chaûi raêng... Neân nhôù laø khoâng caàn phaûi ... nhìn thaáy maùu môùi goïi laø coù nguy cô laây nhieãm. Caùc veát thöông, veát saây saùt ngoaøi da hoaëc caùc caùc veát loeùt ôû nieâm maïc mieäng, maét, muõi... cuûa ngöôøi beänh laø nhöõng “oå sieâu vi” maø neáu voâ tình chaïm vaøo thì sau ñoù coù theå seõ bò sieâu vi B xaâm nhaäp. Caùc dòch vuï taäp theå nhö chaâm cöùu, xaâm mình, xoû tai, caïo gioù, caét leå, hôùt toùc ... khi khoâng ñöôïc tieät truøng ñuùng phöông phaùp seõ coù nhieàu nguy cô truyeàn beänh. Vì chæ caàn moät trong soá caùc khaùch haøng laø ngöôøi coù beänh thì nhieàu ngöôøi khaùc seõ raát deã... tieâu theo. Söï laây lan qua maùu ñoâi khi cuõng xaûy ra moät caùch giaùn tieáp. Maùu cuûa ngöôøi beänh neáu bò dính vaøo beà maët caùc duïng cuï hoaëc thaäm chí maët baøn, gheá, coù 66
Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi B theå seõ ... naèm chôø ôû ñoù cho ñeán khi coù dòp. Bôûi vì ngay caû khi maùu ñaõ khoâ haún ñi, sieâu vi B vaãn coù theå “aùn binh baát ñoäng” maø chöa heà bò thöông toån gì. Chæ caàn voâ tình chaïm tay vaøo ñoù, roài laùt sau gaõi nheï treân da... baïn coù theå ñaõ kyù vaøo baûn aùn... vieâm gan B cho chính mình. Töông töï nhö vôùi AIDS, nhöõng ngöôøi tieâm chích ma tuyù laø ñoái töôïng soá moät trong vieäc laây lan sieâu vi B, bôûi vì ñieàu kieän veä sinh hoaëc tieät truøng ñoái vôùi soá ñoái töôïng naøy gaàn nhö laø raát thaáp. Con ñöôøng thöù hai ñeå sieâu vi B laây lan laø qua caùc hoaït ñoäng tình duïc vôùi ngöôøi coù beänh. Ñaây laø phöông thöùc nhieãm sieâu vi B chuû yeáu ôû caùc nöôùc giaøu coù, khi maø söï laây lan qua ñöôøng maùu thöôøng ñöôïc khoáng cheá moät caùch hieäu quaû hôn. Tinh dòch hoaëc dòch tieát ra ôû aâm ñaïo cuûa ngöôøi coù mang sieâu vi B coù “noàng ñoä” thaáp hôn trong maùu. Nhöng chæ caàn moät ít sieâu vi B trong tinh dòch hoaëc dòch tieát ôû aâm ñaïo (vaginal discharge) cuõng coù theå xaâm nhaäp vaøo cô theå khi giao caáu vôùi ngöôøi coù beänh. Ñieàu quan troïng laø, ngöôøi nhieãm sieâu vi B khoâng coù trieäu chöùng gì ñeå töï bieát, neân neáu laø moät ngöôøi thuoäc daïng “cuûa chung”, hoï seõ laàn löôït truyeàn beänh cho taát caû nhöõng ai ñeán quan heä tình duïc vôùi hoï moät caùch deã daøng, nhanh choùng. 67
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Vì nguy cô laây lan qua ñöôøng tình duïc laø khaù cao, neân vieäc söû duïng bao cao su khi giao hôïp vôùi moät ngöôøi bò “nghi” nhieãm beänh laø caàn thieát. Coøn neáu bieát chaéc thì toát hôn heát laø neân... traùnh xa! Khi ngöôøi meï nhieãm sieâu vi B, nguy cô truyeàn beänh cho con laø raát cao – töø 90 ñeán 95%! Ñaây ñöôïc xem laø moät trong caùc nguoàn laây nhieãm quan troïng taïi caùc nöôùc ngheøo. Taïi caùc nöôùc phaùt trieån, taát caû phuï nöõ coù thai ñeàu phaûi ñöôïc xeùt nghieäm ñeå kieåm tra tình traïng nhieãm sieâu vi B. Neáu keát quaû laø döông tính, ñöùa beù sô sinh seõ ñöôïc chuûng ngöøa ñaëc bieät ngay sau khi ra ñôøi (post-exposure vaccin- ation). Nhôø ñoù, ña soá caùc em seõ thoaùt ñöôïc caên beänh hieåm ngheøo naøy. Tuy nhieân, vaãn coù khoaûng 10% ñeán 15% treû sô sinh keùm may maén hôn, tuy ñaõ ñöôïc chích ngöøa nghieâm tuùc maø vaãn bò laây beänh töø ngöôøi meï coù nhieãm sieâu vi B. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích laø do nhöõng tröôøng hôïp möùc ñoä nhieãm sieâu vi B cuûa ngöôøi meï quaù naëng, nghóa laø soá löôïng sieâu vi trong cô theå ñaõ phaùt trieån quaù nhieàu ñeán möùc maø thuoác chuûng ngöøa khoâng theå phaùt huy ñuû hieäu quaû caàn thieát ngay töùc thôøi. Caùc loaïi coân truøng huùt maùu ngöôøi hoaëc caén, chích cuõng laø moät trong caùc nguoàn laây nhieãm. Khi ngöôøi coù mang sieâu vi B bò muoãi ñoát, moät soá sieâu vi 68
Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B coù theå ñi vaøo cô theå muoãi. Nhöõng sieâu vi naøy seõ theo kim chích ñeå truyeàn sang ngöôøi bò muoãi ñoát tieáp theo sau ñoù. Baèng caùch naøy, coân truøng coù theå goùp phaàn laây lan sieâu vi B ñi töø nôi naøy ñeán nôi khaùc. III. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B Töông töï nhö beänh vieâm gan sieâu vi A, caùc trieäu chöùng beänh thöôøng môø nhaït vaø khoâng coù trieäu chöùng ñaëc tröng ñeå coù theå qua ñoù xaùc ñònh caùc tröôøng hôïp beänh vieâm gan sieâu vi B. Vì theá , cho ñeán nay thöû maùu vaãn laø phöông phaùp duy nhaát ñeå xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B. Khi thöû maùu toång quaùt, khaû naêng laøm vieäc cuûa gan coù theå ñöôïc suy ñoaùn qua thaønh phaàn nhöõng chaát coù lieân quan ñeán gan nhö men gan ALT, AST, albumin... Caùc loaïi men gan ALT (alanine amino trans- ferase) vaø AST (aspartate amino transferase), do teá baøo gan taïo ra, thöôøng coù moät haøm löôïng coá ñònh trong maùu. Trong ñieàu kieän bình thöôøng, trò soá cuûa men ALT laø töø 7 ñeán 56 IU (ñôn vò quoác teá) trong moät lít huyeát thanh, trò soá cuûa men AST laø töø 5 ñeán 40 IU trong moät lít huyeát thanh. 69
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Nhöng khi vì moät lyù do naøo ñoù gan bò toån thöông, haøm löôïng caùc men gan naøy seõ taêng cao. Möùc taêng thoâng thöôøng laø töø naêm ñeán taùm laàn so vôùi bình thöôøng. Ñaây laø daáu hieäu tích cöïc trong chaån ñoaùn beänh, nhöng vaãn caàn phaûi tieáp tuïc tìm kieám theâm “chöùng cöù”. Bôûi vì ñieàu ñoù chöa theå xaùc ñònh ñöôïc beänh vieâm gan sieâu vi B, maø caàn phaûi truy tìm caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán sieâu vi B baèng moät soá phöông thöùc xeùt nghieäm maùu nhö ñöôïc trình baøy sau ñaây. Moãi phöông thöùc ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm vaø öùng duïng khaùc nhau, ñöôïc baùc só ñieàu trò vaän duïng trong vieäc xaùc ñònh vaø ñieàu trò beänh. Vì tính caùch chuyeân moân cuûa chuùng, ñaây chæ laø nhöõng kieán thöùc tham khaûo theâm chöù khoâng thöïc söï coù theå öùng duïng ñöôïc ñoái vôùi taát caû chuùng ta. – HBsAg Ñaây laø töø vieát taét cuûa Hepatitis B surface Antigen, töùc laø chaát khaùng nguyeân beà maët cuûa sieâu vi B. Xeùt nghieäm maùu ñeå tìm HBsAg coù yù nghóa quan troïng vaø chính yeáu nhaát trong vieäc phaùt hieän beänh vieâm gan sieâu vi B. Neáu keát quaû xeùt nghieäm laø döông tính, ñieàu ñoù coù nghóa laø cô theå ñang bò nhieãm sieâu vi B. Chaát HBsAg seõ taêng nhanh töø 1 70
Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B ñeán 10 tuaàn leã sau khi bò nhieãm beänh. Trong tröôøng hôïp cô theå ñuû khaû naêng vöôït qua côn beänh, HBsAg seõ töø töø giaûm daàn vaø hoaøn toaøn bieán maát trong voøng töø 4 ñeán 6 thaùng. Neáu chaát HBsAg khoâng maát ñi maø tieáp tuïc hieän dieän laâu hôn 6 thaùng, ñieàu ñoù coù nghóa laø beänh ñaõ phaùt trieån thaønh vieâm gan sieâu vi B maïn tính (chronic hepatitis). Coù khoaûng chöøng 10% soá ngöôøi nhieãm sieâu vi B rôi vaøo tröôøng hôïp keùm may maén naøy. – HBsAb Ñaây laø töø vieát taét cuûa Hepatitis B surface Antibody, töùc laø chaát khaùng theå cuûa cô theå phaùt sinh ñeå choáng laïi khaùng nguyeân maët ngoaøi cuûa sieâu vi B. Söï hieän dieän cuûa khaùng theå naøy cho thaáy cô theå ñaõ coù khaû naêng choáng laïi sieâu vi B. Noùi caùch khaùc, ngöôøi coù khaùng theå naøy coù khaû naêng mieãn nhieãm (immune) vôùi sieâu vi B. Tuy nhieân, thöïc teá coù phaàn khoâng hoaøn toaøn ñôn giaûn nhö vaäy. Theo nhö ñaõ ñöôïc bieát, hieän nay trong thieân nhieân coù nhieàu loaïi sieâu vi B khaùc nhau. Tuøy theo maãu tín hieäu (codon) treân nhieãm theå DNA, sieâu vi B ñöôïc phaân chia thaønh 6 kieåu di truyeàn (genotype) vaø moãi kieåu laïi chia thaønh 4 nhoùm nhoû hôn (subtype). 71
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Ñeå coù khaû naêng mieãn nhieãm ñoái vôùi taát caû caùc loaïi sieâu vi B, cô theå caàn coù nhöõng khaùng theå thích hôïp khaùc nhau. Ñieàu may maén laø khoaûng 75% beänh nhaân khi ñaõ ñöôïc mieãn nhieãm thì khaùng theå HBsAb cuûa hoï seõ coù khaû naêng tieâu dieät taát caû caùc loaïi sieâu vi B. Soá ngöôøi coøn laïi, khoaûng 25%, coù khaùng theå chæ giuùp mieãn nhieãm ñoái vôùi moät vaøi loaïi sieâu vi B. Vì theá, khi gaëp phaûi nhöõng loaïi sieâu vi B khaùc hôn, hoï vaãn coù theå bò taán coâng vaø maéc beänh. Bieåu hieän ñaëc bieät cuûa tröôøng hôïp naøy laø maùu cuûa beänh nhaân seõ cuøng luùc coù caû khaùng theå vieâm gan B (HBsAb) vaø khaùng nguyeân beà maët cuûa sieâu vi B (HBsAg). Vì theá, tuy coù khaùng theå choáng sieâu vi B trong cô theå, nhöng nhöõng ngöôøi naøy vaãn ñöôïc xem laø ñang bò nhieãm sieâu vi vieâm gan B. – HBcAb Ñaây laø töø vieát taét cuûa Hepatitis B core Antibody, töùc laø khaùng theå choáng laïi khaùng nguyeân cuûa nhaân sieâu vi B. Ngöôøi ta coøn phaân bieät ñöôïc 2 loaïi khaùng theå naøy: HBcAb IgM vaø HBcAb IgG. HBcAb IgM laø loaïi khaùng theå xuaát hieän vaø gia taêng noàng ñoä raát nhanh ngay trong thôøi gian bò vieâm gan caáp tính do sieâu vi B. Sau khi ñaåy luøi côn beänh, noàng ñoä khaùng theå naøy trong maùu seõ giaûm 72
Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B daàn. Vì theá, noù ñöôïc xem laø loaïi khaùng theå taïm thôøi, mang tính “caáp cöùu” cho cô theå. Ngöôïc laïi, khaùng theå HBcAb IgG laø loaïi khaùng theå phaùt sinh vaø toàn taïi laâu daøi trong cô theå, giuùp ngöôøi ta coù theå mieãn nhieãm ñoái vôùi sieâu vi B veà sau. Trong moät soá tröôøng hôïp, khi beänh vieâm gan sieâu vi B ñoät nhieân taùi phaùt traàm troïng, noàng ñoä khaùng theå HBcAb IgM cuõng seõ taêng cao trôû laïi trong maùu cuûa beänh nhaân. Noùi theo moät caùch khaùc, khaùng theå HBcAb IgM gaàn nhö coù lieân quan tröïc tieáp ñeán dieãn tieán beänh traïng cuûa gan. Vì theá, söï thay ñoåi cuûa HBcAb IgM coù theå ñöôïc duøng nhö moät yeáu toá ñeå theo doõi tieán trieån cuûa beänh trong thôøi gian ñieàu trò. Toùm laïi, trong xeùt nghieäm maùu loaïi naøy, HBcAb döông tính cho thaáy cô theå ñaõ töøng bò nhieãm sieâu vi vieâm gan B. Neáu beänh vaãn coøn ñang phaùt trieån trong cô theå, HBcAb IgM seõ coù noàng ñoä taêng cao. Neáu beänh ñaõ bò ñaåy luøi vaøo moät luùc naøo ñoù tröôùc ñaây, HBcAb IgG seõ döông tính. Vì theá, moät soá cô quan tieáp nhaän maùu xem ñaây laø moät trong nhöõng yeáu toá ñeå choïn loïc. Qua xeùt nghieäm, caùc ñôn vò maùu coù söï hieän dieän cuûa HBcAb seõ bò loaïi boû. 73
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn – HBeAg vaø HBeAb Xeùt nghieäm maùu loaïi naøy coù taàm quan troïng trong vieäc xaùc ñònh vaø chöõa trò beänh vieâm gan sieâu vi B. Khi khaùng nguyeân HBeAg döông tính (HBeAg positive), ñieàu ñoù coù nghóa laø sieâu vi B ñang trong giai ñoaïn sinh tröôûng raát nhanh (replication) vaø cuõng laø bieåu hieän cho thaáy caùc teá baøo gan coù theå laø ñang lieân tuïc bò sieâu vi B taán coâng (infectivity). Ngöôøi coù khaùng nguyeân HBeAg coù theå laây lan beänh sang ngöôøi khaùc moät caùch deã daøng. Trong moät soá tröôøng hôïp may maén, cô theå daàn daàn tieâu dieät khaùng nguyeân naøy baèng moät khaùng theå ñaëc bieät goïi laø HBeAb (seroconversion). Khi xeùt nghieäm HBeAb döông tính coù theå laø daáu hieäu cho thaáy gan ñang hoài phuïc vaø beänh daàn daàn khoûi. – Quantitative HBV DNA Xeùt nghieäm maùu loaïi naøy khaù phöùc taïp vaø toán keùm. Keát quaû xeùt nghieäm seõ cho bieát toång soá sieâu vi B ñang di chuyeån trong maùu. Tuy soá löôïng sieâu vi trong maùu khoâng nhaát thieát phaûn aùnh traïng thaùi beänh cuûa teá baøo gan, nhöng ñaây laø moät phöông thöùc coù theå aùp duïng ñeå theo doõi tieán trieån beänh töông ñoái chính xaùc trong thôøi gian chöõa trò. 74
Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi B Ngoaøi vieäc thöû maùu, khi caàn thieát thì moät soá caùc phöông phaùp xeùt nghieäm khaùc ñoâi khi cuõng ñöôïc chæ ñònh ñeå giuùp coù theâm caùc thoâng tin khaùc veà thöïc traïng cuûa gan, chaúng haïn nhö phöông phaùp sieâu aâm gan (ultrasonography), CT scan, liver- spleen scan, sinh thieát gan (liver biopsy). Tuy nhieân, tröø ra vieäc sinh thieát gan, nhöõng phöông phaùp naøy ñeàu khoâng giuùp chuùng ta bieát ñöôïc tình traïng söng vieâm cuûa gan. Phöông phaùp sieâu aâm gan giuùp chuùng ta coù moät khaùi nieäm toång quaùt veà hình thuø, kích thöôùc vaø theå chaát cuûa gan. Phöông phaùp naøy cuõng coù theå giuùp phaùt hieän ra ung thö hoaëc böôùu, chai gan, saïn trong tuùi maät ... Tuy nhieân, phöông phaùp naøy khoâng cho bieát tình traïng söng vieâm cuûa gan. Phöông phaùp CT scan laø moät phöông phaùp chuïp quang tuyeán ñaëc bieät, coù söï öùng duïng cuûa maùy ñieän töû. Phöông phaùp naøy giuùp chuùng ta khaùm phaù ra moät soá caùc chi tieát nhö chai gan, ung thö gan... Keát quaû cuûa phöông phaùp naøy chính xaùc hôn so vôùi keát quaû cuûa sieâu aâm gan. Tuy nhieân cuõng chæ nhaän dieän ñöôïc hình theå chöù khoâng phaùt hieän ra ñöôïc cöôøng ñoä hoaëc traïng thaùi söng vieâm cuûa gan. 75
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Phöông phaùp liver-spleen scan laø moät phöông phaùp ñònh beänh töông ñoái phöùc taïp. Trong phöông phaùp naøy moät ít chaát phoùng xaï, ñieån hình laø Technetium 99m-labeled sulfur colloid seõ ñöôïc tieâm thaúng vaøo tónh maïch. Söï di chuyeån vaø haáp thuï cuûa chaát phoùng xaï naøy seõ ñöôïc theo doõi baèng heä thoáng ñieän toaùn ñaëc bieät. Vôùi öùng duïng cuûa phöông phaùp naøy, ngöôøi ta coù theå suy ñoaùn ñöôïc hình thuø vaø theå tích cuûa gan, cuõng nhö phaùt hieän nhöõng beänh khaùc nhö ung thö, aùp-xe, u nang... Tuy nhieân, phöông phaùp naøy cuõng khoâng cho bieát ñöôïc möùc ñoä söng vieâm cuûa gan. Sinh thieát gan laø phöông phaùp chính xaùc nhaát ñeå nhaän ñònh söï tieán trieån vaø traïng thaùi beänh cuûa gan. Trong phöông phaùp naøy, moät ít teá baøo gan seõ ñöôïc laáy ra baèng moät kim raát nhoû, vaø seõ ñöôïc khaùm nghieäm döôùi kính hieån vi. Khi nghieân cöùu teá baøo gan döôùi kính hieån vi, ngöôøi ta cuõng coù theå phaân bieät vaø chaån ñoaùn ñöôïc moät soá beänh taät khaùc nhau ñöa ñeán vieâm gan. IV. Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi B Sau khi xaâm nhaäp vaøo cô theå, sieâu vi B gaây ra nhöõng trieäu chöùng vieâm gan caáp tính. Nhöõng trieäu 76
Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi B chöùng naøy thay ñoåi khaùc nhau tuøy theo ñoä tuoåi cuûa ngöôøi maéc beänh. Beänh coù theå laø raát nheï, nhö nhöõng côn caûm cuùm thoâng thöôøng khoâng ñaùng keå, nhöng cuõng coù theå raát naëng, phaûi ñöôïc theo doõi ñieàu trò taïi beänh vieän. Khi coøn ít tuoåi, chaúng haïn nhö treû em hoaëc caùc beù sô sinh, neáu bò nhieãm beänh thì nhöõng trieäu chöùng beänh thöôøng nheï nhieàu hôn so vôùi ngöôøi lôùn. Tuy nhieân, nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy laïi coù nhieàu nguy cô chuyeån sang thaønh maïn tính. Ngöôïc laïi, vôùi nhöõng beänh nhaân lôùn tuoåi thì trieäu chöùng beänh thöôøng naëng neà hôn. Nhöng ñoàng thôøi, nhôø coù heä mieãn nhieãm hoaøn chænh hôn, beänh nhaân lôùn tuoåi thöôøng vöôït qua haún côn beänh maø khoâng ñeå laïi di chöùng gì. Coù ít nhaát laø 90% beänh nhaân lôùn tuoåi seõ hoaøn toaøn heát beänh. Coù theå moâ taû hieän töôïng treân theo moät caùch cuï theå hôn. Neáu phaûn öùng cuûa cô theå vôùi sieâu vi B caøng maïnh meõ, gaây ra nhieàu trieäu chöùng naëng neà, thì khaû naêng chieán thaéng hoaøn toaøn ñoái vôùi caên beänh naøy seõ caøng cao hôn. Ngöôïc laïi, neáu phaûn öùng cuûa cô theå caøng nheï nhaøng, seõ caøng deã ñi ñeán choã “thoaû hieäp” vôùi sieâu vi B, cho pheùp chuùng toàn taïi 77
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn laâu daøi trong cô theå, vaø do ñoù chuyeån sang beänh maïn tính. Khi chuyeån sang giai ñoaïn maïn tính, ngöôøi beänh coù theå chæ mang sieâu vi ôû daïng “nguû yeân”. Traïng thaùi naøy coù theå keùo daøi suoát ñôøi, ñöôïc goïi laø ngöôøi laønh mang sieâu vi. Nhöng cuõng coù moät soá ít tröôøng hôïp coù nguy cô taùi phaùt trôû laïi. Moät soá beänh nhaân khaùc khaùc keùo daøi caên beänh maïn tính vaø chuyeån sang bò xô gan, chai gan, thaäm chí coù theå tieán ñeán ung thö gan. Nhö vaäy, coù theå noùi dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi B thaät ra laø phuï thuoäc vaøo theå traïng cuï theå cuûa töøng beänh nhaân. Nhöõng khaû naêng dieãn tieán khaùc nhau coù theå ñöôïc theå hieän qua bieåu ñoà sau ñaây: Bieåu ñoà dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi B Sieâu vi vieâm gan B Xaâm nhaäp cô theå Hoaøn toaøn heát beänh Gaây vieâm caáp tính Mang sieâu vi trong cô theå 78

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.