Xây dựng bộ mẫu cây thuốc phục vụ công tác giảng dạy tại trường Đại học Thành Đô

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu "Xây dựng bộ mẫu cây thuốc phục vụ công tác giảng dạy tại trường Đại học Thành Đô" nhằm phục vụ cho nhiệm vụ giảng dạy, học tập học phần Thực vật dược, trong khoảng thời gian từ tháng 7 năm 2022 đến tháng 10 năm 2022, nghiên cứu đã thu thập tư liệu và mẫu vật của 105 loài cây thuốc và hơn 100 mẫu tiêu bản khô cây thuốc thuộc 97 chi, 58 họ có nhiều công dụng làm thuốc. Bộ mẫu cây thuốc đảm bảo tính đa dạng về dạng sống, tính phong phú về taxon. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xây dựng bộ mẫu cây thuốc phục vụ công tác giảng dạy tại trường Đại học Thành Đô

THỰC TIỄN - KINH NGHIỆM ASSEMBLING A SAMPLE SET OF MEDICINAL PLANTS FOR TEACHING PURPOSES AT THANH DO UNIVERSITY Le Van Tuyen1 Nguyen Dang Viet2 Thanh Do University Email: 1lvtuyen@thanhdouni.edu.vn; 2ndviet@thanhdouni.edu.vn Received: 27/2/2023 Reviewed: 27/2/2023 Revised: 12/3/2023 Accepted: 25/3/2023 DOI: https://doi.org/10.58902/tcnckhpt.v2i1.41 Abstract: Awareness of medicinal plants is a compulsory content in the pharmacist training program of Thanh Do University. For the purposes of teaching, during the period from July 2022 to October 2022, the project collected images and samples of 105 species of medicinal plants and over 100 samples of dried medicinal plants belonging to 97 genera, and 58 families with many medicinal uses. The set of medicinal plant samples ensures the diversity of life forms, and the richness of taxon, as well as great conservation value. The sample set of medicinal plants is presented visually, providing some information on morphological characteristics to help students easily identify, collect, and use medicinal plants. Keywords: Medicinal plants; Medicinal sample sets; Sample set of medicinal plants; Thanh Do University. 1. Đặt vấn đề Trong học phần Th c vật dược liệu, Dược Việt Nam có m t hệ đa dạng sinh học cổ truyền của chư ng trình đào tạo Dược sĩ phong phú v i khoảng 4000 loài cây thuốc Đại học của trường Đại học Thành Đô có phần được sử d ng chăm sóc sức kh e nhân dân. nhận thức cây thuốc và dược liệu là phần ki n Hiện nay, có khoảng 700 loài cây thuốc đã thức b t bu c. Để có thể nhận thức đúng cây được ghi chép, tư liệu hóa trong c c s ch đông thuốc y u cầu sinh vi n phải n m vững c c y, s ch về cây thuốc và khoảng 200 vị thuốc phư ng ph p mô tả đặc điểm hình th i, đặc thường được sử d ng trong c c c sở ch n trị điểm giải phẫu, phư ng ph p phân loại th c Y học cổ truyền, bệnh viện Y học cổ truyền. vật, đặc biệt là nhóm th c vật bậc cao – ngành Trong khi đó, ư c tính có khoảng 600 loài cây Ngọc lan (nhóm th c vật đa dạng nh t và cũng thuốc thu c nền y học cổ truyền dân t c d a được sử d ng làm thuốc nhiều nh t). Tuy tr n tri thức sử d ng cây thuốc của c c c ng nhi n, tr n th c t việc nhầm lẫn cây thuốc, đồng dân t c địa phư ng như dân t c Dao, dân dược liệu diễn ra thường xuy n n n gây nhiều t c Chăm... Trần Văn Ơn, 2022; Viện Dược khó khăn cho sinh vi n trong qu trình học tập liệu, 2022 . học phần tr n. Đ n nay, ở trường Đại học Volume 2, Issue 1 93
THỰC TIỄN - KINH NGHIỆM Thành Đô vẫn chưa có c c B mẫu cây thuốc, 3.1. Xây dựng Bộ mẫu dược liệu dược liệu ph c v cho c c học phần này. K t - Đối tượng nghi n cứu: Th c vật được sử quả nghi n cứu này sẽ góp phần ph c v tốt d ng làm thuốc tr n địa bàn thành phố Hà N i cho công t c giảng dạy và học tập của giảng và m t số tỉnh kh c. vi n, sinh vi n trường Đại học Thành Đô. Để - Phư ng ph p nghi n cứu: Quy trình thu ph c v cho nhu cầu giảng dạy của giảng vi n mẫu và ch p mẫu th c vật ở th c địa được p và học tập của sinh vi n ngành Dược, B mẫu d ng theo quy trình điều tra dược liệu Viện dược liệu là m t tài liệu cần thi t, thi t y u. Dược liệu, 2006 . 2. Tổng quan nghiên cứu - Phư ng ph p định danh cây thuốc: C c Th c vật, dược liệu là những đối tượng đã cây thuốc sau khi thu mẫu sẽ được định danh được đưa vào giảng dạy ở chư ng trình đào t n khoa học theo phư ng ph p so s nh hình tạo Dược sĩ hệ Đại học và Cao đẳng của th i cổ điển và sử d ng khóa phân loại trong trường Đại học Thành Đô. Theo chư ng trình c c b th c vật chí hiện có. đào tạo Dược sĩ chính quy tại trường, th c vật 3.2. Đánh giá hiệu quả của Bộ mẫu dược liệu và dược liệu sẽ được dạy ở c c học phần Th c Để đ nh gi được hiệu quả của việc sử vật dược, Dược liệu, Dược cổ truyền và Th c d ng B mẫu dược liệu, nghi n cứu đã sử hành dược khoa. Trong học phần Th c vật d ng phư ng ph p định lượng. Phư ng ph p dược, sinh vi n sẽ có n i dung th c hành nhận xem xét s kh c nhau qua điểm b o c o giữa thức cây thuốc tại vườn cây thuốc. hai nhóm đối tượng tham gia nghi n cứu 46 Ở Việt Nam, có r t nhiều tài liệu về cây người tham gia . Nhóm nghi n cứu được chia thuốc, dược liệu ph c v cho nghi n cứu và làm 2 nhóm: nhóm 1 là nhóm thí nghiệm TN học tập của sinh vi n dược. Tài liệu Những và nhóm 2 là nhóm đối chứng ĐC . Nhóm 1 cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của Đ T t sẽ được ti p xúc và hư ng dẫn quan s t b Lợi 2004 là m t tài liệu quý, cung c p c c mẫu dược liệu, đặc điểm th c vật của cây thông tin về nguồn gốc, phân bố, dược tính, thuốc. Trong khi đó nhóm 2 không được quan thành phần… của vị thuốc, cây thuốc. Tài liệu s t, b mẫu dược liệu. K t quả khảo s t được Cây cỏ Việt Nam của Phạm Hoàng H Phạm đ nh gi qua điểm b o c o của 2 nhóm thu Hoàng H , 2003 hoặc Từ điển cây thuốc Việt được. Test T-student được sử d ng để đ nh Nam của Võ Văn Chi Võ Văn Chi, 2021 là gi s kh c biệt giữa hai nhóm TN và nhóm những tài liệu hàng đầu về tài nguy n th c vật, ĐC ở mức ý nghĩa thống k α = 0.05. cây thuốc Việt Nam. Viện Dược liệu đã bi n 4. Kết quả nghiên cứu soạn cuốn s ch Atlas cây thuốc Việt Nam 4.1. Tính đa dạng thực vật của Bộ mẫu dược Viện Dược liệu, 2022 . Đây là m t công trình liệu khoa học kh công phu, cung c p thông tin, dữ Tổng hợp k t quả thu mẫu trong giai đoạn liệu, hình ảnh chính x c và đầy đủ m t c ch có từ th ng 7 năm 2022 đ n th ng 10 năm 2022, hệ thống về c c loài cây thuốc có gi trị kinh đã thu thập 105 cây thuốc v i h n 100 mẫu t và y t . ti u bản khô thu c 97 chi, 58 họ. Những cây Tại trường Đại học Thành Đô, hiện vẫn thuốc thu c b mẫu được thu thập ở vườn chưa có những tài liệu chuy n nghi n cứu về quốc gia Cúc Phư ng, Vườn quốc gia Ba Vì, cây thuốc ph c v cho chư ng trình đào tạo và vườn cây thuốc của trường Đại học Thành Đô, nhu cầu học tập của sinh vi n dược, do đó xây vườn cây thuốc của Viện Thuốc nam (quận d ng B mẫu cây thuốc trong giảng dạy học Đống Đa, huyện Hoài Đức thành phố Hà N i), phần th c vật dược tại trường là cần thi t. khu du lịch đảo Ngọc huyện Thanh Thủy tỉnh 3. Phƣơng pháp nghiên cứu Phú Thọ. 94 JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND DEVELOPMENT
THỰC TIỄN - KINH NGHIỆM Phần l n c c cây thuốc thu c ngành Ngọc vừa là vị thuốc phổ bi n trong y học cổ truyền lan (Magnoliophyta), trong đó chủ y u là c c như là địa liền Kaempferia galanga L.), cát cây thuốc thu c l p Ngọc lan Magnoliopsida sâm (Callerya speciosa , bồ k t Gleditsia và m t số ít thu c l p Hành Liliopsida . C c fera),... Phần l n trong số 105 cây thuốc thu c cây thuốc thu c l p Ngọc Lan 58 họ, m t số họ được thu mẫu chỉ có 1 loài, Magnoliopsida được thu thập nhiều bởi đây nhưng đều là những cây thuốc r t có gi trị. Ví cũng là bậc taxon có nhiều loài th c vật được d như họ dền Amarathaceae có m t loài sử d ng làm thuốc, mức đ đa dạng th c vật ngưu t t nam Achyranthes aspera L. ; họ dâu trong t nhi n Trần Văn Ơn, 2022; Viện tằm Moraceae có 1 loài trâu cổ Ficus Dược liệu, 2022 . pumila L.)... Đặc biệt m t số loài là nguồn B mẫu dược liệu thu thập đảm bảo tính đa dược liệu có gi trị l n để làm thuốc hiện nay dạng về dạng sống như cây thân g cây ngọc như dây thìa canh Gymnema sylvester , giảo lan , cây b i sả,.. , dây leo nho rừng, dây thìa cổ lam Gynostemma pentaphyllum), dành canh , cây thảo/c ké hoa đào, c mầm dành (Gardenia augusta , cốt khí củ trầu,.. , cây thân c t móc,.. , cây thân rễ (Reynoutria japonica Houtt.)... (ráy,...)... Về bậc chi, có 97 chi. C c chi được thu Mặt kh c, nguồn cây thuốc thu thập đảm thập mẫu nhiều là: chi Clerodendrum v i 3 bảo tính đa dạng về chi, họ. Trong số 105 cây loài xích đồng nam Clerodendrum thuốc được thu thập thì có 11 họ được thu thập paniculatum L. , bọ m y Clerodendrum từ 2 loài trở l n. Trong 11 họ có m t số loài cyrtophyllum Turcz. , chỉ thi n Clerodendron được thu thập nhiều như họ ô rô indicum (L) O.Ktze.); chi Euphorbia có 2 loài Acanthaceae được thu thập 10 cây thuốc, 6 là cây giao (Euphorbia tirucalli L. và c sữa cây thuốc thu c họ cúc Asteraceae , 7 cây lá to (Euphorbia hirta L.); chi solanum có 2 thuốc họ cà ph Rubiaceae , 7 cây thuốc loài là cà dại hoa tr ng Solanum torvum) và thu c họ thầu dầu Fabaceae , 5 cây thuốc cà gai leo (Solanum procumbens Lour.); chi thu c họ bông Malvaceae , 5 cây thuốc thu c Tacca có 2 loài là râu hùm (Tacca chantrieri) họ đậu Fabaceae , 5 cây thuốc thu c họ c roi và hồi đầu thảo Tacca plantaginea (Hance) ng a Verbenaceae , 3 cây thuốc thu c họ cà Drenth.), chi Hibicus có 2 loài là phù dung Solanaceae và 4 họ được thu thập 2 cây (Hibicus mutabilis L. và b p gi m Hibiscus thuốc là c c họ hoa môi Lamiaceae , họ lúa sabdariffa L.), chi Justicia có 2 loài là thanh Poaceae , họ râu h m Taccaceae , họ r y táo (Justicia gendarussa L.f.) và dóng xanh (Araceae)... Nhiều loài trong số này đều là (Justicia ventricosa Wall.), chi Phyllanthus có những cây thuốc phân bố kh phổ bi n, mọc 2 loài là diệp hạ châu Phyllanthus niruria L.) hoang là chủ y u và có khả năng khai th c l n và ph n đen Phyllanthus reticulatus). như cây c sữa l to Euphorbia hirta L. , diệp Những cây thuốc được thu mẫu này đều có hạ châu Phyllanthus niruria L.), thông thiên gi trị về mặt đa dạng sinh học và gi trị sử (Thevetia peruviana (Pers.) K. Schum.)... d ng làm thuốc trong nền y học dân t c, trong Nhiều loài cây trồng phổ bi n được d ng làm c ng đồng dân t c thiểu số miền núi cao. gia vị vừa có t c d ng làm thuốc cũng được Đ ng lưu ý, có m t số loài cây thuốc có tiềm thu thập mẫu như hư ng nhu tía Ocimum năng l n khai th c, có ý nghĩa khoa học nhưng tenuiflorum L. , l lốt Piper lolot DC.) húng chưa được nghi n cứu đầy đủ như trâu cổ chanh (Plectranthus amboinicus , m tam thể (Ficus pumila , l u Psychotria rubra (Lour.) (Paederia lanuginosa)... B n cạnh đó có nhiều Poir. , đuôi chồn Adiantum caudatum L.), loài cây thuốc mọc t nhi n có gi trị khai th c sâm tanh tách (Ruellia tuberosa , t mành Volume 2, Issue 1 95
THỰC TIỄN - KINH NGHIỆM (Hiptage sp. , thồm lồm (Rauvolfia Điều đó giúp nâng cao ch t lượng học và yunnanensis)... giảng dạy th c vật học, giúp cho sinh vi n 4.2. Đánh giá hiệu quả của Bộ mẫu dược liệu ph t triển c c k năng đối chi u hình th i đặc Nhằm đ nh gi t c đ ng của B mẫu dược điểm th c vật trong tư ng quan lý thuy t và liệu l n hoạt đ ng học tập, khả năng nhận thức môi trường sống. B mẫu cây thuốc, th c vật, của sinh vi n, nghi n cứu đã th c hiện đ nh dược liệu sẽ tăng cường hoạt đ ng lao đ ng gi hiệu quả của B mẫu dược liệu tr n 2 học tập và nghi n cứu của sinh vi n, giúp cho nhóm nghi n cứu: nhóm 1 là nhóm thí nghiệm sinh vi n có thể so s nh đối chi u c c hình có TN và nhóm 2 là nhóm đối chứng DC . s n trong gi o trình, tài liệu tham khảo rồi suy K t quả thu được sau khi sử d ng B mẫu xét mối quan hệ giữa hình th i c quan th c dược liệu như sau : vật đối v i c c c u tạo, chức năng sinh lý của ảng 1. Các ết quả thí nghiệm v tham s th c vật. t-Test. B mẫu ti u bản cũng làm tăng khả năng t t-Test TN DC P(T≤t) one-tail học trong m i ti t học về th c vật dược của Condifence Level (95,0%) sinh vi n bởi sinh vi n phải quan s t m i ti u Điểm b o c o 8,42 0,60 7,91 0,51 2,1E-05 bản th c vật và phân tích mô tả s đa dạng Như vậy, điểm trung bình của c c b o c o trong c u trúc, c quan của c c loài th c vật có s kh c biệt giữa c c nhóm TN và ĐC. C c trong c c môi trường sống kh c nhau, đồng k t quả kiểm định hàm student t-Test đã chỉ thời r n luyện cho sinh vi n k năng phân tích ra rằng s kh c biệt giữa 2 nhóm TN và ĐC là m t ti u bản th c vật và vận d ng ti u bản vào có ý nghĩa thống k p
THỰC TIỄN - KINH NGHIỆM vi n dược, giúp nhà nghi n cứu cây thuốc có th m tư liệu nghi n cứu. T i iệu tham hảo Chi, V. V. (2021). Tu dien cay thuoc Viet Nam. Robert J. Marzano, Dera J. Pickering, Jane E. NXB Tre. Pollock. (2011). Cac phuong phap day hoc Ho, P. H. (2003). Cay co Viet Nam, Tap I-III. hieu qua. NXB Giao duc Viet Nam. NXB Tre. Vien Duoc lieu. (2006). Nghien cuu thuoc tu Loi, D. T. (2019). Nhung cay thuoc va vi thuoc thao duoc. NXB Khoa hoc va Ky thuat, 33- Viet Nam. NXB Y học. 60. On, T. V. (2022). Thuc vat duoc. NXB Y học Vien Duoc lieu. (2022). Atlas cay thuoc Viet Ha Noi, 386-389. Nam. NXB Khoa hoc va Ky thuat, 14-19. XÂY DỰNG BỘ MẪU CÂY THUỐC PHỤC VỤ CÔNG TÁC GIẢNG DẠY TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC THÀNH ĐÔ Lê V n Tuyến1 Nguyễn Đ ng Việt2 Trường Đại học Thành Đô Email: 1lvtuyen@thanhdouni.edu.vn; 2ndviet@thanhdouni.edu.vn Ngày nhận bài: 27/2/2023 Ngày phản biện: 27/2/2023 Ngày tác giả sửa: 13/3/2023 Ngày duyệt đăng: 25/3/2023 DOI: https://doi.org/10.58902/tcnckhpt.v2i1.41 T m tắt: Thực vật dược là một học phần trong chương trình đào tạo dược sĩ đại học của trường đại học Thành Đ . Để phục vụ cho nhiệm vụ giảng dạy, học tập học phần Thực vật dược, trong hoảng thời gian từ tháng 7 năm 2022 đến tháng 10 năm 2022, nghiên cứu đã thu thập tư liệu và mẫu vật của 105 loài cây thuốc và hơn 100 mẫu tiêu bản h cây thuốc thuộc 97 chi, 58 họ có nhiều c ng dụng làm thuốc. ộ mẫu cây thuốc đảm bảo tính đa dạng về dạng sống, tính phong phú về taxon. ộ mẫu cây thuốc cung cấp một số th ng tin về đặc điểm hình thái giúp cho sinh viên dễ dàng nhận biết, phân biệt cây thuốc qua đó giúp nâng cao chất lượng giảng dạy của giảng viên và học tập của sinh viên. Từ h a: ộ mẫu cây thuốc; ộ mẫu dược liệu; Thực vật dược; Trường Đại học Thành Đ . Volume 2, Issue 1 97