Xây dựng chỉ số tài chính bao trùm: Kết quả từ phương pháp phân tích thành phần chính hai bước

CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ <br /> <br /> Xây dựng chỉ số tài chính bao trùm:<br /> Kết quả từ phương pháp phân tích thành phần<br /> chính hai bước<br /> Chu Khánh Lân<br /> Nguyễn Minh Phương<br /> Trương Hoàng Diệp Hương<br /> Ngày nhận: 20/12/2018 <br /> <br /> Ngày nhận bản sửa: 09/01/2019 <br /> <br /> Ngày duyệt đăng: 29/01/2019<br /> <br /> Mục tiêu của nghiên cứu là xếp hạng mức độ tài chính bao trùm tại<br /> các quốc gia trên thế giới. Chúng tôi thực hiện phân tích thành phần<br /> chính hai bước để tính chỉ số tài chính bao trùm và ba cấu phần của<br /> nó. Chúng tôi nhận thấy các quốc gia phát triển có chỉ số tài chính<br /> bao trùm cao và ổn định hơn. Cấu phần gửi và vay chiếm tỷ trọng lớn<br /> nhất trong việc giải thích sự biến động của tài chính bao trùm, tiếp<br /> theo sau là cấu phần tài khoản và thanh toán mặc dù sự khác biệt<br /> giữa ba cấu phần là không đáng kể. Để cải thiện tài chính bao trùm,<br /> những người làm chính sách cần thực hiện các giải pháp tại cả ba<br /> cấu phần một cách đồng thời và bền vững.<br /> Từ khóa: tài chính bao trùm, phân tích thành phần chính<br /> <br /> 1. Giới thiệu<br /> ài chính bao<br /> trùm dù là một<br /> vấn đề quan<br /> trọng nhưng vẫn<br /> còn là vấn đề<br /> mới nổi trong lý thuyết kinh<br /> tế hiện đại. Do đó, số lượng<br /> các nghiên cứu thực nghiệm<br /> liên quan đến chủ đề này còn<br /> khá hạn chế. Mỗi nghiên cứu<br /> lại đưa ra một định nghĩa khác<br /> © Học viện Ngân hàng<br /> ISSN 1859 - 011X<br /> <br /> nhau về tài chính bao trùm,<br /> nhưng tất cả đều thừa nhận<br /> rằng tài chính bao trùm là một<br /> nỗ lực nhằm loại bỏ rào cản<br /> trong việc sử dụng các dịch<br /> vụ tài chính. Trong đó, Mohan<br /> (2006) nhận định tài chính bao<br /> trùm là tình huống mà những<br /> người chưa tiếp cận tới hệ<br /> thống tài chính được cung cấp<br /> các sản phẩm tài chính với chi<br /> phí thấp, an toàn và hợp lý.<br /> Tương tự, Ajide (2015) cũng<br /> <br /> 42<br /> <br /> cho rằng tài chính bao trùm là<br /> việc cung cấp các dịch vụ tài<br /> chính có giá cả phải chăng, kịp<br /> thời và dễ tiếp cận tới tất cả<br /> các thành viên trong xã hội.<br /> Chúng tôi xây dựng chỉ số tài<br /> chính bao trùm và ba cấu phần<br /> của tài chính bao trùm, gồm<br /> tài khoản, thanh toán, vay và<br /> gửi. Sử dụng dữ liệu Tài chính<br /> bao trùm toàn cầu của Ngân<br /> hàng Thế giới (WB), chúng tôi<br /> thực hiện phân tích thành phần<br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> Số 200+ 201- Tháng 1&2. 2019<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> chính hai bước để tính chỉ<br /> số tài chính bao trùm cho 95<br /> quốc gia trong hai năm 2014<br /> và 2017.<br /> Thông qua việc xây dựng chỉ<br /> số tài chính bao trùm trên cơ<br /> sở dữ liệu có tính toàn diện<br /> cao, nghiên cứu đã giúp nhà<br /> làm chính sách hiểu hơn về<br /> thực trạng tài chính bao trùm,<br /> các cấu phần của tài chính bao<br /> trùm, giúp họ xây dựng được<br /> các chính sách phù hợp. Kết<br /> quả nghiên cứu cho thấy, các<br /> quốc gia phát triển có chỉ số<br /> tài chính bao trùm và các cấu<br /> phần bên trong cao và ổn định<br /> hơn các quốc gia đang phát<br /> triển. Cấu phần vay và gửi<br /> giải thích nhiều nhất sự biến<br /> động trong chỉ số tài chính<br /> bao trùm, kế đến là cấu phần<br /> tài khoản và thanh toán, mặc<br /> dù sự khác biệt trong tỷ trọng<br /> của từng cấu phần là khá thấp.<br /> Phần còn lại của nghiên cứu<br /> được trình bày như sau: Phần<br /> 2 trình bày các nghiên cứu<br /> liên quan tới xây dựng chỉ số<br /> tài chính bao trùm, Phần 3 mô<br /> tả phương pháp và dữ liệu sử<br /> dụng để tính chỉ số tài chính<br /> bao trùm và các cấu phần của<br /> nó, Phần 4 trình bày và thảo<br /> luận kết quả, Phần 5 trình bày<br /> kết luận.<br /> 2. Tổng quan nghiên cứu<br /> Cuộc khủng hoảng tài chính<br /> gần đây đã nhấn mạnh tầm<br /> quan trọng của tài chính bao<br /> trùm trong việc thúc đẩy<br /> tăng trưởng kinh tế, giảm đói<br /> nghèo và giảm bất bình đẳng<br /> thu nhập. Kể từ đó, chủ đề này<br /> đã thu hút sự quan tâm của<br /> các nhà nghiên cứu, các nhà<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br /> hoạch định chính sách nhằm<br /> khám phá khái niệm tài chính<br /> bao trùm, đo lường mức độ<br /> tiếp cận, đo lường các nhân<br /> tố ảnh hưởng và tác động của<br /> tài chính bao trùm ở các nhóm<br /> quốc gia khác nhau.<br /> Theo báo cáo mới nhất của<br /> WB (2017) về việc sử dụng<br /> các dịch vụ tài chính, mức<br /> độ tài chính bao trùm đã tăng<br /> lên trên toàn cầu, nhờ sự phát<br /> triển của điện thoại di động<br /> và mạng internet. Tuy nhiên,<br /> mức độ tăng tài chính bao<br /> trùm không cân bằng giữa<br /> các quốc gia. Tỷ lệ người<br /> trưởng thành có tài khoản tại<br /> tổ chức tài chính chính thức<br /> tăng nhanh từ mức 51% năm<br /> 2011 lên mức 62% năm 2014<br /> và đạt mức 69% năm 2017,<br /> đạt khoảng 3,8 tỷ người trên<br /> toàn thế giới. Cùng với sự<br /> phát triển của điện thoại di<br /> động và internet, tỷ lệ chủ sở<br /> hữu tài khoản gửi hoặc nhận<br /> thanh toán điện tử tăng từ mức<br /> 67% năm 2014 lên 76% năm<br /> 2017. Ở một số quốc gia như<br /> khu vực Châu Phi cận Sahara,<br /> công nghệ là yếu tố quyết<br /> định tới việc tăng tài chính<br /> bao trùm. Tuy nhiên, hiện nay<br /> còn khoảng 1,7 tỷ người vẫn<br /> chưa được tiếp cận dịch vụ tài<br /> chính, dù thực tế là gần 70%<br /> trong số họ sở hữu điện thoại<br /> di động. Đồng thời, vẫn tồn<br /> tại chênh lệch về tỷ lệ người<br /> trưởng thành được tiếp cận<br /> các dịch vụ tài chính giữa nam<br /> và nữ, nông thôn và thành thị,<br /> và các nước đang phát triển và<br /> phát triển. Những tồn tại này<br /> yêu cầu phải tiếp tục nghiên<br /> cứu nhằm đẩy mạnh mức độ<br /> tài chính bao trùm trên toàn<br /> <br /> thế giới.<br /> Để đo lường mức độ tài chính<br /> bao trùm, hầu hết các nghiên<br /> cứu đều xây dựng chỉ số tài<br /> chính bao trùm tổng hợp từ<br /> các chỉ tiêu lựa chọn. Trong<br /> bước đầu tiên, các chỉ tiêu đo<br /> lường tài chính bao trùm được<br /> lựa chọn và được chuẩn hóa<br /> bằng cách lấy giá trị thực của<br /> chỉ tiêu trừ đi giá trị nhỏ nhất<br /> của chỉ tiêu đó, sau đó chia<br /> cho chênh lệch giữa giá trị lớn<br /> nhất và giá trị nhỏ nhất của<br /> chỉ tiêu đó. Bước tiếp theo,<br /> chỉ số tài chính bao trùm được<br /> tính toán bằng phương pháp<br /> khoảng cách nghịch đảo bình<br /> phương Euclidean (Sarma,<br /> 2008; Kim, 2016; Park và<br /> Mercado, 2015…), hoặc<br /> phương pháp phân tích thành<br /> phần chính PCA.<br /> Điểm khác biệt chính giữa hai<br /> phương pháp này là mức trọng<br /> số gắn với từng chỉ tiêu. Ví<br /> dụ, Sarma (2008) xây dựng<br /> chỉ số tài chính bao trùm bao<br /> gồm ba cấu phần (mức độ tiếp<br /> cận, mức độ sẵn có và mức<br /> độ sử dụng). Sarma (2008)<br /> không áp dụng các kỹ thuật<br /> thống kê để xác định trọng số<br /> cho từng chỉ tiêu, mà chỉ áp<br /> dụng mức trọng số thấp hơn<br /> cho các chỉ tiêu bị thiếu dữ<br /> liệu. Camara và Tuesta (2014)<br /> lại chia các chỉ tiêu thành<br /> ba cấu phần khác, đó là mức<br /> độ sử dụng, mức độ tiếp cận<br /> và các rào cản, và sử dụng<br /> phương pháp phân tích thành<br /> phần chính hai giai đoạn để đo<br /> lường trọng số gắn với từng<br /> chỉ tiêu và với từng cấu phần.<br /> Park và Mercado (2018) kết<br /> hợp các phương pháp Sarma<br /> (2008) và Camara và Tuesta<br /> <br /> Số 200+201- Tháng 1&2. 2019<br /> <br /> 43<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> (2014), bằng cách sử dụng các<br /> cấu phần giống như Sarma<br /> (2008) (mức độ tiếp cận, mức<br /> độ sẵn có và mức độ sử dụng).<br /> Họ chuẩn hóa từng chỉ tiêu,<br /> sau đó sử dụng phương pháp<br /> phân tích thành phần chính<br /> để tính từng cấu phần. Sau<br /> khi có được chỉ tiêu đo lường<br /> từng cấu phần của tài chính<br /> bao trùm, họ tiếp tục sử dụng<br /> phương pháp phân tích thành<br /> phần chính lần thứ hai để tìm<br /> ra mức trọng số gắn với từng<br /> cấu phần và tổng hợp thành<br /> chỉ số tài chính bao trùm.<br /> Bằng cách xây dựng chỉ số<br /> tài chính bao trùm dựa trên<br /> ba cấu phần mới (tài khoản,<br /> thanh toán, vay và tiết kiệm)<br /> và sử dụng dữ liệu được cập<br /> nhật từ WB (2017), bài viết<br /> này cung cấp một đánh giá<br /> toàn diện hơn về tài chính bao<br /> trùm tại mỗi quốc gia.<br /> 3. Phương pháp và dữ liệu<br /> 3.1. Cấu phần của tài chính<br /> bao trùm<br /> Khó khăn trong việc xây<br /> dựng tài chính bao trùm là<br /> làm sao xây dựng được một<br /> chỉ số toàn diện mà vẫn bảo<br /> đảm được chỉ số bao gồm<br /> nhiều quốc gia trên thế giới<br /> khi mà dữ liệu về tài chính<br /> bao trùm tại các quốc gia là<br /> không giống nhau và khó so<br /> sánh. Có một vài phương pháp<br /> đo lường chỉ số tài chính bao<br /> trùm sử dụng các cấu phần<br /> khác nhau của tài chính bao<br /> trùm như sử dụng, truy cập,<br /> trở ngại hoặc truy cập, sẵn<br /> có, và sử dụng (Honohan,<br /> 2008; Sarma, 2008 và 2015;<br /> <br /> 44<br /> <br /> Demirgüç-Kunt và Klapper,<br /> 2012; Cámara và Tuesta,<br /> 2014). Trong khi Sarma<br /> (2008) tập trung quá nhiều<br /> vào hệ thống ngân hàng mà bỏ<br /> qua vấn đề thanh toán và các<br /> dịch vụ do hệ thống tài chính<br /> không phải ngân hàng cung<br /> cấp thì Cámara và Tuesta<br /> (2014) chưa xác định rõ ràng<br /> về khái niệm tài chính bao<br /> trùm khi họ kết hợp nguyên<br /> nhân sử dụng và không sử<br /> dụng các dịch vụ tài chính vào<br /> một chỉ số (Park, 2018).<br /> Cơ sở dữ liệu Tài chính bao<br /> trùm toàn cầu do WB xây<br /> dựng vào năm 2011 cung cấp<br /> dữ liệu mô tả dân cư toàn cầu<br /> tiết kiệm, thanh toán và vay,<br /> gửi. Cơ sở dữ liệu này thu<br /> thập dữ liệu từ 150.000 cư<br /> dân (từ 15 tuổi trở lên) tại hơn<br /> 140 quốc gia về cách thức họ<br /> tiếp cận và sử dụng các dịch<br /> vụ tài chính chính thức và phi<br /> chính thức. Mặc dù cơ sở dữ<br /> liệu đo lường nhiều khía cạnh<br /> khác nhau của tài chính bao<br /> trùm nhưng chủ yếu tập trung<br /> vào tài khoản, thanh toán, vay<br /> và gửi. Chúng tôi sử dụng cơ<br /> sở dữ liệu lớn và chi tiết này<br /> để xây dựng ba cấu phần, tài<br /> khoản, thanh toán, vay và gửi<br /> và chỉ số tài chính bao trùm<br /> tổng thể. Điểm mới của chỉ số<br /> này là nó được xây dựng trên<br /> ba cấu phần dễ diễn giải và<br /> có giá trị tham khảo cho quá<br /> trình xây dựng chính sách.<br /> Tăng cường mức độ sở hữu và<br /> sử dụng tài khoản là một trong<br /> các biện pháp quan trọng để<br /> phát triển tài chính bao trùm<br /> do hầu hết các dịch vụ tài<br /> chính chính thức đều gắn với<br /> việc sở hữu và sử dụng tài<br /> <br /> Số 200+201- Tháng 1&2. 2019<br /> <br /> khoản. Mức độ phổ biến của<br /> tài khoản còn được đo lường<br /> bởi phần trăm người lớn có<br /> thẻ tín dụng ghi nợ và ghi có.<br /> Tuy nhiên, sở hữu tài khoản<br /> không phản ánh được mức độ<br /> sử dụng tài khoản. Mức độ<br /> sử dụng tài khoản cho phép<br /> người nắm giữ hưởng lợi tối<br /> đa từ tài chính bao trùm thông<br /> qua gửi tiền hoặc rút tiền<br /> trong khi thẻ ghi nợ, thẻ tín<br /> dụng cho phép họ thanh toán<br /> các khoản chi tiêu. Do vậy, để<br /> đo lường cấu phần tài khoản,<br /> chúng tôi sử dụng 6 chỉ báo:<br /> tài khoản (tài khoản, % tuổi từ<br /> 15 trở lên), gửi tiền (gửi tiền<br /> trong năm vừa rồi, tại tổ chức<br /> tài chính, tuổi từ 15 trở lên),<br /> rút tiền (rút tiền trong năm<br /> vừa rồi, tại tổ chức tài chính,<br /> tuổi từ 15 trở lên), thẻ ghi nợ<br /> (sở hữu thẻ ghi nợ, % tuổi từ<br /> 15 trở lên), thẻ tín dụng (sở<br /> hữu thẻ tín dụng, % tuổi từ 15<br /> trở lên), và sử dụng thẻ (sử<br /> dụng thẻ ghi nợ hoặc thẻ tín<br /> dụng trong năm vừa rồi, %<br /> tuổi từ 15 trở lên).<br /> Chúng tôi nhận định sự phổ<br /> biến của các phương thức<br /> thanh toán không dùng tiền<br /> mặt là sự phản ánh sự phát<br /> triển của tài chính bao trùm.<br /> Chuyển dịch từ thanh toán<br /> tiền mặt như trả hóa đơn,<br /> nhận tiền lương, thanh toán<br /> từ chính phủ sang sử dụng tài<br /> khoản sẽ mang lại những lợi<br /> ích cho người sử dụng. Chúng<br /> tôi sử dụng 3 chỉ báo: thanh<br /> toán hóa đơn (thanh toán hóa<br /> đơn qua tài khoản, % người<br /> thanh toán, tuổi từ 15 trở lên),<br /> nhận thanh toán từ chính phủ<br /> (nhận thanh toán từ chính phủ<br /> qua tài khoản, % người nhận,<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> tuổi từ 15 trở lên), nhận lương<br /> (nhận lương qua tài khoản,<br /> % người nhận, tuổi từ 15 trở<br /> lên). Chúng tôi sử dụng cả chỉ<br /> số thanh toán số (nhận hoặc<br /> chuyển tiền thanh toán số<br /> trong năm vừa rồi, % tuổi từ<br /> 15 trở lên) để xem xét cả lợi<br /> ích từ việc chuyển từ thanh<br /> toán tiền mặt sang thanh toán<br /> số. Giảm chi phí, tăng tốc độ<br /> thanh toán, bảo đảm an toàn<br /> và minh bạch là những lợi ích<br /> tiềm năng có thể nhận thấy.<br /> Tiết kiệm tiền và vay tiền từ<br /> các tổ chức tài chính chính<br /> thức có vai trò quan trọng<br /> trong phổ biến tài chính bao<br /> trùm. Chúng tôi sử dụng hai<br /> chỉ báo: vay (vay từ tổ chức<br /> tài chính hoặc sử dụng thẻ tín<br /> dụng, % tuổi từ 15 trở lên) và<br /> tiết kiệm (gửi tiền tại tổ chức<br /> tài chính, % tuổi từ 15 trở lên)<br /> để đo lường cách thức người<br /> lớn sử dụng các dịch vụ tài<br /> chính để tiết kiệm cho tương<br /> lai hoặc giải quyết các thiếu<br /> hụt tài chính tại thời điểm<br /> hiện tại.<br /> 3.2. Phương pháp<br /> Chúng tôi áp dụng phương<br /> pháp phân tích thành phần<br /> chính hai giai đoạn của<br /> Cámara và Tuesta (2014) để<br /> tính các cấu phần và chỉ số<br /> tài chính bao trùm. Như đã<br /> phân tích ở trên, tài chính bao<br /> trùm được xác định thông<br /> qua nhiều chỉ báo và được giả<br /> định tồn tại một cấu trúc cơ sở<br /> ẩn sau một nhóm các chỉ báo<br /> có mối quan hệ tương quan<br /> cao. Tài chính bao trùm có thể<br /> được trình bày dưới dạng sau:<br /> FIIi = ω1Yia + ω2Yip + ω3Yib&s<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br /> (1)<br /> Trong đó, i chỉ các nước, (Yia,<br /> Yip, Yib&s) đại diện cho các cấu<br /> phần tài khoản, thanh toán,<br /> vay và gửi.<br /> Phân tích thành phần chính<br /> giai đoạn 1 đo lường các biến<br /> số (Yia, Yip, Yib&s) và các thông<br /> số của 3 phương trình sau:<br /> Yia = α1accounti + α2depositi +<br /> α3withdrawli + α4debit cardi +<br /> α5credit cardi + α6card usagei<br /> (2)<br /> Yip = β1paid utility billsi +<br /> β2paid utility billsi + β3paid<br /> utility billsi + β4paid utility<br /> billsi (3)<br /> Yib&s = γ1borrowi + γ2savei (4)<br /> Rp,(p×p) là ma trận tương<br /> quan của p chỉ báo đối với<br /> mỗi cấu phần. λj (j=1,…,m)<br /> là giá trị eigenvalue thứ j,<br /> trong đó j là số lượng thành<br /> phần chính tương ứng với số<br /> lượng chỉ báo p. φj (p×1) là<br /> eigenvector của ma trận tương<br /> quan. Đối với mỗi cấu phần,<br /> chúng tôi giả định λ1 > λ2 > …<br /> > λm và gọi Pk (k=1,…,m) là<br /> cấu phần thứ k. Mỗi cấu phần<br /> được tính như sau:<br /> m<br /> m<br /> a<br /> Y i = ∑ j,k=1 λ ja P aki (∑ j=1 λ aj )-1 (5)<br /> p<br /> <br /> m<br /> <br /> p<br /> <br /> p<br /> <br /> m<br /> <br /> p<br /> <br /> Y i = ∑ j,k=1 λ j P ki (∑ j=1 λ j )-1<br /> b&s<br /> <br /> m<br /> <br /> b&s<br /> <br /> b&s<br /> <br /> m<br /> <br /> (6)<br /> b&s<br /> <br /> Y i = ∑ j,k=1 λ j P ki (∑ j=1 λ j )-1<br /> (7)<br /> Trong đó Pk = λmX. λm là<br /> phương sai của cấu phần thứ<br /> m và X là ma trận các chỉ báo.<br /> Do tỷ trọng của mỗi cấu phần<br /> giảm dần, phần lớn sự biến<br /> động của cấu phần được giải<br /> thích bởi thành phần chính<br /> đầu tiên và giảm dần theo thứ<br /> tự cấu phần tiếp theo. Mặc dù<br /> thông lệ là thay thế toàn bộ<br /> các biến số bằng một vài cấu<br /> <br /> phần chính ban đầu, chúng tôi<br /> sử dụng tất cả các cấu phần<br /> chính để ghi nhận toàn bộ<br /> 100% sự biến động của các<br /> chỉ số.<br /> Sau khi tính được chỉ số riêng<br /> cho ba cấu phần, chúng tôi sử<br /> dụng phương pháp phân tích<br /> thành phần chính giai đoạn<br /> hai tính tỷ trọng cho từng cấu<br /> phần để tính chỉ số tài chính<br /> bao trùm.<br /> m<br /> <br /> m<br /> <br /> FIIi = ∑ j,k=1 λ j P ki (∑ j=1 λ j )-1 (8)<br /> Trong đó FIIi là chỉ số tài<br /> chính bao trùm tổng quát cho<br /> nước i. Pk = λmX. λm là phương<br /> sai của cấu phần thứ m và X<br /> là ma trận các chỉ báo. Chúng<br /> tôi tiếp tục sử dụng tất cả các<br /> cấu phần chính để ghi nhận<br /> toàn bộ 100% sự biến động<br /> của các chỉ số. Sau khi biến<br /> đổi, chúng tôi viết mỗi cấu<br /> phần Pki dưới dạng sau:<br /> P1i = φ11Yia + φ12Yip + φ13Yib&s <br /> (9)<br /> P2i = φ21Yia + φ22Yip + φ23Yib&s <br /> (10)<br /> P3i = φ31Yia + φ32Yip + φ33Yib&s <br /> (11)<br /> Chỉ số tài chính bao trùm tổng<br /> quát được trình bày lại dưới<br /> dạng sau:<br /> 3<br /> <br /> p<br /> <br /> a<br /> <br /> FIIi = ∑ j=1 λj(φj1Y i + φj2Yi +<br /> b&s<br /> <br /> 3<br /> <br /> + φj3Yi )(∑ j=1 λ j )-1<br /> <br /> (12)<br /> <br /> Chúng tôi có thể trình bày chỉ<br /> số tài chính bao trùm tổng<br /> quát dưới dạng bình quân có<br /> trọng số với là tỷ trọng mỗi<br /> cấu phần như sau:<br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> w k = ∑ j=1 λjφjk (∑ j=1 λ j )-1 (13)<br /> 3.3. Dữ liệu<br /> Chúng tôi sử dụng dữ liệu Tài<br /> <br /> Số 200+201- Tháng 1&2. 2019<br /> <br /> 45<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> chính bao trùm toàn cầu năm<br /> 2014 và 2017 của WB. Chỉ<br /> các quốc gia có dữ liệu cả hai<br /> năm 2014 và 2017 được lựa<br /> chọn. Việc lựa chọn này khiến<br /> số lượng quốc gia được lựa<br /> chọn giảm từ hơn 140 nước<br /> xuống còn 95 nước. Ma trận<br /> tương quan các chỉ báo được<br /> trình bày tại Bảng 1.<br /> 4. Kết quả và thảo luận<br /> Tại bước phân tích thành phần<br /> chính thứ nhất, chúng tôi tính<br /> tỷ trọng cho các chỉ báo trong<br /> từng cấu phần tài khoản, thanh<br /> toán, vay và gửi. Kết quả tính<br /> toán các cấu phần này có giá<br /> trị đối với những người làm<br /> chính sách. Bảng 2 trình bày<br /> eigenvectors, eigenvalues,<br /> và tỷ trọng đối với từng cấu<br /> phần. Nhìn chung, tỷ trọng<br /> và mức độ giải thích sự biến<br /> động của từng thành phần khá<br /> ổn định qua hai năm 2014 và<br /> 2017.<br /> Đối với cấu phần tài khoản,<br /> chỉ báo gửi và rút tiền có tỷ<br /> trọng cao nhất (0,19), theo sau<br /> là sử dụng thẻ ghi nợ hoặc thẻ<br /> tín dụng (0,17), sở hữu thẻ tín<br /> dụng (0,16), sở hữu thẻ ghi<br /> nợ (0,15) và sở hữu tài khoản<br /> (0,14). Mặc dù tỷ trọng các<br /> chỉ báo không đồng đều hoàn<br /> toàn, không có chỉ báo nào<br /> chiếm tỷ trọng quá lớn. Đây<br /> là một điều kiện tốt khi xây<br /> dựng chỉ số. Cần chú ý rằng,<br /> chỉ báo sở hữu tài khoản vốn<br /> được sử dụng nhiều trong các<br /> nghiên cứu về tài chính bao<br /> trùm lại chứa ít thông tin hơn<br /> các chỉ báo khác.<br /> Đối với cấu phần thanh toán,<br /> tỷ trọng của thanh toán số,<br /> <br /> 46<br /> <br /> trả hóa đơn và trả lương khá<br /> tương đồng, lần lượt là 0,24,<br /> 0,25, và 0,23, thấp hơn mức tỷ<br /> trọng của nhận thanh toán từ<br /> chính phủ là 0,28. Phần cuối<br /> của Bảng 2 chỉ ra tỷ trọng của<br /> việc gửi tiền vào tổ chức tài<br /> chính cao hơn so với tỷ trọng<br /> vay từ tổ chức tài chính, 0,54<br /> so với 0,46.<br /> Đối với cấu phần tài khoản,<br /> thành phần thứ nhất giải thích<br /> tới 83% các thông tin trong<br /> cấu phần, có mức độ phân bổ<br /> khá đồng đều đối với cả 6 chỉ<br /> báo (từ mức 0,37 tới 0,44).<br /> Kết quả này cho thấy cả 6 chỉ<br /> báo đều đo lường cùng một<br /> cấu trúc ẩn giống nhau. Các<br /> chỉ báo về gửi và rút tiền cung<br /> cấp thêm thông tin trong thành<br /> phần thứ hai trong khi sở hữu<br /> thẻ tín dụng cung cấp thêm<br /> thông tin trong thành phần thứ<br /> ba. Bảng 3 cũng cho thấy sự<br /> đồng đều trong 4 chỉ báo (từ<br /> mức 0,46 tới 0,53) trong thành<br /> phần thứ nhất. Tuy nhiên, chỉ<br /> báo thanh toán từ chính phủ<br /> và thanh toán hóa đơn qua tài<br /> khoản có vai trò quan trọng<br /> hơn khi đóng góp thêm thông<br /> tin trong thành phần thứ hai<br /> và thứ ba. Cuối cùng, chỉ<br /> báo gửi và vay tại tổ chức tài<br /> chính đóng góp khá đồng đều<br /> trong thành phần thứ nhất,<br /> giải thích tới 92% sự biến<br /> động của cấu phần này.<br /> Tại bước thứ hai của phân tích<br /> thành phần chính, chúng tôi<br /> áp dụng phương pháp giống<br /> với khi tính toán các cấu phần<br /> của tài chính bao trùm. Bảng<br /> 5 trình bày các thành phần của<br /> chính và tỷ trọng của mỗi cấu<br /> phần. Cấu phần gửi và vay<br /> chiếm tỷ trọng cao nhất trong<br /> <br /> Số 200+201- Tháng 1&2. 2019<br /> <br /> giải thích sự biến động của<br /> tài chính bao trùm (0,36), tiếp<br /> theo sau là tài khoản và thanh<br /> toán (0,32 và 0,31). Tuy vậy,<br /> sự khác biệt giữa các cấu phần<br /> là không đáng kể. Vì vậy, để<br /> có thể cải thiện tài chính bao<br /> trùm, chính sách cần được<br /> thiết kế và thực hiện đồng đều<br /> giữa cả ba cấu phần.<br /> Khi phân tích thành phần<br /> chính, thành phần thứ nhất<br /> giải thích tới 90% sự biến<br /> động của dữ liệu và có sự<br /> phân bổ đồng đều giữa cả ba<br /> cấu phần. Gửi và vay tại tổ<br /> chức tài chính cung cấp thêm<br /> thông tin thông qua thành<br /> phần thứ hai, và do đó, có ý<br /> nghĩa quan trọng hơn trong<br /> việc giải thích chỉ số tài chính<br /> bao trùm tổng thể (Bảng 6).<br /> Bảng 4 và 7 trình bày thứ tự<br /> xếp hạng của các quốc gia<br /> trong mẫu nghiên cứu theo<br /> các cấu phần và chỉ số tài<br /> chính bao trùm tổng thể trong<br /> năm 2017. Tại bảng 7, cột thứ<br /> hai cho biết mức độ thay đổi<br /> trong thứ tự xếp hạng giữa<br /> năm 2017 và 2014. Một số<br /> điểm đáng chú ý như sau: Các<br /> quốc gia phát triển có mức<br /> độ tài chính bao trùm và các<br /> cấu phần của nó cao hơn so<br /> với các nước đang phát triển.<br /> Các quốc gia phát triển cũng<br /> có mức độ ổn định trong mức<br /> độ tài chính bao trùm so trong<br /> giai đoạn từ 2014 đến 2017.<br /> Đối với chỉ số tài chính bao<br /> trùm tổng thể, phần tư thứ<br /> nhất chủ yếu là các quốc gia<br /> đến từ Châu Âu, Bắc Mỹ, trừ<br /> bốn quốc gia châu Á là Hàn<br /> Quốc, Nhật Bản, Singapore,<br /> và Hồng Kông. Phần tư thứ<br /> hai tiếp tục bao gồm các nước<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br />