Xây dựng chủ đề tích hợp “em tập pha chế dung dịch” trong dạy học môn Toán về phương trình và hệ phương trình cho học sinh lớp 9

VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> XÂY DỰNG CHỦ ĐỂ TÍCH HỢP “EM TẬP PHA CHẾ DUNG DỊCH”<br /> TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN<br /> VỀ PHƯƠNG TRÌNH VÀ HỆ PHƯƠNG TRÌNH CHO HỌC SINH LỚP 9<br /> Phạm Thị Ngọc Lan - Trường Trung học cơ sở Giang Sơn, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh<br /> Trần Việt Cường, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> Ngày nhận bài: 02/04/2019; ngày sửa chữa: 15/04/2019; ngày duyệt đăng: 25/04/2019.<br /> Abstract: Integrated teaching is the process of teaching, in which there is a combination and<br /> integration of many contents, knowledge and skills in different fields and subjects to help students<br /> form necessary competencies. The article provides an process of building integrated topic, tasks<br /> when building an integrated topic; apply to develop the theme “I practice mixing solutions” in<br /> teaching mathematics about equations and systems of equations for grade 9th students.<br /> Keywords: Integrated teaching, students, equations, system of equations.<br /> <br /> 1. Mở đầu - Bước 2: Xác định các vấn đề (câu hỏi) cần giải<br /> Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay, quyết trong chủ đề. Đây là bước định hướng các nội dung<br /> dạy học tích hợp (DHTH) được coi là một xu hướng phù cần được đưa vào chủ đề. Các vấn đề thường là các<br /> hợp, cần được nghiên cứu và áp dụng đại trà. Bởi khi câu hỏi mà HS có thể trả lời được thông qua quá trình<br /> triển khai DHTH sẽ giúp giáo viên (GV) tiết kiệm được học tập.<br /> thời gian, hạn chế việc dạy học một nội dung nhiều lần - Bước 3: Xác định các kiến thức cần thiết để giải<br /> và dạy học theo định hướng phát triển năng lực người quyết vấn đề. Dựa trên ý tưởng chung và vấn đề đặt ra,<br /> học; giúp học sinh (HS) biết sử dụng các kiến thức, kĩ GV sẽ xác định được những kiến thức cần đưa vào chủ<br /> năng của nhiều môn học trong quá trình tìm tòi nghiên đề. Các kiến thức này có thể thuộc một môn học hoặc<br /> cứu để giải quyết vấn đề. Như vậy, có thể thấy DHTH là nhiều môn học khác nhau. Nội dung chủ đề đưa ra cần<br /> một định hướng dạy học mang lại hiệu quả cao, đáp ứng dựa trên mục tiêu và có tính gắn kết với nhau.<br /> yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. - Bước 4: Xây dựng mục tiêu dạy học của chủ đề. Để<br /> Vấn đề DHTH cho HS đã được nhiều tác giả trong xác định mục tiêu dạy học, cần rà soát những kiến thức<br /> và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Ở nước ta, đã có cần dạy, các kĩ năng cần rèn luyện cho HS. Đồng thời,<br /> nhiều công trình nghiên cứu về lí luận và thực tiễn DHTH căn cứ vào cấu trúc năng lực chung và năng lực chuyên<br /> như: Nguyễn Kim Hồng [1], Đỗ Hương Trà [2], Nguyễn biệt của các môn học để xác định những năng lực của HS<br /> có thể được hình thành và phát triển thông qua chủ đề.<br /> Thế Sơn [3], Trần Vui [4], Nguyễn Hữu Châu [5], Hà<br /> Thị Lan Hương và Đặng Thị Oanh [6],... Tuy nhiên, chưa - Bước 5: Xây dựng nội dung các hoạt động dạy học<br /> có nhiều những nghiên cứu cụ thể về DHTH trong dạy của chủ đề. Ở bước này cần làm rõ: chủ đề có những hoạt<br /> học Toán về phương trình và hệ phương trình cho HS động dạy học nào, từng hoạt động thực hiện vai trò gì để<br /> trung học cơ sở. Bài viết đề cập việc xây dựng chủ đề tích đạt được mục tiêu bài học?<br /> hợp “Em tập pha chế dung dịch” trong dạy học môn Toán - Bước 6: Lập kế hoạch dạy học chủ đề. Xây dựng<br /> về phương trình và hệ phương trình cho HS lớp 9 ở kịch bản tổ chức dạy học chủ đề: thực hiện hoạt động như<br /> trường trung học cơ sở. thế nào; ai, làm gì, thời gian bao lâu, ở đâu?,... Có thể<br /> hiểu đây chính là quá trình xây dựng giáo án dạy học chủ<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> đề tích hợp đã xây dựng. Việc phối hợp giữa các GV bộ<br /> 2.1. Xây dựng bài học/chủ đề tích hợp môn (nếu có) cũng cần được xây dụng một cách chi tiết.<br /> Quy trình xây dựng chủ đề tích hợp gồm các bước - Bước 7: Tổ chức dạy học và đánh giá. Sau khi tổ<br /> sau [2]: chức dạy học chủ đề, GV cần đánh giá các mặt như: tính<br /> - Bước 1: Lựa chọn chủ đề. Các chủ đề tích hợp phù hợp giữa thời lượng thực tế với dự kiến; mức độ đạt<br /> thường được đưa ra hoặc gợi ý trong chương trình. Tuy được mục tiêu học tập của HS thông qua đánh giá các<br /> nhiên, giáo viên (GV) cũng có thể tự xác định chủ đề tích hoạt động học tập; sự hứng thú của HS với chủ đề thông<br /> hợp cho phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể, trình độ HS. qua quan sát và phỏng vấn.<br /> <br /> 188<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> Việc đánh giá tổng thể chủ đề giúp GV có sự điều tỉ số phần trăm, cách tính các đại lượng liên quan đến<br /> chỉnh, bổ sung cho phù hợp hơn. Mặt khác, đánh giá HS dung dịch như: khối lượng dung dịch, khối lượng chất<br /> cho phép GV nắm được mục tiêu dạy học có đạt được tan, khối lượng dung môi; nắm được ứng dụng của toán<br /> hay không. Mục tiêu dạy học có thể được đánh giá thông học vào các môn học khác và thực tiễn.<br /> qua các hoạt động dạy học và công cụ đánh giá. - Về kĩ năng: vận dụng giải bài toán bằng cách lập hệ<br /> Tùy theo từng bài học/chủ đề, tình huống dạy học cụ phương trình để giải quyết tình huống thực tiễn; phát<br /> thể, GV có thể lồng ghép nội dung các bước cho phù hợp. triển kĩ năng làm thí nghiệm khoa học; rèn luyện, phát<br /> Theo chúng tôi, để xây dựng một chủ đề tích hợp, cần triển một số kĩ năng như: làm việc nhóm, thuyết trình,<br /> thực hiện theo 4 nhiệm vụ chính sau: thu thập và xử lí thông tin.<br /> - Nhiệm vụ 1: Lựa chọn chủ đề. GV thực hiện rà soát - Về thái độ: HS có cái nhìn tổng thể và khách quan<br /> chương trình sách giáo khoa hiện hành ở cấp trung học hơn về ứng dụng liên môn của hệ phương trình; rèn luyện<br /> cơ sở, tìm ra những nội dung dạy học có liên quan đến cho HS thái độ làm việc nghiêm túc, cẩn thận khi thực<br /> vấn đề cần giải quyết để lựa chọn chủ đề tích hợp, xác hành; hứng thú, say mê trong học tập.<br /> định vấn đề cũng như các kiến thức cần thiết để giải quyết 2.2.3. Dự kiến một số hoạt động dạy học<br /> vấn đề, sau đó xác định chủ đề, vai trò của các môn học Chủ đề “Em tập pha chế dung dịch” được tổ chức<br /> trong bài học. dạy học theo dự án. Dự kiến thời gian để thực hiện dạy<br /> - Nhiệm vụ 2: Xác định mục tiêu dạy học. GV đưa ra học chủ đề này trong 2 tiết luyện tập, sau khi HS đã học<br /> mục tiêu cần đạt được của HS sau khi học chủ đề. xong nội dung giải bài toán bằng cách lập hệ phương<br /> - Nhiệm vụ 3: Dự kiến một số hoạt động dạy học. GV trình.<br /> dự kiến một số hoạt động dạy học chủ đề tích hợp cho Hoạt động 1: Giới thiệu dự án (10 phút). GV dành 10<br /> HS. phút trên lớp giới thiệu dự án, chia nhóm dự án, phân<br /> - Nhiệm vụ 4: Gợi ý nội dung kiểm tra, đánh giá. GV công nhiệm vụ cho từng nhóm.<br /> dự kiến nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của - Chia nhóm học tập: GV chia lớp làm 4 nhóm, mỗi<br /> HS sau khi học chủ đề. tổ là một nhóm, mỗi nhóm cử ra một tổ trưởng và một<br /> 2.2. Xây dựng chủ đề tích hợp “Em tập pha chế dung thư kí.<br /> dịch” trong dạy học môn Toán về phương trình và hệ - Nhiệm vụ của các nhóm như sau: + Hệ thống lại<br /> phương trình cho học sinh lớp 9 kiến thức về hệ phương trình (các phương pháp giải hệ<br /> 2.2.1. Lựa chọn chủ đề phương trình, giải bài toán bằng cách lập hệ phương<br /> Giải bài toán bằng cách lập phương trình và hệ trình) và công thức tính nồng độ phần trăm của một dung<br /> phương trình là một trong những nội dung toán học có dịch; + Tính toán số liệu để pha chế dung dịch bằng cách<br /> ứng rộng rãi ở nhiều lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống. giải bài toán sau: pha chế 2 loại dung dịch muối có nồng<br /> Trong thực tế, các công việc mà HS vẫn làm hàng ngày độ cho trước để tạo thành dung dịch muối có nồng độ<br /> như pha nước đường, pha nước muối loãng, pha nước theo yêu cầu; + Pha chế dung dịch: từ những số liệu đã<br /> chấm,... là một hình thức đơn giản của pha chế dung dịch. tính toán được, HS tiến hành pha chế dung dịch.<br /> Với chủ đề: “Em tập pha chế dung dịch”, HS sẽ được Hoạt động 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án (10 phút).<br /> cung cấp kiến thức cơ bản về pha chế dung dịch, đồng * Xây dựng kế hoạch, thời gian: GV thống nhất với<br /> thời biết vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng về giải các nhóm về mốc thời gian cũng như khoảng thời gian<br /> toán bằng cách lập hệ phương trình với kiến thức về pha cần thiết cho mỗi hoạt động trước khi xây dựng kế hoạch<br /> chế dung dịch để pha chế với nồng độ cho trước. thực hiện như sau: - Nghiên cứu lí thuyết (30 phút);<br /> Trong quá trình thực hiện chủ đề, HS cần pha chế - Thực hành (10 phút); - Hoàn thành sản phẩm: thu thập<br /> dung dịch theo yêu cầu, tính toán được nồng độ dung kết quả, hoàn thiện dự án học tập (10 phút).<br /> dịch, khối lượng chất tan, khối lượng dung dịch của một * Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án: sau khi GV<br /> dung dịch cho trước. HS cần sử dụng kiến thức giải bài hướng dẫn về kế hoạch thực hiện, các nhóm xây dựng kế<br /> toán bằng cách lập hệ phương trình bậc nhất hai ẩn trong hoạch chi tiết cho nhóm mình và xác định các công việc<br /> chương trình môn Toán lớp 9 và vận dụng công thức tính cần thực hiện: - Nghiên cứu lí thuyết: + Hệ thống lại kiến<br /> nồng độ phần trăm của chất tan có trong dung dịch, pha thức: giải hệ phương trình bằng phương pháp thế; giải hệ<br /> chế dung dịch trong chương trình Hóa học 8. phương trình bằng phương pháp cộng đại số; giải bài<br /> 2.2.2. Mục tiêu dạy học toán bằng cách lập hệ phương trình; công thức tính nồng<br /> - Về kiến thức: HS được củng cố kiến thức giải bài độ phần trăm của dung dịch; + Giải bài toán: cho hai lọ<br /> toán bằng cách lập hệ phương trình; hiểu được cách tính dung dịch muối có nồng độ 5% và 25%. Hãy pha trộn 02<br /> <br /> 189<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> dung dịch trên thành 200g dung dịch muối có nồng độ Trong đó: mct là khối lượng chất tan, biểu thị bằng<br /> 15%; - Thực hành: từ số liệu vừa tính toán được, các<br /> gam.<br /> nhóm tiến hành pha chế dung dịch muối có nồng độ 15%;<br /> sau đó kiểm tra tiến độ và hoàn thành sản phẩm. mdd là khối lượng dung dịch, biểu thị bằng gam.<br /> Hoạt động 3: Thực hiện dự án học tập (50 phút). Trên Gọi x (gam) là lượng dung dịch có nồng độ muối<br /> cơ sở kế hoạch đã xây dựng, HS thực hiện các nhiệm vụ 5% cần dùng để pha chế dung dịch, y (gam) là lượng<br /> GV đưa ra. dung dịch có nồng độ muối 25% cần dùng để pha chế<br /> dung dịch.<br /> * Nghiên cứu lí thuyết: Nhóm trưởng phân công nhiệm<br /> vụ cho các thành viên trong nhóm. Có thể chia thành các Theo đề bài, ta có hệ phương trình:<br /> nhóm nhỏ thực hiện từng nhiệm vụ sau: 1) Nêu quy tắc  x  y  200<br /> giải hệ phương trình bằng phương pháp cộng đại số và <br /> 5%.x  25%. y  200.15%<br /> phương pháp thế; 2) Nêu các bước giải bài toán bằng cách<br /> lập hệ phương trình; 3) Nêu cách tính nồng độ phần trăm Giải hệ phương trình, ta được: x = 100, y = 100.<br /> của dung dịch; 4) Giải bài toán GV đưa ra, ghi lại các số Vậy, cần 100g dung dịch có nồng độ muối 5% và<br /> liệu thu được. HS thảo luận, thực hiện các nhiệm vụ, sau 100g dung dịch có nồng độ muối 25% để pha chế<br /> đó thư kí tổng hợp, ghi chép lại ra giấy A0. GV theo dõi được 200g dung dịch có nồng độ muối 15%.<br /> các nhóm làm việc và có sự hỗ trợ khi cần thiết. * Thực hành (HS di chuyển sang phòng thí nghiệm):<br /> GV có thể hướng dẫn HS giải bài toán đã đưa ra theo - Pha chế dung dịch muối có nồng độ 5%; - Pha chế dung<br /> các hướng sau: dịch muối có nồng độ 25%; - Pha chế dung dịch muối có<br /> nồng độ 15%.<br /> - Nêu các bước giải hệ phương trình bằng phương<br /> pháp thế: GV có thể hướng dẫn HS thực hành theo các bước<br /> sau: - Pha chế dung dịch muối 5%. Đong lấy 5g muối<br /> Bước 1: Từ phương trình của hệ đã cho (coi là vào cốc chia độ có dung tích 200ml. Thêm từ từ nước cất<br /> phương trình thứ nhất), ta biểu diễn một ẩn theo ẩn kia<br /> vào cốc đến vạch 100ml và khuấy đều; - Pha chế dung<br /> rồi thế vào phương trình thứ hai để được một phương<br /> dịch muối 25%. Đong lấy 25g muối vào cốc chia độ có<br /> trình mới (chỉ còn một ẩn).<br /> dung tích 200ml. Thêm từ từ nước cất vào cốc đến vạch<br /> Bước 2: Dùng phương trình vừa thu được để thay 100ml và khuấy đều; - Đổ 100g dung dịch muối 5% vào<br /> thế cho phương trình thứ hai trong hệ phương trình cốc có dung tích 200ml đến vạch 100ml, thêm từ từ 100g<br /> (phương trình thứ nhất cũng được thay thế bởi hệ thức dung dịch muối 25% đến vạch 200ml và khuấy đều.<br /> biểu diễn một ẩn theo ẩn kia có được ở bước 1).<br /> - Kiểm tra tiến độ và hoàn thành sản phẩm: GV<br /> - Nêu quy tắc giải hệ phương trình bằng phương<br /> thường xuyên giám sát, kiểm tra, đôn đốc các nhóm hoạt<br /> pháp cộng đại số:<br /> động, kịp thời đưa ra những chỉ dẫn và định hướng hoạt<br /> Bước 1: Cộng hay trừ từng vế hai phương trình của động. Các nhóm ghi nhận, chỉnh sửa và hoàn thiện sản<br /> hệ phương trình đã cho để được một phương trình mới. phẩm của nhóm mình.<br /> Bước 2: Dùng phương trình mới ấy thay thế cho Hoạt động 4: tổng hợp, đánh giá dự án (10 phút).<br /> một trong hai phương trình của hệ phương trình (giữ<br /> nguyên phương trình kia). - Các nhóm tổng hợp kết quả trình bày báo cáo trước<br /> lớp. GV có thể chỉ định bất kì thành viên nào trong nhóm<br /> - Các bước giải bài toán bằng cách lập hệ phương<br /> báo cáo sản phẩm của nhóm, qua đó GV nắm được được<br /> trình gồm 3 bước:<br /> kết quả của hoạt động nhóm có hiệu quả hay không, các<br /> Bước 1: Lập hệ phương trình. thành viên khác theo dõi, rút ra nhận xét.<br /> Bước 2: Giải hệ phương trình. - Lớp thảo luận theo nhóm, các nhóm tự thảo luận,<br /> Bước 3: Trả lời: kiểm tra xem trong các nghiệm đánh giá kết quả thực hiện dự án, rút kinh nghiệm cho<br /> của phương trình, nghiệm nào thỏa mãn điều kiện của quá trình học tập và cho việc thực hiện những dự án sau<br /> ẩn, nghiệm nào không, sau đó kết luận. này (ghi biên bản).<br /> - Nồng độ phần trăm của dung dịch: nồng độ phần - GV: + Đánh giá từng nhóm và các cá nhân trong<br /> trăm (kí hiệu C%) của một dung dịch cho biết số gam nhóm; + Đánh giá sự thành công của dự án và rút kinh<br /> chất tan có trong 100 gam dung dịch: nghiệm sau quá trình triển khai dự án.<br /> mct<br /> C%  .100% Dưới đây là một số gợi ý để đánh giá kết quả thực<br /> mdd hiện dự án học tập của từng nhóm:<br /> <br /> 190<br /> VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> Phiếu 1: Đánh giá kết quả trình bày báo cáo nhóm<br /> Đánh giá<br /> Tiêu chí<br /> Tốt (10-9 điểm) Khá (8-7 điểm) Trung bình (6-5 điểm) Yếu (4-0 điểm)<br /> - Báo cáo trình bày rõ<br /> - Báo cáo trình bày - Báo cáo trình bày<br /> ràng, sạch đẹp, khoa - Báo cáo trình bày rõ<br /> chưa rõ ràng, không chưa rõ ràng, không<br /> học. ràng, khoa học.<br /> khoa học. khoa học.<br /> - Giải bài toán ngắn - Giải bài toán ngắn<br /> - Giải bài toán dài - Giải bài toán dài<br /> Hình gọn, câu hỏi dắt dễ gọn, câu hỏi dẫn dắt<br /> dòng, câu hỏi dẫn dắt dòng, câu hỏi dẫn dắt<br /> thức hiểu, hợp lí. đúng.<br /> khó hiểu. khó hiểu.<br /> - Phần đầu tiên gồm: - Mục đầu có: tên dự<br /> - Phần đầu có: tên dự - Phần đầu có: tên dự<br /> tên dự án, tên nhóm và án, tên nhóm và các<br /> án, tên nhóm và các án, tên nhóm và các<br /> các thành viên của thành viên của nhóm.<br /> thành viên của nhóm. thành viên của nhóm.<br /> nhóm.<br /> - Chính xác nhưng sắp - Chính xác nhưng sắp<br /> - Chính xác, khoa học. - Thiếu chính xác.<br /> xếp chưa khoa học. xếp chưa khoa học.<br /> - Vận dụng được các - Không vận dụng<br /> - Vận dụng được các - Vận dụng được các<br /> kiến thức hóa phổ được các kiến thức hóa<br /> kiến thức hóa phổ kiến thức về hóa phổ<br /> thông và công thức phổ thông và công thức<br /> Nội dung thông và công thức thông và công thức<br /> tính nồng độ phần trăm tính nồng độ phần trăm<br /> tính nồng độ phần trăm tính nồng độ phần trăm<br /> của dung dịch. của dung dịch.<br /> của dung dịch. của dung dịch.<br /> - Sản phẩm thực hành - Sản phẩm thực hành<br /> - Sản phẩm thực hành - Sản phẩm thực hành<br /> đạt yêu cầu. chưa đạt yêu cầu.<br /> đạt yêu cầu. chưa đạt yêu cầu.<br /> - Đúng thời gian.<br /> - Đúng thời gian. - Đúng thời gian. - Không đúng thời<br /> - Trình bày: logic, lập gian.<br /> - Trình bày: logic, lập - Trình bày: logic, lập<br /> luận chưa chặt chẽ,<br /> luận chặt chẽ, mạch luận chặt chẽ, mạch - Trình bày không<br /> mạch lạc, phát âm<br /> lạc, phát âm chuẩn. lạc, phát âm chuẩn. logic, lập luận chưa<br /> chưa chuẩn<br /> Trình bày - Bài trình bày lôi - Bài trình bày chưa lôi chính xác, giọng khó<br /> - Bài trình bày chưa lôi nghe, khó hiểu.<br /> thuyết cuốn, hấp dẫn, thuyết cuốn, hấp dẫn và<br /> cuốn, hấp dẫn, thuyết<br /> trình phục, có lời dẫn mở thuyết phục, có lời dẫn - Bài trình bày chưa lôi<br /> phục, lời dẫn mở đầu<br /> báo cáo đầu tạo sự chú ý. mở đầu tạo sự chú ý. cuốn, chưa khoa học.<br /> không tạo sự chú ý.<br /> - Phân công trình bày - Phân công trình bày - Phân công trình bày<br /> - Phân công trình bày<br /> đồng đều trong nhóm. đồng đều trong nhóm. lộn xộn trong nhóm.<br /> chưa đều trong nhóm.<br /> - Trả lời tốt các câu hỏi - Trả lời khá tốt các câu - Không trả lời được<br /> - Trả lời được các câu<br /> khi thảo luận. hỏi khi thảo luận. các câu hỏi thảo luận.<br /> hỏi khi thảo luận.<br /> Phiếu 2: Đánh giá kết quả hợp tác nhóm<br /> Đánh giá<br /> Tiêu chí<br /> Tốt (10-9 điểm) Khá (8-7 điểm) Trung bình (6-5 điểm) Yếu (4-0 điểm)<br /> - Cộng tác rất hiệu quả - Cộng tác khá hiệu<br /> - Có sự cộng tác với - Làm việc không hiệu<br /> Sự và có sự tôn trọng lẫn quả và có sự tôn trọng<br /> mỗi thành viên trong quả với các thành viên<br /> cộng tác nhau giữa các thành lẫn nhau giữa các<br /> nhóm. trong nhóm.<br /> viên trong nhóm. thành viên trong nhóm.<br /> - Các cá nhân trong<br /> - Các cá nhân trong - Các cá nhân có sự - Các cá nhân ít tham<br /> Sự nhóm đều có sự tham<br /> nhóm tích cực tham gia tham gia hoàn thiện dự gia hoặc không tham<br /> đóng góp gia để hoàn thiện dự<br /> hoàn thiện dự án. án một cách hạn chế. gia vào dự án<br /> án.<br /> Sự - Mỗi thành viên đều - Mỗi thành viên đều - Mỗi thành viên đều - Mỗi thành viên<br /> chia sẻ chia sẻ, trao đổi kiến sự chia sẻ, trao đổi kiến chia sẻ, trao đổi kiến không có sự chia sẻ,<br /> <br /> 191<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> Đánh giá<br /> Tiêu chí<br /> Tốt (10-9 điểm) Khá (8-7 điểm) Trung bình (6-5 điểm) Yếu (4-0 điểm)<br /> thức lẫn nhau rất hiệu thức lẫn nhau nhưng thức cho nhau nhau trao đổi kiến thức lẫn<br /> quả, sản phẩm của hiệu quả chưa cao, sản nhưng chưa tích cực, nhau nên hiệu quả<br /> nhóm thành công. phẩm của nhóm cũng sản phẩm của nhóm chưa cao, sản phẩm<br /> đạt kết quả khá cao. đạt kết quả chưa cao. của nhóm đạt kết quả<br /> chưa tốt.<br /> Thời gian<br /> Trước thời hạn, có kết Đúng thời hạn, có kết Đúng thời hạn nhưng Không đúng thời hạn<br /> hoàn<br /> quả tốt. quả tốt. cần bổ sung một vài ý. và còn chỉnh sửa.<br /> thành<br /> <br /> 2.2.4. Một số gợi ý về nội dung kiểm tra, đánh giá Bảng 1. Bảng phân bố tần số kết quả bài kiểm tra<br /> Chúng tôi đưa ra một số câu hỏi, bài tập có nội dung 45 phút của HS hai lớp 9A và lớp 9B<br /> Trường Trung học cơ sở Giang Sơn<br /> đơn giản, từ mức độ nhận biết, đến vận dụng để đánh giá<br /> mức độ hiểu bài của HS. Các câu hỏi đều ở mức độ cơ Điểm<br /> bản để HS có học lực trung bình đều có thể thực hiện kiểm 3 4 5 6 7 8 9 10 X<br /> được. Thông qua các câu hỏi, HS được quan sát các hiện tra xi<br /> tượng trong cuộc sống, tự thực hành pha chế dung dịch, Lớp<br /> 2 3 5 5 8 6 6 1 6,69<br /> biết cách vận dụng kiến thức để giải bài toán bằng cách 9A<br /> lập phương trình và hệ phương trình, kết hợp với kiến Lớp<br /> 4 5 6 8 10 3 3 0 5,92<br /> thức về tính nồng độ phần trăm trong dung dịch để giải 9B<br /> bài tập. Kết quả cho thấy: lớp thực nghiệm có 31/36 HS đạt<br /> Câu hỏi 1: Hòa tan 100g muối vào 200g nước, để cho điểm trung bình trở lên, chiếm 86,11%; trong đó có 21/36<br /> bay hơi. Sau 1-2 tháng, em hãy cho biết hiện tượng quan HS đạt loại khá, giỏi, chiếm 58,3%. Lớp đối chứng có<br /> sát được. 30/39 HS đạt điểm trung bình trở lên, chiếm 76,92%;<br /> trong đó có 16/39 HS đạt loại khá, giỏi, chiếm 41,03%.<br /> Câu hỏi 2: Em hãy thực hành pha chế với các nồng Điểm trung bình chung học tập ở lớp thực nghiệm cao<br /> độ dung dịch muối hoặc đường khác nhau. hơn lớp đối chứng. Số HS có điểm dưới điểm trung bình<br /> Câu hỏi 3: Nước muối 0,9% rất có ích đối với sức ở lớp thực nghiệm thấp hơn lớp đối chứng và số HS có<br /> khỏe mỗi chúng ta. Nó có tác dụng kháng khuẩn, kháng điểm khá, giỏi ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng.<br /> viêm rất tốt. Em hãy tự pha chế một lọ dung dịch nước Để khẳng định về chất lượng của đợt thực nghiệm sư<br /> muối 0,9% để vệ sinh răng miệng hằng ngày. phạm, chúng tôi tiến hành xử lí số liệu thống kê toán học.<br /> 2.3. Thực nghiệm sư phạm Kết quả xử lí số liệu thống kê thu được như sau:<br /> Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm ở 2 lớp: Kiểm tra 45 phút<br /> Nội dung<br /> lớp 9A và lớp 9B Trường Trung học cơ sở Giang Sơn, Thực nghiệm Đối chứng<br /> huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh từ ngày 10-16/04/2019. Điểm trung bình<br /> Lớp 9A (gồm 36 HS) là lớp thực nghiệm và lớp 9B (39 n<br /> <br /> HS) là lớp đối chứng có trình độ nhận thức, kết quả học x .f i i 6,69 5,92<br /> tập môn Toán trước khi bắt đầu thực nghiệm sư phạm là x i 1<br /> <br /> N<br /> tương đương. Lớp thực nghiệm 9A được dạy học theo<br /> Phương sai<br /> hướng DHTH chủ đề “Em tập pha chế dung dịch” theo n<br /> các nhiệm vụ như đã đề xuất ở trên, lớp đối chứng 9B  (x i<br />  x) 2 . f i 3,42 2,92<br /> được dạy học theo phương pháp truyền thống. s <br /> 2 i 1<br /> <br /> <br /> Sau quá trình tổ chức thực nghiệm sư phạm, chúng N 1<br /> tôi thu được một số kết quả và tiến hành phân tích trên Độ lệch chuẩn<br /> 1,85 1,71<br /> hai phương diện: đánh giá định tính và đánh giá định s s2<br /> lượng. Trong đó N là số HS, xi là điểm, fi là tần số các điểm<br /> * Đánh giá định lượng: xi mà HS đạt được.<br /> <br /> <br /> 192<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 188-193<br /> <br /> <br /> Sử dụng phép thử t - student để xem xét, kiểm tra tính + Việc học tập theo nhóm giúp HS thể hiện được khả<br /> hiệu quả của việc thực nghiệm sư phạm, ta có kết quả: năng của bản thân, tích cực trao đổi bài và thảo luận. Đa<br /> xTN số HS đều hứng thú khi làm việc nhóm.<br /> t = 1,9. Tra bảng phân phối t - student với bậc tự - Về năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của HS:<br /> sTN<br /> + Nhìn chung, đa số HS ở lớp thực nghiệm đã phát<br /> do F = 36, mức ý nghĩa  = 0,05 thu được t=1,69. Ta có t<br /> hiện và nêu được vấn đề, xác định được vấn đề cần giải<br /> > t. Như vậy, thực nghiệm sư phạm đã có kết quả rõ rệt. quyết đối với mỗi nội dung học tập tốt hơn so với lớp đối<br /> Tiến hành kiểm định phương sai của lớp TN và lớp chứng. Điều này được thể hiện khi GV đặt câu hỏi, đưa<br /> ĐC với giả thuyết E0: Sự khác nhau giữa các phương sai ra bài tập, các em đã hoàn thành tương đối tốt. HS biết<br /> ở lớp TN và lớp ĐC là không có ý nghĩa. Ta có kết quả: liên hệ với kiến thức các môn học khác để trả lời câu hỏi<br /> 2<br /> <br /> F<br /> STN<br /> = 1,17. Giá trị tới hạn F tra trong bảng phân GV đưa ra.<br /> 2<br /> S DC - Về phần thực hành pha chế dung dịch, các nhóm ở<br /> phối F ứng với mức  = 0,05 và với các bậc tự do fTN = lớp thực nghiệm đã thực hiện pha chế đúng quy trình, đạt<br /> 39; fDC = 36 là 1,7 cho thấy F < F: chấp nhận E0, tức là yêu cầu, đảm bảo các quy tắc an toàn trong phòng thí<br /> sự khác nhau giữa phương sai ở nhóm lớp TN và nhóm nghiệm. Hình thức dạy học theo chủ đề khá mới nhưng<br /> lớp ĐC là không có ý nghĩa. các em đã biết vận dụng kiến thức vào giải quyết hiệu<br /> Để so sánh kết quả thực nghiệm sư phạm, chúng tôi quả các tình huống GV đưa ra.<br /> tiến hành kiểm định giả thuyết H0: “Sự khác nhau giữa các 3. Kết luận<br /> điểm trung bình ở hai mẫu là không có ý nghĩa với phương DHTH đòi hỏi HS sử dụng kiến thức, kĩ năng, phương<br /> sai như nhau”. Với mức ý nghĩa  = 0,05, tra bảng phân pháp của nhiều môn học trong quá trình tìm tòi nghiên<br /> phối t - student với bậc tự do là NTN + NDC - 2 = 36 + 39 - cứu, từ đó giúp các em phát triển được các năng lực học<br /> 2 = 73, ta được t = 1,67. Ta có giá trị kiểm định: tập cần thiết. Các kết quả nghiên cứu bước đầu về DHTH<br /> xTN  xDC trong dạy học về phương trình và hệ phương trình cho HS<br /> t = 1,87; lớp 9 phần nào cho thấy, tính hiệu quả, tiềm năng của<br /> 1 1 DHTH trong dạy học Toán ở trường phổ thông hiện nay.<br /> s. <br /> NTN N DC<br /> <br /> ( NTN  1) STN<br /> 2<br />  ( N DC  1).S DC<br /> 2 Tài liệu tham khảo<br /> với s =  1,78 [1] Nguyễn Kim Hồng - Huỳnh Công Minh Hùng<br /> NTN  N DC  2<br /> (2013). Dạy học tích hợp ở trong trường phổ thông<br /> Ta có t > t. Như vậy, khẳng định giả thuyết H0 bị bác Australia. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư<br /> bỏ. Điều đó chứng tỏ sự khác nhau giữa các điểm trung phạm TP. Hồ Chí Minh, số 42, tr 7-17.<br /> bình ở hai mẫu chọn là có ý nghĩa. Kết quả kiểm định trên [2] Đỗ Hương Trà (2016). Dạy học tích hợp phát triển<br /> chứng tỏ chất lượng học tập của lớp TN cao hơn lớp ĐC. năng lực học sinh (quyển 1: Khoa học tự nhiên).<br /> * Phân tích định tính: căn cứ vào các phiếu đánh giá NXB Đại học Sư phạm.<br /> sản phẩm nhóm, kết hợp với phiếu đánh giá của GV, bài<br /> [3] Nguyễn Thế Sơn (2017). Xây dựng chủ đề tích hợp<br /> thuyết trình sản phẩm của các nhóm và phiếu thăm dò,<br /> trong dạy học môn Toán ở trường trung học phổ<br /> chúng tôi nhận thấy lớp thực nghiệm có chuyển biến tích<br /> thông. Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục, Viện Khoa<br /> cực hơn so với lớp đối chứng.<br /> học giáo dục Việt Nam.<br /> - Về thái độ:<br /> [4] Trần Vui (2014). Giải quyết vấn đề thực tế trong dạy<br /> + Trước đây, do HS ít được học tập theo phương pháp học Toán. NXB Đại học Huế.<br /> làm việc nhóm nên các em còn rụt rè khi thực hiện các<br /> hoạt động GV đưa ra. Sau đó, các em bắt đầu hứng thú [5] Nguyễn Hữu Châu (2006). Những vấn đề cơ bản về<br /> với chủ đề, với việc học tập theo chủ đề nên các em làm chương trình và quá trình dạy học. NXB Giáo dục.<br /> việc tích cực, hợp tác và hoàn thành nhiệm vụ khá tốt ở [6] Hà Thị Lan Hương - Đặng Thị Oanh (2015). Một số<br /> những nhiệm vụ hơn lớp đối chứng. Đa số HS ở lớp thực nguyên tắc và phương pháp thiết kế chủ đề để tổ<br /> nghiệm đều cho rằng, bài học rất dễ hiểu. chức dạy học tích hợp. Tạp chí Khoa học, Trường<br /> + HS có khả năng phân tích đề bài, biết liên hệ vào Đại học Sư phạm Hà Nội, số 6/2015, tr 204-210.<br /> thực tiễn, liên hệ với kiến thức cũ và kiến thức các môn [7] Phan Đức Chính (chủ biên, 2015). Toán 9. NXB<br /> học khác để hoàn thiện bài tập. Giáo dục Việt Nam.<br /> <br /> 193<br />