Xây dựng mô hình tăng huyết áp trên chuột cống

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017<br /> <br /> XÂY DỰNG MÔ HÌNH TĂNG HUYẾT ÁP TRÊN CHUỘT CỐNG<br /> Cấn Văn Mão*; Nguyễn Minh Núi**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xây dựng thành công mô hình tăng huyết áp (THA) bằng thắt hẹp động mạch (ĐM)<br /> thận trên chuột cống trắng. Đối tượng và phương pháp: chia 40 chuột cống trắng thành 2 nhóm:<br /> nhóm chứng (n = 20) gồm chuột được phẫu thuật nhưng không thắt hẹp ĐM thận và nhóm gây<br /> THA (n = 20) gồm chuột được phẫu thuật và thắt ĐM thận một bên. Sau thắt ĐM thận 3 tuần,<br /> đo và phân tích huyết áp ĐM đuôi chuột bằng hệ thống Powerlab. Kết quả: ở nhóm chứng,<br /> không có sự khác biệt về các loại huyết áp giữa trước và sau phẫu thuật, trong khi ở nhóm gây<br /> THA, huyết áp tâm thu (đạt giá trị 157,98 ± 9,81 mmHg) và huyết áp tâm trương (đạt giá trị<br /> khoảng 109,66 ± 11,18 mmHg) tăng có ý nghĩa thống kê sau phẫu thuật so với trước phẫu<br /> thuật. Kết luận: nghiên cứu đã xây dựng thành công mô hình gây THA trên động vật thực<br /> nghiệm, làm cơ sở trong nghiên cứu các thuốc điều trị cao huyết áp.<br /> * Từ khóa: Tăng huyết áp; Chuột cống; Động mạch thận; Mô hình.<br /> <br /> Animal Model of Hypertention in Rat<br /> Summary<br /> Objectives: To establish a method to induce animal model of hypertension by constricting<br /> renal arteries in rat. Subjects and methods: 40 rats were divided into two groups: control group<br /> (n = 20): animals were operated without constricting renal arteries; hypertensive group (n = 20):<br /> animals were operated to constrict renal arteries in one side. At 3 weeks after surgery, we<br /> measured and analyzed arterial pressures on rat’s tails with Powerlab. Results: In the control<br /> group, there was not a significant difference in terms of arterial pressures on rat’s tails before<br /> and after surgery while in hypertensive group, there was a significant increase in systolic blood<br /> pressures (mmHg) (mean value: 157.98 ± 9.81 mmHg) and diastolic blood pressures (mmHg)<br /> (mean value: 109.66 ± 11.18 mmHg), after surgery compared to before surgery. Conclusion:<br /> We established successfully an animal model of hypertension and this model might be used for<br /> further studies to investigate effects of antihypertensive drugs on experimental animals.<br /> * Key words: Hypertension; Rats; Renal artery; Model.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tăng huyết áp hiện nay đang có xu<br /> hướng tăng ở Việt Nam, đặc biệt là ở<br /> người già. Bệnh gây ra nhiều biến chứng<br /> nghiêm trọng như tai biến mạch máu não,<br /> suy tim… [1, 2]. Những biến chứng này<br /> gây tử vong và tàn phế nặng nề nếu<br /> <br /> không được điều trị. Vì vậy, điều trị bệnh<br /> THA có ý nghĩa trong việc phòng các biến<br /> chứng cũng như nâng cao chất lượng<br /> sống cho người bệnh.<br /> Có 6 nhóm thuốc thường dùng để<br /> điều trị bệnh THA gồm: thuốc lợi tiểu,<br /> thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương,<br /> <br /> * Học viện Quân y<br /> ** Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Cấn Văn Mão (canvanmao2001@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 05/01/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 15/02/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 27/02/2017<br /> <br /> 10<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017<br /> thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi,<br /> thuốc ức chế men chuyển và thuốc đối<br /> kháng thụ cảm thể angiotensin II [2]. Tuy<br /> nhiên, không có nhóm thuốc nào có tác<br /> dụng tối ưu trong điều trị THA. Vì vậy,<br /> trong lâm sàng thường phải phối hợp các<br /> nhóm thuốc, nhất là trong trường hợp<br /> THA kháng trị [3].<br /> Hơn nữa, bệnh nhân THA phải dùng<br /> thuốc trong thời gian dài và liên tục. Sử<br /> dụng thuốc THA nhiều lần trong ngày<br /> vừa làm tăng tác dụng phụ của thuốc<br /> cũng như giảm nhạy cảm của thuốc trên<br /> bệnh nhân cao huyết áp. Do đó, bên<br /> cạnh việc cần nghiên cứu thuốc hạ áp<br /> mới, cần nghiên cứu làm tăng tác dụng<br /> của các nhóm thuốc hạ áp. Tại Việt<br /> Nam, chưa có cơ sở nào xây dựng được<br /> mô hình gây THA trên động vật thực<br /> nghiệm. Nên việc thử nghiệm và phát<br /> triển thuốc hạ áp mới còn nhiều khó<br /> khăn. Xuất phát từ vấn đề này, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu này nhằm mục<br /> tiêu: Xây dựng mô hình gây THA trên<br /> động vật thực nghiệm.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> 40 chuột cống trắng 8 - 10 tuần tuổi,<br /> nặng 150 - 200 g, khỏe mạnh bình<br /> thường, do Ban Cung cấp Động vật Thí<br /> nghiệm, Học viện Quân y cung cấp. Chia<br /> ngẫu nhiên động vật thành hai nhóm:<br /> nhóm THA: chuột được phẫu thuật gây<br /> hẹp ĐM thận hai bên; nhóm chứng: chuột<br /> được phẫu thuật như nhóm THA, nhưng<br /> không gây hẹp ĐM thận hai bên. Chăm<br /> sóc và nuôi chuột trong phòng đủ thoáng<br /> mát, ăn uống thoải mái, chu kỳ sáng tối<br /> được duy trì 12/12 giờ. Quy trình chăm<br /> sóc và thực hiện nghiên cứu tuân thủ chặt<br /> chẽ theo hướng dẫn chăm sóc và sử dụng<br /> động vật thí nghiệm của Học viện Quân y.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Dụng cụ và thiết bị máy móc:<br /> - Dụng cụ và hóa chất:<br /> + Thuốc gây mê pentotal.<br /> + Bộ phẫu thuật: kéo, nỉa, kẹp, kim.<br /> + Buồng giữ chuột cống trong đo huyết<br /> áp (hình 1).<br /> <br /> Hình 1: Chuột trong buồng đo với đầu đo áp lực đuôi chuột.<br /> 11<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017<br /> - Thiết bị máy móc:<br /> + Hệ thống Powerlab.<br /> + Bộ phận ghi điện tim: điện cực, cáp nối, hộp khuếch đại, hộp ghi…<br /> + Bộ phận ghi huyết áp: bao áp lực, cáp nối, hộp khuếch đại, hộp ghi…<br /> + Hệ thống thu thập số liệu Powerlab (Hãng AD Instruments, Úc) với phần mềm<br /> phân tích Labchart Pro.<br /> + Phần mềm Labchart là phần mềm đo và phân tích số liệu của Hãng AD<br /> Instrument (Úc), có khả năng ghi và phân tích nhiều thông số sinh lý học của cơ thể<br /> sống và các mô cơ quan (hình 2).<br /> <br /> Hình 2: Hệ thống PowerLab và phần mềm Labchart Pro.<br /> * Phương pháp gây THA trên chuột:<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi gây<br /> THA trên chuột cống dựa trên nguyên lý<br /> phương pháp của Goldblatt [5, 6]. Cụ thể,<br /> gây mê chuột bằng thuốc pentotal với liều<br /> 0,5 ml/kg, tiêm phúc mạc. Sau gây mê,<br /> đặt chuột nằm nghiêng trên bàn mổ. Cạo<br /> sạch lông và sát trùng vùng mổ betadine<br /> 10%. Tiếp đó, rạch da theo đường chéo,<br /> song song với xương sườn dưới cùng.<br /> Bóc tách cân cơ, tổ chức liên kết, bộc lộ<br /> rốn thận. Tách riêng và đặt xuống dưới<br /> ĐM thận một sợi chỉ chờ 4,0 bằng dụng<br /> cụ tự tạo. Đặt nòng kim luồn (400 µm)<br /> song song và áp sát ĐM thận. Thắt chặt<br /> 12<br /> <br /> ĐM thận và nòng kim luồn bằng sợi chỉ<br /> chờ đã đặt sẵn (hình 3). Phương pháp<br /> này đã hạn chế khoảng 60 - 70% lượng<br /> máu đến thận. Sau khi thắt ĐM thận, rút<br /> bỏ nòng kim luồn ra khỏi mối buộc chỉ.<br /> Tiếp đó, nhẹ nhàng đưa thận vào ổ bụng<br /> và khâu tổ chức liên kết, cân cơ thành<br /> bụng, lưng theo lớp; khâu da và sát trùng<br /> tại chỗ bằng dung dịch betadine 10%.<br /> Sau phẫu thuật, đánh dấu chuột rồi đưa<br /> vào chuồng ủ ấm và theo dõi sau mổ đến<br /> khi động vật tỉnh táo trở lại. Sau mổ 7<br /> ngày, chuột có thể đưa trở lại nuôi chung<br /> với các chuột khác trong nhóm.<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017<br /> <br /> Hình 3: Phẫu thuật gây hẹp ĐM thận trên chuột cống.<br /> * Phương pháp đo huyết áp đuôi chuột:<br /> Sau 3 tuần phẫu thuật thắt ĐM thận, tiến hành đo huyết áp đuôi chuột. Phương<br /> pháp đo được thực hiện như sau: cố định chuột trong lồng giữ chuột trong suốt quá<br /> trình đo huyết áp. Ở những chuột này, đặt bao áp lực và đầu đo huyết áp vào gốc đuôi<br /> chuột, đầu đo huyết áp cách bao áp lực 2 cm và đúng vị trí của ĐM đuôi chuột. Tiến<br /> hành ghi và phân tích kết quả huyết áp bằng hệ thống thu thập, xử lý dữ liệu Powerlab,<br /> phần mềm Labchart Pro.<br /> <br /> Bộ phận bơm áp lực<br /> và nhận tín hiệu<br /> <br /> Bao và sensor<br /> <br /> Dây bơm áp lực<br /> Dây truyền tín hiệu<br /> <br /> Phần ghi và<br /> truyền tín hiệu<br /> <br /> Máy tính và<br /> phần mềm LabchartPro<br /> <br /> Hình 4: Sơ đồ đo huyết áp đuôi chuột trên chuột cống.<br /> * Các thông số theo dõi: trọng lượng chuột, huyết áp tối đa, huyết áp tối thiểu.<br /> * Phân tích số liệu:<br /> Phân tích thay đổi về cân nặng và huyết áp ĐM đuôi chuột bằng phương pháp<br /> thống kê repeated two ways ANOVA. Khác biệt có ý nghĩa thống kê khi p < 0,05. Giá<br /> trị về cân nặng và huyết áp đuôi chuột được biểu diễn dưới dạng ±SD.<br /> 13<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Biến đổi thể trạng, cân nặng của động vật.<br /> Chuột sau phẫu thuật ngày thứ hai có thể ăn uống, đi lại được. Sau khoảng 1 tuần,<br /> chuột khỏe mạnh, ăn uống tốt như trước khi phẫu thuật. Vết mổ khô và liền sẹo tốt,<br /> không có viêm rò tại chỗ vết mổ.<br /> Bảng 1: So sánh cân nặng (g) của chuột nhóm chứng và nhóm gây mô hình.<br /> Cân nặng<br /> <br /> n<br /> <br /> Trước phẫu thuật<br /> <br /> Sau phẫu thuật<br /> <br /> Trọng lượng tăng<br /> <br /> Nhóm chứng (X ± SD)<br /> <br /> 20<br /> <br /> 165,30 ± 9,62<br /> <br /> 176,54 ± 10,53<br /> <br /> 11,24 ± 2,18<br /> <br /> Nhóm THA (X ± SD)<br /> <br /> 20<br /> <br /> 157,98 ± 9,81<br /> <br /> 168,05 ± 8,45<br /> <br /> 10,07 ± 14,75<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nhóm<br /> <br /> p<br /> <br /> Kết quả cho thấy chuột sau phẫu thuật khỏe mạnh, tăng cân ở cả hai nhóm, sự<br /> khác biệt về cân nặng không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Điều này cho thấy kỹ<br /> thuật mổ đã không ảnh hưởng nặng cho chuột. So sánh với kết quả của các tác giả<br /> khác trên thế giới đều có kết quả tương tự [7]. Đây là vấn đề khó khăn mà nhóm<br /> nghiên cứu đã đạt được trong kỹ thuật phẫu thuật gây mô hình THA, vì nếu thắt ĐM<br /> thận quá hẹp, chuột sẽ chết, còn nếu không đủ độ hẹp thì không gây THA.<br /> 2. Biến đổi huyết áp ĐM đuôi chuột.<br /> Chúng tôi tiến hành đo huyết áp ĐM đuôi chuột trước và sau phẫu thuật 3 tuần. Sau<br /> khi đo huyết áp đuôi chuột, phân tích các dạng huyết áp thành phần dựa vào phần<br /> mềm Labchart 8.0. Hình 5 là một ví dụ về hình ảnh huyết áp đuôi chuột ghi trên chuột<br /> gây THA.<br /> <br /> Hình 5: Đo huyết áp của chuột bằng hệ thống Powerlab.<br /> 14<br /> <br />