Xử lý nước thải y tế - Hướng dẫn áp dụng công nghệ: Phần 2

Chia sẻ: Nguyen Ma | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nối phần 1, phần 2 ebook với các nội dung: hướng dẫn lựa chọn công nghệ xử lý nước thải y tế; một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế; một số lưu ý trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế; một số lưu ý trong vận hành và bảo trì hệ thống xử lý nước thải y tế. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xử lý nước thải y tế - Hướng dẫn áp dụng công nghệ: Phần 2

CHƯƠNG 2 HƯỚNG DẪN LỰA CHỌN CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ 2.1. Một số tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý nước thải y tế phù hợp Do các loại hình cơ sở y tế là rất đa dạng và phong phú, nên để giúp công tác lựa chọn công nghệ XLNT tối ưu cho các cơ sở y tế, rất cần xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá công nghệ XLNT y tế hiệu quả. Về lưu lượng nước thải của các cơ sở y tế có thể dao động từ một mét khối đối với các trạm y tế tuyến xã/phường và đến hàng ngàn mét khối đối với các bệnh viện tuyến trung ương. Đối với các loại hình cơ sở y tế khác nhau, sự khác biệt của thành phần nước thải cũng khác nhau. Bởi vậy, việc xác định một mô hình công nghệ phù hợp để xử lý nước thải cho mỗi loại hình cơ sở y tế cần căn cứ vào điều kiện cụ thể của cơ sở y tế. Phải bắt đầu ngay từ việc khảo sát thiết kế, lên phương án công nghệ, xây dựng, lắp đặt và vận hành chạy thử. Đảm bảo hiệu quả xử lý đáp ứng các yêu cầu đặt ra, để hệ thống khi đưa vào sử dụng là hợp lý và hiệu quả nhất. Trong phần đánh giá công nghệ xử lý nước thải tại Chương 1 của tài liệu này đã chỉ ra ưu, nhược điểm của từng loại công nghệ xử lý đang áp dụng cho xử lý nước thải y tế hiện nay ở Việt Nam. Thực tế đã cho thấy, tùy theo điều kiện cụ thể của mỗi cơ sở y tế để lựa chọn áp dụng công nghệ phù hợp nhằm đem lại hiệu quả trong xử lý. Việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá để giúp các cơ sở y tế lựa chọn phương án công nghệ thích hợp nhất cho đơn vị mình là rất cần thiết. Một hệ thống xử lý nước thải được cho là bền vững dựa trên phương pháp phân tích đa tiêu chí (Multi-criteria analysis) và được xem xét trên các phương diện bao gồm: các tiêu chí đánh giá về kỹ thuật; các tiêu chí đánh giá về kinh tế; các tiêu chí đánh giá về môi trường; các tiêu chí đánh giá về văn hóa, xã hội. Trong phần tiếp theo, sẽ nêu cụ thể mỗi nhóm tiêu chí. 2.1.1. Các tiêu chí đánh giá về kỹ thuật Các tiêu chí đánh giá về kỹ thuật của hệ thống xử lý nước thải bao gồm: (1) Hiệu quả XLNT (tuân thủ theo QCVN) Đối với bất kỳ hệ thống xử lý nước thải nào, mục tiêu quan trọng nhất là chất lượng nước thải sau xử lý phải đạt được các yêu cầu của quy chuẩn môi trường hiện 41
hành hay nói cách khác là chất lượng nước thải sau xử lý có tuân thủ QCVN liên quan không. Đây là tiêu chí bắt buộc đối với mô hình công nghệ xử lý nước thải nói chung và nước thải y tế nói riêng. Trong việc lựa chọn mô hình công nghệ phù hợp, việc đánh giá và lượng hóa tiêu chí này dựa trên hồ sơ công nghệ của mô hình và số liệu đánh giá hiệu quả xử lý của mô hình đó đối với các công trình tương tự. (2) Hiệu quả xử lý /chi phí đầu tư Hiệu quả xử lý của mỗi công trình đơn vị cũng phản ánh sự phù hợp trong thiết kế, vận hành công trình đơn vị đó, đồng thời ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý của toàn hệ thống. Xét hai hệ thống xử lý có chi phí xây dựng và vận hành tương đương nhau, hệ thống có hiệu quả loại bỏ chất ô nhiễm cao hơn thì sẽ an toàn trong việc tuân thủ quy định về môi trường hơn. Việc đánh giá và lượng hóa tiêu chí này dựa trên hồ sơ công nghệ của mô hình, kết quả xử lý đối với các nhóm chỉ tiêu theo quy chuẩn Việt Nam hiện hành khi vận hành hệ thống. Tỷ lệ này càng lớn, hiệu quả càng cao. (3) Tuổi thọ hay độ bền của công trình, thiết bị Độ bền của công trình, thiết bị là tiêu chí đánh giá mức độ tin cậy của kết cấu công trình cũng như tuổi thọ của thiết bị. Đối với các công trình xử lý nước thải, các thiết bị công nghệ luôn phải làm việc với cường độ cao trong môi trường khắc nghiệt, việc dừng hệ thống để thay thế và bảo dưỡng thiết bị là hết sức khó khăn. Vì vậy, tuổi thọ công trình hay độ bền của các trang thiết bị công nghệ cần được xem xét một cách cẩn trọng. (4) Tỷ lệ nội địa hóa của hệ thống hoặc khả năng thay thế linh kiện, thiết bị Tỷ lệ nội địa hóa của thiết bị là tiêu chí mang tính khuyến khích các nghiên cứu triển khai đối với khoa học trong nước. Việc sử dụng các thiết bị công nghệ có tỷ trọng nội địa hóa cao và đã được kiểm chứng hoạt động hiệu quả trong các công trình tương tự là cơ sở để giúp nhà đầu tư xem xét ưu tiên lựa chọn. Tiêu chí này thể hiện sự chủ động và dễ dàng thay thế linh kiện trong bảo trì, bảo dưỡng cũng như khắc phục sự cố trong quá trình vận hành hệ thống. (5) Khả năng thích ứng khi tăng nồng độ hay lưu lượng đầu vào Đây là một tiêu chí quan trọng trong các tiêu chí kỹ thuật. Nước thải tại các cơ sở y tế nói chung thường có sự dao động không nhỏ về lưu lượng cũng như tải lượng ô nhiễm, vì vậy các mô hình công nghệ có khả năng thích ứng đối 42
với các dao động của các chỉ số nước thải đầu vào thường được đánh giá với số điểm cao hơn. (6) Thời gian xây dựng hệ thống Thời gian xây dựng hệ thống là tiêu chí mở, mức độ quan trọng của tiêu chí này được thể hiện trong từng trường hợp cụ thể của mỗi cơ sở y tế. Tuy nhiên, một mô hình công nghệ được đánh giá cao hơn khi có thời gian lắp đặt và hoàn thiện nhanh hơn, thời gian vận hành chạy thử và đào tạo vận hành ngắn hơn. (7) Giải pháp thi công dễ dàng, thuận tiện Giải pháp thi công dễ dàng, thuận tiện cũng là một tiêu chí tính đến trong các tiêu chí về kỹ thuật. Đối với các cơ sở y tế có vị trí thi công lắp đặt phức tạp như gần khu dân cư, diện tính nhỏ hẹp, trong khi thi công xây dựng vẫn phải tiếp tục hoạt động thì tiêu chí này cũng cần được quan tâm. (8) Mức độ hiện đại và tự động hóa của công nghệ Mức độ hiện đại và tự động hóa của công nghệ là một tiêu chí cần quan tâm. Đối với công nghệ xử lý nước thải y tế, tỷ trọng các thiết bị trong hệ thống chiếm không cao. Bởi vậy, việc thiết lập một hệ thống điều khiển tự động hóa là việc không quá khó. Hệ thống điều khiển tự động sẽ giảm chí phí nhân công trong khâu vận hành, tăng hiệu quả xử lý của hệ thống. (9) Khả năng mở rộng cải tiến module của thiết bị Khả năng mở rộng cải tiến module của thiết bị là một tiêu chí khi xem xét đánh giá phụ thuộc nhiều vào điều kiện của từng cơ sở y tế. Khi đánh giá tiêu chí này cần đối chiếu với kế hoạch, quy hoạch tổng thể chung để đưa ra tỷ trọng điểm cho phù hợp. (10) Thời gian tập huấn và chuyển giao công nghệ Thời gian tập huấn vận hành hệ thống là một tiêu chí gián tiếp đánh giá mức độ phức tạp của công nghệ. Tiêu chí này thường đánh giá dựa trên đề xuất của các nhà cung cấp. 2.1.2. Các tiêu chí đánh giá về mặt kinh tế Tổng vốn đầu tư xây dựng công trình, chi phí vận hành và chi phí bảo trì, bảo dưỡng công trình là cơ sở để xác định các tiêu chí đánh giá về mặt kinh tế. Chi phí 43
đầu tư công trình được sử dụng để so sánh lựa chọn phương án đầu tư có lợi nhất về mặt kinh tế. Cụ thể các nhóm tiêu chí đánh giá về mặt kinh tế như sau: (1) Chi phí xây dựng và lắp đặt thiết bị (tính theo suất đầu tư) Chi phí xây dựng bao gồm chi phí nguyên vật liệu xây dựng, công lao động, vận chuyển và một số chi phí phụ trợ khác. Chi phí này có thể được biểu diễn qua suất đầu tư xây dựng trên một đơn vị nước thải. (2) Chi phí vận hành, bảo trì, sửa chữa (tính theo VNĐ/m3 nước thải) Chi phí vận hành bao gồm: chi phí điện, nước, hóa chất, nhân công. Chi phí bảo trì và sửa chữa công trình là chi phí dùng cho việc bảo trì, bảo dưỡng hệ thống (như thay thế phụ tùng, thiết bị trong bảo trì, bảo dưỡng, thay thế màng lọc nếu có). 2.1.3. Các tiêu chí đánh giá về môi trường Các tiêu chí đánh giá về môi trường được cụ thể như sau: (1) Diện tích không gian sử dụng của hệ thống (tính cho 1m3 nước thải) Diện tích không gian sử dụng của hệ thống xử lý là một tiêu chí về môi trường cần đánh giá trong công tác lựa chọn. Đối với các cơ sở y tế tại Việt Nam, diện tích đất sử dụng là hạn chế do các bệnh viện lớn thường nằm trong khu vực đông dân cư. Việc lựa chọn một mô hình công nghệ có sử dụng ít diện tích đất thường là tiêu chí quan trọng hàng đầu đối với một số cơ sở. Một mô hình chiếm ít diện tích đất sử dụng, tạo cảnh quan môi trường hài hòa tại các cơ sở sẽ chiếm ưu thế trong việc lựa chọn. (2) Tỷ lệ sử dụng nguyên liệu và năng lượng (tính cho 01 m3 nước thải) Sử dụng ít năng lượng và nguyên liệu đồng nghĩa với việc hạn chế phát thải thứ cấp vào môi trường. Vì vậy tiêu chí này được liệt kê vào nhóm tiêu chí về môi trường. (3) Khả năng tái sử dụng chất thải thứ cấp Khả năng tái sử dụng sản phẩm thứ cấp sau xử lý được liệt kê vào nhóm tiêu chí về môi trường. Việc tái sử dụng nước thải sau xử lý cho việc tưới tiêu đối với nước thải các cơ sở y tế là việc có tính khả thi. Việc này rất có ý nghĩa đối với các 44
cơ sở y tế vùng xa có điều kiện không thuận lợi về nước cấp. Hơn nữa, việc tái sử dụng nước thải sau xử lý là việc làm tiết kiệm tài nguyên, mang tính bền vững và thân thiện với môi trường. (4) Mức độ xử lý chất thải thứ cấp Trong xử lý nước thải y tế, phát thải thứ cấp chủ yếu là bùn thải và khí thải. Một mô hình công nghệ được đánh giá cao khi quan tâm đến sự phát thải thứ cấp trong quá trình xử lý. Mô hình công nghệ hoàn thiện khi đề cao các giải pháp tổng thể trong xử lý triệt để cả hai yếu tố ô nhiễm phát sinh này. (5) Mức độ rủi ro mất an toàn đối với người vận hành, môi trường và giải pháp phòng ngừa, khắc phục khi xảy ra sự cố Đây là tiêu chí quan trọng nằm trong nhóm tiêu chí về môi trường. Mô hình công nghệ ít xảy ra các sự cố rủi ro mất an toàn đối với người vận hành và môi trường cũng như việc dễ khắc phục sau khi xảy ra sự cố môi trường. Đối với các cơ sở y tế không sử dụng công nghệ tự động hóa trong xử lý hoặc có vị trí gần với khu dân cư, nguồn nước sinh hoạt,… cần phải đánh giá hết sức thận trọng tiêu chí này. 2.1.4. Các tiêu chí đánh giá về văn hóa - xã hội và quản lý Nhóm tiêu chí xã hội bao gồm mức độ chấp nhận của cộng đồng đối với những ảnh hưởng do hệ thống xử lý nước thải gây ra. Cụ thể nhóm tiêu chí này bao gồm: (1) Mức độ mỹ học của hệ thống với cảnh quan khu vực Hệ thống xử lý phù hợp với quy hoạch chung của cơ sở y tế, thiết kế xây dựng đẹp hài hòa với cảnh quan chung là tiêu chí được liệt kê vào nhóm tiêu chí văn hóa - xã hội và quản lý. Đối với cơ sở y tế, đặc biệt là đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh việc tạo lập một cảnh quan thiên nhiên sinh động, hài hòa và thân thiện với môi trường là một trong những yếu tố quan trọng nâng cao chất lượng khám bệnh, chữa bệnh và điều trị. (2) Khả năng thích ứng với điều kiện môi trường của vùng, miền Khả năng thích ứng với điều kiện môi trường vùng miền là một tiêu chí quan trọng cần phải được xem xét một cách kỹ lưỡng trong lựa chọn công nghệ. Một mô hình công nghệ được đánh giá cao khi đã tính toán tới các ảnh hưởng trong 45
điều kiện khí hậu của các vùng, miền. Về điều kiện tự nhiên cần phải chú ý tới các yếu tố ảnh hưởng của khí hậu vùng, miền lên hiệu quả xử lý của hệ thống. (3) Yêu cầu về nguồn nhân lực quản lý và vận hành hệ thống xử lý nước thải Nguồn nhân lực trong vận hành hệ thống cũng là một tiêu chí về mặt quản lý, tiêu chí này cũng cần được xem xét kỹ lưỡng khi đối chiếu với điều kiện thực tế của các cơ sở. Một cơ sở y tế trong khu vực vùng xa khó có thể áp dụng mô hình công nghệ đòi hỏi đội ngũ vận hành và quản lý có trình độ chuyên sâu. Tiêu chí này cần được xem xét một cách thận trọng. 2.2. Xác định và lượng hóa đối với các nhóm tiêu chí Trong bốn nhóm tiêu chí cơ bản đã nêu tại phần trên, thang điểm và cách cho điểm đối với mỗi nhóm tiêu chí khi đánh giá công nghệ xử lý nước thải được cụ thể hoá như sau: - Nhóm các tiêu chí đánh giá về kỹ thuật, đây là nhóm tiêu trí quan trọng nhất và được lượng hóa với số điểm là A/100 điểm; - Nhóm các tiêu chí đánh giá về kinh tế, được lượng hóa với số điểm là B/100 điểm; - Nhóm các tiêu chí đánh giá về môi trường, được lượng hóa với số điểm là C/100 điểm; - Nhóm các tiêu chí đánh giá về văn hóa, xã hội, đây là nhóm tiêu trí ít quan trọng nhất, được lượng hóa với số điểm là D/100 điểm. Tổng giá trị: A + B + C + D = 100 điểm. Trong 04 nhóm tiêu chí, các chỉ tiêu cụ thể đối với mỗi nhóm tiêu chí có giá trị là Ai; Bj; Cp; Dq. Tùy thuộc vào điều kiện thực tế của từng cơ sở y tế, việc đánh giá và lựa chọn công nghệ có thể điều chỉnh các giá trị Ai; Bj; Cp; Dq cho phù hợp. Việc đánh giá (cho điểm) công nghệ xử lý nước thải theo mỗi nhóm tiêu chí và các tiêu chí cụ thể trong từng nhóm (tối đa hoặc trong thang điểm dao động) tùy thuộc vào các đặc điểm, thông số của hồ sơ thuyết minh công nghệ, kết quả khảo sát hiện trường tại cơ sở y tế và đánh giá kết quả vận hành thực tế công nghệ xử lý tại các công trình tương tự. Ví dụ, đối với việc đánh giá công nghệ xử lý nước thải của các cơ sở y tế 46
trong tài liệu này, A có giá trị là 50 điểm; B có giá trị là 25 điểm; C có giá trị là 15 điểm và D có giá trị là 10 điểm. Giá trị điểm số của Ai; Bj; Cp; Dq và ví dụ minh họa được trình bày trong Bảng 2-1. Tuy nhiên, trong thực tế, tùy thuộc vào yêu cầu, điều kiện cụ thể của từng cơ sở y tế, hội đồng có thể xem xét và thay đổi mức điểm của các nhóm tiêu chí nêu trên. Bảng 2-1: Các tiêu chí đánh giá để lựa chọn công nghệ hiện có phù hợp Điểm số Ví dụ Khoảng TT Tiêu chí đánh giá tối đa minh họa* dao động* I Các tiêu chí đánh giá về kỹ thuật: A 50 1 Hiệu quả XLNT (tuân thủ theo QCVN) A1 17 0-17 2 Hiệu quả xử lý/ chi phí đầu tư A2 3 0-3 3 Tuổi thọ hay độ bền của công trình, thiết bị A3 5 0-5 Tỷ lệ nội địa hóa của hệ thống hoặc khả 4 A4 10 0-10 năng thay thế linh kiện, thiết bị Khả năng thích ứng khi tăng nồng độ hay 6 A5 3 0-3 lưu lượng đầu vào 7 Thời gian xây dựng hệ thống A6 2 0-2 8 Giải pháp thi công dễ dàng thuận tiện A7 2 0-2 Mức độ hiện đại và tự động hóa của công 9 A8 3 0-3 nghệ Khả năng mở rộng cải tiến modul của thiết 10 A9 2 0-2 bị Thời gian tập huấn và chuyển giao công 11 A10 3 0-2 nghệ II Các tiêu chí đánh giá về kinh tế: B 25 Chi phí xây dựng và lắp đặt thiết bị (tính 1 B1 9 2-9 theo suất đầu tư) Chi phí vận hành, bảo trì, sửa chữa (tính 2 B2 16 2-16 theo VNĐ/m3 nước thải) III Các tiêu chí đánh giá về môi trường C 15 Diện tích không gian sử dụng của hệ 1 C1 3 1-3 thống Tỷ lệ sử dụng nguyên liệu và năng lượng 2 C2 3 1-3 (tính cho 1m3 nước thải) 3 Khả năng tái sử dụng chất thải thứ cấp C3 3 0-3 4 Mức độ xử lý chất thải thứ cấp C4 3 0-3 Mức độ rủi ro mất an toàn đối với người vận hành, môi trường (độ ồn, mùi) và giải 5 C5 3 0-3 pháp phòng ngừa, khắc phục khi xảy ra sự cố Các tiêu chí đánh giá về văn hóa - xã IV D 10 hội và quản lý: 47
Điểm số Ví dụ Khoảng TT Tiêu chí đánh giá tối đa minh họa* dao động* Mức độ mỹ học của hệ thống với cảnh 1 D1 3 1-3 quan khu vực Khả năng thích ứng với điều kiện môi 2 D2 4 0-4 trường của vùng, miền Yêu cầu về nguồn nhân lực quản lý và 3 D3 3 0-3 vận hành hệ thống xử lý nước thải Tổng cộng 100 100 (*): Số điểm và khoảng dao động chỉ có tính tham khảo Mục đích đánh giá sự phù hợp của công nghệ xử lý nước thải là để lựa chọn một mô hình công nghệ phù hợp với điều kiện cụ thể của một cơ sở y tế. Vì vậy, khi các công nghệ được đưa vào để đánh giá và lựa chọn theo các tiêu chí cho điểm tại Bảng 2-1 phải đảm bảo chất lượng nước thải sau xử lý đạt yêu cầu của QCVN hiện hành khi xả thải vào nguồn nước tiếp nhận. Bảng 2-2: Điều kiện áp dụng đánh giá sự phù hợp của công nghệ xử lý Tiêu chí Lựa chọn/ TT Nội dung điểm đánh giá không lựa chọn 1 Điều kiện bắt buộc: Tiêu chí I.1 ≥ 10 2 Tổng điểm: Tổng điểm ≤ 50 Không nên áp dụng 50 < Tổng điểm < 70 Có thể áp dụng Tổng điểm > 70 Khuyến khích áp dụng 2.3. Các bước tiến hành lựa chọn công nghệ xử lý nước thải y tế phù hợp Bước 1: Khảo sát thực trạng quản lý nước thải và các thông số đầu vào trong  nước thải của cơ sở y tế - Xác định các điều kiện về cơ sở vật chất: Điều kiện cơ sở vật chất cần xác định bao gồm hiện trạng hệ thống thu gom, hiện trạng hệ thống xử lý nước thải hiện có, trên cơ sở đó xác định phương án xây mới hay cải tạo hệ thống. - Xác định vị trí công trình, diện tích đất sử dụng cho công trình: Đây là những tiêu chí quan trọng trong việc xác định loại hình công nghệ xử lý nước thải cho mỗi cơ sở y tế. - Xác định lưu lượng nước thải thực tế: Lưu lượng nước thải thực tế được xác định bằng phương pháp đo vào các thời điểm xả thải khác nhau trong 48
ngày, sau đó lấy giá trị trung bình. Từ lưu lượng thực tế khảo sát thu được sơ bộ xác định tổng mức đầu tư thông qua công suất của hệ thống. Cần tham khảo qua số lượng tiêu thụ nước thực tế của cơ sở y tế hàng tháng. - Xác định thành phần và nồng độ ô nhiễm của nước thải: Các chỉ số COD, BOD5, NH4+, … được phân tích từ các mẫu nước thải được lấy vào các thời điểm khác nhau sau đó lấy giá trị trung bình. - Xem xét nguồn nhân lực vận hành hệ thống cũng như nguồn kinh phí của cơ sở: Thông tin này giúp việc hoạch định quản lý hệ thống xử lý nước thải sau quá trình đầu tư xây dựng. Bước 2: Xem xét trên cơ sở yêu cầu đầu ra  Xác định điểm xả nước thải vào nguồn nước tiếp nhận: Xác định được điểm xả nước thải sau xử lý vào nguồn nước tiếp nhận là xác định được yêu cầu đầu ra đối với hệ thống xử lý nước thải. Trường hợp điểm xả thải là cống thoát nước thành phố yêu cầu đầu ra là mức B theo QCVN: 28/2010/BTNMT. Trong trường hợp điểm xả thải là sông, hồ với nguồn nước là nước mặt sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt, thì yêu cầu đầu ra bắt buộc phải là mức A. Tuy nhiên, trong thực tế cần tham khảo quy định của địa phương để biết yêu cầu chất lượng nước thải khi xả vào nguồn tiếp nhận là mức A hay B. Thông tin này là cơ sở quan trọng trong việc định hướng cho điểm tiêu chí về hiệu quả xử lý của hệ thống. Bước 3: Phân tích các thông tin thu thập để lựa chọn loại hình công nghệ xử  lý phù hợp Tiến hành lập hội đồng hoặc tổ chuyên gia có chuyên môn và kinh nghiệm để xem xét, đánh giá và lựa chọn công nghệ xử lý nước thải y tế phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị. Thành phần Hội đồng hoặc tổ chuyên gia ngoài đại diện các đơn vị có liên quan bắt buộc phải có mặt, nên có 01 chuyên gia về công nghệ xử lý nước thải y tế và 01 chuyên gia về xây dựng công trình nước thải. 49
CHƯƠNG 3 MỘT SỐ LƯU Ý TRONG THIẾT KẾ, LẮP ĐẶT VÀ VẬN HÀNH HỆ THỐNG XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ Một số vấn đề trục trặc phát sinh trong các hệ thống xử lý nước thải tại các cơ sở y tế chủ yếu xuất phát từ khâu vận hành và bảo trì hệ thống. Phần lớn hệ thống xử lý nước thải tại các cơ sở y tế ở Việt Nam được thiết kế đặt chìm nên thường không được quan tâm bảo dưỡng thường xuyên. Hệ thống thường hay phải ngừng chạy do vấn đề kinh phí hoạt động hạn chế, nhân công vận hành không được đào tạo bài bản đã dẫn tới nhiều công trình đầu tư rất tốn kém sau một thời gian vận hành đã bị hỏng và không còn hoạt động. Bởi vậy, xin giới thiệu một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế để các cơ sở có thể tham khảo nhằm tránh những sai sót mắc phải trong quá trình thiết kế, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tại cơ sở, góp phần nâng cao hiệu quả của các công trình xử lý nước thải tại cơ sở. 3.1. Một số lưu ý trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế Trong hàng thập kỷ qua tại Việt Nam cũng như tại khu vực Đông Nam Á, các sự cố và sai lầm trong kỹ thuật tại các trạm xử lý phi tập trung trong đó bao gồm các trạm xử lý nước thải y tế nói chung có thể tổng hợp với 14 sai lầm điển hình. Bởi vậy, trong quá trình lựa chọn công nghệ, thiết kế, xây dựng, lắp đặt cần xác định một cách cụ thể các thông số nhằm tránh các sai sót đáng tiếc. Dưới đây xin giới thiệu một số sai sót cần tránh trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế. 3.1.1. Một số sai sót cần tránh trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế (1) Xác định sai công suất thiết kế Trong khâu thiết kế, lượng nước thải thực tế của các cơ sở y tế thường không được khảo sát một cách chính xác đã dẫn đến công suất thiết kế không phù hợp, có thể bị thấp hơn so với thực tế, gây khó khăn trong xử lý hoặc cao hơn so với thực tế gây lãng phí trong quá trình đầu tư. Thông thường, các hệ thống xử lý được thiết kế hoạt động liên tục trong 24 giờ. Tuy nhiên, lượng nước thải thường phát sinh mạnh trong thời điểm từ 8 giờ đến 12 giờ trong ngày, vì vậy cần thiết kế bể điều hòa để điều tiết lưu lượng xử lý ổn định. 50
(2) Không xử lý được ammonium (N-NH4) Trong nước thải bệnh viện thường ban đầu nitơ được thải ra dưới dạng nitơ hữu cơ. Sau khoảng thời gian nhất định nitơ hữu cơ chuyển thành dạng N-NH4 trong nước thải. Tuy nhiên, tại một số hệ thống xử lý nước thải không có thời gian lưu đủ lớn cho quá trình chuyển hóa từ nitơ hữu cơ sang N-NH4 dẫn đến các quá trình nitrat hóa và loại nitơ không diễn ra triệt để làm cho hàm lượng N-NH4 còn cao trong nước thải đầu ra. (3) Thiếu công đoạn tiền xử lý và điều hòa lưu lượng Trạm xử lý dạng phi tập trung thiết lập cho các cơ sở y tế độc lập thường không quan tâm đến khâu tiền xử lý và bể điều hòa. Khi không thiết lập công đoạn tiền xử lý dẫn đến không tách loại được rác, cát và các tác nhân gây hỏng máy bơm của hệ thống xử lý. (4) Xác định sai tải lượng chất hữu cơ và nitơ Nước thải bệnh viện thường có tải lượng chất hữu cơ không cao nhưng cần thiết phải xác định cụ thể khi thiết kế hệ thống xử lý. Đây là điểm rất quan trọng để tránh hiện tượng công suất cấp khí trong giai đoạn xử lý sinh học hiếu khí cao hơn nhiều so với tải lượng chất hữu cơ trong nước, gây lãng phí và làm tăng chi phí trong quá trình xử lý. (5) Không tuần hoàn bùn bổ sung cho quá trình loại nitơ (denitrification) Để tăng cường hiệu quả việc loại bỏ nitơ vi khuẩn cần cung cấp đủ chất hữu cơ như nguồn thức ăn cho vi sinh hoạt động. Nên khi hàm lượng chất hữu cơ giảm xuống, lượng bùn tuần hoàn sẽ giúp ổn định và tăng cường hiệu quả quá trình loại nitơ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các hệ thống xử lý đang hoạt động hiện nay ở Việt Nam thường ít quan tâm đến chi tiết này dẫn đến làm giảm hiệu quả xử lý. (6) Không loại bỏ được bùn sau xử lý Lượng bùn không được loại bỏ triệt để sau công đoạn lắng lọc sẽ làm tăng tổng rắn hòa tan của nước thải sau xử lý, do đó làm giảm hiệu quả trong khâu khử trùng. (7) Không có bể ổn định bùn và xử lý bùn Trong thực tế cho thấy, tại một số cơ sở y tế bùn thải được tách ra trong quá 51
trình xử lý nhưng không có biện pháp thích hợp để quản lý và xử lý đã tạo ra mùi hôi thối trong khu vực và gây ra ô nhiễm thứ cấp. (8) Thiếu giải pháp loại bỏ phốt pho Thường các hệ thống xử lý nước thải y tế ít quan tâm đến loại bỏ phốt pho dưới dạng P-PO4 (phốt phát). Trong trường hợp nước thải có hàm lượng phốt phát quá cao làm cho hệ thống không ứng biến kịp để loại bỏ phốt phát do chưa thiết lập các kỹ thuật xử lý sẽ dẫn đến chất lượng nước thải sau xử lý không đạt chỉ tiêu này theo quy định. (9) Thiếu các thiết bị đo và giám sát Các thiết bị đo và giám sát cơ bản chưa được lắp đặt như (đo lưu lượng, đo chỉ số oxy hòa tan…), khi không có các thiết bị giám sát các chỉ số này, sẽ không điều chỉnh được chế độ làm việc thích hợp của các thiết bị liên quan trong hệ thống và do đó dẫn đến một số thiết bị thường phải làm việc quá tải gây lãng phí và tăng chi phí xử lý. (10) Sử dụng không đúng liều lượng chất khử trùng và thời gian lưu nước thải trong khâu khử trùng Mỗi loại chất khử trùng đòi hỏi một liều lượng và thời gian lưu nhất định tương ứng với thành phần ô nhiễm trong nước thải. Khi thiết lập hệ khử trùng tại các trạm xử lý phi tập trung thường không xác định được liều lượng, đồng thời bể khử trùng thường quá nhỏ nên không đủ thời gian lưu trong khâu khử trùng. (11) Chưa tính toán giải pháp khi phải ngừng hệ thống để sửa chữa, khắc phục sự cố Nhìn chung nhiều hệ thống xử lý nước thải trong quá trình thiết kế chưa tính toán cho phương án phải ngừng vận hành hệ thống để khắc phục sự cố. Trong trường hợp này phải có phương án lưu giữ nước thải hoặc phải có hệ thống dự phòng thay thế các thiết bị hư hỏng để đảm bảo hệ thống hoạt động bình thường vì bệnh viện không thể ngừng hoạt động do sự cố của hệ thống xử lý nước thải. (12) Trong thiết kế thường đặt nặng vấn đề công nghệ xử lý nước thải của bệnh viện Thực tế cho thấy nhiều công trình đầu tư ít quan tâm hoặc xem nhẹ việc thiết kế hệ thống điện động lực, điều khiển và thiết bị bảo vệ các động cơ cũng như chế 52
độ vận hành của trạm xử lý nước thải. Do đó khi hệ thống đi vào vận hành đã nảy sinh nhiều vấn đề phát sinh phải đầu tư bổ sung hoặc khắc phục. (13) Chưa quan tâm đến các quy định hiện hành khi đầu tư công trình XLNT Theo quy định tại Điều 6 của Nghị định 114/2010/NĐ-CP ngày 06/12/2010 của Chính phủ, các công trình đầu tư xây dựng trạm XLNT phải lập quy trình bảo trì công trình và bộ phận cho trạm xử lý nước thải. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều công trình XLNT chưa xây dựng được quy trình này khi đi vào vận hành. (14) Thiếu bước khảo sát địa hình, địa chất trạm xử lý nước thải Thực tế cho thấy nhiều dự án đầu tư trạm XLNT do thiếu công đoạn này nên khi bước vào quá trình thi công xây dựng thường gặp các sự cố kỹ thuật và ảnh hưởng đến an toàn của các công trình xung quanh và hoạt động của các công trình hiện có trong bệnh viện. Những lưu ý quan trọng đươc nêu ở trên là bài học rất bổ ích cho các cơ sở y tế trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư xây dựng công trình. Nó giúp các cơ sở y tế khi lựa chọn các mô hình công nghệ xử lý nước thải, đặc biệt ngay trong quá trình thiết kế và xây dựng để tránh mắc phải những sai sót như đã nêu trên nhằm nâng cao hiệu quả xử lý, giảm chi phí đầu tư và chi phí vận hành. 3.1.2. Một số lưu ý khi thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải cho một số loại hình cơ sở y tế cụ thể 3.1.2.1. Các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh Đặc điểm nước thải của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh là chứa nhiều rác, dầu mỡ, bùn thải và lưu lượng không ổn định. Đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có số lượng bệnh nhân nhiều, nên lượng nước thải ra từ khu vực giặt là khá lớn, làm cho độ pH của nước thải khá cao. Vì vậy, khi thiết kế, lắp đặt hệ thống xử lý phải thiết lập hai công đoạn tách rác và tách dầu mỡ. Đồng thời xem xét việc điều chỉnh pH cho phù hợp. 53
Hình 3-1: Sơ đồ mô hình công nghệ xử lý nước thải cho cơ sở khám chữa bệnh a. Giai đoạn tiền xử lý Công đoạn thu gom nước thải đóng vai trò hết sức quan trọng trong công tác xử lý nước thải. Một hệ thống thu gom không đồng bộ sẽ dẫn tới việc thu gom không hiệu quả, làm nước thải thất thoát nhiều. Trong các khảo sát đã tiến hành cho thấy, do hệ thống thu gom không đồng bộ mà nhiều công trình xử lý sau khi xây dựng xong không có nước thải để hoạt động hoặc có nước thải cũng ít hơn nhiều so với lưu lượng tính toán trong khâu thiết kế. Bởi vậy, trong quá trình chuẩn bị đầu tư cần đặc biệt chú ý đến hệ thống thu gom. Nếu trường hợp hệ thống thu gom đã cũ cần phải có kế hoạch cải tạo, đảm bảo thu gom triệt để nguồn nước thải, tránh để nước thải thấm, ngấm xuống đất gây ô nhiễm nước ngầm. Nếu hệ thống thu gom được đầu tư mới phải đảm bảo hệ thống thu gom là hệ thống được thiết kế với đường đi ngắn nhất và đảm bảo thu gom được toàn bộ phần nước thải phát sinh. Trong khi thiết kế tuyến ống cần chú ý đến việc nước thải lẫn nhiều rác với kích thước lớn, vì vậy kích thước đường ống cần có hệ số dự phòng lớn. 54
 Tách rác Đối với hệ thống xử lý có công suất bằng hoặc lớn hơn 300 m3/ngày.đêm cần thiết lập hệ chắn và vớt rác cơ giới đảm bảo hoạt động liên tục trong suốt quá trình xử lý. Bể chứa tại khâu chắn rác là bể hở nên khả năng phát tán mùi tại khu vực này rất lớn. Để đảm bảo tránh phát tán mùi tại khâu tách rác cần phải thiết lập hệ sục khí với công suất phù hợp tạo môi trường hiếu khí hạn chế mùi hôi thối phát sinh. Tách dầu mỡ  Hệ tách dầu mỡ phải đảm bảo tiện dụng trong việc vớt dầu mỡ định kỳ ra khỏi hệ thống xử lý. Cần tránh việc thiết lập hệ tách dầu mỡ mà trong quá trình hoạt động không lấy được dầu mỡ ra thường xuyên. Đối với hệ thống có công suất từ 300m3/ngày.đêm trở lên cần đầu tư hệ tách dầu mỡ hiện đại và dễ dàng trong việc thu hồi dầu mỡ định kỳ. Điều chỉnh pH  Trong khâu tiền xử lý của hệ thống xử lý nước thải cho các cơ sở khám chữa bệnh (Hình 3-1), không nhất thiết phải điều chỉnh pH cũng như sử dụng thêm chất trợ lắng. Tuy nhiên, đối với một số cơ sở có lượng nước thải từ khu vực giặt là lớn cần phải giám sát tốt tính chất nước thải đầu vào. Nếu nước thải đầu vào có pH cao hơn 9 cần phải điều chỉnh pH bằng cách sử dụng thêm H2SO4 (axít sunfuric) đồng thời sử dụng thêm phèn hoặc PAC trợ lắng để loại bỏ sơ sợi vải trước khi đưa nước thải sang bể điều hòa. Bể điều hòa  Bể điều hòa được xây dựng bằng bê tông cốt thép hoặc các vật liệu khác nhưng phải đảm bảo có cao độ thiết kế phù hợp và có khả năng thu gom một cách dễ dàng lượng nước thải phát sinh. Do hoạt động của bệnh viện diễn ra chủ yếu trong vòng 12 giờ (thời điểm từ 7h đến 19h) nên trong thiết kế cần tính toán sao cho thời gian lưu của nước thải trong bể điều hòa đạt từ 04 giờ - 06 giờ (tính theo lưu lượng trung bình). Hệ thống xử lý nước thải nếu có thiết kế xử lý cấp hai là xử lý hiếu khí hay lọc sinh học, bãi lọc trồng cây, hồ sinh học cần đảm bảo nước thải chảy từ bể thu gom sang bể yếm khí theo nguyên tắc tự chảy nhằm giảm chi phí đầu tư thiết bị và chi phí vận hành. Đối với hệ thống xử lý có sử dụng các thiết bị hợp khối tùy thuộc vào điều kiện địa hình mặt bằng để bố trí công trình ưu tiên hoạt động theo nguyên tắc tự chảy. 55
b. Giai đoạn sau xử lý Khử trùng  Khử trùng là khâu cuối cùng của bậc xử lý trước khi cho nước thải vào hệ thống thoát nước. Trong mục (1.3.1.4) đã giới thiệu về các phương pháp khử trùng. Tất cả các mô hình công nghệ đều phải thiết lập hệ khử trùng (trừ các công nghệ có kết hợp màng lọc khử trùng). Hiện nay, phổ biến áp dụng khử trùng bằng hoá chất và khử trùng bằng ô zôn. Tuy nhiên, khử trùng bằng ô zôn có hiệu quả cao hơn và dễ dàng vận hành, đồng thời tiết kiệm chi phí và nhân công. Bể chứa bùn  Bể chứa bùn có tác dụng như một nơi lưu giữ và phân hủy bùn trước khi đưa đi xử lý hợp vệ sinh. Bể phải đảm bảo được xây dựng bằng bê tông có độ kín tránh rò rỉ. Bùn thải cần được hút định kỳ để tránh hiện tượng bùn quá đặc gây khó khăn cho việc hút bùn. Đối với các hệ thống xử lý có công suất > 2000m3/ngày.đêm cần thiết lập hệ làm khô bùn bằng máy ép bùn băng tải, có sử dụng thêm polymer tăng cường khả năng thoát nước của bùn. Ngoài những điểm lưu ý trong giai đoạn tiền xử lý và giai đoạn sau xử lý như đã nêu trên, có một số điểm cần lưu ý nữa đối với hệ thống xử lý nước thải của cơ sở khám, chữa bệnh: - Do kết cấu của bể trong hệ thống xử lý là rất khác nhau, phụ thuộc vào việc áp dụng của mỗi loại hình công nghệ khác nhau. Tuy nhiên, để trong khâu vận hành hệ thống xử lý thuận tiện, đạt hiệu quả cao hơn, cần bố trí các bể trong khâu xử lý bậc 2 là các bể nổi hoặc nửa nổi, nửa chìm nếu điều kiện cho phép. Trong trường hợp điều kiện không cho phép, bắt buộc phải đặt chìm thì các thiết bị như bơm, máy khuấy, máy thổi khí đặt chìm phải là thiết bị có chất lượng tốt, đảm bảo hoạt động được lâu dài trong môi trường nước thải. - Hệ thống xử lý nước thải tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thường được thiết kế hai chế độ hoạt động cho thiết bị hoạt động tự động và điều khiển bằng tay. Tuy nhiên, ưu tiên việc thiết lập một hệ điều khiển tự động tối đa để đảm bảo hệ thống được vận hành liên tục và đem lại hiệu quả xử lý cao hơn. 56
3.1.2.2. Các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y - dược, các cơ sở sản xuất thuốc Do đặc điểm nước thải tại các cơ sở y tế này thường có độ pH thấp, trong đó thấp nhất là tại các cơ sở sản xuất thuốc nếu sử dụng các hoạt chất có tính kháng sinh trong sản xuất. Tiếp đến là các cơ sở nghiên cứu y, dược và cuối cùng là các trung tâm y tế dự phòng. Về các chỉ tiêu như: COD, BOD5, H2S, tổng phốt pho, tổng nitơ, SS, DO,…, không có sự khác biệt rõ rệt giữa các loại hình trong nhóm này. Lượng rác trong nước thải của các cơ sở y tế thuộc nhóm này không cao do không có điều trị nội trú nên hạn chế việc sinh hoạt ăn uống và lượng dầu mỡ cũng không lắng đọng nhiều. Khi thiết kế, lắp đặt hệ thống xử lý phải tách riêng nguồn nước thải nhiễm hóa chất. Xử lý hóa chất Hình 3-2: Sơ đồ công nghệ XLNT cho các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y dược, các cơ sở sản xuất thuốc a. Giai đoạn tiền xử lý Hệ thống thu gom nước thải (Hình 3-2), ngoài việc phải thu gom toàn bộ lượng 57
nước thải phát sinh, cần phải thu gom riêng nước thải trong hoạt động chuyên môn như nước thải phòng thí nghiệm, nước thải sản xuất. Nguồn nước thải này cần phải thu gom triệt để, tránh để tình trạng lẫn vào nhau sẽ gây khó khăn trong các công đoạn xử lý tiếp theo. Đường ống thiết kế thu gom nước thải loại này thường có kết cấu bằng nhựa uPVC hoặc HDPE. Tránh dùng đường ống kẽm trong thu gom nước thải phòng thí nghiệm hoặc nước thải sản xuất do nước thải có tính axít, dễ gây ra hiện tượng bục ống dẫn, khó khăn trong việc thu gom và xử lý. Trong mọi trường hợp cần hết sức chú ý đến hệ thống thu gom, nếu không tiến hành thu gom, phân loại nước thải một cách nghiêm túc sẽ dẫn đến hiệu quả xử lý thấp ngay cả khi hệ thống xử lý được đầu tư hiện đại với chi phí đầu tư lớn. Trong sơ đồ dây truyền công nghệ áp dụng cho các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y dược và các cơ sở sản xuất thuốc (hình 3-2) cần thiết bổ sung khâu tách rác. Tuy nhiên, do nước thải không chứa nhiều rác như đối với các cở sở có bệnh nhân nội trú nên khâu tách rác có thể là hệ thống song chắn rác với kích thước phù hợp, kết cấu đơn giản, việc thu vớt rác được thực hiện một cách dễ dàng. Đặc thù của nước thải trong các cơ sở y tế nhóm này là không chứa nhiều dầu mỡ nên trong khâu thiết kế cũng không nhất thiết phải thiết lập một hệ tách dầu mỡ. Tuy nhiên, tùy thuộc vào đặc điểm của từng loại hình, đối với các cơ sở sản xuất thuốc và các trung tâm y tế dự phòng không cần bể tách dầu mỡ trong quy trình xử lý. Đối với các cơ sở đào tạo y, dược nếu có thêm khu khám chữa bệnh và nước thải được thu gom về một hệ thống xử lý tập trung thì cần thiết phải có bể tách dầu mỡ. Điều chỉnh pH  Đối với các cơ sở y tế thuộc nhóm này do có hai nguồn nước thải cùng tập trung về bể điều hòa. Vì vậy, sau khâu trung hòa pH nước thải đảm bảo có lượng cặn lơ lửng ít nhất khi sang bể điều hòa. Phần cặn lơ lửng sinh ra sau quá trình trung hòa cần được loại bỏ ngay từ bể trung hòa. Trong khâu tiền xử lý của hệ thống xử lý nước thải cho các trung tâm y tế dự phòng, các cơ sở đào tạo y, dược và các cơ sở sản xuất thuốc phải có điều chỉnh pH đồng thời sử dụng thêm chất trợ lắng để sa lắng nhanh các chất lơ lửng sinh ra sau trung hòa (thông thường dùng sữa vôi để trung hòa). Thường các chất trợ lắng được dùng là phèn hoặc PAC (poly-aluminium-chloride). Không cần thiết phải dùng thêm chất keo tụ trong quá trình lắng do lưu lượng nước thải trong hầu hết 58
các cơ sở y tế nhóm này là không lớn. Việc thiết lập thêm thiết bị sử dụng chất keo tụ (polymer) sẽ gây khó khăn trong khâu vận hành. Xử lý chất kháng sinh, hóa chất bằng ô zôn  Trong xử lý nước thải thông thường ô zôn được xem là chất sát trùng hiệu quả nhất với những đặc tính vượt trội so với Chlorine. Trong sơ đồ công nghệ hướng dẫn cho các cở sở y tế dự phòng, các cơ sở đào tạo y, dược và các cơ sở sản xuất thuốc do đặc thù tính chất nước thải có chứa hóa chất, đặc biệt nguồn thải có nguồn gốc kháng sinh. Một số hoạt chất có tính kháng sinh mà các cơ sở này có sử dụng hiện nay thường có các nhóm chức là gốc axít hữu cơ. Vì vậy, chỉ cần trung hòa nước thải bằng sữa vôi là có thể phá bỏ hoạt tính kháng sinh của nhóm này. Tuy nhiên, trong các cơ sở thuộc nhóm này thường sử dụng nhiều loại hóa chất khác nhau nên việc thiết lập một hệ tiền xử lý bằng ô zôn là hết sức cần thiết. Hóa chất độc hại và chất kháng sinh trong nước thải sẽ bị loại bỏ hoạt tính bởi khả năng oxy hóa mạnh của ô zôn và tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật phát triển trong khâu xử lý tiếp theo. Trong khâu thiết kế cần tính toán chính xác thời gian lưu đối với các cơ sở áp dụng tiền xử lý bằng ô zôn để đạt hiệu quả xử lý cao nhất. Bảng 3-1: Khả năng oxy hoá hoàn toàn của ôzôn với các hợp chất hữu cơ Hợp chất hay phân tử Sau xử lý Vận tốc Aromatic compounds CO2 + H2O + O2 trung bình Aliphatic compounds CO2 + H2O + O2 trung bình Formaldehyde H2CO3 + CO2 + H2O nhanh Formic Acid CO2 + H2O nhanh Ethylene CO2 + H2O trung bình Methan CO2 + H2O trung bình Organic Acids CO2 + H2O + O2 nhanh Sulphur compounds CO2 + H2O + SO3 + O2 nhanh Trichloroethylene CO2 + H2O + HCl nhanh b. Giai đoạn sau xử lý: có những lưu ý giống như đã trình bày đối với hệ thống xử lý nước thải của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Tuy nhiên, để vận hành hệ thống xử lý đạt hiệu quả cao hơn nên cân nhắc bố trí các bể trong khâu xử lý bậc 2 là các bể nổi nếu điều kiện cho phép. Nếu điều kiện không cho phép bắt buộc phải đặt chìm thì các thiết bị như bơm, máy khuấy, 59
máy thổi khí đặt chìm phải là thiết bị tốt đảm bảo hoạt động được lâu dài trong môi trường nước thải. Hệ thống ống thu gom đảm bảo chịu được axít. Hệ thống điều chỉnh pH cần là thiết bị tốt, tín hiệu chuẩn, đặc biệt đầu dò phải hoạt động tốt trong điều kiện môi trường nước thải. Phải có đầu dò pH dự phòng thay thế trường hợp hỏng đầu dò. 3.1.2.3. Các trạm y tế xã, phường, thị trấn Do đặc điểm của các trạm y tế xã, phường, thị trấn (sau đây gọi là Trạm y tế xã) là phát sinh lượng nước thải không nhiều, các chỉ số ô nhiễm như BOD5, COD tương đối thấp, chủ yếu là NH4+ và ít vi sinh vật gây bệnh. Đồng thời điều kiện cơ sở vật chất tại các trạm y tế xã còn hạn chế, chưa có cán bộ chuyên trách về quản lý môi trường. Hiện nay, việc quản lý và xử lý nguồn chất thải phát sinh tại các trạm y tế xã chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức. Hơn nữa, các công nghệ hiện đang áp dụng xử lý nước thải y tế nêu trên chưa phù hợp với qui mô và điều kiện của các trạm y tế xã. Trong khuôn khổ của tài liệu hướng dẫn này xin giới thiệu mô hình xử lý nước thải phù hợp đối với điều kiện của trạm y tế xã như sau: Mô hình Bể lọc kỵ khí kết hợp khử trùng bằng hóa chất để xử lý nước thải là mô hình có thể phù hợp cho các trạm y tế xã. Bể lọc kỵ khí  - Nguyên lý hoạt động: Là quá trình xử lý dựa trên cơ chế lọc sinh học yếm khí và cơ học. Nguyên tắc hoạt động giống như bể yếm khí nhưng tăng cường hiệu quả tiếp xúc giữa nước thải và vi sinh vật (VSV) nhờ lớp vật liệu lọc trong bể. Các VSV sống bám trên các vật liệu nước thải được xử lý khi tiếp xúc với các VSV bám trên vật liệu lọc. Quá trình xử lý này sẽ loại bỏ các chất rắn không lắng được và các chất rắn hòa tan nhờ đưa chúng tiếp xúc với các màng VSV hoạt tính hình thành trên bề mặt vật liệu lọc. - Yêu cầu thiết kế, xây dựng và vận hành: Bể lọc kỵ khí được xây chìm và hoạt động lâu dài. Chiều sâu bể lọc kỵ khí thường được thiết kế sâu 2-3m, nếu hoạt động tốt có khả năng loại bỏ tới 80% COD. Tương tự như bể yếm khí, bể lọc kỵ khí cũng không cần công tác bảo dưỡng nhiều, chu kỳ hút bùn phụ thuộc nhiều vào lưu lượng và chất lượng nước thải cần xử lý. Tuy nhiên, bể trong quá trình hoạt động vẫn cần có công tác vệ sinh màng lọc vì sau một 60