Yếu tố kì ảo trong một số tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam

Cao Thị Hảo và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 103(03): 115 - 119<br /> <br /> YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG MỘT SỐ TIỂU THUYẾT CỦA ĐOÀN HỮU NAM<br /> Cao Thị Hảo*, Ngô Quốc Tuấn<br /> Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đoàn Hữu Nam là một trong những tác giả có đóng góp cho văn học viết về dân tộc và miền núi<br /> đương đại. Ông nổi tiếng với những tiểu thuyết: Thổ phỉ, Tình rừng, Trên đỉnh đèo giông bão…<br /> Trong tiểu thuyết của ông, yếu tố kì ảo được sử dụng khá phổ biến nhằm thể hiện thế giới nghệ<br /> thuật mới mẻ, độc đáo. Việc sử dụng yếu tố kì ảo trong tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam đã mở ra<br /> những không gian nghệ thuật mới, hình tượng nghệ thuật sinh động, hấp dẫn, thế giới tâm linh bí ẩn.<br /> Đây có thể coi là đóng góp riêng của nhà văn Lào Cai này cho văn học viết về dân tộc và miền núi.<br /> Từ khoá: Tiểu thuyết Đoàn Hữu Nam; Văn xuôi viết về dân tộc và miền núi.<br /> <br /> Văn học viết về dân tộc và miền núi là khu<br /> vực có sự hiện diện khá đông đủ bộ mặt văn<br /> học các dân tộc anh em trong đại gia đình các<br /> dân tộc Việt Nam. Với khả năng khơi sâu vào<br /> cái riêng, cái đặc sắc của mỗi dân tộc, mỗi<br /> vùng miền, văn học dân tộc miền núi đã đem<br /> lại sự phong phú, đa dạng và có một vị trí<br /> nhất định trong dòng chảy văn học Việt Nam<br /> hiện đại. Trong văn học đương đại có khá<br /> nhiều nhà văn tiêu biểu viết về đề tài miền núi<br /> đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người<br /> đọc như: Ma Văn Kháng, Vi Hồng, Cao Duy<br /> Sơn, Đỗ Bích Thuý… Đoàn Hữu Nam là một<br /> cái tên khá mới. Ông có duyên với văn<br /> chương bắt đầu từ thơ, truyện ngắn, nhưng<br /> thành công hơn cả là tiểu thuyết. Tiểu thuyết<br /> của Đoàn Hữu Nam phản ánh khá phong phú<br /> hiện thực miền núi những năm sục sôi cách<br /> mạng giành chính quyền và tiễu phỉ với nhiều<br /> biến cố lịch sử gắn liền với đời sống của cộng<br /> đồng các dân tộc: Hmông, Dao, Giáy… ở các<br /> tỉnh miền núi phía Bắc nước ta, đặc biệt là<br /> Lào Cai - mảnh đất đã gắn bó máu thịt trong<br /> quá trình sáng tác của ông. Chúng ta có thể kể<br /> tới những tác phẩm tiêu biểu của Đoàn Hữu<br /> Nam như: Tình rừng, Trên đỉnh đèo giông<br /> bão và nổi tiếng hơn cả là Thổ phỉ. Tiểu<br /> thuyết Thổ phỉ của nhà văn họ Đoàn đã được<br /> giải A của Hội văn học nghệ thuật các dân tộc<br /> thiểu số Việt Nam (năm 2010) và được<br /> chuyển thể thành kịch bản phim công chiếu<br /> rộng rãi.*<br /> *<br /> <br /> Tel: 0983 832009<br /> <br /> Trong các tiểu thuyết của mình, Đoàn Hữu<br /> Nam mô tả khá phong phú những phong tục<br /> tập quán của người miền núi, đưa những<br /> truyền thuyết dân gian vào tác phẩm để tô<br /> đậm thêm màu sắc dân tộc. Đặc biệt yếu tố kì<br /> ảo được sử dụng rất thành công trong tác<br /> phẩm, góp phần quan trọng thể hiện rõ ý đồ<br /> nghệ thuật của nhà văn. Nghiên cứu về tiểu<br /> thuyết của Đoàn Hữu Nam, nhiều tác giả<br /> cũng đã chú ý tới yếu tố kì ảo, lạ hoá này.<br /> Sương Nguyệt Minh đã chỉ ra bối cảnh không<br /> gian “rừng rú” kì lạ trong tiểu thuyết Thổ phỉ:<br /> “vừa âm u, hoang dã, cũ kĩ, mòn mỏi, vừa<br /> lung<br /> linh,<br /> sáng<br /> rõ,<br /> đẹp<br /> huyễn<br /> hoặc…”[1,tr.15]. Đó là không gian ma mị đặc<br /> thù phù hợp với thế giới của thổ phỉ. Có tác<br /> giả còn khẳng định: “những yếu tố lạ hoá và<br /> kì ảo được vận dụng trong Thổ phỉ tỏ ra rất<br /> thích hợp để diễn tả một không gian miền núi<br /> huyền bí từ xa xưa vốn được xem là “ma<br /> thiêng nước độc”[2]. Nhận xét về tiểu thuyết<br /> Trên đỉnh đèo giông bão, Phạm Duy Nghĩa<br /> cũng cho rằng: “Lạ hoá được Đoàn Hữu Nam<br /> sử dụng một cách có ý thức, không phải trực<br /> giác, ngẫu nhiên”, “trong thế giới nghệ thuật<br /> của anh cái gì cũng lạ: thiên nhiên tạo vật<br /> lạ… Hiện tượng sinh nở lạ… Bệnh tật<br /> lạ…”[3]. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những ý<br /> kiến nhận xét bước đầu, các tác giả chưa đi<br /> sâu nghiên cứu một cách hệ thống và lí giải<br /> cụ thể về vấn đề này.<br /> Yếu tố kì ảo (fantasticque) (một số tác giả còn<br /> gọi là “lạ hoá”) xuất hiện trong sáng tác văn<br /> chương như là một thủ pháp nghệ thuật độc<br /> đáo, có tác dụng lớn trong việc kiến tạo thế<br /> 115<br /> <br /> 118Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Cao Thị Hảo và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> giới hình tượng của tác phẩm. Nó giúp nhà<br /> văn khai thác những tầng vỉa khác nhau của<br /> hiện thực cuộc sống hay có thể phóng ngòi<br /> bút của mình vào những địa hạt có những thời<br /> kì bị xem là “nhạy cảm” như tôn giáo, tính<br /> dục... nhằm tạo ra sức hấp dẫn, mê hoặc đối<br /> với độc giả. Trong tiểu thuyết của Đoàn Hữu<br /> Nam, yếu tố kì ảo được sử dụng khá phổ biến<br /> trong miêu tả nhân vật, miêu tả thiên nhiên,<br /> thế giới tâm linh.<br /> Khi xây dựng nhân vật phản diện, nhà văn<br /> đặc biệt chú ý miêu tả sự ra đời rất kì lạ của<br /> nhân vật. Sự có mặt của mỗi nhân vật trên cõi<br /> đời này dường như đã dự báo trước về cá tính<br /> và số phận của họ. Đó là các nhân vật: Chẩu<br /> Po, Triệu Tá Sắn trong Thổ phỉ hay Lù Tà<br /> trong tiểu thuyết Trên đỉnh đèo giông bão…<br /> Không giống như bao sinh linh khác đủ chín<br /> tháng mười ngày thì chào đời, Chẩu Po (Thổ<br /> phỉ) đã gan lì đợi đến lúc năm mới năm cũ<br /> giao nhau – khi mà những người thân đứng<br /> ngồi không yên - mới chui ra từ bụng mẹ.<br /> Những đứa trẻ sơ sinh khác thì oe oe khóc khi<br /> chào đời, ngược lại Chẩu Po vừa ra đời đã<br /> toét miệng cười, “nụ cười khinh mạn của đứa<br /> trẻ sinh ra một cách không bình thường, trong<br /> ngày giờ không bình thường”[4]. Sự ra đời<br /> khác thường như vậy đã khiến cho Chẩu Po<br /> khác hẳn với những đứa trẻ khác. Hắn có cái<br /> nanh nọc lõi đời của một con thú tinh khôn.<br /> Sự ra đời của Triệu Tá Sắn (Thổ phỉ) cũng<br /> thật kì dị: “Ngày Sắn sắp chào đời thì mẹ Sắn<br /> vô tình chui qua rừng ma. Hàng trăm con ma<br /> đói khát vây quanh đùa bỡn, một tốp thợ săn<br /> phát hiện ra đưa về nhà châu đoàn thì bà<br /> đang ngấp nghé ở cửa ngục”[4, tr29]. Để<br /> thoát khỏi địa ngục của ma quỷ, người mẹ ấy<br /> đã gắng gỏi với chút sức tàn cuối cùng của<br /> mình lê thân đến vương quốc của hổ để gửi<br /> gắm lại đứa con cho đời. Sắn đã được sinh ra<br /> “trong vương quốc của hổ, được hổ cứu sống<br /> cho bú mớm nên pha trộn dòng máu của nó là<br /> dòng máu hổ”[4,tr29]. Và chính dòng máu hổ<br /> đó đã khiến cho hắn mang bản năng của loài<br /> mãnh thú, không chỉ quần hôn với sáu người<br /> đàn bà như “đàn hổ trong mùa giao phối” mà<br /> hắn còn “luôn thèm thịt sống, nhất là loài ăn<br /> thịt hai chân biết nói, biết nghĩ” [4,tr30].<br /> <br /> 103(03): 115 - 119<br /> <br /> Yếu tố kì ảo có sức ám ảnh sâu đậm nhất<br /> trong người đọc phải kể đến hiện tượng đầu<br /> thai của Lù Tà (Trên đỉnh đèo giông bão). Sự<br /> ra đời của Lù Tà như một minh chứng của<br /> luật nhân quả. “Nó ở lỳ trong bụng mẹ chín,<br /> mười rồi ngoài mười tháng” và “đúng lúc<br /> lưỡi tầm sét loằng ngoằng, sáng chói bập<br /> xuống cây chò chỉ đứng đầu bản thì mẹ nó<br /> giật mình và bật ra nó”. Vừa ra đời, nó đã<br /> thấy thế giới này hết sức quen thuộc. Rồi vừa<br /> biết nói nó đã “bi bô kể cho mọi người chuyện<br /> người đẻ ra nó là ai ! Nhà nó ở đâu! Bố nó<br /> thế nào! Nó đã phải giã từ kiếp trước ra sao!”<br /> [5]. Kiếp trước của hắn bắt đầu từ một cuộc<br /> hôn nhân bất bình thường giữa một người đàn<br /> bà ngủ ngáy và ông chồng nghiện rượu. Lão<br /> Vắn vì nghiện rượu đã vô tình giết chết đứa<br /> con vô tội để rồi sống trong những ám ảnh<br /> ghê rợn, khi “đêm đêm hồn của nó vẫn quẩn<br /> quanh. Nó có mặt khắp nơi, lúc chui sâu vào<br /> giấc ngủ của lão, lúc chập chờn trong ánh<br /> nắng, lúc in hình trên bức tường loang lổ…”.<br /> Rồi những đêm trăng suông “hình bóng thằng<br /> con lúc ẩn lúc hiện, tiếng cười vô tư của nó<br /> cứ vỡ ra trong tiếng lật phật của những tầu<br /> chuối rách tướp, trong tiếng gió u u luồn qua<br /> vách lưới đầu hồi”… chờn vờn chờn vờn rồi<br /> mất hút khi “đám mây đen lướt tới, cái vực nở<br /> ra thành cái huyệt đen ngòm” [5,tr.133]. Đau<br /> khổ, ân hận khiến cho người đàn ông khốn<br /> khổ đó đã dang rộng vòng tay đón Lù Tà về<br /> nuôi khi cha mẹ nó bị chết trong một trận<br /> mưa bão với hi vọng chuộc lại lỗi lầm đã gây<br /> ra. Sự dị kì về hình dáng của thằng Lù như<br /> mối nợ tiền kiếp cứ bám riết lấy cuộc đời của<br /> lão Vắn. Tưởng rằng trời ban ơn mang đến<br /> cho lão thằng bé để chuộc lại những lỗi lầm<br /> xa xưa khiến cả đời lão ân hận day dứt, nhưng<br /> oan nghiệt thay, Lù Tà trở về từ kiếp trước để<br /> hành hạ người cha đã vô tình hại chết nó:<br /> “Thằng bé giống như con quỷ nhập tràng.<br /> Thân nó ngắn chủn, nặng nề. Hai cẳng chân<br /> dài ngoẵng, gầy guộc như 2 cái tăm cắm vào<br /> củ khoai. Hai cẳng tay đầy lông lá dài chấm<br /> hai đầu gối, hệt như tay vượn. Khuôn mặt<br /> ngắn lông lá viền quanh minh chứng cho sự<br /> lại giống”[5,tr.134]. Đặc biệt là khuôn mặt nó<br /> – khuôn mặt bị lão quăng cái chày vào làm<br /> cho méo mó, dị dạng - như một nỗi ám ảnh,<br /> <br /> 116<br /> <br /> 119Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Cao Thị Hảo và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> day dứt, hành hạ lão cho tới tận lúc chết: “Hai<br /> cánh mũi trồi hếch lên như hai cái cửa hầm.<br /> Ngược lại cái sống mũi tẹt lõm hẳn xuống<br /> như bị ai đó giáng vào đó một<br /> chày”[5,tr.134].<br /> Rõ ràng, việc sử dụng những chi tiết kì ảo để<br /> miêu tả về sự ra đời một cách bất thường của<br /> những nhân vật phản diện giúp nhà văn lí giải<br /> về những hành động vô nhân tính của nhân<br /> vật về sau. Những nhân vật này giống như<br /> những quái thai lại giống của loài người, biến<br /> dạng từ phiên bản của loài vật - loài mãnh thú<br /> đội lốt người. Chẩu Po là kẻ khát máu điên<br /> cuồng chống phá cách mạng; Triệu Tá Sắn<br /> với tham vọng cuồng tín được làm vua cai trị<br /> cả một vùng rừng núi; Lù Tà là tên tay sai<br /> giết người không ghê tay chỉ cần được thoả<br /> mãn bản năng nhục dục. Chính yếu tố kì ảo<br /> đã cho người đọc cảm nhận khá sâu sắc về<br /> kiểu nhân vật phản diện. Việc sử dụng chi tiết<br /> kì ảo để miêu tả nhân vật phản diện là một lí<br /> giải có chủ đích của Đoàn Hữu Nam cho tính<br /> chất bản năng, hoang dã của nhân vật.<br /> Yếu tố kì ảo có thể là những điều lạ lùng,<br /> huyền bí, vừa chân thực, vừa hư huyễn mà<br /> một trong những đặc trưng của nó là sự tưởng<br /> tượng, hư cấu có sức lay động hứng thú thẩm<br /> mĩ của người đọc. Nhưng không thể hiểu đơn<br /> giản, kì ảo chỉ là cái siêu nhiên, cái không thể<br /> xảy ra, phi hiện thực mà quan trọng hơn<br /> những cái đó phải tạo ra “hiệu ứng hoang<br /> mang” cho những người đối diện với nó, tạo<br /> ra sự kinh ngạc, cảm nhận khác thường đối<br /> với người tiếp nhận. Việc miêu tả sự ra đời<br /> của những tên thổ phỉ khát máu, giết người<br /> không ghê tay như Lù Tà, Triệu Tá Sắn hay<br /> Chẩu Po đã đạt đến độ đó.<br /> Addison cho rằng sáng tác theo xu hướng kì<br /> ảo là tạo ra một loại khoái cảm về nỗi sợ hãi<br /> trong tâm trí độc giả và làm thoả mãn trí<br /> tưởng tượng của độc giả bởi những cái lạ lùng<br /> và tính chất khác thường của những con<br /> người được miêu tả trong đó. Chúng nuôi<br /> dưỡng trong trí nhớ của chúng ta những câu<br /> chuyện mà chúng ta nghe từ thuở ấu thơ và<br /> thích thú với những nỗi khiếp sợ bí mật,<br /> những nỗi sợ hãi mà trí óc con người phải lệ<br /> thuộc vào nó một cách tự nhiên [dẫn theo 6].<br /> <br /> 103(03): 115 - 119<br /> <br /> Giấc mơ từ thời thơ ấu của Lay là một minh<br /> chứng như thế: “Lay thấy mình với Pò Quả,<br /> hai xác chết, một già, một trẻ bị một đám<br /> người trong bản háo hức mổ thịt, chia nhau.<br /> Hồn Lay theo tảng thịt về nhà một người<br /> nghiện rượu. Lão nghiện háo hức bỏ tảng thịt<br /> vào nồi nước sôi, mắt lão tròn lên, tảng thịt<br /> đỏ lòm nổi như cái phao, chạy xung quanh<br /> chảo đến rẽ nước. Lão vùng chạy, tảng thịt<br /> cũng nhảy ra khỏi chảo về nhà đập cửa gọi<br /> mẹ” [4, tr.167]. Trong miền kí ức sâu thẳm<br /> của Lay, những hình ảnh của tộc người Giáy<br /> với tục lệ chia thịt người chết từ thuở hồng<br /> hoang vẫn còn ám ảnh day dứt, nặng nề.<br /> Không chỉ dừng ở đó, trong thế giới tâm linh,<br /> yếu tố kì ảo vẫn được nhà văn sử dụng khá<br /> phổ biến. Hình ảnh tờ giấy đe dọa của kẻ giết<br /> người gửi cho nhà họ Sần (Thổ phỉ) cháy rồi<br /> mà “tàn than còn nguyên hình dạng của nó<br /> bốc lên, xoáy tít, rồi đậu trùm lên bát nhang<br /> thờ tổ tiên trên bàn thờ, trông như một con<br /> bướm màu đen” [5, tr.7] như một tín hiệu dự<br /> báo về những điều chết chóc đen tối đang đến<br /> với dòng họ Sần. Hay những nén hương thắp<br /> cho linh hồn oan uổng của Sần Quang trước<br /> cái chết “bất đắc kì tử” không bắt lửa nhưng<br /> sau lời khấn cầu của ông Sần Đạt đã “bén lửa<br /> cháy đùng đùng, ông phải vẩy mấy lần, những<br /> ngọn lửa mới chịu thu mình vào trong những<br /> tàn than đỏ như màu máu” [5, tr.8]. Ngay cả<br /> hành động bất tỉnh nhân sự của Sần Đạt trước<br /> cái chết của thằng con trai cũng thật kì quái,<br /> hồn vía được miêu tả có hình có ảnh: “lơ lửng<br /> giữa chín tầng mây”, “bao quát vạn vật một<br /> cách nuối tiếc, rồi lặng lẽ chui vào cái hộp sọ<br /> đầy hang hốc”… Tất cả những hình ảnh,<br /> những hiện tượng đó đã tạo lên một màu sắc<br /> huyền bí, một sức mạnh vô hình trong thế<br /> giới tâm linh của con người miền núi.<br /> Yếu tố kì ảo không chỉ có hiệu quả cao khi<br /> xây dựng hình tượng nhân vật mà còn được<br /> tác giả sử dụng thành công trong việc tạo ra<br /> một lớp màn linh thiêng bao trùm toàn bộ<br /> không gian trong tác phẩm, tạo nên một màu<br /> sắc riêng cho những tiểu thuyết viết về dân<br /> tộc và miền núi của nhà văn họ Đoàn. Nó<br /> phảng phất trong hình sông thế núi của những<br /> địa danh miền núi nơi đồng bào dân tộc thiểu<br /> 117<br /> <br /> 120Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Cao Thị Hảo và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> số quần tụ. Suối Hoa được coi là vùng đất<br /> “địa lợi”- nơi hội tụ của khí thiêng trời đất.<br /> “Ở nơi này, trời đất đóng kín bằng vòng vây<br /> núi non, song lại mở ra cho nó một tiểu vũ<br /> trụ, một sự cân bằng như sắp đặt”…Màu đất<br /> ở Suối Hoa cũng không giống những nơi khác<br /> mà “vàng tươi như ai đó lấy đỗ xanh xát vỏ,<br /> đồ thành xôi rồi rải ra khắp đồi khắp ruộng”.<br /> Rồi “Những phiến đá đen nhẵn lỳ như đá mài,<br /> được giời đất xếp chồng lên nhau, tạo thành<br /> những cái tháp kì vĩ, huyền bí.. hội tụ đủ cả<br /> âm dương ngũ hành” [5, tr.11]. Ngay cả<br /> nguồn nước người dân Phòng Tô dùng để<br /> cúng trời đất tổ tiên cũng là nước thiêng được<br /> lấy từ “mỏ nước tận trên thượng nguồn, nơi<br /> ngọn núi chúa vồng ra như bộ ngực. Từ bộ<br /> ngực ấy hai dòng nước một nóng, một lạnh<br /> ngày đêm tuôn ra như hai dòng sữa. Nơi hai<br /> dòng sữa hợp nhau chính là mỏ nước thiêng<br /> của cả vùng” [5, tr.119,120].<br /> Đặc biệt là hình ảnh thiên nhiên, đất trời cũng<br /> được tác giả miêu tả với nhiều yếu tố kì ảo,<br /> khác lạ. Trong ngày lễ lên ngôi của vua Dao Triệu Tá Sắn, sau khi hắn khấn xong thì:<br /> “Bầu trời vần vũ, từng đám mây đen ùn ùn<br /> kéo tới, phút chốc mặt trời chìm nghỉm trong<br /> cái ô mang màu chết chóc. Dưới đất rừng núi<br /> lặng phắc như trước đám tang, lam sơn<br /> chướng khí bốc lên ngùn ngụt khiến từng đàn<br /> chim lao ra khỏi tổ kêu inh ỏi, từng đàn khỉ,<br /> vượn lao ra khỏi hang ngửa mặt lên trời hú<br /> hét”[4,tr.48]. Hiện tượng này như dự báo<br /> trước một hiểm hoạ bất thường sắp xảy ra.<br /> Đặc biệt là chi tiết tái hiện cảnh làm lễ lên<br /> ngôi: “Mở đầu của lễ, chậu nước rửa tay của<br /> thầy, của người thụ lễ biến thành chậu máu.<br /> Vào lễ, con gà sống sau khi cắt tiết đầu một<br /> nơi, thân một nẻo vẫn bay loạn xạ quanh<br /> hang” [4, tr.49]; Khi mổ bụng con dê làm lễ<br /> “quả mật to như quả gấc dính với lá gan, lá<br /> lách lằng nhằng” [4,tr.58]…. Những chi tiết<br /> bất thường, lạ hoá này như là lời dự báo cho<br /> một tương lai đầy chết chóc đang đón đợi<br /> nhân vật ở phía trước.<br /> Hiện tượng mưa, gió cũng được miêu tả lạ<br /> lùng, kì quái như: “trong một đêm mưa gió,<br /> lưỡi tầm sét bất ngờ chụp xuống thiêu rụi cả<br /> nhà cửa, cây cối. Trong trận giời vật ấy, chín<br /> <br /> 103(03): 115 - 119<br /> <br /> con người cùng của cải gom góp bao nhiêu<br /> năm của bẩy nhà trong xóm bị biến thành<br /> than” [5, tr.6]. Trong đám tang của Sần<br /> Quang, mưa gió thật rùng rợn, kinh dị: “phía<br /> núi Rồng nghe một tiếng ục âm âm, rồi tiếp<br /> theo là tiếng nước đổ, tiếng đá lở, cây gẫy át<br /> cả tiếng sấm chớp, mưa gió. Tiếng khóc hờn<br /> căm tức tưởi hoà với tiếng thét của trời đất đã<br /> kéo theo cả loạt tiếng khóc tiếp theo như dây<br /> chuyền, khiến cho ai cũng có cảm tưởng như<br /> mình đang cùng trời đất xả hết nỗi thống khổ<br /> với thế gian” [5, tr.18]. Sự đồng cảm của đất<br /> trời trước nỗi đau của lòng người hay sự hận<br /> thù của dòng họ Sần trước tai vạ mà dòng họ<br /> Hồ reo rắc đã tạo nên sự cộng cảm giữa con<br /> người và thiên nhiên ? Mưa gió như điềm báo<br /> về sự bất bình của lòng trời và lòng người vậy!<br /> Chi tiết về đàn kiến dưới sự nổi giận của vua<br /> kiến đã tạo ra hai cuộc thảm sát khiến người<br /> đọc không thể xác định được các sự kiện đang<br /> diễn ra trong thế giới thực hay trong phạm vi<br /> cái siêu nhiên. Nó mang đậm chất quái dị và<br /> ghê rợn. Đoàn Hữu Nam đã miêu tả sinh<br /> động, chi tiết cái kết cục thảm khốc của cuộc<br /> tương tàn hổ - kiến trong tác phẩm của mình:<br /> “Sau một buổi đàn hổ không còn, những con<br /> vật biết cựa quậy không còn, rừng núi rã rời,<br /> tan hoang để rồi mãi mãi trở thành vùng đất<br /> chết” [5, tr.69]. Cuộc nổi giận của vua kiến<br /> khi con người chiến tranh với nhau dẫn đến<br /> thảm cảnh: “Xác kiến, xác người, xác động<br /> vật, cây cối, phân gio bốc lên khét lẹt, gây<br /> như nướng cả rừng người. Cả hai bản bị xoá<br /> sổ từ vết máu đến ống xương mà vẫn chưa<br /> thoả mãn những hàm răng đói khát của<br /> những đàn kiến” [5, tr70].<br /> Trong Thổ phỉ chúng ta có thể bắt gặp rất<br /> nhiều những chi tiết kì ảo như vậy: suối đổi<br /> màu, mặt trời nhuộm máu… thể hiện trí<br /> tưởng tượng phong phú của nhà văn tạo nên<br /> những mảng màu khá đặc sắc là điểm nhấn<br /> đậm tính rùng rợn, ma mị đối với độc giả khi<br /> tiếp cận.<br /> Một nhà nghiên cứu đã có lý khi cho rằng<br /> “cái làm nên nét riêng cho cuốn sách của<br /> Đoàn Hữu Nam, trong cái mênh mông của<br /> văn xuôi miền núi, cách mạng xưa nay, là anh<br /> đã chủ ý làm lạ hoá thế giới nghệ thuật của<br /> <br /> 118<br /> <br /> 121Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Cao Thị Hảo và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> mình bằng những chi tiết, hình ảnh kì lạ, có<br /> lúc hoang đường” [3]. Rõ ràng, so với những<br /> sáng tác của Tô Hoài (với Vợ chồng A Phủ),<br /> Nguyên Ngọc (với Đất nước đứng lên, Rừng<br /> xà nu) hay Ma Văn Kháng (với Đồng bạc<br /> trắng hoa xoè)… cùng viết về hiện thực đấu<br /> tranh chống lại những thế lực phản cách mạng<br /> của đồng bào dân tộc thiểu số miền núi thì<br /> tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam có điểm mới.<br /> Việc sử dụng yếu tố kì ảo đã mở ra những<br /> không gian nghệ thuật huyền ảo, những hình<br /> tượng nghệ thuật sinh động, hấp dẫn đưa bạn<br /> đọc tiếp cận với thế giới bí ẩn, linh thiêng<br /> thậm chí ma quái, đầy hoang tưởng vốn khá<br /> xa lạ đối với văn học viết về miền núi cách<br /> mạng trước đây. Đây có thể coi là điều làm<br /> nên nét mới mẻ và độc đáo của nhà văn Lào<br /> Cai này đồng thời cũng là đóng góp riêng của<br /> tác giả Đoàn Hữu Nam cho văn học viết về<br /> dân tộc và miền núi đương đại.<br /> <br /> 103(03): 115 - 119<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Sương Nguyệt Minh, Thế giới nghệ thuật<br /> Đoàn Hữu Nam trong tiểu thuyết Thổ phỉ (thay lời<br /> tựa), trong cuốn “Thổ phỉ” (Đoàn Hữu Nam), Nxb<br /> Hội Nhà văn, 2010.<br /> [2]. Phạm Duy Nghĩa, Đọc “Trên đỉnh đèo giông<br /> bão” của Đoàn Hữu Nam, Tạp chí Văn hoá các<br /> dân tộc, 2006<br /> [3]. Phạm Duy Nghĩa, Làm mới một đề tài (Đọc<br /> tiểu thuyết Thổ phỉ của nhà văn Đoàn Hữu Nam,<br /> Nxb Hội nhà văn, 2010- Giải A Hội văn học nghệ<br /> thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam 2010 ) Tạp<br /> chí Khoa học và Tổ quốc, 2012.<br /> [4]. Đoàn Hữu Nam, Thổ phỉ, Nxb Hội Nhà<br /> văn, 2010.<br /> [5]. Đoàn Hữu Nam, Trên đỉnh đèo giông bão (tái<br /> bản), Nxb Lao động, 2010.<br /> [6]. Lê Nguyên Long, Về khái niệm cái kì ảo và<br /> văn học kì ảo trong nghiên cứu văn học, Tạp chí<br /> Nghiên cứu Văn học, số 8, 2006.<br /> <br /> SUMMARY<br /> FANTASY ELEMENTS IN SOME NOVELS OF DOAN HUU NAM<br /> Cao Thi Hao*, Ngo Quoc Tuan<br /> College of Education - TNU<br /> <br /> Doan Huu Nam is one of the authors contributed to the written literature on mountainous and<br /> ethnic literature areas. He is known for novels: Tho phi, Tinh rung, Tren đinh đeo giong bao… In<br /> his novels, period factors used quite popular virtual world to show new art, unique. The use of<br /> virtual term in the novel elements of Doan Huu Nam has opened a new art space, vivid art image,<br /> attractive, mysterious spiritual world, ghost. This can be considered as writer's own contribution to<br /> Lao Cai for literature written in ethnic minority and mountainous areas.<br /> Keywords: Novel Doan Huu Nam; prose writing about ethnic and mountainous<br /> <br /> Ngày nhận bài:07/1/2013, ngày phản biện:31/1/2013, ngày duyệt đăng:26/3/2013<br /> *<br /> <br /> Tel: 0983 832009<br /> <br /> 119<br /> <br /> 122Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />