intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

“Lợi ích quốc gia” - tiếp cận từ góc độ lý thuyết

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST
Báo xấu
44
lượt xem 5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hiện nay, “lợi ích quốc gia” là một khái niệm rộng và nội hàm thuật ngữ còn có nhiều khác biệt trong quan điểm của các học giả, các nhà nghiên cứu ở trong và ngoài nước. Trước một lý thuyết còn là chủ đề tranh luận của nhiều học giả, vấn đề nên được tiếp cận dưới nhiều góc độ, và bài viết này xin giới thiệu những nét căn bản về lý thuyết “lợi ích quốc gia” từ góc nhìn lịch sử và văn hóa chính trị.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: “Lợi ích quốc gia” - tiếp cận từ góc độ lý thuyết

  1. VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI “LỢI ÍCH QUỐC GIA” - TIẾP CẬN TỪ GÓC ĐỘ LÝ THUYẾT NGUYỄN TIẾN DŨNG* Tóm tắt Hiện nay, “lợi ích quốc gia” là một khái niệm rộng và nội hàm thuật ngữ còn có nhiều khác biệt trong quan điểm của các học giả, các nhà nghiên cứu ở trong và ngoài nước. Trước một lý thuyết còn là chủ đề tranh luận của nhiều học giả, theo chúng tôi, vấn đề nên được tiếp cận dưới nhiều góc độ, và bài viết này xin giới thiệu những nét căn bản về lý thuyết “lợi ích quốc gia” từ góc nhìn lịch sử và văn hóa chính trị. Từ khóa: Lợi ích, lợi ích quốc gia, lý thuyết Abstract Nowadays, “national interests” is a broad concept and its connotation has differences in the views of domestic as well as foreign scholars and researchers. Dearling with a theory that is still the subject of debate among many scholars, in our opinion, it should be approached from many perspectives. This article introduces the basic features of the theory of “national interests” from the perspective of history and cultural politics. Keywords: Interest, national interests, theory T rong đời sống chính trị quốc tế hiện Để có cách nhìn tương đối căn bản, đầy đại, “lợi ích quốc gia” trở thành một đủ về khái niệm “lợi ích quốc gia”, các học giả thuật ngữ thông dụng đối với các ngành khoa học chính trị/văn hóa chính trị nhà chính trị và các nhà khoa học chính trị. cũng như triết học/tư tưởng cho rằng trước Tuy nhiên, cũng giống như nội hàm thuật ngữ tiên phải khảo sát và nghiên cứu chuyên sâu “chủ quyền quốc gia”1, thuật ngữ “lợi ích quốc về khái niệm “lợi ích”4. Điều chắc chắn là, lợi gia” là một khái niệm phức tạp, việc không có ích là một khái niệm xã hội rộng, mà bản thân tiêu chuẩn hay khái niệm chung được chấp con người lại mang tính chất xã hội. Vì nhiều nhận dẫn đến có nhiều quan điểm khác nhau nguyên nhân, con người được phân chia thành các giai cấp và tầng lớp khác nhau, do đó, lợi về “lợi ích quốc gia”2. ích của họ cũng khác nhau, chẳng hạn như lợi 1. Khi tiếp cận dưới góc độ lý thuyết, câu hỏi ích cá nhân, lợi ích gia đình, lợi ích của trẻ em, quen thuộc đó là, lợi ích quốc gia xuất hiện từ lợi ích của phụ nữ, lợi ích giai cấp, lợi ích đảng khi nào? Và nó có mối liên hệ gì với nhà nước? phái, lợi ích xã hội, lợi ích chính phủ… Trong Dù còn nhiều tranh biện xung quanh nội hàm khi đó, nhà nước là chủ thể quan trọng nhất của thuật ngữ3, song phần lớn các học giả đều trong nền chính trị quốc tế. Trong hầu hết các thống nhất rằng lợi ích quốc gia có mối liên hệ luận thuyết về chính trị, nhà nước được hình mật thiết với nhà nước và nếu không có nhà thành khi con người đạt tới một giai đoạn phát nước, thì không có lợi ích quốc gia. triển nhất định. Nhà nước với chức năng đối ngoại của mình được sinh ra là để thực hiện * TS., Khoa Văn hóa học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội lợi ích quốc gia và nhà nước cũng là đại diện Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 35
  2. VĂN HÓA NGHIÊN CỨU của quốc gia trong việc thực thi, bảo vệ lợi ích thành quan điểm căn bản trong việc xây dựng quốc gia trong quan hệ quốc tế. Và như vậy, chính sách đối ngoại. Cũng giống như những khái niệm lợi ích quốc gia không thể tồn tại trước đóng góp lớn trong việc định hình luận thuyết khi có sự hình thành nhà nước. về chủ quyền, ở châu Âu, trong suốt thời kỳ Phục Bên cạnh đó, lợi ích quốc gia là một khái niệm hưng, các nhà tư tưởng như Nicolo Machiavelli rộng lớn, gắn liền với sự ra đời của các hình thái ở Italy, Jean Bodin ở Pháp, Hugo Grotius của Hà nhà nước trong lịch sử cũng như có sự vận động Lan và Thomas Hobbes của Anh cũng đã tiếp tục cùng với quá trình hình thành quốc gia dân tộc. phát triển khái niệm về lợi ích quốc gia. Trong Tuy nhiên, một quốc gia dân tộc hiện đại lại các luận điểm của mình, các học giả này cho xuất hiện khá muộn trong lịch sử nhân loại và rằng hành vi chính trị của nhà nước nên tuân phần lớn mô hình nhà nước này chỉ được hình theo lợi ích quốc gia. Thêm vào đó, họ cũng thành một cách rõ nét sau Hòa ước Westphalia soạn thảo kỹ lưỡng luận cứ về lợi ích quốc gia năm 1648 ở châu Âu5. Mô hình quốc gia dân trong các bản báo cáo nhằm phát triển chính tộc ở châu Âu thời kỳ này được chuyển hóa sách ngoại giao. Họ không xóa bỏ hoàn toàn từ nhà nước thành bang, nhà nước cộng hòa tư tưởng cho rằng sức mạnh của một vương kiểu Roma, các đế chế, vương quốc và lãnh triều được trao bởi Chúa. Và họ vẫn tin rằng, địa của các công tước6. Theo các nhà nghiên mỗi vương triều đại diện cho quyền lợi của dân cứu, ở những khu vực khác trên thế giới, mô tộc và vương triều đó lại nắm giữ lợi ích căn bản hình quốc gia dân tộc thậm chí được hình nhất của một đất nước là chủ quyền [16, tr.16]. thành muộn hơn khá nhiều so với các quốc Có thể thấy rằng, cùng với sự nổi lên của gia ở châu Âu. Nếu như ở Mỹ, quốc gia dân tộc quốc gia dân tộc ở châu Âu từ thế kỷ XVII, thuật được thành lập tương đối nhanh chóng vào ngữ “lợi ích quốc gia” bắt đầu xuất hiện để chỉ thế kỷ XVIII sau phong trào đấu tranh giành lợi ích chung của toàn xã hội bên trong quốc gia. độc lập thì các nhà nước dân tộc ở châu Á lại Thời kỳ này, nội dung chủ yếu của lợi ích quốc không xuất hiện trước thế kỷ XX, sau khi các gia được tập trung vào lợi ích chính trị và lợi quốc gia này trải qua các mô hình nhà nước ích kinh tế. như nhà nước phong kiến, đế chế, nhà nước Kế tiếp các nhà tư tưởng đi trước, Jean hàng hải, và nhà nước thuộc địa... Trong khi Jacques Rousseau đã có những đóng góp đó, ở châu Phi, tuy cũng có một số nhà nước quan trọng trong việc nhận thức một cách đầy và đế chế trong lịch sử, song với chế độ thuộc đủ hơn về lợi ích quốc gia. Trong suốt phong địa kéo dài khoảng 400 năm cho nên các quốc trào Khai sáng ở Pháp thế kỷ XVIII, Jean Jacques gia dân tộc không được thành lập cho đến sau Rousseau đã phát triển lý thuyết về chủ quyền Chiến tranh thế giới lần thứ II. Sau khi quốc gia của nhân dân trong tác phẩm “Khế ước xã hội”. dân tộc được hình thành thì lợi ích quốc gia Đây là một đóng góp lớn về nhận thức luận, ngày càng được chú ý vì chức năng quan trọng từ nhận định lợi ích quốc gia phụ thuộc vào nhất của nhà nước là để duy trì và bảo vệ lợi ích từng vương triều, trong công trình nổi tiếng quốc gia7. Đây là sự khác biệt căn bản so với của mình, Rousseau tin rằng một đất nước là thời kỳ trước đó, thời kỳ mà như quan điểm một thực thể chính trị, trong đó gồm có toàn của Wistermarck, ở châu Âu trong suốt thời kỳ bộ nhân dân và dựa trên một khế ước xã hội. Trung đại, các thần dân thường trung thành Nhân dân là tập hợp của mỗi cá nhân riêng trước tiên với một nhà quý tộc hơn là một nhà lẻ, chính vì thế, hơn ai hết, nhân dân là người nước, nơi mà các nhà quý tộc đang sinh sống8. nắm giữ chủ quyền, chủ quyền là lợi ích quốc gia Thực tế cho thấy, phải mất một thời gian căn bản nhất và được dựa trên ý chí của toàn bộ dài để lợi ích quốc gia được thừa nhận và trở nhân dân. Khi Jean Jacques Rousseau bàn về 36 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
  3. VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI quyền lực thuộc về nhân dân thì quyền lực đó có lợi ích chính yếu (primary) và lợi ích thứ yếu mối liên hệ mật thiết với lợi ích quốc gia. Trong (secondary). Theo ông, lợi ích chính yếu bao quan điểm của Rousseau, lợi ích quốc gia phải vì gồm lợi ích vật chất, lợi ích chính trị, bản sắc nhân dân chứ không phải vì nhóm cầm quyền, văn hóa và an ninh cũng như sự tồn vong của lợi ích quốc gia khác lợi ích chế độ9. quốc gia, toàn bộ công dân phải bảo vệ lợi Bước sang thế kỷ XIX, lợi ích quốc gia trở ích này bằng mọi giá. Lợi ích thứ yếu là kiểu lợi thành nguyên tắc tối quan trọng của mỗi nước ích có thể thương lượng và thỏa hiệp, mặc dù khi tham gia các hoạt động quan hệ quốc tế. kiểu lợi ích này khó có thể định nghĩa được, Nếu như Tử tước Palmerston - Nguyên Thủ song nó phải nằm ngoài lợi ích chính yếu và tướng Anh, đã có tuyên bố nổi tiếng về lợi không được đe dọa đến chủ quyền quốc gia ích của nước Anh: “Nước Anh không có kẻ thù [14, tr.24]. vĩnh viễn cũng như không có bạn bè vĩnh viễn, Trong khi đó, học giả Donald Nuechterlein mà chỉ có lợi ích quốc gia là vĩnh viễn” [10, tr.1]; lại phân chia lợi ích quốc gia thành 4 loại thì trong công trình “The Interest of America in căn bản. Đó là: Lợi ích quốc phòng (Defense Sea Power - Present and Future”, nhà tư tưởng interests) nhằm bảo vệ nhà nước dân tộc, người Mỹ Alfred Thayer Mahan đưa ra quan hệ thống chính phủ và công dân, chống lại điểm rằng, lợi ích quốc gia là điều cần lưu tâm những đe dọa có thể đến từ các quốc gia bên nhất trong chính sách đối ngoại. Trong công ngoài; Lợi ích kinh tế (Economic interests) là trình của mình, ông đã chỉ rõ mối quan hệ giữa sự tăng cường phúc lợi kinh tế của nhà nước lợi ích quốc gia và chính sách ngoại giao, theo trong quan hệ với các nước khác; Lợi ích trật tự đó, lợi ích của một quốc gia là nền tảng căn bản thế giới (World Order interests) là nhằm giữ gìn và hợp pháp đối với chính sách của một quốc hệ thống kinh tế và chính trị thế giới mà trong gia. Ông cho rằng, lợi ích quốc gia cần được đó nhà nước dân tộc có thể cảm thấy an toàn, luận giải một cách đúng đắn, hợp hiến và mọi đồng thời, công dân và các hoạt động thương hành động của chính phủ cần dựa trên cơ sở mại của họ có thể được đảm bảo bên ngoài của lợi ích quốc gia [16, tr.16]. Sau Chiến tranh biên giới lãnh thổ của mình; Lợi ích về ý thức thế giới lần thứ nhất, lý thuyết lợi ích quốc gia hệ (Ideological interests) nhằm bảo vệ và duy dần được hoàn thiện và các học giả Mỹ đi đầu trì một tập hợp các giá trị mà trong đó công về vấn đề này. Nghiên cứu về chủ đề này được củng cố trong giới học giả Liên Xô từ thập niên dân của mỗi nhà nước dân tộc cùng nhau chia 70 và không phát triển trong giới học thuật ở sẻ và tin tưởng những lợi ích chung [13, tr.33]. Trung Quốc cho đến thập niên 80 của thế kỷ Cùng với quan điểm Hans Morgenthau và XX [16, tr.16]. Donald Nuechterlein, trong công trình nghiên 2. Có thể thấy rằng, nhận thức đầy đủ về cứu của mình, tác giả Yan Xue-Tong lại phân thuật ngữ lợi ích quốc gia là cả quá trình lâu chia lợi ích quốc gia thành các loại khác nhau dài trong lịch sử, song cho đến nay, trong giới cùng với những tiêu chí khác nhau kèm theo, nghiên cứu khoa học chính trị, văn hóa chính đó là 4 cách thức phân chia: 1. Căn cứ theo nội trị vẫn còn những biện luận khác nhau về nội dung; 2. Căn cứ vào khoảng thời gian đạt được hàm của thuật ngữ, cho nên điều dễ hiểu là, lợi ích; 3. Dựa theo tầm quan trọng; 4. Căn cứ các học giả cũng đã đưa ra nhiều cách thức vào phạm vi lợi ích. phân loại lợi ích quốc gia. Vậy lợi ích quốc gia Đối với cách thức phân chia căn cứ theo nội được phân chia thành những loại hình nào? dung, trong quan điểm của Yan Xue-Tong, lợi Học giả người Mỹ Hans Morgenthau đã ích quốc gia có thể được phân chia thành lợi phân chia lợi ích quốc gia thành hai kiểu là ích chính trị, lợi ích an ninh, lợi ích kinh tế và Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 37
  4. VĂN HÓA NGHIÊN CỨU lợi ích văn hóa. Đối với mỗi loại, lợi ích thậm nghiệp. Các lợi ích này tăng lên khi xã hội loài chí có thể phân nhỏ thêm thành các lợi ích người đạt đến một trình độ nhất định. Lợi ích cụ thể. Lợi ích chính trị có thể được phân chia trung hạn là lợi ích quốc gia tồn tại trong một thành độc lập chính trị, chủ quyền nhà nước, khoảng thời gian nhất định. Chúng thường và vị thế quốc tế… Lợi ích an ninh có thể được kéo dài trong một vài năm hay vài chục năm. chia thành ưu thế quân sự, an ninh lãnh thổ, lợi Ví dụ như việc nhập khẩu một số loại phương ích hàng hải… Lợi ích kinh tế có thể được chia tiện quân sự tiên tiến, hay cố gắng để nhận thành thương mại xuất/nhập khẩu, thu hút được sự tài trợ về kinh tế… Lợi ích ngắn hạn là đầu tư quốc tế, đầu tư hải ngoại và xuất/nhập ít vững chắc nhất trong các loại lợi ích. Chúng khẩu công nghệ… Lợi ích văn hóa có thể bao thay đổi với những thay đổi khác trong môi gồm sự truyền bá văn hóa quốc gia, bảo vệ trường quốc tế. Chúng là lợi ích tạm thời, là thứ văn hóa quốc gia trước sự tấn công của những mà phần lớn các quốc gia theo đuổi. tư tưởng văn hóa suy đồi từ bên ngoài. Lợi ích Còn dựa trên tầm quan trọng, trong quan chính trị của một nước là biểu hiện tập trung của điểm của Yan Xue-Tong, lợi ích quốc gia có thể toàn bộ lợi ích quốc gia, với cốt lõi là chủ quyền được phân chia thành lợi ích tối quan trọng, lợi nhà nước. Lợi ích an ninh là nền tảng của lợi ích quan trọng, lợi ích quan trọng vừa phải và ích quốc gia. Chỉ khi lợi ích an ninh được đáp lợi ích ít quan trọng. Lợi ích tối quan trọng bao ứng ở mức độ nhất định thì các lợi ích quốc gồm cân bằng chiến lược quốc tế một cách có gia khác mới có thể được nhìn nhận. Lợi ích lợi, bảo tồn uy tín quốc gia, khả năng lựa chọn kinh tế là kiểu lợi ích quốc gia bất biến nhất. mô hình phát triển và đảm bảo lợi ích kinh tế Khi sự tồn vong của một đất nước được đảm quan trọng. Lợi ích quan trọng liên quan đến bảo chắc chắn, chính sách đối ngoại của nó sẽ đời sống và an toàn của người dân cũng như theo đuổi lợi ích kinh tế như lợi ích quan trọng đối với sự ổn định lâu dài của hệ thống chính nhất. Vì thế, có thể coi lợi ích kinh tế là lợi ích trị ở một đất nước và đời sống kinh tế, toàn căn bản hay lợi ích tối thượng. Lợi ích văn hóa vẹn lãnh thổ, độc lập chính trị, độc lập kinh tế là khía cạnh tinh thần của lợi ích quốc gia, thứ và sự nối dài của hệ thống chính trị. Sự khác mà tương đối khó để nhận biết. biệt giữa lợi ích tối quan trọng và lợi ích quan Bên cạnh đó, căn cứ vào khoảng thời gian trọng đó là lợi ích tối quan trọng thì ít bị đe để đạt được một lợi ích, tác giả Yan Xue-Tong dọa hơn lợi ích quan trọng. Lợi ích quan trọng lại phân chia lợi ích quốc gia thành lợi ích vĩnh vừa phải được theo đuổi khi không có một sự cửu và lợi ích biến đổi. Lợi ích vĩnh cửu là bất đe dọa nổi cộm về tồn vong, chẳng hạn như diệt, còn lợi ích biến đổi có thể được phân chia sự mở rộng thị trường xuất khẩu, duy trì sự thêm thành lợi ích dài hạn, trung hạn và ngắn vững mạnh về công nghệ, thu hút đầu tư quốc hạn. Lợi ích vĩnh cửu là vững chắc nhất. Chúng tế, giữ vững sự ổn định chính trị thế giới, cải không mất cho đến khi bản thân quốc gia dân thiện các mối quan hệ song phương… Lợi ích ít tộc biến mất. Nếu một nhà nước muốn tồn tại thì quan trọng là kiểu lợi ích không gây ảnh hưởng nó không thể từ bỏ kiểu lợi ích này. Ví dụ như sự nghiêm trọng đến an ninh quốc gia và lợi ích toàn vẹn lãnh thổ, độc lập dân tộc, chủ quyền kinh tế chiến lược. nhà nước, và khả năng theo đuổi sự phát triển Cuối cùng, căn cứ vào phạm vi lợi ích, tác giả kinh tế. Lợi ích dài hạn là lợi ích quốc gia tương Yan Xue-Tong phân chia lợi ích quốc gia thành đối vững chắc. Chúng được theo đuổi bởi nhà lợi ích hoàn toàn (lợi ích chung), lợi ích một nước dân tộc trong suốt một thời gian dài và phần (lợi ích bộ phận) và lợi ích cá nhân. Lợi ích bao gồm các lợi ích như cân bằng sinh thái, lực hoàn toàn là kiểu lợi ích được theo đuổi bởi mọi lượng hạt nhân quân sự và hiện đại hóa công nhà nước có chủ quyền như chủ quyền nhà 38 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
  5. VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI nước, vị thế quốc tế và an toàn của cư dân… Chú thích Lợi ích bộ phận là thứ chỉ được theo đuổi bởi 1 Về lý thuyết “chủ quyền quốc gia”, xin tham một số quốc gia. Chúng bao gồm trật tự thế khảo thêm: Nguyễn Tiến Dũng (2019), “Về lý giới và vai trò lãnh đạo; vai trò lãnh đạo trong thuyết “chủ quyền quốc gia” trong lịch sử quan các vấn đề khu vực và hợp tác khu vực (thường hệ quốc tế”, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 3 (515), tr.58-70. được theo đuổi bởi các quốc gia trong cùng 2 Xung quanh khái niệm “lợi ích quốc gia” một khu vực nhất định); an ninh phụ thuộc đã có nhiều quan điểm và cách luận giải khác lẫn nhau và liên minh được theo đuổi bởi các nhau; về những thảo luận xung quanh nội quốc gia tham gia liên minh quân sự… Lợi ích hàm khái niệm, xin tham khảo cụ thể: Jutta cá nhân là những thứ được theo đuổi bởi từng Weldes (1996), “Constructing National Interests”, quốc gia, đó là sự khác biệt về lợi ích mà từng European Journal of International Relations, Sage quốc gia theo đuổi [16, tr.19-20]. Publications, London, Thousand Oaks, CA, and New Delhi, Vol. 2 (3), pp.275-318; H. W. Brands Ngoài ra, các học giả, các nhà nghiên cứu (1999), “The Idea of the National Interest”, Journal còn đưa ra nhiều cách phân loại lợi ích quốc of Diplomatic History, The Society for Historians gia khác nhau. Dựa trên mức độ quan trọng of American Foreign Relations (SHAFR), Vol. đối với quốc gia, có lợi ích sống còn - lợi ích 23, No. 2 (Spring), pp.239-261; David McCabe quan trọng - lợi ích thứ yếu. Dựa trên quy mô (1999), “The Idea of the National Interest”, The thời gian, có lợi ích chiến lược hay lợi ích dài Philosophical Forum, Volume XXX, No. 2, June, hạn, trung hạn và ngắn hạn. Dựa trên quy mô pp 91-114; M. S. Rajan (1953), “The Idea of the National Interest”, The Indian Political Science, không gian, có lợi ích tổng thể - lợi ích cụ thể. Vol. 14, No. 3 (July-September), pp.188-200; Dựa trên khả năng chia sẻ với các quốc gia J. Peter Pham (2008), “What is in the National khác, có lợi ích chung - lợi ích riêng. Dựa trên Interest? Hans Morgenthau’s Realist Vision and so sánh có lợi ích tuyệt đối và lợi ích tương American Foreign Policy”, American Foreign Policy đối. Dựa trên lĩnh vực có lợi ích chính trị - lợi Interests, Vol. 30, pp.256-265; James F. Miskel ích kinh tế - lợi ích an ninh - lợi ích văn hóa… (2002), “National Interests: Grand Purposes [11, tr.58]. or Catchphrases?”, Naval War College Review, Autumn, Vol. LV, No. 4, pp.96-104; Michael G. 3. Có thể thấy rằng, lợi ích quốc gia có nội Roskin (1994), National Interest: From Abstraction hàm khái niệm rất rộng lớn và được phân chia to Strategy, Strategic Studies Institute, US. Army thành nhiều loại khác nhau. Vậy, đâu là lợi ích War College, USA, May 20, pp.1-15; Rear Admiral quốc gia căn bản nhất? Chủ nghĩa Hiện thực Simon Williams OBE (2012), The Role of the cho rằng chỉ có an ninh là cơ bản, Chủ nghĩa National Interest in the National Security Debate, Dissertation, Royal College of Defence Studies, Mác - Lênin đề cao lợi ích giai cấp, trong khi UK, July; Terence Joseph Kersch (1995), The Idea các lý thuyết quan hệ quốc tế khác lại nhấn of the National Interest: A Conceptual Analysis in mạnh đến các lợi ích căn bản như kinh tế, môi the Context of the Gulf War, PhD Dissertation, The trường... [11, tr.61]. Đối với một thuật ngữ hiện University of British Columbia, USA, April; Rozeta vẫn là chủ đề tranh luận của nhiều học giả và E. Shembilku (2004), The “National Interest” - nhiều nhà nghiên cứu, theo chúng tôi, lợi ích Tradition and the Foreign Policy of Albania, MA quốc gia là khái niệm dùng để chỉ lợi ích thiết yếu, Thesis, The Fletcher School, Tufts University, USA… cốt lõi của một đất nước, bao gồm: lợi ích chính trị, lợi ích kinh tế, lợi ích an ninh, lợi ích văn hóa… Đó 3 Trong chuyên khảo Về chính sách đối ngoại và ngoại giao Việt Nam, tác giả Vũ Dương Huân là những thành tố quan trọng hợp thành lợi ích cho rằng lợi ích quốc gia và lợi ích dân tộc là chung, tổng thể của một đất nước. khái niệm đồng nhất. Về khái niệm lợi ích quốc gia, theo tác giả Vũ Dương Huân: “... Là toàn bộ N.T.D những nhu cầu sống còn và phát triển của quốc Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 39
  6. VĂN HÓANGHIÊN CỨU gia, được lãnh đạo quốc gia nhận thức dưới dạng ước Wesphalia là sự thỏa hiệp giữa Thụy Điển mục tiêu chiến lược an ninh đối ngoại, chiến cùng các các đồng minh với Hoàng đế của Đế lược đối ngoại của quốc gia trong một giai đoạn chế La Mã Thần thánh, nhằm chấm dứt chiến lịch sử nhất định, là công cụ cực kỳ quan trọng tranh 30 năm (1618 - 1848) ở châu Âu. Hiệp ước phân tích chính sách đối ngoại”. Xin xem thêm: Westphalia đã hình thành nên mô hình quốc Vũ Dương Huân (2018), Về chính sách đối ngoại gia mới, chuyển đổi từ chủ quyền của vua chúa và ngoại giao Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia sang chủ quyền của quốc gia, và nó cũng là văn Sự thật, Hà Nội, tr.107. kiện pháp lý đầu tiên xác nhận mô hình quốc 4 Theo cách hiểu thông thường, vật chất và gia độc lập, bình đẳng, có chủ quyền theo kiểu tinh thần được xem là lợi ích của con người. Trên quốc gia - dân tộc. Hiệp ước này đã bác bỏ mọi nền tảng căn bản của khái niệm lợi ích, có thể quyền hành đứng trên quốc gia. Chính trên nền đưa ra quan điểm rằng, lợi ích quốc gia chính tảng của hệ thống quốc gia - dân tộc với nguyên là nhu cầu vật chất và tinh thần đối với toàn tắc chủ quyền quốc gia là tối thượng và lợi ích thể nhân dân của bất kỳ một quốc gia - dân tộc quốc gia trở thành tối cao cả về luật pháp cũng nào. Điều đó có nghĩa là, nếu như trong phạm vi như chính trị, cho nên, ý thức về dân tộc, ý thức vật chất, một dân tộc cần an ninh và phát triển về chủ quyền quốc gia dân tộc gắn liền với một thì trong phạm vi tinh thần, một dân tộc cần đường biên lãnh thổ cụ thể đã bắt đầu manh nha sự tôn trọng và công nhận từ cộng đồng quốc và hình thành trong giới cầm quyền ở châu Âu tế. Trong chuyên luận của mình, học giả người thời kỳ này. Xin tham khảo thêm: Nguyễn Tiến Trung Quốc Yan Xue-Tong đã có những luận giải Dũng (2019), “Về lý thuyết “chủ quyền quốc gia” rất cụ thể và chi tiết về mối quan hệ giữa yếu tố trong lịch sử quan hệ quốc tế”, Tạp chí Nghiên cứu vật chất và tinh thần trong nội hàm thuật ngữ Lịch sử, số 3 (515), tr. 62. “lợi ích”. Trong đó, ông cho rằng: Sự thật là con 6 Paul Kennedy (1987): Rise and Fall of The người cần cả hai mặt: vật chất và tinh thần. Con Great Powers, Random House, New York, USA, người có nhu cầu về thức ăn, tiền bạc, tình dục, p.70. Theo quan điểm của Wistermarck, ở châu cũng như sự thừa nhận xã hội và tình yêu. Đây Âu trong suốt thời kỳ Trung đại, các thần dân là một cách nhìn mang tính cao thấp đáng lưu ý thường trung thành trước tiên với một nhà khi lợi ích chỉ đơn thuần là vấn đề liên quan tới quý tộc hơn là một nhà nước, nơi mà các nhà sự tồn tại của vật chất và nhu cầu phát triển của quý tộc đang sinh sống. Xin tham khảo thêm: con người bởi quan điểm này bỏ qua nhu cầu Wistermark, Origin and Development of Moral tinh thần của con người… Thực tế, mong muốn Ideas, Vol 11. p.180, dẫn theo tài liệu số 16, tr.12. khác biệt hoàn toàn với nhu cầu. Mong muốn/ 7 Yan Xue-Tong (2002), Analysis of China’s khát khao thay đổi theo chủ quan của con người National Interests, op.cit., pp.12, 14. Một điều và môi trường khách quan không cần giới hạn/ thú vị xung quanh quan điểm về lợi ích quốc gia cản trở nó. Tuy nhiên, nhu cầu sẽ xuất hiện từ môi của giới chính khách châu Âu đó là, đến cuối thế trường khách quan, nơi mà con người sinh sống. kỷ XVIII, các nhà ngoại giao châu Âu vẫn theo Ví dụ, một người ăn xin thì cũng có thể có khát đuổi lợi ích cá nhân của họ như là mục tiêu ưu vọng giàu có khi mà anh ta vẫn đang rất đói. Tuy tiên. Để luận giải việc khó tạo dựng lòng trung nhiên, nhu cầu thực tế của anh ta là ăn no bụng. thành với lợi ích quốc gia của người phương Hay nói cách khác là người ăn xin cần tìm thức Tây, nhà khoa học chính trị nổi tiếng người Mỹ ăn. Còn khát khao của anh ta là sự giàu có. Nếu ai Han J. Morgenthau đã đưa ra những quan điểm, đó đánh đồng khát khao với lợi ích thì họ đã xóa phân tích rất đáng chú ý về mối quan hệ chính bỏ bản chất khách quan của lợi ích và khiến cho trị giữa các dân tộc. Và Morgenthau đã viết rằng: khái niệm trở nên mơ hồ. Xin tham khảo thêm: “Sự khao khát lợi ích về vật chất khiến cho xã Yan Xue-Tong (2002), Analysis of China’s National hội quý tộc có mối liên hệ mật thiết, nó còn là Interests, translated by Meng Jun, USA, p.11. sợi dây có sức liên kết chặt chẽ hơn lòng trung Trước đó, bản tiếng Trung của cuốn sách này đã thành với dân tộc hay triều đại. Vì thế, điều hết được xuất bản năm 1996 bởi Tianjin People Press. sức phổ biến và dễ hiểu khi chính phủ nước 5 Với hai Hiệp ước Osnabruck ký kết vào ngày này phải trả cho bộ trưởng ngoại giao hay các 06/08/1648 và Munster ký kết 08/09/1648, Hòa chính khách của các quốc gia khác giống như 40 Số 32 (Tháng 6 - 2020)
  7. VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI một khoản “lót tay”. Lãnh chúa Robert Cecil, Bộ 5. Vũ Dương Huân (2018), Về chính sách đối trưởng Ngoại giao của Nữ hoàng Elizabeth đã ngoại và ngoại giao Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc nhận điều này từ Tây Ban Nha. Hay ngài Henry gia Sự thật, Hà Nội. Wotton, Đại sứ của nước Anh đến Venice vào thế 6. J. Peter Pham (2008), “What is in the kỷ XVII đã nhận điều này từ Savoy trong khi đang National Interest? Hans Morgenthau’s Realist xúc tiến điều tương tự từ Tây Ban Nha. Tài liệu Vision and American Foreign Policy”, American mà chính phủ cách mạng Pháp xuất bản năm Foreign Policy Interests, Vol. 30. 1793 đã phản ánh rằng trong khoảng thời gian 7. James F. Miskel (2002), “National Interests: từ 1757 đến 1769, Pháp đã trợ cấp cho các chính Grand Purposes or Catchphrases?”, Naval War khách Áo lên đến 82.652.479 livres, riêng Thủ College Review, Autumn, Vol. LV, No. 4. tướng Áo Kaunitz nhận 100.000 livres. Điều này 8. Jutta Weldes (1996), “Constructing National được xem là chuyện “thường tình” và phổ biến Interests”, European Journal of International khi một chính phủ bồi hoàn/”lại quả” cho các Relations, Sage Publications, London, Thousand chính khách ngoại giao để đạt được sự hợp tác Oaks, CA, and New Delhi, Vol. 2 (3). của họ trong việc ký kết các hiệp ước. Năm 1716, Cardinal Dubois của Pháp đã đề nghị Thủ tướng 9. M. S. Rajan (1953), “The Idea of the National Anh Stanhope 600.000 livres cho một liên minh Interest”, The Indian Political Science, Vol. 14, No. 3 với Pháp. Người đại diện của chính phủ Anh (July - September). thông tin lại rằng, họ chưa thể đồng chấp nhận 10. Michael G. Roskin (1994), National Interest: ở thời điểm đó, song Stanhope đã lắng nghe hòa From Abstraction to Strategy, Strategic Studies nhã mà không hề cảm thấy khó chịu”. Sau khi ký Institute, US. Army War College, USA, May 20. kết hiệp ước Basel năm 1795, mà qua đó, Nga 11. Hoàng Khắc Nam (2016), Giáo trình Nhập đã rút lui khỏi cuộc chiến tranh, Thủ tướng Phổ môn Quan hệ Quốc tế, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Hardenberg đã nhận từ chính phủ Pháp một vật Nội, Hà Nội. có giá trị 30.000 frances và phàn nàn về ý nghĩa 12. Paul Kennedy (1987), Rise and Fall of The của món quà”. Xin tham khảo thêm tài liệu số 4, Great Powers, Random House, New York, USA. tr.306. 13. Rear Admiral Simon Williams OBE (2012), Wistermark, Origin and Development of Moral 8 The Role of the National Interest in the National Ideas, Vol 11. p.180, dẫn theo tài liệu số 16, tr.12. Security Debate, Dissertation, Royal College of 9 Đối với những biện luận của Jean Jacques Defence Studies, UK, July. Rousseau về lợi ích quốc gia, xin tham khảo 14. Rozeta E. Shembilku (2004), The thêm: Jean Jacques Rousseau (2013), Khế ước xã “National Interest” - Tradition and the Foreign hội, Nxb. Thế giới & Alphabooks, Hà Nội. Policy of Albania, MA Thesis, The Fletcher School, Tufts University, USA. Tài liệu tham khảo 15. Terence Joseph Kersch (1995), The Idea of the National Interest: A Conceptual Analysis in 1. David McCabe (1999), “The Idea of the the Context of the Gulf War, PhD Dissertation, The National Interest”, The Philosophical Forum, University of British Columbia, USA, April. Volume XXX, No. 2, June. 16. Yan Xue-Tong (2002), Analysis of China’s 2. Nguyễn Tiến Dũng (2019), “Về lý thuyết National Interests, Translated by Meng Jun, USA. “chủ quyền quốc gia” trong lịch sử quan hệ quốc tế”, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 3 (515). 3. H. W. Brands (1999), “The Idea of the Ngày nhận bài: 20 - 5 - 2020 National Interest”, Journal of Diplomatic History, The Society for Historians of American Foreign Ngày phản biện, đánh giá: 30 - 5 - 2020 Relations (SHAFR), vol. 23, No. 2 (Spring). Ngày chấp nhận đăng: 25 - 6 - 2020 4. Hans J. Morganthau (1990), Politics Among Nations, Translated by Xu Xin, Hao Wang and Li Bao Ping, Chinese’s Public Security University Press. Số 32 (Tháng 6 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 41
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2